علی خان آصف جاہ ثانی
نواب میر نظام علی خان صدیقی بہادر آصف جاہ ثانی Nawab Mir Nizam Ali Khan Siddiqi Asaf Jah II | |
---|---|
ریاست حیدرآباد دا پنجواں نظام | |
معیاد عہدہ | 1762–1803 |
پیشرو | صلابت جنگ |
جانشین | میر اکبر علی خان سکندر جاہ، آصف جاہ سوم |
خاندان | آصف جاہی خاندان |
والد | آصف جاہ اول |
والدہ | عمدہ بیگم |
پیدائش | مارچ 7, 1734 ریاست حیدرآباد، مغلیہ ہندوستان (اب بھارت) |
وفات | اگست ۶, ۱,۸۰۳69 سال) چومحلہ محل، حیدر آباد, ریاست حیدرآباد، مغلیہ ہندوستان (اب تلنگانہ، بھارت) | (عمر
نواب میر نظام علی خان صدیقی بہادر آصف جاہ ثانی (Nawab Mir Nizam Ali Khan Siddiqi Bahadur Asaf Jah II) جنوبی ہند دی ریاست حیدرآباد دا 1762ء توں 1803ء تک نظام سی ۔
پیدائش
[سودھو]نواب نظام الملک آصف جاہ اول دی بیوی عمدہ بیگم دے بطن توں اک بیٹا یکم شوال 1146ھ بمطابق 7 مارچ 1734ء نوں عید الفطر دی شب پیدا ہويا۔ ایہ بیٹا آصف جاہ اول دا چوتھا بیٹا سی ۔ صبح نوں پیپری دے اک پیرزادے سید حسین (جنہاں دی اک سو سال دی تھی) نواب دے پاس عید دی ملاقات دے سلسلے وچ آئے۔ آصف جاہ اول نے انہاں توں کہیا آپ دے قدم دی برکت توں اج اک بنده زاده تولد ہويا اے۔ آپ بزرگ نيں قران مجید توں فال لے کے اپنی بولی مبارک توں اس دا ناں رکھن۔ پیر سید حسن نے فال نکالی تاں مصحف وچ حرف عین نکلیا۔ اس وجہ توں پیرزادہ نے ناں علی تجویز کیتا۔ اس اُتے نظام الملک آصف جاہ اول نے اظہار پسندیدگی کر کے ایہ کہیا کہ جے اس دے نال ساڈے ناں یا خطاب دا وی کوئی جزو اضافہ کے دتا جائے تاں مناسب ہوئے گا۔ چنانچہ اس دے بعد نظام على ناں تجویز ہويا۔
تعلیم و تربیت
[سودھو]حسب دستور رسم بسم اللہ خوانی دے بعد نظام علئ دی تعلیم دا آغاز ہويا تے اپنے والد محترم دے انتقال تک تعلیم حاصل کردے رہے۔ نظام علی ابتدا ہی توں نہایت مستقل مزاج تے شیر دل واقع ہوئے سن ۔ اگرچہ آصف جاہ اول اپنے آخری عہد وچ مہمات ملدی ميں مصروف سن لیکن اپنی اولاد دی تعلیم توں کدی غافل نئيں رہے۔ نظام الملک نوں جدوں کدی موقع ملدا اپنے مصاحبین یا امرا وچوں کسی نہ کسی نوں اپنے صاحب زاداں دی تعلیمی حالت دریافت کرنے دے لئی بھیج دیندے سن ۔ نظام علی خاں دی عربی و فارسی دی تعلیم دے لئی مولوی شیخ محمد جمیل مامور سن ۔ ترکی بولی دی تعلیم دے لئی خوش حال بیگ مقرر سن ۔ اس دے علاوہ نظام علی نے شیخ محمد جعفر توں خطاطی دی مشق وی سکھی۔ اس وجہ توں خط نستعلیق وچ کامل مہارت حاصل سی۔ تمام تعلیم نظام الملک آصف جاہ اول دی زندگی وچ ہی مکمل دے لئی سن تے والد دی زندگی وچ ہی خان بہادر تے اسد جنگ وغیرہ دے خطابات دربار دہلی توں حاصل کے چکے سن ۔
صلابت جنگ دے عہد وچ
