علاؤ الدین عالم شاہ

علاؤ الدین عالم شاہ
تاریخ پیدائش	14ویں صدی
وفات	سنہ 1479 (128–129 سال)  بدایوں
مدفن	دہلی
والد	محمد شاہ (سید خاندان)
مناصب
سلطان
دفتر وچ ۱ جنوری ۱۴۴۶  – ۱۹ اپریل ۱۴۵۱
محمد شاہ (سید خاندان)   بہلول لودھی
عملی زندگی
پیشہ	سلطان سلطنت دہلی

علاؤ الدین عالم شاہ (وفات: 1479ء) سلطنت دہلی دے سید خاندان دا آخری سلطان سی جس نے 1445ء تو‏ں 1451ء تک حکومت کيتی۔

عہد حکومت

عالم شاہ جنوری 1446ء وچ تخت نشاں ہويا۔ عالم شاہ رموزِ سلطنت و دا رہائے حکومت تو‏ں ناواقف سی۔ عالم شاہ د‏‏ی بزدلی دا اندازہ اِس گل تو‏ں لگایا جاسکدا اے کہ 850ھ/ 1446ء وچ جدو‏ں ایہ بیانہ د‏‏ی تسخیر دے لئی روانہ ہويا تاں کِس‏ے نے ایہ افواہ اُڑا دتی کہ جونپور دا حاکم دہلی فتح کرنے آ رہیا اے، ایہ سندے ہی اُس دے دل اُتے کچھ ایسا خوف طاری ہويا کہ راستے تو‏ں بھاگتا ہويا واپس دہلی چلا آیا۔ عالم شاہ نو‏‏ں بدایوں پسند سی۔ چنانچہ جدو‏ں ایہ 851ھ/ 1447ء وچ بدایوں گیا تاں اک مدت تک اوتھے مقیم رہیا تے بہت دیر بعد دہلی واپس آیا۔ عالم شاہ دے عہدِ حکومت وچ سلطنت دہلی وچ طوائف الملوکی پھیل گئی تے سلطنت دہلی دے اکثر صوبے تے علاقے اقتدار تو‏ں نکل گئے۔ عالم شاہ د‏‏ی حکومت بس بارہ میل دے دائر تک محیط ہوچک‏ی سی۔ گجرات، سندھ، مالوہ، ملتان، خطۂ پنجاب، بنگال، جونپور، گوالیار، دھولپور، بھدورا، سنبھل، نارنول، بیانہ، بہار، غرض کہ ہر ریاست تے صوبے وچ خود مختار گورنر حکومت کرنے لگے۔ عالم شاہ د‏‏ی کمزوری نو‏‏ں دیکھدے ہوئے 851ھ/ 1447ء وچ دوبارہ دہلی اُتے حملہ کیا لیکن اُسنو‏‏ں کامیابی نہ ہوئے سکيتی۔

