سید نذیر حسین دہلوی
| سید نذیر حسین دہلوی | |
|---|---|
| جم | سنہ 1805
|
| وفات | 13 اکتوبر 1902 (96–97 سال) |
| رہائش | ضلع منگر (۱۸۰۵–۱۸۲۶) دہلی (۱۸۲۶–۱۳ اکتوبر ۱۹۰۲) |
| شہریت |  برطانوی ہندستان
|
| عملی زندگی | |
| استاذ | محمد اسحاق دہلوی ، شاہ اسماعیل دہلوی ، سید احمد شاہ بریلوی |
| پیشہ | عالم |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
سید نذیر حسین دہلوی (پیدائش: 1805ء — وفات: 13 اکتوبر 1902ء) تحریک اہل حدیث دے نامور رہنما تے مصلح سن ۔ بھارت وچ تحریک اہل حدیث دی تشریح وچ انہاں دا کردار نمایاں نظر آندا اے۔ انہاں نوں شیخ الکُل دا خطاب ملیا اے۔[۱][۲] اوہ تے نواب صدیق حسن خان (1832ء–1890ء) تحریک اہل حدیث دے بانیان وچ شمار کیتے جاندے نيں۔[۳][۴][۵] سید نذیر حسین نوں مسلک دی ترویج تے تشہیر وچ سب توں موثر منیا جاندا اے۔[۴]
مسلک اہل حدیث وچ انہاں جداں محدث نئيں گزریا سٹھ سال دہلی وچ حدیث شریف پڑھائی اس لئی آپ نوں شیخ الکل فی الکل دا لقب دتا گیا۔ جماعت اہل حدیث دے ہزاراں شیوخ الحدیث آپ دے شاگرد نيں۔ حدیث شریف پڑھانے وچ آپ نوں خاص ملکہ حاصل سی ایہی وجہ اے کہ ہندوستان دے علاوہ حجاز، مکہ مکرمہ، مدینہ منورہ، یمن، نجد، شام، حبش، افریقا، تونس، الجزیرے، کابل، غزنی، قندھار، سمرقند، بخارا، داغستان، ایشیائے کوچک، ایران، خراسان، ہرات، چین، سری لنکا و ہور ملکاں توں طلبہ حدیث شریف پڑھنے دے لئی آپ رحمہ اللہ دے پاس آندے سن ۔
حالات زندگی
[سودھو]ابتدائی زندگی
[سودھو]
نذیر حسین دی ولادت معتبر خاندان اشراف وچ ہوئی۔ انہاں دی جائے ولادت مونگیر، بہار، بھارت اے۔[۶] انہاں نے بطور شیعہ پرورش پائی مگر بعد وچ بدظن ہو گئے۔[۷] انہاں نے اپنی تعلیم دا آغاز صادق نگر بہار توں کیتا جتھے انہاں دی ملاقات تحریکی مزاج رکھنے والے سید احمد بریلوی (1786ء–1831ء) توں 1820ء دی دہائی وچ ہوئی۔[۸] بعد وچ اوہ 1826ء وچ دہلی چلے گئے تے شاہ ولی اللہ (1703ء–1762ء) دے فرزند شیخ عبد العزیز محدث دہلوی (1746ء–1824ء) دی شاگردی اختیار کرلئی- انہاں دے بعد انہاں دے شاگرد تے بیٹے تے مشہور محدث محمد اسحق (1778ء–1846ء) توں تعلیم حاصل کيتی۔[۷] محمد اسحٰق نے حجاز کر سفر کیتا تے اوتھے دے ہو رہے۔ ادھر نذیر حسین نوں انہاں دی جانشینی دا شرف حاصل ہويا تے استاد دے مسند اُتے درس دینے لگے۔[۹] دہلی دا مدرسہ رحیمیہ ہندوستان مذہبی تحریکی تریخ وچ بہت اہمیت دا حامل اے۔ شیخ محمد اسحق دی وفات دے بعد ایتھے توں مختلف دی تحریکاں اٹھاں تے نذیر حسین نے وہابی تحریک دی سرپرستی کيتی۔[۱۰]
برطانوی حکومت دے نال برتاؤ
[سودھو]نذیر حسین انہاں بوہت سارے مسلم علماء وچوں جنہاں نے برطانوی حکومت کیتی تائید کیندی تے انہاں دے خلاف جہاد نوں غلط قرار دتا۔[۱۱][۱۲] مفتی مکہ دی طرح نذیر حسین نے وی برطانوی ہندوستان نوں دارالاسلام قرار دتا۔ انہاں دا مننا سی کہ ہندوستان دارالکفر نئيں اے۔[۱۳]
جمعیت اہل حدیث دی بنیاد
[سودھو]1868ء وچ اوہ جیل توں رہیا ہوئے تے بھوپال دے نواب صدیق حسن خان تے محمد حسین بٹالوی (1840ء–1920ء) دے نال مل کے جمعیت اہل حدیث دی بنیاد رکھی۔ آخر الذکر دونے مدرسہ رحیمیہ دے ہی پروردہ سن ۔ جمعیت اک مذہبی و سیاسی جماعت سی۔[۱۴]
اہم شاگرد
[سودھو]سید نذیر حسین دے اہم شاگرداں وچ امداد اللہ مہاجر مکی[۱۵]، محمد قاسم نانوتوی تے رشید احمد گنگاوہی[۱۶] سن ۔ ایہ تِناں دیوبندی مکتب فکر[۱۷] دے بنیاد گزار تے سرخیل کہے جاندے نيں۔ احمدیہ متکب فکر کے بانی مرزا غلام احمد وی انہاں توں متاثر سن [۱۸] جنہاں دا دوسرا نکاح 1884ء وچ نذیر حسین نے ہی پڑھایا سی ۔[۱۹] حکیم نورالدین نوں وی انہاں دی شاگردی دا شرف ملیا اے۔[۲۰] انہاں دے علاوہ عبد اللہ غزنوی، ثناء اللہ امرتسری، شمس الحق عظیم آبادی تے سرسید احمد خان نے نذیر حسین دی شاگردی اختیار کيتی اے تے ایہ تمام کسی نہ کسی تعمیری کالم وچ ملوث رہے تے ہندوستانی اسلام دی تریخ وچ اہم شخصیت قرار پائے۔[۲۱][۲۲][۲۳]
وفات