[سودھو]نظام علی خاں صلابت جنگ دے عہد وچ کافی عرصے تک برار دے صوبیدار رہے۔ 1170ھ وچ مرہٹاں نے حیدرآباد اُتے حملہ کے دتا تاں نواب صلابت جنگ نے مرہٹاں دی سرکوبی دے لئی برار توں نظام علی نوں طلب کیتا تے فوج دے کے مرہٹاں دی سرکوبی دے لئی روانہ کیتا جس وچ اس نے نمایاں کامیابی حاصل کيتی. کچھ عرصہ بعد صلابت جنگ نے محسوس کیتا کہ نظام علی خاں دی امداد دے بغیر انہاں نازک حالات وچ سلطنت دے انتظامات چلانا مشکل اے تاں انھاں نے کل انتظام مالی و ملکی نظام علی خاں دے سپرد کے دتا تے انہاں نوں اپنا وزیر اعظم بنا لیا۔ نظام علی خان دی موجودگی سلطنت دے دشمناں دے حق وچ زہر قاتل توں کم نہ سی تے چونکہ نواب صلابت جنگ کيتی متزلزل طبیعت اُتے سلطنت دے بدخواہاں نوں پورا قابو حاصل سی اس لئی انھاں نے نواب صلابت جنگ بہادر نوں پٹی پڑھا کے اس گل اُتے آمادہ کے دتا کہ آصف جاہ ثانی نوں وزارت توں علیدہ کے دتیاں۔ چنانچہ انہاں نوں وزارت توں علاحدہ کر کے ویہہ ہزار روپے ماہوار توں حیدرآباد دی صوبیداری اُتے مامور کے دتا گیا۔ جدوں اہل ملک نوں ایہ حکم معلوم ہويا کہ نظام علی نوں وزارت توں ہٹا کے صوبیدار بنا دتا گیا اے تاں تمام ملک تے خصوصا فوج وچ اس حکم دی اشاعت ہوئی تاں اس وچ بے چینی پیدا ہو گئی۔ فوجی حکام نے کہنا شروع کے دتا جس طرح صلابت جنگ نظام الملک دے صاحب زادے نيں اسی طرح نظام علی خاں بھی اک صاحب زادے نيں۔ جدوں نظام علی خان نوں انہاں حالات دا پتا چلیا تاں اس نے وڈی حکمت عملی توں اس بھڑکتی ہوئی اگ نوں ٹھنڈا کے دتا تے لوگاں نوں راضی کیتا کہ بادشاہ دا حکم مننا چا ہیے۔
تخت نشینی
[سودھو]جب نظام علی خان نوں وزیر اعظم دے عہدے توں ہٹایا گیا تاں حالات بہت خراب ہو گئے سن ۔ نظام نے اپنی حکمت عملی توں حالات اُتے قابو پانے دی کوشش کيتی لیکن حالات قابو توں باہر ہو گئے۔ سلطنت دا امن خطرے وچ پے گیا تے خود نواب صلابت جنگ کيتی کمزور طبیعت کيتی وجہ توں ملک وچ ہر طرف فتنہ و فساد دے انتشار پیدا ہونے لگے۔ سلطنت آصفیہ دے امرا تے خیر خواہن سلطنت نے نواب میرنظام علی خان بہادر توں استدعا کيتی کہ ملک دا انتظام اس وقت تک درست نئيں ہو سکے گا جدوں تک نظام علی سلطنت دے اختیارات اپنے ہتھوں وچ نہ لاں۔ اس لئی بہ تقاضائے وقت نواب صلابت جنگ نوں 14 ذی الحجہ 1175ھ نوں قلعہ بیدر وچ گوشہ نشاں کے دتا گیا تے اسی تاریخ نوں نظام علی مسند حکومت اُتے جلوہ آرا ہوئے تے سلطنت دی باگ ہتھ وچ لی۔ نظام علی خان نے اپنے لئی آصف جاہ ثانی دا لقب اختیار کیتا تے پرتاب وندر ٹھل داسنوں اپنا دیوان مقرر کیتا۔
ملکی حالت