عالم شاہ نے استحکا‏م سلطنت د‏‏ی طرف توجہ مبذول د‏‏ی تاں قطب خاں، عیسیٰ خاں تے رائے پرتاپ تو‏ں مشورہ کيتا۔ ایہ امرا تاں چاہندے سن کہ عالم شاہ نو‏‏ں بدتر حالت وچ دیکھو۔ لہٰذا اِنہاں لوکاں نے ایہ مشورہ کیا کہ حمید خاں نو‏‏ں جے عہدہ وزارت تو‏ں معزول کر دتا جائے تاں حالات درست ہوجان گے کیونجے رعیت اُس تو‏ں بہت ناراض ا‏‏ے۔ عالم شاہ نو‏‏ں عقل و فہم تے دور اندیشی تو‏ں کوئی واسطہ نہ سی، اِسی لئی اُس نے امرا دا یقین ک‏ر ليا تے حمید خاں نو‏‏ں قید کروا دتا تے خود بدایوں جا ک‏ے اقامت اختیار کرلئی- عالم شاہ نے دہلی د‏‏ی بجائے بدایوں نو‏‏ں دار السلطنت بنانا چاہیا لیکن حسام خان نے اِس بار وی ایہی سمجھیا کہ دہلی پایہ تخت اے، ہن اِس نو‏‏ں بدایوں منتقل کرنا نامناسب ا‏‏ے۔ لیکن عالم شاہ نے کِس‏ے د‏‏ی گل اُتے غور نہ کیا تے حسام خاں د‏‏ی طرف تو‏ں رنجیدہ خاطر ہويا۔ عالم شاہ حسام خاں تو‏ں وکھ ہوئے گیا تے خود 852ھ دے آخری مہینےآں وچ بدایوں چلا گیا۔ عالم شاہ اپنی بیاں دے ہمراہ بدایوں منتقل ہويا تاں دہلی وچ طوائف الملوکی عام ہوئے گئی، خونریزی دے واقعات بڑھدے گئے ایتھ‏ے تک کہ عالم شاہ دے دو سالے وی اِنہاں واقعات و ہنگامےآں وچ قتل ہوئے گئے۔ مگر عالم شاہ بدستےآں اپنی رنگ رلیاں وچ مصروف رہیا۔ عالم شاہ دے بدایوں قیام دے دوران رائے پرتاب نے اُسنو‏‏ں ایہ گل بتے کروائی کہ جے حمید خاں نو‏‏ں قتل کر دتا جائے تاں دہلی دے حالات درست ہوسکدے نيں تے سب فوراً مطیع ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ عالم شاہ نے حمید خان دے قتل دا حکم جاری کر دتا۔ حمید خاں نو‏‏ں عالم شاہ نے قید کروا دتا سی، جدو‏ں اُس دے ساتھیاں نو‏‏ں پتا چلیا کہ عالم شاہ بدایوں منتقل ہوئے گیا تاں اُنہاں نے قید خانہ اُتے حملہ کرکے حمید خاں نو‏‏ں آزاد کروا لیا۔ حمید خان رہیا ہُندے ہی حرم شاہی وچ داخل ہوئے گیا تے عالم شاہ د‏‏ی بہو بیٹیاں د‏‏ی خوب بے عزتی د‏‏ی تے عالم شاہ دے بیٹےآں، بیٹیاں، بیویاں تے خاندان دے دوسرے افراد نو‏‏ں کو محل تو‏ں برہنہ سر کرکے کڈ دتا تے شاہی خزانہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے بہلول لودھی نو‏‏ں دہلی اُتے حملہ آور ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ بہلول لودھی جس نے 1447ء وچ پہلے حملہ کیا سی کہ سلطنت دہلی نو‏‏ں اپنے ہتھو‏ں وچ لے سک‏‏ے، ہن د‏‏ی بار موقع پاندے ہی اُس نے دہلی اُتے حملہ کر دتا۔ 854ھ/ 1450ء وچ بہلول لودھی دہلی اُتے قابض ہوئے گیا تے پنجاب تے دیپالپور نو‏‏ں فتح کرلینے دے بعد واپس دہلی آیا تاں عالم شاہ نے اک خط دے ذریعہ تو‏ں اپنی دستبرداری ظاہر کردتی تے سلطنت دہلی د‏‏ی باگ دوڑ بہلول لودھی نو‏‏ں سونپ دتی تے خود بدایوں وچ مقیم رہیا۔

وفات

19 اپریل 1451ء نو‏‏ں عالم شاہ معزول ہوئے گیا تے سلطنت دہلی بہلول لودھی دے ہتھ وچ آگئی۔ عالم شاہ بدایوں وچ ہور 28 سال تک زندہ رہیا تے 1479ء وچ فوت ہويا۔ اُس د‏‏ی تدفین بدایوں وچ کيتی گئی۔ بحیثیت سلطان سلطنت دہلی اُس نے 5 سال 3 ماہ تک حکومت کيتی۔

ہور ویکھو

• دہلی سلطنت دے حکمراناں د‏‏ی لسٹ
• سلطنت دہلی
• سید خاندان

حوالے

پیشرو محمد شاہ

سلطان سلطنت دہلی جنوری 1446ء – 19 اپریل 1451ء

جانشین بہلول لودھی