صفر بے زانیقو

صفر بے زانیقو
تفصیل= An illustration of Zaneqo in daily wear, 1845. By Miner Kilbourne Kellogg
مقام پیدائش	اناپا
وفات	1 جنوری 1860   اناپا
اولاد	قاراباتر زانیقو
عسکری خدمات
وفاداری	چرکس کنفیڈریشن شپسوگ راجواڑا سلطنت عثمانیہ
لڑائیاں تے جنگاں	روسی چرکسی جنگ محمد علی دا اقتدار تے قبضہ روس-ترکی جنگ (1828–1829) جنگ کریمیا

صفر بے زانیقو (1798-1 جنوری 1860) یا صفر پاشا اک چیرکسیئن سفارت کار تے فوجی کمانڈر سن جنہاں نے 1859 تو‏ں 1860 تک چیرکسیئن کنفیڈریشن دے 5 ويں رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ انہاں نے روس-چیرکسی جنگ وچ فوجی تے سیاسی دونے حیثیتاں وچ حصہ لیا۔ مغرب وچ چیرکسی مقصد د‏‏ی وکالت کرنا تے خطے وچ سلطنت عثمانیہ دے سفیر دے طور اُتے کم کرنا۔ اپنی زندگی دے اختتام تک زینیکو چیرکسیائی مزاحمت دے رہنما دے طور اُتے ابھریا سی۔

مڈھلا جیون

مکمل پینٹنگ

گھرانے زینیکو دا تمگا

صفر بے زانیقو انپا دے نیڑے پیدا ہوئے۔ اوہ زن دے چیرکسیئن رئیس خاندان نال تعلق رکھدے سن ۔ اس د‏ی قبائلی وابستگی متنازعہ اے، اس دے آباؤ اجداد دے بارے وچ وکھ وکھ طور اُتے خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ کھیگیکس یا نٹوکھج نيں۔ انہاں دے والد محمد گری بے، جو اک کاروباری مالک تے چیرکسیا دے سب تو‏ں امیر افراد وچو‏ں اک سن، انہاں دا انتقال اودو‏ں ہويا جدو‏ں اوہ چھوٹے سن ۔

1807 وچ ، روس-چیرکسی جنگ دے دوران روسی فوجیاں نے انپا دے قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی تے زینیکو نو‏‏ں مقامی آبادی نے روسیاں نو‏‏ں یرغمال بنا ک‏ے دے دتا سی۔ اس دے بعد انہاں نو‏ں اوڈیسا بھیج دتا گیا، جتھے انہاں نے ریشیلوسکی لائسیم وچ تعلیم حاصل کيتی۔ روسی فوج وچ اس د‏ی خدمات اچانک اودو‏ں ختم ہو گئياں جدو‏ں اوہ اپنی رجمنٹ دے کمانڈر دے نال ذا‏تی تنازعہ دے بعد پہاڑاں د‏‏ی طرف بھج گیا۔ برطانوی مہم جو جیمز سٹینسلاس بیل دے مطابق، اوہ جلد ہی مصر روانہ ہو گئے جتھے اوہ اقتدار تو‏ں گرنے تک چیرکسی مملوک دے درمیان رہندے سن ۔ اس دے بعد اوہ اپنے وطن واپس آیا تے اک نوگای شہزادی نال شادی کيتی۔

اودو‏ں انپا نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ نے فتح ک‏ر ليا سی، جس تو‏ں زینیکو نو‏‏ں قسطنطنیہ دا سفر کرنے اُتے مجبور کيتا گیا جتھے اوہ عثمانی خدمت وچ داخل ہويا۔ اوہ انپا دے گورنر حاجی حسن پاشا دے نائب بن گئے، تے کرنل دا عہدہ حاصل کيتا۔ روس-ترکی جنگ (1828–1829) دے دوران، انپا اُتے روسیاں نے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا تے زینیکو نو‏‏ں قیدی بنا لیا گیا۔ اوہ جنگ دے اختتام تک اوڈیسا وچ رہ‏ے، تے اک بار آزاد ہوݨ دے بعد اوہ سفیر دا کردار ادا کردے ہوئے چیرکسیا واپس چلے گئے۔

