Jump to content

سید محمدمہدی بحرالعلوم

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
سید محمد مہدی بحر العلوم
کوائف
مکمل نامسید محمد مہدی بحر العلوم
تاریخ ولادتعید الفطر ۱۱۵۵ ق
آبائی شہرکربلا، عراق
تاریخ وفاترجب ۱۲۱۲ ق
مدفنمقبرہ شیخ طوسی نجف اشرف
علمی معلومات
اساتذہسید مرتضی بحر العلوم، شیخ یوسف بحرانی، شیخ وحید بہبہانی۔
شاگردشیخ جعفر کاشف الغطاء، سید جواد عاملی، شیخ ابو علی حائری، ملیا احمد نراقی۔
تالیفاتمشکاۃ الہدایہ، الدرّۃ النجفیہ، الفوائد الرجالیہ۔
خدمات
سماجیمرجع تقلید، فقیہ، اصولی، رجالی، مفسر، عارف۔

سید محمد مہدی بحرالعلوم (۱۱۵۵ ۔ ۱۲۱۲ ق) شیعہ مراجع تقلید وچو‏ں نيں تے بارہویں و تیرہویں صدی ہجری وچ شیعاں دے امور دی ریاست و زعامت عامہ انہاں دے ذمہ سی۔ اوہ بارہویں صدی دے مشاہیر شیعہ امامیہ وچو‏ں نيں۔ بحر العلوم مختلف علوم جداں فقہ، اصول فقہ، حدیث، کلام، تفسیر تے رجال وچ تبحر رکھدے نيں۔ اوہ شیخ وحید بہبہانی تے میرزا محمد مہدی خراسانی دے شاگرد نيں۔ خراسانی نے انہاں دے شامخ مقام علمی دی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں بحر العلوم دا لقب دتا سی اس لقب دا اطلاق انہاں تو‏ں پہلے کسی دے لئے نئيں ہوندا سی، انہاں دے بعد انہاں دے خاندان دا عنوان بن گیا تے اج وی انہاں دے اہل خاندان اس لقب تو‏ں مشہور نيں۔

سوانح عمری

[سودھو]

سید محمد مہدی بن مرتضی بن محمد بن بروجردی طباطبایی بحر العلوم، پہلی شوال عید الفطر دے روز ۱۱۵۵ ق وچ کربلا وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد تے دادا برجستہ دانشمنداں وچو‏ں سن ۔ انہاں دی اُتے دادی مجلسی اول محمد تقی مجلسی دی نسل تو‏ں سن۔ اسی سبب تو‏ں اوہ مجلسی اول نو‏‏ں اپنے جد تے علامہ مجلسی نو‏‏ں اپنے ماموں دے طور اُتے یاد کردے سن ۔[۱]

سید محمد مہدی بحر العلوم نے ماہ رجب ۱۲۱۲ ق وچ وفات پائی تے (نجف اشرف) شیخ طوسی دی قبر دے پاس سپرد لحد کيتے گئے۔

تعلیم و تحصیل

[سودھو]

سید محمد مہدی بحر العلوم نے اپنی تعلیم دا آغاز اپنی زادگاہ وچ اپنے والد تے شیخ یوسف بحرانی (صاحب حدائق) کیتا۔ تے بعد وچ نجف اشرف چلے گئے جتھ‏ے انہاں نے شیخ مہدی بن محمد فتونی عاملی، شیخ محمد تقی دورقی تے سیخ محمد باقر ہزار جریبی تو‏ں کسب علم کیتا۔ اس دے بعد اوہ کربلا واپس لوٹ گئے تے اوتھ‏ے شیخ وحید بہبہانی دے درس وچ شرکت کيتی۔[۲] انہاں نے سن ۱۱۸۶ وچ مشہد مقدس دا سفر کیتا تے ست سال تک اوتھ‏ے مقیم رہے۔ اس عرصہ وچ انہاں نے مجالس علمی وچ شرکت تے علماء دے نال مباحثات دے علاوہ میرزا محمد مہدی خراسانی دے پاس فلسفہ پڑھنا شروع کیتا۔ انہاں بزرگوار نے انہاں دے شامخ مقام علمی دے سبب انہاں نو‏ں بحر العلوم نو‏‏ں لقب دتا۔ انہاں تو‏ں پہلے ایہ لقب کسی دے لئے وی استعمال نئيں ہوندا سی لیکن انہاں دے بعد انہاں دے خاندان دے افراد اسنو‏ں استعمال کرنے لگے تے اج وی اوہ ایہ لقب اختیار کردے نيں۔[۳]

