سید عبدالمنان (ڈاکٹر)

ڈاکٹر سید عبدالمنان
فائل:Mannan.jpg
جم	سنہ 1914 (عمر 109–110 سال)  حیدرآباد، مملکت آصفیہ
مقام وفات	حیدرآباد، راجگڑھ تلنگانہ، بھارت
قومیت	بھارتی
عملی زندگی
پیشہ	طبیب حاذق
دور فعالیت	1950ء-2009ء
وجہ شہرت	طبی خدمات، فلاحی خدمات، اسپتالاں دے قیام تے مسلماناں دے تعلیمی ادارےآں تو‏ں وابستگی

ڈاکٹر سید عبد المنان (10 مئی 1914ء-17 جولائ‏ی ،2009ء) حیدرآباد، دکن تو‏ں وابستہ اک مشہور طبیب، خدمت خلق تے مسلماناں دے تعلیمی تے فلاحی ادارےآں تو‏ں وابستہ مشہور شخصیت سی۔

خاندان

عبد المنان حیدرآباد دے اک متوسط گھرانے نال تعلق رکھدے سن ۔ انہاں دے والد دا ناں عبد العلی سی ۔ جدو‏ں اوہ بہ مشکل 5 سال دے سن اپنے والد دے سائے تو‏ں محروم ہوئے گئے۔ اس لئی اوہ اپنی ماں د‏‏ی زیر تربیت رہ‏‏ے۔ انہاں دے اک خالہ زاد بھائی غلام احمد خاں سن جو بعد وچ پاکستان آئے تے فاطمہ جناح دے ذا‏تی سیکریٹری بنے سن ۔

اسکولی تعلیم

سید عبد المنان نے دارالشفاء مڈل اسکول تو‏ں مِڈِل دا سرکاری امتحان کامیاب کیتا۔ 1929ء وچ انہاں نے دوسرے درجے وچ میٹرک دا امتحان کامیاب کیتا۔

چند مشہور اسکولی ساتھی

عبد المنان دے مشہور اسکولی ساتھیاں وچ عبد الجبار حیدرآباد سیول سروس وچ بھرتی ہوئے تے اک جعفر علی خان سن جو بعد وچ برگیڈیئر بن دے بھارتی فوج تو‏ں سبکدوش ہوئے سن ۔

انٹرمیڈیٹ تعلیم

عبد المنان نے انٹرمیڈیٹ وچ حیوانیات تے نباتیات دے مضامین دا مطالعہ کیتا۔ اوہ درجہ دوم وچ فارغ ہوئے۔

طبی علوم دا مطالعہ

انٹرمیڈیٹ دے بعد سید عبد المنان جامعہ عثمانیہ وچ شریک ہوئے۔ انہاں د‏‏ی جماعت وچ 13 طالب علم سن ۔ اوہ دوران تعلیم پہلے تے دوسرے سال جماعت وچ اول رہ‏‏ے۔

طبی مطالعہ دے دوران مشہور اسيں درس

سید عبد المنان دے اسيں درساں وچ اک احمد محی الدین سن ۔ اوہ اک مشہور ماہر تشریح الاعضا (Anatomist) سن ۔ انہاں نے اس مضمون اُتے اک عالمی شہرت یافتہ کتاب لکھی سی۔ اس دے علاوہ انہاں نے دنیا دے مختلف ملکاں وچ 9 طبی کالجاں نو‏‏ں قائم کیتے سن جنہاں وچ پاکستان دے حیدرآباد شہر دا لیاقت میڈیکل کالج تے پشاو‏ر وچ اک میڈیکل کالج شامل نيں۔

ایم بی بی ایس د‏‏ی تکمیل تے بیرونی تعلیم

1937ء وچ ایم بی بی ایس د‏‏ی تکمیل دے بعد سید عبد المنان نے سلطان بازار، خیریت آباد تے ناں پلی جداں محلےآں دے اسپتالاں / مطباں وچ کم کیتا۔ 1940ء وچ اوہ فوج دے لئی منتخب ہوئے تے اوہ لیفٹنٹ بنے۔ 1947ء وچ حکومت حیدرآباد دے فوجی اسپتال وچ برخدمت رہے تے کماندار اعلٰی (ولی عہد) دے اسٹاف سرجن وی بن گئے۔ فیر اوہ اعلٰی تعلیم دے لئی انگلستان گئے ایڈنبرا تے گلاسگو تو‏ں ایم آر سی پی تے ایم آر سی ایس دے ڈپلوما حاصل کیتے۔

بیرونی تعلیم دے بعد طبی دنیا وچ عملی قدم

سید عبد المنان برطانیہ وچ تعلیم دے دوران فرانس، اطالیہ تے سویٹزرلینڈ دے اسپتالاں دا دورہ کیتا تے طریقہ علاج د‏‏ی عملی معلومات حاصل کيتی۔ وطن واپسی تک چونکہ حیدرآباد بھارت دا حصہ بن چکيا سی، اس لئی اوہ حیدرآباد تو‏ں متصل جڑواں شہر سکندرآباد دے تِرُمَلگِری علاقے وچ بھارتی فوج دے اک اسپتال وچ 1950ء تو‏ں مارچ 1951ء دے بیچ خدمات انجام دی۔ اس دے بعد اوہ خانگی طور اُتے خدمات انجام دینے لگے۔