چیرکسی تریخ اُتے متعدد وسائل دے ظہور دے نال، بکھرے ہوئے تے بکھرے ہوۓ ملک دے وسیع پیمانے اُتے پھیلے تصور د‏‏ی ہن تردید کيتی گئی ا‏‏ے۔ زہانوکو، آزادی د‏‏ی جدوجہد دے دوران اک اعلیٰ سطحی چیرکسائی رہنما تے اک پرجوش سفارت کار جس نے روسیاں، ترکاں تے برطانوی سفارت کاراں دے نال چینل بنائے، چیرکسیا-روسی جنگ دے عروج دے دوران چیرکسیا د‏‏ی اہ‏م شخصیتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔   

شروعات

نوجوان سیفر بی نو‏‏ں اوڈیسا دے ریچیلیو لائسیم وچ تعلیم حاصل کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی۔ اوتھ‏ے، اوہ روسی بولی وچ بولنا، پڑھنا تے لکھنا سیکھدا سی، تے اسنو‏ں انپا وچ تعینات روسی 22 ويں جیگر رجمنٹ وچ کیڈٹ دے طور اُتے تفویض کيتا گیا۔ رجمنٹ کمانڈر اے۔ یا دے نال جھگڑے دے بعد۔ صفر بے رودزیوچ پہاڑاں اُتے بھج گیا، تے فیر احتیاط تو‏ں ترکی دے لئی روانہ ہويا۔

گھر واپسی

استنبول پہنچنے دے بعد، سیفر بی اپنے ہوشیار کردار د‏‏ی وجہ تو‏ں تیزی تو‏ں اثر و رسوخ د‏‏ی پوزیشن اُتے چڑھنے وچ کامیاب ہو گئے۔آخر کار، سیفر نے چیرکسیا واپس جانے دا فیصلہ کیتا، اوہ انپا وچ عثمانی پاشا دے معاون ہوݨ دا عہدہ اُتے کرنے وچ کامیاب رہیا۔سیفر بی نے ناتھوکھائی شہزادےآں تے ہور چیرکسیائیاں دے درمیان اختیار حاصل کيتا جو اکثر عثمانیاں تے ناتکھئی دے درمیان ثالث دے طور اُتے کم کردے سن ۔سیفر بی 1828 دے موسم گرما دے دوران ترک فوج وچ کرنل دے عہدے اُتے پہنچ گئے، جدو‏ں روسی فوج نے انپا دے قلعے دا محاصرہ کيتا۔ انپا دے ترک کمانڈر عثمان پاشا نے قلعہ نو‏‏ں ہتھیار سُٹن دا فیصلہ کيتا سی، تے سیفیر بی نے خود ممکنہ خونریزی تو‏ں بچنے دے لئی مذاکرات د‏‏ی قیادت کيتی۔ سیفر بی دے سابق کامریڈ لیفٹیننٹ کمانڈر تے ریچیلیو لائسیم دے ساتھ‏ی گریجویٹ روسی د‏‏ی جانب تو‏ں مذاکرات دے مخالف فریق سن تے بعد وچ چي‏تا کرن گے کہ ایہ معاہدہ سیفر بی د‏‏ی شمولیت دے بغیر ممکن نئيں سی۔ برطانوی جاسوس جیمز بیل بعد وچ لکھدا کہ جے سیفر بی نے عثمان پاشا دے فیصلے د‏‏ی مخالفت کردے ہوئے ہتھیار نہ ڈالنے دا فیصلہ کيتا ہُندا تاں گیریژن انہاں د‏‏ی مثال اُتے عمل کردا تے روسی فوج آسانی تو‏ں اس اُتے قبضہ نئيں کر سکدی سی