[سودھو]سید نذیر حسین دی وفات 13 اکتوبر 1902ء نوں دہلی وچ ہوئی۔[۲۴]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Claudia Preckel. (2013, p.174)، 'Screening Ṣiddīq Ḥasan Khān's Library: The Use of Ḥanbalī Literature in 19th century Bhopal' in B. Krawietz & G. Tamer (eds.)، Islamic Theology, Philosophy and Law: Debating Ibn Taymiyya and Ibn Qayyim al-Jawziyya، Berlin: Walter de Gruyter, pp.162–219
- ↑ (2015) West African ʿulamāʾ and Salafism in Mecca and Medina: Jawāb al-Ifrῑqῑ – The Response of the African. BRILL, 99. ISBN 978-90-04-27031-2.
- ↑ (2010) Muslims in Britain: An Introduction. Cambridge University Press, 104. ISBN 978-0-521-83006-5.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ Daniel W. Brown, Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought: Vol. 5 of Cambridge Middle East Studies, pg. 27. کیمبرج: Cambridge University Press، 1996. سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ M. Naeem Qureshi (1999). Pan-Islam in British Indian Politics: A Study of the Khilafat Movement, 1918–1924. BRILL, 458. ISBN 90-04-11371-1.
- ↑ (2015) West African ʿulamāʾ and Salafism in Mecca and Medina: Jawāb al-Ifrῑqῑ – The Response of the African. BRILL, 98. ISBN 978-90-04-27031-2.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ (1989) Socio-Religious Reform Movements in British India, Volume 3, reprint, Cambridge University Press, 56. ISBN 978-0-521-24986-7.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 136. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ (2015) West African ʿulamāʾ and Salafism in Mecca and Medina: Jawāb al-Ifrῑqῑ - The Response of the African. BRILL, 98. ISBN 978-90-04-27031-2.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 137. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ Ayesha Jalal (2008). Partisans of Allah. Harvard University Press, 115–116, 129–131. ISBN 978-0-674-02801-2.
- ↑ M. Naeem Qureshi (1999). Pan-Islam in British Indian Politics: A Study of the Khilafat Movement, 1918–1924. BRILL, 178–180. ISBN 90-04-11371-1.
- ↑ M. Naeem Qureshi (1999). Pan-Islam in British Indian Politics: A Study of the Khilafat Movement, 1918–1924. BRILL, 178–180. ISBN 90-04-11371-1.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 205–206. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 158, 300. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 160. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 160, 302. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ Adil Hussain Khan (2015). From Sufism to Ahmadiyya: A Muslim Minority Movement in South Asia. Indiana University Press, 180. ISBN 978-0-253-01529-7.
- ↑ Adil Hussain Khan (2015). From Sufism to Ahmadiyya: A Muslim Minority Movement in South Asia. Indiana University Press, 172. ISBN 978-0-253-01529-7.
- ↑ Adil Hussain Khan (2015). From Sufism to Ahmadiyya: A Muslim Minority Movement in South Asia. Indiana University Press, 133. ISBN 978-0-253-01529-7.
- ↑ (2006) God's Terrorists: The Wahhabi Cult and the Hidden Roots of Modern Jihad. Abacus, 205. ISBN 978-0-349-11879-6.
- ↑ Adil Hussain Khan (2015). From Sufism to Ahmadiyya: A Muslim Minority Movement in South Asia. Indiana University Press, 31. ISBN 978-0-253-01529-7.
- ↑ Adil Hussain Khan (2015). From Sufism to Ahmadiyya: A Muslim Minority Movement in South Asia. Indiana University Press, 133. ISBN 978-0-253-01529-7.
- ↑ تواریخ عجیب یعنی کالا پانی، ص 264