شاندارلی خلیل پاشا صغیر

شاندارلی خلیل پاشا صغیر
تاریخ پیدائش
وفات	1 جون 1453   قسطنطنیہ
طرز وفات	سزائے موت
شہریت	سلطنت عثمانیہ
اولاد	چندارلی ابراہیم پاشا صغیر
والد	شاندارلی ابراہیم پاشا
خاندان	شاندارلی خاندان
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان

شاندارلی خلیل پاشا (وفات 10 جولائی 1453ء) ، جسنو‏ں نوجوان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، سلطان مراد دوم دے دور وچ اک انتہائی بااثر عثمانی گرینڈ وزیر سی تے ، اپنے دور حکومت دے پہلے چند سالاں دے لئی ، محمد دوم (1439 تو‏ں 1 جون 1453 تک عین مطابق)۔ [ 1 ] اوہ شاندارلی خاندان دا اک رکن سی ، جو سلطنت عثمانیہ وچ اک انتہائی بااثر سیاسی خاندان سی۔ اس دے دادا تے نامزد، شاندارلی کارا خلیل خیردین پاشا (شاندارلی خلیل پاشا کبیر)، نے وی پہلے مراد اول دے تحت گرینڈ وزیر دے طور تے خدمات انجام دتیاں ۔

سوانح عمری

حلیل پاشا شاندارلی خاندان دا چوتھا تے آخری رکن سی جس نے سلطنت عثمانیہ چ اعظم وزیر دا عہدہ سنبھالیا ۔ اس دے والد، شاندارلی ابراہیم پاشا بزرگ ، اس دے چاچا، شاندارلی علی پاشا ، تے اس دے دادا چندرلی حلیل پاشا بزرگ وی ماضی وچ اس عہدے اُتے فائز سن ۔ اس دا اپنا پتر، چندرلی ابراہیم پاشا دی ینگ ، وی مستقبل چ گرینڈ وزیر بنے گا۔ اپنے دور حکومت دے دوران دو وار، سلطان مراد دوم ، اک اجہا بندہ جہنوں سیاست توں ودھ کے مذہب تے فنون لطیفہ چ زیادہ دلچسپی سی، منیسا شہر چ ریٹائر ہو گیا ۔ سلطان د‏‏ی حفاظت دے لئی حلیل پاشا نے نیڑے دے قصبے وچ اک قلعہ تعمیر کروایا تے اس دا ناں اپنے خاندان دے ناں اُتے چندرلی رکھ دتا (قلعہ اج وی چندرلی دا سب تو‏ں مشہور نشان اے )۔ مراد دوم دے ریٹائرمنٹ دے انہاں اوقات دے دوران ، حلیل پاشا نے راجگڑھ ادرنہ وچ سلطنت دا موثر کنٹرول رکھیا جس وچ محمد دوم ، جو اس وقت حالے بچہ سی ، برائے نام سلطان دے طور اُتے سی۔ دونے مواقع اُتے ، عثمانی علاقےآں اُتے حملہ کرنے والی اتحادی یورپی فوجاں دے ذریعہ پیش کردہ خطرات دے نال ، چندرلی نے مراد دوم نو‏‏ں واپس بلایا تے نوعمر محمد دوم نو‏‏ں معزول کردتا تاکہ اس د‏ی جگہ اس دے زیادہ قابل والد نو‏‏ں رکھیا جاسک‏‏ے۔ انہاں دونے واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں محمد دوم د‏‏ی طرف تو‏ں چندرلی دے نال دیرپا ناراضگی پیدا ہوگئی۔ حقیقت ایہ اے کہ چندرلی خاندان اک صدی تو‏ں زیادہ عرصے تو‏ں سلطنت وچ اپنے اثر و رسوخ تو‏ں انتہائی امیر ہوچکيا سی ، ممکنہ طور اُتے خود حکمران عثمانی خاندان تو‏ں وی زیادہ ، محمد دوم تے چندرلی خاندان دے اولاد حلیل پاشا دے وچکار کشیدگی نو‏‏ں ہور ودھا دتا۔

مقبرہ شاندرلی خلیل پاشا دا ایزنک

جدو‏ں محمد دوم سلطان بنیا تاں بازنطینی شہنشاہ قسطنطنیہ XI نے عثمانیاں دے پاس اک قاصد بھیجیا تے محمد دوم دے کزن اورہان د‏‏ی سالانہ رقم وچ اضافہ یا دوسری صورت وچ اسنو‏ں رہائی دینے د‏‏ی درخواست کيتی۔ [ 2 ] اورہان اک دور دراز عثمانی خاندان دا رکن سی تے اپنے آپ نو‏‏ں تخت دے لئی دکھاوے دا دعویٰ کرسکدا سی تے ممکنہ طور اُتے خانہ جنگی شروع کرسکدا سی۔ [ 2 ] رکاوٹ دی ایہ حکمت عملی بازنطینیاں نے پہلے وی کئی وار استعمال کیتی سی۔ [ 2 ] حلیل پاشا اس پیغام اُتے غصے وچ آ گیا تے اس نے قاصداں نو‏‏ں جواب دتا:

تسی بیوقوف یونانیاں، میں تہاڈے چالاکی دے طریقیاں نوں کافی عرصے توں جاننا واں۔ مرحوم سلطان تہاڈے لئی اک نرم تے ضمیر دوست سی. موجودہ سلطان محمد وی ایسے ذہن دا نئیں اے۔ جے قسطنطنیہ اوہدی جرات مندانہ تے بے چین گرفت توں بچ جاندا اے، تے ایہ صرف ایس لئی ہووے گا کہ رب تہاڈی منحرف تے شریر منصوبیاں نوں نظر انداز کردا رہندا اے۔

تُسی ایہہ سوچ کے احمق او کہ تُسی سانوں اپنیاں کلپناواں نال ڈرا سکدے او جدوں کہ ساڈے حالیہ امن دے معاہدے دی سیاہی بمشکل سکی ہوئی اے۔ اسی طاقت یا احساس دے بغیر بچے نئیں آں۔ جے تُسی سوچدے او کہ تُسی کجھ شروع کر سکدے او، تے انج کرو۔ جے تسی اورہان نوں تھریس چ سلطان قرار دینا چاہندے او تے اگے ودھو۔ جے تسی ہنگریاں نوں ڈینیوب دے پار لیاؤنا چاہندے او تے اوہناں نوں آن دیو۔ جے تسی اوہناں تھاواں نوں بازیاب کرنا چاہندے او جہڑیاں تسی بہت عرصے توں گوا چکے او، تے آزماؤ۔

پر ایہہ جان لوو: تسی ایہناں چوں کسے وی کم چ کوئی ترقی نئیں کرو گے۔ تسی صرف اینا ای کرو گے کہ تہاڈے کول جو تھوڑا جیہا اے اوہنوں کھو دیو گے۔

سنہ 1453 وچ ، قسطنطنیہ د‏‏ی فتح دے فورا بعد (اس وقت مکمل طور اُتے حکومت کرنے والے) سلطان محمد دوم دے ذریعہ انجام دتے گئے پہلے اعمال وچو‏ں اک چندرلی حلیل پاشا نو‏‏ں قید کرنا سی۔ ایہہ شہر 29 مئی 1453 نوں لے لیا گیا سی اتے حلیل پاشا دی قید 1 جون 1453 نوں ہوئی۔10 جولائی 1453 نوں اس نوں پھانسی دتی گئی اتے اس نوں اپنے وڈکیاں دے الٹ ایزنک وچ اک چھت توں بناں کھلی قبر وچ دفن کیتا گیا۔

اس طرح محمد دوم نے سلطنت عثمانیہ وچ چندرلی دور دا خاتمہ کر دتا ، تے خاندان دے بعد دے ارکان ازنک وچ مقیم صوبائی قابل ذکر افراد تو ں زیادہ نئيں بن گئے ، حالانکہ انہاں نے آخر وچ سلطنت عثمانیہ نو ں اک ہور ، مختصر مدت دا ، گرینڈ وزیر دینا سی۔ 15ویں صدی (حلیل دا پتر چندرلی ابراہیم پاشا نکا ) دا۔

شاندارلی خلیل پاشا، اس طرح ، سلطان دے ذریعہ پھانسی دینے والے پہلے عثمانی عظیم وزیر سن ۔

مقبول ثقافت

• رشیت گورزاپ نے 1951 دی ترک فلم فتح قسطنطنیہ وچ حلیل پاشا دا کردار ادا کیتا ۔
• حلیل پاشا دا کردار ترک فلم فتح 1453 (2012) وچ اردن الکان نے ادا کیتا ا‏‏ے۔
• حلیل پاشا تاریخی ناول پورفیری اینڈ ایش وچ نظر آندا اے ۔ بازنطینی شہنشاہ نوں اوہ جہڑی تقریر کردا اے اوہ اوہی اے جہڑی اصلی حلیل پاشا نے کیتی سی جویں کہ جارج سفرانٹس نے درج کیتا اے۔
• حلیل پاشا دا کردار سلیم بایرکٹر نے نیٹ فلکس سیریز رائز آف ایمپائرز: عثمانی چ نبھایا اے ۔
• حلیل پاشا کیرسٹن وائٹ دے ناول اینڈ آئی ڈارک (2016) وچ اک مخالف دے طور تے نظر آندا اے۔
• شاندارلی خلیل پاشا دا کردار 2024ء دی سیریز محمد: فتحلر سلطانی چ سلیم بایرکتر نے نبھایا اے۔

ایہہ وی ویکھو

• شاندارلی ٹبر
• چندرلی ، اک قصبہ جس دا ناں حلیل پاشا نے رکھیا سی
• عثمانی عظیم وزیراں دی فہرست

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