تدریس و شاگرد

[سودھو]

جب شیخ وحید بہبہانی نے کبیرسنی دی وجہ تو‏ں درس کہنا بند کر دتا تو اوہ استاد دی نصیحت کیتی بناء اُتے نجف اشرف لوٹ گئے تے اوتھ‏ے انہاں نے تدریسی سلسلہ دا آغاز کیتا تے سید بحر العلوم نے ۱۱۹۳ ق وچ حج دا سفر کیتا تے اوتھ‏ے دوسرے امور دی انجام دہی دے نال فقہ مذاہب اربعہ دی تدریس شروع کيتی۔ جس تو‏ں بوہت سارے افراد نے انہاں دے حلقہ درس وچ شرکت کيتی۔

علامہ بحر العلوم دے بوہت سارے شاگرد سن جنہاں وچاں بعض نو‏‏ں آب نے اجازہ روایت وی دتا سی جداں:

زعامت عامہ

[سودھو]

سید بحر العلوم دی اخلاقی شہامت تے اصلاح طلبی دا رویہ سبب بنا کہ اوہ اپنی ریاست تے زعامت عامہ دے دوران وچ دینی و سماجی امور دی انجام دہی دے سلسلہ وچ اپنے معاصر بزرگ علماء نال تعاون کریئے جداں مسائل تے فتوی دے سلسلہ وچ اوہ عوام نو‏‏ں شیخ جعفر نجفی دی طرف رہنمائی کردے سن ۔ قضاوت، فیصلےآں تے رفع نزاع دے سلسلہ وچ اوہ شیخ محیی الدین دی طرف رجوع کرنے نو‏‏ں کہندے سن ۔ اقامہ نماز جماعت دے لئے وچ انہاں نے عالم و زاہد شیخ حسین نجف نو‏‏ں مسجد ہندی دا امام مقرر کیتا۔ اسی طرح تو‏ں انہاں نے اپنے شاگرد سید جواد عاملی صاحب مفتاح الکرامہ نو‏‏ں تدوین کتب تے اپنے دروس دی تقریرات لکھنے دے کيتے معین تے تشویق کیتا۔ انہاں دے درس دا محور ملا محسن فیض کاشانی دی کتاب وافی سی۔

سید بحر العلوم فقہ و حدیث دی تدریس دے علاوہ عوام الناس دے مسائل و امور نو‏‏ں بذات خود توجہ دیندے سن ۔[۵]

اخلاقی خصوصیات

[سودھو]
فائل:مقبره علامه سید بحرالعلوم.JPG
سید بحر العلوم دی قبر نجف اشرف

سید بحر العلوم امور جاری زندگی وچ ہر طرح دی سخت گیری تو‏ں پرہیز کردے سن تے انہاں دی سخاوت و بلند ہمتی زبانزد خاص و عام سی، ایتھ‏ے تک کہ بعض افراد انہاں دے سلسلہ وچ عرفانی رجحان و گرایش دے قائل ہو گئے نيں۔ بہرحال اس میلان دا اثر انہاں دے تربیت یافتہ افراد وچ تے انہاں دے بعد دے بعض علماء وچ انکار ناپذیر اے۔

سید بحر العلوم دے تمام معاصرین انہاں دے علم و تقوی دا اعتراف کردے نيں۔ حتی کہ انہاں دے استاد شیخ وحید بہبہانی اپنی عمر دے آخری دور وچ جدو‏ں اوہ اپنے ملکہ اجتہاد دے زوال دا احتمال دیندے سن، مسائل فقہی وچ انہاں تو‏ں نظر خواہی کردے سن ۔[۶]

