علی بن ریان
| علی بن ریان | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب ادب
| |
ترمیم  | |
علی بن ریّان بن صَلْت اَشْعَری قُمّی تیسری صدی ہجری دے ممتاز شیعہ عالم تے روایت پسند سن تے امام حسن عسکری(ع) دے صحابہ سن ۔ انہاں دے والد ریان بن صلت وی بہت وڈے محدث سن ۔ احمد بن محمد بن خالد برقی ، احمد بن ابی عبداللہ برقی ، احمد بن محمد بن عیسی ، سہل بن زیاد آدمی ، تے علی بن ابراہیم قمی ورگے عظیم علما تے محدث انہاں دے شاگرد سن ۔
پیدائش
[سودھو]اس دی تاریخ پیدائش بہت واضح نئيں اے تے ترجمہ کاراں نے اس اُتے بہت کم توجہ دتی اے۔ ایہہ کیہا جا سکدا اے کہ اوہ تیجی صدی دے شروع وچّ پیدا ہویا سی۔ کجھ ثبوت وی ایس بیان دی تصدیق تے تقویت کردے نیں۔ [ 1 ]
ٹبر
[سودھو]علی بن ریان معرفت تے فقہ دے خاندان وچ پیدا ہوئے سن ۔ انہاں دے والد ریان بن صلت الاشعری قمی نامور شیعہ محدثین نيں۔ شیخ طوسی ریان بن صلت دے بارے وچ کہندے نيں: "اوہ امام رضا علیہ السلام دے اصحاب وچوں نيں تے اک معتبر تے مشہور شخصیت نيں۔ [ 2 ] اوہ بیان کردے نيں کہ اوہ امام ہادی علیہ السلام دے اصحاب وچوں سن تے اوہ اصل وچ بغداد توں سن ۔" [ 3 ]
علی بن ریان دا اک بھائی محمد سی جو شیعہ محدث وی سن ۔ نجاشی محمد دے بارے وچ کہندے نيں: " محمد بن ریان بن صلت اشعری قمی دے پاس المسائل نامی اک کتاب اے جس نوں انہاں نے امام حسن عسکری علیہ السلام توں نقل کیتا اے۔" [ 4 ] شیخ طوسی لکھدے نيں: “محمد بن ریان انہاں شیعہ محدثین وچوں نيں جنہاں اُتے اعتماد اے۔” [ 5 ]
علماء رجال و حدیث دے نقطہ نظر توں
[سودھو]- نجاشی: "علی بن ریان بن صلت اشعری قمی حدیث دے معتبر تے معتبر محدثین وچوں نيں۔" [ 6 ]
- علامہ حلی : "علی بن ریان اشعری قمی راویاں دے معتبر تے معروف وچوں نيں۔" [ 7 ]
- مامقانی : "اس اعلیٰ درجے دے شیعہ محدث وچ کوئی نقص یا منفی نقطہ نئيں اے۔" "اوہ یقینی طور تے اک قابل احترام تے قابل اعتماد عالم اے، تے اس بیان وچ شک یا شبہ دی کوئی گنجائش نئيں اے۔" [ 8 ]
دوسرے ترجمہ داناں نے خود نوں اس گل نوں نقل کرنے تک محدود کیتا اے کہ اس گل نوں بیان کیتا گیا اے تے انہاں سب نے اس معزز حدیث راوی دی قیمتی تے برجسته شخصیت نوں احترام تے عظمت توں نظر ڈالیا اے تے انہاں دی تسبیح کيتی اے۔ [ 9 ]
استاد
[سودھو]ائمہ (ع) دے علاوہ ، اس نے ائمہ دے اصحاب دے اک گروہ دی موجودگی توں وی فائدہ اٹھایا ، جنہاں چوں کجھ دے ناں نال ذکر کیتا گیا اے:
- انہاں دے والد ریان بن صلت
- احمد بن خلف [ 10 ]
- حسن بن راشد بغدادی : حسن بن راشد امام جواد علیہ السلام تے حضرت ہادی علیہ السلام دے ساتھی سن ۔ اوہ حدیث وچ معتبر تے معتبر شخصیتاں وچوں نيں۔ [ 11 ]
- حسین بن راشد بغدادی : اوہ حسن بن راشد دا بھرا اے ۔ شیخ طوسی نے آپ نوں امام ہادی (ع) دے اصحاب تے یاران وچ شمار کیتا سی ۔ معلوم ہُندا اے کہ اوہ وی اپنے بھائی دی طرح شیعہ حدیث دا عالم اے۔
- عبیداللہ بن عبداللہ دهقان [ 13 ]
- علی بن محمد المعروف ابن وَهْبه عَبْدَسی
- قاسم الصیقل : اوہ امام کاظم(ع) دے اصحاب وچوں نيں ۔ ایمان، مذہبی عقائد تے مذہبی رجحانات دے نقطہ نظر توں اوہ اک شیعہ محدث محدث ظاہر ہونا چاہیے۔ لیکن انہاں نے اس دے اختیار تے وشوسنییتا دے بارے وچ کوئی خاص گل بیان نئيں کيت ی ا ے ۔ [ 14 ]
پڑھیار
[سودھو]اس دے بعض شاگرداں دے ناں ترجمہ کتاباں وچ درج ذیل نيں:
- احمد بن ابی عبداللہ برقی
- احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی
- سہل بن زیاد مرد اے
- عبد اللہ بن جعفر الحمیری اشعری قمی
- محمد بن احمد بن یحیی
- محمد بن علی بن محبوب اشعری قمی
- علی بن ابراہیم قمی
- ابراہیم بن ہاشم قمی
- محمد بن احمد
- عبداللہ بن محمد . [ 15 ]
کم
[سودھو]علی بن ریان نے وی کتاباں تصنیف کيتیاں نيں: نجاشی لکھدے نيں: "اس دے پاس امام ہادی(ع) دا اک نسخہ اے، تے اس دے علاوہ کتاب منشرو الاحدیث وی انہاں توں اے۔" [ 16 ]
شیخ طوسی فہرست وچ کہندے نیں : "علی بن ریان نے اپنے بھرا محمد بن ریان دے نال مل کے اک کتاب دی تصنیف کیتی۔" [ 17 ]
عظیم آغا تہرانی اپنی کتاب الذریعہ وچ اس لفظ "نسخ" دے بارے وچ کہندے نيں جو نجاشی دی تفسیر وچ استعمال ہويا:
"نسخہ اک وسیع و عام عنوان اے جس وچ متعدد رسالے تے چھوٹی کتاباں شامل نيں تے انہاں دا احاطہ ہُندا اے: جداں کہ اوہ کتاباں جو دوسری تے تیسری صدی ہجری وچ اماماں دے اصحاب دے ذریعہ تصنیف کيتیاں گئیاں سن"۔ انہاں وچ مذہبی عمل دے مسائل تے احکام شامل نيں - جو قانون سازی تے قانون سازی دے اہم ذرائع سمجھے جاندے نيں: جداں کہ چار سو اصول جو محنتی شیعہ علما نے گزشتہ صدیاں وچ جمع کیتے نيں۔ [ 18 ]
اوہ اگے کہندے نيں: انہاں دی دوسری کتاب منصور احدیث اے تے بعض محققین نے وی منصور احدیث نقل کيتی اے۔ [ 19 ]