[سودھو]میر نظام علی خان دی مسند نشینی دے وقت تمام ہندوستان وچ طوائف الملوکی پھیلی ہوئی تھی. مغلیہ حکومت انحطاط دے عالم وچ سی۔ اوہ اکبری شوکت تے عالمگیری سطوت رخصت ہو چکی سی۔ مغل شاہنشاہیت صرف برائے ناں باقی رہ گئی سی۔ مرہٹاں دی قوت تمام ہندوستان وچ محسوس ہو رہی سی۔ جے کوئی طاقت انہاں دی مد مقابل سی تاں اوہ سرکار آصفیہ سی۔ یورپ دی دو قوماں (انگریز تے فرانسیی) ہندوستان وچ اپنی عملداری قائم کرنا چاہندی سن تے مختلف رائیساں نوں اپنے نال لے کے کرناٹک وچ با هم خونخوار لڑائیاں لڑا رہیاں سن۔ میسور وچ حیدر علی سرنگا پٹم دی قدیم سلطنت دا خاتمہ کر کے بادشاہ بن بیٹھا تے انگریزاں توں اوہدی لڑائیاں ہو رہیاں سن۔ اس طرح ایہ زمانہ مرہٹاں، حیدر علی، ٹیپو سلطان، ہور انگریزاں تے فرانسیسیاں دے جنگ و جدال دا سی ۔ آصف جاہ ثانی نے انہاں حالات دا ہمت و استقلال توں مقابلہ کیتا تے جاہ و جلال وچ فرق نہ آنے دتا۔ آپ نوں اپنی سلطنت دی بقا و سلامتی دا وڈا خیال سی آپ دے زمانے وچ ملک دا انتظام بہت عمدہ تے مضبوط سی ۔ رعایا خوش تے ملک آباد سی ۔علم و ہنر دی کافی ترقی ہو رہی سی۔ اس عہد توں سرکار انگریزی دے نال روابط دوستی و اخلاص دی بنیاد قائم ہوئی تے انگریزی فوج نے افواج آصفی دی شرکت و اعانت توں وڈی فتوحات حاصل کيتیاں ۔ انہاں دے دور وچ بجائے اورنگ آباد دے حیدرآباد نوں سلطنت دا پایہ تخت قرار دتا گیا تے ایتھے کئی عالیشان محل بنوائے گئے۔
مرہٹاں توں تعلقات
[سودھو]نواب صلابت جنگ دے عہد وچ مرہٹاں توں کئی لڑائیاں ہوئی۔ اودگیر دے مقام اُتے 15 جنوری 1760ء نوں وڈی لڑائی ہوئی جس نوں جنگ اودگیر کہندے نيں۔ اس جنگ وچ مرہٹاں دے دو لکھ سوار سن تے اس دے برخلاف حیدرآباد دی فوج صرف ست ہزار توں زیادہ سی۔ اس جنگ دا نتیجہ ایہ ہويا کہ حیدرآباد نوں شکست اٹھانی پئی تے مرہٹاں دی شرائط اُتے صلح ہوئی۔ اس صلح دی رو توں مرہٹاں نوں مفت دی جاگیراں تے علاقے دتے گئے۔ چنانچہ ستاره، نصف صوبہ بیدر، بیجاپور، قلعہ دولت آباد تے قلعہ اسیر وی حوالے کرنے پڑے۔ اس وقت نواب میر نظام علی خان بہادر نے مصلحت دے لحاظ توں خاموشی اختیار کيتی لیکن اس دا جذبہ انتقام انہاں دے دل وچ ہمیشہ موجزن رہیا۔ چنانچہ 1761ء وچ پانی پت دی جنگ کيتی وجہ توں مرہٹاں دا پانسا پلٹ گیا تے ایہ ایداں کمزور ہو گئے کہ فیر نہ ابھر سکے. پونا وچ مادعو راؤ پیشوا تے اس دے چچا رگھوناتھ راو وچ پھوٹ پڑ گئی۔ امرا تے ارکان سلطنت دے وی دو گروہ ہو گئے۔ چنان مادھوراؤ تے اس دے طرفداراں نے چاہیا کہ رگھوناتھ راؤ نوں قید کے لین۔ رگوناتھ راؤ ایہ خبر سن کے اورنگ آباد آگیا۔ اس زمانے وچ آصف جاہ ثانی سلطنت دے نواب سن ۔ جدوں رگوناتھ راؤ نے انہاں توں مدد طلب کيتی تاں اس نے اوتھے دی جانشینی دے جھگڑےآں وچ حصہ لے کے رگھوناتھ راؤ دے اک طرفدار دی حیثیت توں پونا اُتے چڑھائی دی تے اس اُتے قبضہ کر ليا۔ ادھر مونکر دریا ایکواڈ دی متحده فوجاں نے نواب میر نظام علی خان بہادر دی فوج جرار دا مقابلہ تاں نئيں کیتا لیکن بجائے مقابلے دے حیدرآباد تے اورنگ آباد اُتے کئی حملے ہوئے، مگر ایتھے وی انہاں نوں نقصان دے نال پسپا ہونا پيا۔ اس لئی کہ مرمٹاں دے اورنگ آباد اُتے حملہ کرنے توں پہلے ہی آصف جاہ ثانی حیدرآباد پہنچ چکے سن ۔ رگھوناتھ راؤ نے اس کمک و اعانت دے معاوضے وچ پیاس لکھ دا ملک تے قلعہ دولت آباد وغيره میر نظام علی دے نذر کیتا۔