انہاں دے امام زمانہ علیہ السلام دی خدمت وچ شرفیاب ہونے دی خبر تواتر دی حد تک پہچ چک‏ی اے۔ تے انہاں دی امام (ع) نال اس ملاقات دا انکار انہاں دے معاصرین و متاخرین وچو‏ں کسی نے وی نئيں کیتا اے۔

تالیفات

[سودھو]

سید بحر العلوم دی بعض تصنیفات مندرجہ ذیل نيں:

  • المصابیح، عبادات و معاملات اُتے مشتمل اے۔
  • الدرّة النجفیة، اس وچ انہاں نے طہارت و نماز دے مسائل نو‏‏ں ۲۰۰۰ اشعار وچ نظم کیتا اے۔
  • مشکاة الهدایة، طہارت دے باب دی روایت منثور الدرّة النجفیة دا ذکر کیتا اے۔
  • الفوائد الرجالیة، علم رجال دی کتاب اے جس وچ انہاں نے مشہور علمی و حدیثی خاندان تے شیعہ امامی روات تے علمائ دا تذکرہ کیتا اے۔
  • تحفة الکرام فی تاریخ مکة و البیت الحرام، اس وچ انہاں نے کعبہ دی وجہ تسمیہ، اس دے حدود، نقشہ تے تاریخ بنائ دا ذکر تاریخی سلسلے دی روایات، مکہ دی * تاسیس تے انہاں دی مختلف عمارتاں دا تذکرہ کیتا اے۔
  • دیوان شعر، که جس وچ ۱۰۰۰ بیت نيں تے زیادہ ابیات مدح و رثائ اہل بیت (ع) اُتے مشتمل نيں۔[۷]

بندھای دوازدہ گانہ

[سودھو]

انہاں دے اشعار دا اک مجوعہ بارہ بیتاں دے بارہ قصائد اُتے مشتمل اے۔ جسنو‏ں انہاں نے فارسی دے مشہور شاعر محتشم کاشانی دے قصیدہ نو‏‏ں بنیاد بنا کر نظم کیتا اے تے انہاں اشعار دا عربی وچ ترجمہ کیتا اے۔[۸]

حوالے

[سودھو]
  1. قمی، ج۲، ص۶۲
  2. مدرس تبریزی، ج۱، ص۲۳۴؛ حبیب آبادی، ج۲، ص۴۱۶
  3. بحر العلوم، ج۱، مقدمہ، ص۴۳؛ امین، ج۱۰، ص۱۵۹
  4. خوانساری، ج۷، ص۲۰۴؛ امین، ج۱۰، ص۱۵۹ـ۱۶۰
  5. امین، ج۱۰، ص۱۵۹
  6. حبیب آبادی، ج۲، ص۴۱۶
  7. امین، ج۱۰، ص۱۶۰؛ آقا بزرگ طہرانی، ج۲۱، ص۸۱؛ حبیب آبادی، ج۲، ص۴۱۹ـ۴۲۱؛ زرکلی، ج۷، ص۱۱۳
  8. مجلہ تراثنا، شماره ۱۰، العقود الاثنی عشر فی رثاء سادات البشر

منابع

[سودھو]
  • آقا بزرگ طہرانی، الذریعہ الی تصانیف الشیعہ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق
  • امین، محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، ۱۴۰۳ق
  • بحر العلوم، محمد مہدی، الفوائد الرجالیہ، چاپ محمد صادق بحر العلوم و حسین بحر العلوم، تہران، ۱۳۶۳ش
  • حبیب آبادی، محمد علی، مکارم الاثار در احوال رجال دورة قاجار، اصفہان،۱۳۶۲ش
  • خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، چاپ اسداللّه اسماعیلیان، قم، ۱۳۹۲ق
  • زرکلی، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۶ ع
  • قمی، شیخ عباس، کتاب الکنی والالقاب، صیدا، ۱۳۵۸ش
  • مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانة الادب، تہران، ۱۳۶۹ش