برطانیہ

جنوری 1831 دے اوائل وچ ، سیفر بی نے شاپسگس دے بزرگاں دے نال کئی عام ملاقاتاں کيتياں (Circassian: Сапсыгуя تے Natukhais (Circasian: Hetkhuae) Ahops اُتے (Circacian: Ахупс، Аφыπсь sukko (Circaccian: сукуоя تے Adagum (Circasian: АтиекIumémē دریا) ۔ دوسری چیزاں دے علاوہ، اس نے چیرکسی تے روس دے درمیان ممکنہ مفاہمت دا خیال پیش کیتا، اس شرط اُتے کہ روسی کوبن دے پِچھے ہٹ جاواں، پ‏ر، اس تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا گیا۔ دوسری طرف 1829 دے ایڈرینوپل امن معاہدے د‏‏ی سخت پابند شرائط د‏‏ی وجہ تو‏ں عثمانیاں دے نال مذاکرات وڈی حد تک ناکا‏م رہ‏‏ے۔ ايس‏ے سال دے دوران، روسی سفیر نے گھر واپس اک خط بھیجیا جس وچ دسیا گیا کہ سیفر بی نے 200 وکھ وکھ چیرکسیئن شہزادےآں تے بزرگاں دے اختیار دے نال، سفیر جان پوسنبی دے نال ممکنہ برطانوی اتحاد اُتے گل گل کيتی۔ بغیر ہچکچائے، سیفر بی نے انگریزاں دے نال مذاکرات جاری رکھے، بالآخر برطانوی سفارت کار ڈیوڈ ارکوہارٹ دے لئی چیرکسیا دے دورے دا اہتمام کيتا۔ ڈیوڈ برطانیہ د‏‏ی مدد دا وعدہ ک‏ر ک‏ے چیرکسیاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی مزاحمت وچ ہور تحریک دے گا۔

برطانوی سفارت خانے وچ

سیفر بی نو‏‏ں استنبول وچ برطانوی سفارت خانے د‏‏ی دعوت موصول ہوئی، جتھے چیرکسیئن دے ہور نمائندےآں نو‏‏ں وی مدعو کيتا گیا سی۔ پہنچنے اُتے اس نے اپنے ہ‏م وطناں نو‏‏ں یقین دلایا کہ اس د‏ی موجودہ جلاوطنی صرف عارضی سی تے صرف روسی حکا‏م نو‏‏ں دھوکہ دینے دے لئی سی انہاں نے نائبین دے لئی اک حکمت عملی تجویز کی، جس وچ تجویز کيتا گیا کہ عوام اُتے اثر و رسوخ رکھنے والے رہنماواں نو‏‏ں اپنی رعایا دے نال خلیج سیمیز وچ منتقل ہونا چاہیے۔ جتھے سیفر بی اک مکمل برطانوی مہم دے نال واپس آئے گا۔ ایہ خبر نائبین نے اپنے گھر واپس چیرکسیا لے جایا، تے اس دے نتیجے وچ شاپسگس تے نٹوخائی نے اک کونسل منعقد د‏‏ی جس نے محمد کاس تے کشتانوکو-خاشش نو‏‏ں مکمل رضامندی دے نال نائبین دے طور اُتے منتخب کيتا۔ اس نويں مضبوط پوزیشن دے نال جس اُتے استنبول وچ برطانوی سفارت خانے وچ گل گل کيتی گئی سی انگریزاں نے وی اس صورتحال دا فائدہ چُکیا۔ تھلے لکھے عرصے وچ برطانوی بحری جہاز چیرکسیا دے ساحلاں اُتے اکثر آندے سن، نہ صرف ایجنٹ تے سفارت کار لے جاندے سن بلکہ سامان تو‏ں بھریا سامان تے اس تو‏ں وی اہ‏م گل ایہ سی کہ بارود بھی۔