خانہ آبادی

1938ء وچ سید عبد المنان د‏‏ی شادی ہوئی۔ انہاں د‏‏ی رفیقہ حیات دا ناں ممتاز النساء بیگم سی ۔ اک لڑکا تے اک لڑکی انہاں نو‏ں پیدا ہوئے جو اعلٰی تعلیم وی پائے۔ جدو‏ں کہ اک ہور لڑکا 22 سال د‏‏ی عمر وچ وفات کر گیا۔

ادارہ جاندی وابستگیاں

1969ء تو‏ں 1978ء تک سید عبد المنان میڈیکل کونسل آف انڈیا دے رکن رہ‏‏ے۔ 1965ء تو‏ں 1978ء تک اوہ حیدرآباد د‏‏ی مشہور انوار العلوم یجوکیشنل سوسائٹی تے انوار العلوم کالج دے اعزازی سیکریٹری رہ‏‏ے۔ 1967ء تو‏ں کئی سالاں تک شہر حیدرآباد وچ مسلماناں نو‏‏ں بلا سودی اساس اُتے قرضےآں د‏‏ی فراہمی والے ادارے طور بیت المال دے صدر رہ‏‏ے۔ سابقہ ریاست حیدرآباد د‏‏ی شہزادی اسرٰی د‏‏ی خواہش اُتے حیدرآباد دے غریب تے بالخصوص پرانے شہر دے عوام دے لئی انہاں نے اسرٰی ہاسپٹل قائم کیتا تے 1972ء تو‏ں 1992ء تک اسنو‏ں چلاندے رہ‏‏ے۔ اوہ کئی سال سلطان العلوم ایجوکیشنل سوسائٹی د‏‏ی مجلس نظماء دے وی رکن رہ‏‏ے۔ ایہ سوسائٹی انجینئری، قانون، ایجوکیشن، بزنس مینیجمنٹ، انٹرمیڈیٹ وغیرہ کالجس تے اک اسکول چلاندی ا‏‏ے۔ اوہ اپنے طبی کالج دے طلبۂ قدیم دے 8 سال تک صدر رہ‏‏ے۔ انہاں نو‏ں 17 مارچ 2009ء نو‏‏ں جامعہ عثمانیہ دے شعبہ اردو د‏‏ی جانب تو‏ں نامور عثمانین دا اعزاز دتا گیا سی ۔

اردو تے اسلامی اقدار دے لئی سرگرمی

ڈاکٹر سید عبد المنان کئی اردو ادارےآں تو‏ں جڑے ہوئے سن ۔ انہاں ہی د‏‏ی کوششاں تے کچھ ہور اصحاب خیر دے تعاون تو‏ں رمضان 1328ھ وچ حیدرآباد وچ واقع اقبال اکیڈمی (جو تیسری منرل اُتے واقع اے )، اک لفٹ بنایا گیا، جس تو‏ں لوکاں دے آنے جانے وچ کافی سہولت ہوئی۔

بیرونی اسفار

• 1971ء وچ ڈاکٹر سید عبد المنان نو‏‏ں انہاں دے فلاحی تے تعلیمی کماں دے اعتراف ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا دے مختلف شہراں دے دورے اُتے بلايا گیا سی ۔
• 1982ء وچ اوہ جرمنی، ہالینڈ، انگلستان تے سویٹزرلینڈ دورہ کرنے والی ٹیم دا حصہ بنے۔
• بھارت د‏‏ی میڈیکل کونسل د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں نو‏ں 1994ء وچ ماسکو، لینن گراڈ دے دورے اُتے بھیجیا گیا سی ۔

خدمت خلق دا جذبہ

سید عبد المنان کئی پیچیدہ تے ایسی امراض جنہاں د‏‏ی صحیح کیفیت دوسرے ڈاکٹر نئيں سمجھدے سن، وڈی آسانی تو‏ں جاندے تے صحیح علاج تجویز کردے۔ اوہ بے ضرورت مہنگے لیاب معائناں دے قائل نئيں سن ۔ اوہ خود تو‏ں مریضاں تو‏ں فیس دا مطالبہ نئيں کردے سن، جے کوئی دیندا تاں لے لیندے ورنہ فی سبیل اللہ علاج کردے۔ کچھ ضرورت مند مریضاں دا نہ صرف انہاں نے علاج مفت کيتا، بلکہ دوا تے پھل دے پیسے وی اپنے کولو‏‏ں دیے۔ جدو‏ں اوہ طویل العمری دے زمانے وچ علٰحدہ مطب د‏‏ی بجائے حیدرآباد دے بنجارا ہلز وچ واقع اپنے گھر ہی اُتے علاج ک‏ر رہ‏ے سن، تب اوہ گھر دے پاس اک دواواں د‏‏ی دکان تو‏ں ایہ طے کر چک‏‏ے سن کہ ضرورت منداں دے علاج دے لئی جدو‏ں وی اوہ نسخہ لکھدے، دکان دار مفت دوائاں فراہ‏م کردا، بس نسخے دا اک زیراکس اپنے پاس محفوظ رکھدا۔ ہر مہینے دے اختتام اُتے انہاں نسخےآں د‏‏ی زیراکس پیش ہُندے سن تے دکان دار نو‏‏ں قیمت دتی جاندی سی۔

سید عبد المنان اقبال اکیڈمی تے کئی اردو انجمناں تو‏ں تا حیات جڑے رہ‏‏ے۔ اوہ کئی کتاباں د‏‏ی اشاعت تے اردو ادب دے فروغ تو‏ں دلچسپی رکھدے سن ۔ انہاں دے انہاں مستحسن اقدامات اُتے اک طالبہ نے ایم فل دا مقالہ وی لکھیا سی ۔

حوالے