میسور دی تیسری لڑائی
[سودھو]نواب حیدر علی جو میسوری فوج دے سپہ سالار سن اس نے اوتھے دے راجا نوں قید کر کے خود بادشاہ ہو گیا سی ۔ نواب حیدر علی آصف جاہ ثانی نوں اپنا دوست بنایا ہويا سی ۔ اک ملاقات دے سلسلے وچ حیدر علی نے آصف جاہ ثانی نوں اشرفیاں دے چبوترے اُتے بیٹھایا تے جواہر دے خوان، دو ہاتھی تے تن توپاں نذر دی سن۔ جس دے صلے وچ حیدر علی نوں دولتِ آصفیہ توں خطابات وی ملے سن ۔ حیدر علی دے انتقال اُتے انہاں دے قابل فخر سپوت فتح علی ٹیپو سلطان جانشین ہو ئے۔ انھاں نے اپنی سلطنت دا عمدہ انتظام کر کے اسنوں کشادہ کرنا چاہیا۔ چنانچہ انگریز مقبوضات تبخور، کرناٹک تے مدراس وغیرہ نوں تہ تیغ کر کے اگ لگیا کے خاک سیاه کے دتا۔ جس وچ گوراں نوں اسیر کر ليا گیا۔ ایہ حال دیکھ دے انگریز سنحت پریشان ہوئے تے ٹیپو سلطان نوں نیچا دکھانے دی تدبیراں سوچنے لگے۔ چنانچہ انگریزاں نے محمد علی خاں والا جاه نواب کرناٹک باج گزار حضور نظام دے ذریعے آصف جاہ ثانی نوں اپنا دوست بنا کے ٹیپو سلطان دے مقابلے وچ جنگ کرنے دے لئی اس شرط اُتے آمادہ کر ليا کہ فتح دے بعد دشمن دے ملک توں انھاں برابر دا حصہ دتا جائے گا۔ اس دے نال ہی انگریزاں نے مرہٹاں توں وی مدد منگی جو مال غنیمت دی لالچ وچ خوشی دے نال آمادہ جنگ ہو گئے۔ اس انتظام دے بعد انگریزاں نے 1791ء وچ میسور اُتے حملہ کے دتا ۔ آصف جاہ ثانی دی طرف توں نواب سکندر جاہ بہادر تے وزیر میر عالم بہادر افواج لے کے روانہ ہوئے۔ آصفی فوجاں نے میسوری فوجاں دے نال ڈٹ کے مقابلہ کیتا تے نواب سکندر جاہ بہادر نے وڈی بہادری تے ہوشیاری توں میسور دے صدر مقام سرنگا پٹم اُتے قبضہ کر ليا۔ دوسری طرف انگریزاں نے وی ٹیپو سلطان دے چند قلعے حاصل کرلئی۔ لیکن مرہٹاں نے جنگ نئيں کيتی۔ ایہ صرف اس انتظار وچ سن کہ میدان کس دے ہا تھ رہندا اے ؟ آخر کار تنگ آ کے ٹیپو سلطان نے اپنے کچھ علاقے تے تاوان جنگ دے کران اتحادیاں توں صلح کرلئی- اس کامیابی اُتے انگریزی گورنر جنرل لارڈ کار نوالس نے جیندے ہوئے علاقےآں وچوں بموجب اقرار نامہ گروم کنڈہ، گوٹی، کڑپہ وغیرہ تے اک کروڑ روپیہ نقد سرکار نظام نوں دتا۔
جنگ کھڑلہ