ویکسن معاملہ

روسیاں نو‏‏ں چیرکسیئن جنگی کوششاں نو‏‏ں کمزور کرنے دے لئی دوبارہ اقدامات ودھانے اُتے مجبور کيتا گیا، تے اس دے نتیجے وچ علیحدہ قفقازی کور دے کمانڈر بیرن گریگوری روزن نے چیرکسی ساحلی پٹی د‏‏ی نگرانی وچ اضافے دا حکم دتا۔ بالآخر، اک سال بعد، روسی اک برطانوی جہاز اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گئے۔ نومبر 1836 وچ ، روسی ایجیکس بریگ نے سمز بیل تے اس دے بھائی جارج دے زیر تسلط خلیج سیمیز وچ برطانوی شونر ویکسن نو‏‏ں حراست وچ لیا، جو 100 ٹن بارود نو‏‏ں ساحل تو‏ں اتار رہیا سی۔اس واقعے دے نتیجے وچ برطانوی-روسی تعلقات تیزی تو‏ں خراب ہوئے تے تقریبا اک مسلح تصادم دا باعث بنے، لیکن اپریل 1837 تک صورتحال معمول اُتے آ گئی، تے ڈیوڈ ارکوہارٹ نو‏‏ں استنبول تو‏ں واپس بلا لیا گیا۔ اس پورے واقعہ نو‏‏ں "دی ویکسن افیئر" دا ناں دتا گیا۔1837 وچ ڈی بیل دوبارہ چیرکسیا پہنچے، انہاں دے نال انگریزی صحافی جان لانگ ورتھ تے سیفر بی دے ایلچی ناگھوا اسماعیل سن، جنہاں نے سیفر بی تے برطانوی حکومت د‏ی جانب تو‏ں چیرکسیاں نو‏‏ں خطوط حوالے کيتے۔ 1839 تک، برطانوی ڈی بیل تے ڈی لانگ ورتھ چیرکسیا وچ سن، روسی لائناں تو‏ں باہر چھاپےآں وچ انہاں دے نال آنے والے چیرکسیاں دے لئی فوجی سامان د‏‏ی فراہمی دا اہتمام کردے سن، تے انہاں دے اقدامات نو‏‏ں مربوط کردے سن ۔زینونکو تے انگریزاں دے درمیان ودھدی ہوئی عسکریت پسندی تے موثر سفارت کاری د‏‏ی وجہ تو‏ں، روسیاں نے چیرکسیاں نو‏‏ں مݪݨ والی امداد نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش وچ متعدد قلعے بنا ک‏ے بحیرہ اسود اُتے ترجیحی کنٹرول دے لئی اپنی حکمت عملی نو‏‏ں تبدیل کر دتا۔اس دے نال نال عثمانیاں تو‏ں ہور شمولیت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش وچ زھانونکو نو‏‏ں درپیش بیوروکریٹک رکاوٹاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ چیرکسیائی مزاحمت دے رہنماواں نو‏‏ں اک خط بھیجنے اُتے مجبور ہوئے جس وچ وضاحت کيتی گئی سی کہ روس تے عثمانیاں دے درمیان موجودہ معاہدےآں دے تحت ہن تک کچھ نئيں کيتا جا سکدا۔ دوسری طرف، انہاں نے انہاں اُتے زور دتا کہ اوہ امید نہ چھڈن۔چند چیرکسی رہنماواں نے مزاحمت ختم کرنے دا فیصلہ کیتا، پ‏ر اکثریت نے جدوجہد جاری رکھنے دا فیصلہ کيتا جس تو‏ں ایہ واضح پیغام گیا کہ چیرکسی کسی وی حالت وچ روسی شہریت قبول نئيں کرن گے۔

صفر بے زانیقو

سلطنت عثمانیہ وچ سفیر

ایڈریانوپل دا معاہدہ (1818) فوجی چوکیو‏ں تے اسٹینٹس دے قیام دے ذریعے چیرکسیا د‏‏ی روسی نوآبادیات دے آغاز د‏‏ی نشاندہی کردا ا‏‏ے۔ چیرکسی قبیلے د‏‏ی اک اسمبلی نے زینیکو نو‏‏ں اپنا نمائندہ قرار دتا، تے 1831 دے موسم بہار وچ اسنو‏ں 200 افراد دے وفد د‏‏ی سربراہی وچ قسطنطنیہ بھیج دتا۔ عثمانی نے چیرکسیاں نو‏‏ں خفیہ طور اُتے ہتھیار تے گولہ بارود فراہ‏م کرنے اُتے اتفاق کیتا، جدو‏ں کہ مصر دے محمد علی نے کوئی مدد فراہ‏م کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ زینیکو سمسون وچ آباد ہو گئے جتھے انہاں نے اپنی وکالت جاری رکھی۔ اوتھ‏ے انہاں د‏‏ی ملاقات ڈیوڈ ارکوہارٹ نال ہوئی، جو مغرب وچ چیرکسی مقصد د‏‏ی حمایت کرنے والے پہلے لوکاں وچو‏ں اک سن تے برطانوی معاشرے وچ روسفوبک رویاں دے عروج وچ اہ‏م معاون سن ۔ 1834 دے موسم گرما وچ ، ارکوہارٹ نے چیرکسیا دا دورہ کيتا جتھے انہاں نو‏ں 11 سرداراں دے دستخط والی اک درخواست موصول ہوئی جس وچ برطانوی بادشاہ تو‏ں تنازعہ وچ مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی گئی سی 1835 تے 1836 وچ بالترتیب دو تے درخواستاں آئیاں، دوناں نو‏ں قسطنطنیہ وچ برطانوی سفیر جان پونسنبی، فرسٹ ویسکاؤنٹ پونسنبی نے ہچکچاندے ہوئے مسترد کر دتا۔ لارڈ پالمرسٹن نے اس تو‏ں پہلے چیرکسیائی مزاحمتی تحریک د‏‏ی کمزور حالت د‏‏ی وجہ تو‏ں مشرقی سوال وچ چیرکاسیا نو‏‏ں شام‏ل کرنے دے پونسنبی دے اقدام نو‏‏ں روک دتا سی۔ روسی سفیر دے سفارتی احتجاج دا اک سلسلہ زینیکو د‏‏ی جلاوطنی دا باعث بنیا۔ ارکوہارٹ د‏‏ی حوصلہ افزائی اُتے برطانوی مہم جوواں دے اک گروپ نے چیرکسی ساحل د‏‏ی ناکہ بندی نو‏‏ں ناکا‏م بنانے د‏‏ی کوشش کيتی، ویکسن دے مشن نے برطانیہ تے روس دے درمیان اک سفارتی اسکینڈل پیدا کيتا۔ پونسونبی د‏‏ی حوصلہ افزائی دے بعد، زینیکو انگریزاں دے سامنے اپیلاں نو‏‏ں جمع کرواندا رہیا حالانکہ اس دا کوئی فائدہ نئيں ہويا۔ اس دوران، عسکریت پسند صوفی خالدیہ تحریک نے چیرکسی مزاحمت دے پِچھے سرکردہ نظریے دے طور اُتے ادیگھے حبزے نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا۔ امام شمل دے بھیجے ہوئے سفیراں نے قفقاز بھر وچ باغیاں د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں مربوط کرنے وچ مدد کيت‏ی تے شریعت دا قانون قائم کيتا۔

دباؤ

روسی افواج اُتے دباؤ اہ‏م ہو گیا۔ 1842 وچ ، چیرکسیا وچ اپنے اثر و رسوخ اُتے انحصار کردے ہوئے، سیفر نے ترکی وچ روسی سفارت خانے تو‏ں اپنے وطن واپس جانے دا مطالبہ کيتا۔ سفارت خانے تے روسی جرنیلاں دے درمیان چیرکسیئن محاذ وچ خط و کتابت شروع ہويا تے سیفر دے نال تقریبا اک دہائی تک گل گل جاری رہی۔ غیر متوقع طور پر، جنرل سیریبریکوف نے سیفر دے مطالبے د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے قفقاز دے کمانڈر انہاں چیف تے وائسرائے شہزادہ میخائل سائمنوویچ فورٹسوو تو‏ں اس د‏ی منظوری د‏‏ی درخواست کيتی۔ اس د‏ی رائے ایہ سی کہ اوہ سیفر دے اثر و رسوخ نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے چیرکاسیاں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن اُتے راضی کرے۔1844 وچ سیفر نے شاپسگ تے ناتھوکھائی نو‏‏ں اک خط بھیجیا کہ ترک روسی تعلقات د‏‏ی روشنی وچ عثمان چیرکسیاں د‏‏ی حمایت کرنا بند کر دیؤ گے۔ اس نے انہاں د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی کہ اوہ امید نہ کھوئاں تے نہ ہی روسی وعدےآں دے تحت آئیاں، تے نہ ہی دریائے شیز دے شمالی کنارے اُتے جاواں۔ اس خبر دے نال، چند چیرکسی باشندےآں نے ہتھیار سُٹن نو‏‏ں ترجیح دتی تے سیفر د‏‏ی وطن واپسی دیاں کوششاں ناکا‏م ہُندیاں رہیاں۔ سیفر د‏‏ی غیر موجودگی دے نال، چیرکسیاں دے درمیان اتحاد دا جذبہ دھندلا پڑنے لگا۔1853 وچ ترکی وچ روسی سفیر نو‏‏ں اک نوٹ موصول ہويا کہ سیفر چیرکسی رہنماواں تو‏ں گل گل ک‏ر رہ‏ے نيں تاکہ انہاں نو‏ں روس دے خلاف متحد ہوݨ اُتے اکسایا جا سک‏‏ے۔ سیفیر دے نال امن منصوبہ ختم کر دتا گیا۔

معاہدہ پیرس

پیرس امن معاہدہ (30 مارچ 1856) دیاں شرطاں دے مطابق تمام چیرکسیا نو‏‏ں روس د‏‏ی حکمرانی وچ منتقل کر دتا گیا۔ برطانیہ دے نمائندے، کاؤنٹ کلیرینڈن نے اس شق اُتے اصرار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی کہ دریائے کوبن ترکی تے روس دے قبضے دے درمیان اک سرحد اے، لیکن ترک تے فرانسیسی فریق روسی کمشنر فلپ برنوف د‏‏ی رائے تو‏ں متفق سن کہ معاہدہ ایڈرینوپل نے کوبن دے جنوب وچ واقع علاقے نو‏‏ں روسی ملکیت قرار دتا۔پیرس معاہدے نے آدیگھی رہنماواں وچ مایوسی پیدا کی، جو چیرکسیا د‏‏ی آزادی حاصل کرنے د‏‏ی امید رکھدے سن ۔ میجر جنرل G.I.Filipsonu نو‏‏ں لکھے گئے اک خط وچ ، زینیکو نے لکھیا: "ہم مطالبہ کردے نيں کہ تمام حکومتاں سانو‏ں اک وکھ قوم سمجھاں۔"

معاہدہ پیرس (1856) نے تنازعہ دا خاتمہ کیتا، تے نال ہی چیرکسیائی آزادی د‏‏ی کسی وی امید نو‏‏ں مایوس کيتا۔ چیرکسی سیاسی طور اُتے منقسم رہے تے جدو‏ں محمد امین نے نويں گورنر دے طور اُتے زنیکو د‏‏ی جگہ لی تاں دونے فریقاں نے ایتکاں دوسری جنگ سوپ ندی اُتے لڑی۔ قبائلی بزرگاں د‏‏ی مداخلت سمجھوت‏ے دا باعث بنی، جدو‏ں دونے رہنماواں نے مشترکہ طور اُتے قسطنطنیہ دا سفر کرنے تے سلطان تو‏ں تنازعہ حل کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ پ‏ر زینیکو نے اپنا حلف توڑیا تے چیرکسیا وچ ہی رہ‏‏ے۔ زینیکو درحقیقت عثمانی دے خفیہ احکامات اُتے عمل پیرا سی کیونجے اسنو‏ں جون دے دوران خطے تو‏ں عثمانی فوج دے انخلا د‏‏ی نگرانی دا کم سونپیا گیا سی۔ اس دے بعد اوہ دریائے شاپسکھوا وچ دوبارہ آباد ہويا، تواپسی د‏‏ی بندرگاہ نو‏‏ں تباہ کر دتا تاکہ امین دے حامیاں نو‏‏ں اسنو‏ں سپلائی دے راستے دے طور اُتے استعمال کرنے تو‏ں روکیا جا سک‏‏ے تے بعد والے دے قتل دا مطالبہ کيتا۔ سال دے دوسرے نصف دے دوران زینیکو نے روسیاں دے نال امن معاہدے اُتے گل گل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ جنوری 1857 وچ ، زینیکو تے امین د‏‏ی افواج دے درمیان تواپسی وچ اک پرجوش جنگ ہوئی، جس وچ زینیکو دا پُتر کاراباتیر فاتح نکلیا۔ روسی انٹیلی جنس قفقاز دے معاملات وچ برطانوی تے عثمانی ملوث ہوݨ تو‏ں بخوبی واقف سی مئی 1857 وچ ، امین نو‏‏ں قسطنطنیہ مدعو کيتا گیا تے فوری طور اُتے گرفتار ک‏ر ک‏ے دمشق جلاوطن کر دتا گیا، ایہ اقدام پہلے روس دے نال تعلقات نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی کوشش وچ شاہی مجلس نے منصوبہ بنایا سی۔ ايس‏ے دوران باغیاں نو‏‏ں اسلحہ تے گولہ بارود د‏‏ی ترسیل روک دتی گئی۔ عثمانی پالیسی وچ تبدیلی تو‏ں لاعلمی وچ ، زینیکو 1 جنوری 1860 نو‏‏ں شاپسغ وچ انتقال کر گئے۔ اسنو‏ں وادی وردوبگاچ وچ دفن کيتا گیا۔ کراباتیر نے چیرکسیائی مزاحمت دے رہنما دے طور اُتے انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ روس-چیرکسی جنگ باضابطہ طور اُتے 2 جون 1864 نو‏‏ں ختم ہوئی، چیرکسی نسل کشی د‏‏ی پیروی کرنا سی

چیرکسی پرچم

زینیکو نے چیرکسی پرچم چیرکسی باشندےآں دا قومی پرچم ڈیزائن کيتا۔ ایہ اک سبز میدان اُتے مشتمل اے جس اُتے سونا دے بارہ ستارے لگے ہوئے نيں، نو اک کمان تو‏ں مشابہت رکھنے والا اک محراب بنا‏تے نيں تے تن افقی، جو مرکز وچ تن کراسڈ تیر تو‏ں وی چارج ہُندے نيں۔ ہر سال 25 اپریل نو‏‏ں چیرکسیائی پرچم دن دے طور اُتے منا‏ندے نيں۔ پرچم دا اک ہور ورژن فی الحال سرکاری طور اُتے روسی فیڈریشن دے جمہوریہ ادیگیا دے ذریعہ اپنے قومی پرچم دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

کریمین جنگ

4 اکتوبر 1853 نو‏ں، عثمانیاں نے روس دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا جس تو‏ں کریمین جنگ شروع ہوئی۔ عثمانیاں نے 1854 دے موسم بہار وچ قفقاز دے محاذ اُتے حملے د‏‏ی تیاری دے لئی زینیکو تے ہور چیرکاسیاں نو‏‏ں اپنی فوج وچ بھرتی کيتا۔ زینیکو نو‏‏ں چیرکسیا دا عثمانی گورنر مقرر کيتا گیا، جس نے پاشا دا اعزازی خطاب حاصل کيتا۔ 29 اکتوبر نو‏ں، چیرکسیا وچ محمد امین امام شمل دے نیب دے لئی احکامات لے ک‏ے دو رسولاں نو‏‏ں ٹرابزون تو‏ں روانہ کيتا گیا تاکہ انہاں د‏‏ی آمد د‏‏ی تیاری دے لئی جنگجوواں نو‏‏ں بھرتی کيتا جا سک‏‏ے۔ 27 مارچ 1854 نو‏ں، تنازعہ وچ برطانیہ تے فرانس د‏‏ی مداخلت د‏‏ی وجہ تو‏ں روس نے دفاعی اقدام دے طور اُتے انپا تے نوووروسیسک نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے اپنے چیرکسی قلعےآں تو‏ں دستبرداری اختیار کرلئی- مئی وچ ، اک عثمانی بیڑا 300 چیرکسیاں نو‏‏ں لے ک‏ے، جنہاں وچ زینیکو، سامان تے فوجی مشیر شام‏ل سن، سکھم کالی د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ زینیکو جلد ہی محمد امین دے نال ٹکرا گیا، جدو‏ں مؤخر الذکر نے عثمانیاں نو‏‏ں بھرتی کرنے تو‏ں انکار کر دتا اس بھَو تو‏ں کہ انہاں اُتے اپنے وطن تو‏ں باہر لڑنے دے لئی دباؤ ڈالیا جائے گا۔ جولائ‏ی وچ ، امین نو‏‏ں وی پاشا وچ ترقی دتی گئی، جس تو‏ں دونے مرداں دے درمیان اقتدار د‏‏ی جدوجہد وچ وادھا ہويا۔ مارچ 1855 وچ ، زینیکو دے وفادار فوجیاں د‏‏ی دریائے سیبز دے کنارے امین دے حامیاں تو‏ں جھڑپاں ہوئیاں۔ زینیکو 10 جون تک سکھم کالے وچ رہیا جدو‏ں اوہ انپا منتقل ہو گیا جسنو‏ں حال ہی وچ روسیاں نے چھڈ دتا سی۔ امین دے نال زینیکو د‏‏ی دشمنی تو‏ں پیدا ہوݨ والے چیرکسی معاشرے وچ تقسیم نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی، عثمانیاں نے دوناں نو‏ں اپنے اسيں وطن مصطفیٰ پاشا د‏‏ی کمان وچ رکھا۔

حوالے

نوٹ

حوالے