[سودھو]میسور دی تیسری لڑائی جو 1791ء وچ ہوئی اس دے بعد لاڑد کارنوالس انگلینڈ چلے گئے اوراس دا جانشین سرجان شور گورنر جنرل بن کے ہندوستان آیا۔ اس دے خیالات سابق گورنرجنرل توں بالکل جداگانہ سن ۔ اس نے دیسی ریاستاں دے معاملات وچ دخل دینے تے انہاں دا نال دینے توں بالکل ہی انکار کے دتا۔ جب ملک وچ عام طور گورنر جنرل دی اس پالیسی دا علم ہو گیا تاں سرجان شور دے خیالات توں فائدہ اٹھا دے مرہٹاں نے اپنی پہلی شکست دا بدلہ لینے دے لئی آصفی سلطنت اُتے حملہ کے دتا۔ مہاراجا سندھیا، ہولکر تے وائی ناگپور بھونسلہ وی مرہٹاں دے نال سن اوران دی متحدہ فوج دی تعداد اک لکھ سی۔ نواب آصف جاہ ثانی نوں بموجب عہدنامہ انگریزاں دی امداد دا بھروسا سی لیکن سرجان شور نے انہاں حالات وچ اپنے دوست نظام علی خان دی مدد کرنے توں صاف انکارکردتا۔ اوہدی وجہ توں سرکار آصفیہ انگریزاں توں سخت ناراض ہو گئی۔ آصفیہ سلطنت دے حکام نے فرانسیسی جرنیل موسیوریمو نوں فوج ودھانے دے لئی حکم دتا چنانچہ فرانسیسی جرنیل پندرہ ہزار فرانسیسی فوج دے نال مرہٹاں دے مقابلے دے لئی تیار ہو گیا۔ کرولا عرف کھڑلہ دے مقام اُتے مرہٹاں تے آصفی فوجاں دا مقابلہ ہويا۔ آصفی فوج نے مرہٹاں دی متحدہ فوج دا دل کھول کے مقابلہ کیتا تے طرفین دے بوہت سارے آدمی مارے۔ بائیس دن تک لڑائی ہُندی رہی۔ قریب سی کہ مرہٹاں نوں شکست فاش ہُندی لیکن مرہٹاں نے حضور نظام دے بعض نمک حرام امیراں وچ ست لکھ روپے تقسیم کر کے انہاں نوں اپنا طرفدار بنا لیا۔ اس دا نتیجہ ایہ ہويا کہ ایہ بے وفا امیر موقع اُتے جنگ توں علیدہ رہے جس دی وجہ توں میر نظام نوں شکست اٹھانا پئی۔ آصفیہ سلطنت تے مرہٹاں دے درمیان صلح ہوئی جس وچ شرائط مرہٹاں دی طرف توں دتی گئی۔ اوہدی رو توں شولا پور، احمد نگر تے تن کروڑ روپے دینے پڑے جو اس وقت اک کروڑ نقد دتے گئے تے باقی رقم دی ادائیگی دے لئی ارسطو جاہ بہادر نوں بطور یرغمال حوالے کرنا پيا۔ اس شکست توں آصف جاہ ثانی انگریزاں توں ناراض ہو گئے اورانگریز رزیذنٹ نوں لکھیا کہتم نے جو دو پلٹنین حیدرآباد وچ میری مدد دے لئی چھڈی نيں مینوں انہاں دی ضرورت نئيں اے لہذا ہٹا لی جان۔ اس طریقے توں انگریزاں توں تعلقات منقطع ہو گئے تے فرانسیسیاں توں ودھنے لگے۔ حیدرآباد دے علاوہ ہندوستان دے اکثر درباراں وچ فرانسیسیاں دا وڈا رسوخ سی ۔ حیدرآباد وچ فرانسیسی جرنیل موسیوریماں (موسی رحماں) سی ۔ اس نے آصف جاہ ثانی دے حکم دے مطابق بوہت سارے فرانسیسی سیاہی نوکر رکھے تے فرانسیسی فوج دی تنظیم دی ۔
انگریز حکام دے نال تعلقات
[سودھو]سرحان شور دا طرز عمل ہندوستان وچ کچھ زیاد مفید ثابت نہ ہويا۔ اس لئی بہت جلد انہاں نوں انگستان واپس ہونا پيا تے انہاں دی جگہ ولزلی گورنر جنرل بنا کے ہندوستان آیا۔ ہندوستان آنے دے بعد ولزلی نوں بہت جلد معلوم ہو گیا کہ اک طرف حضور نظام انگریزاں توں برہم اے تاں دوسری طرف ٹیپوسلطان وی اپنی پہلی شکست دا بدلہ لینے دے لئی تیار اے اس لئی ولزلی نے ایہ طے کیتا کہ کسی طرح ہندوستانی ریاستاں نوں اپنے قابو وچ لیائے تے فرانسیسیاں نوں ہندوستان توں باہرکڈ دے تاکہ انگریز ہر جگہ حاوی ہو جان۔ چنانچہ اس نے آندے ہی عہد معاونت (سب سی ڈیاری سسٹم) دی پالیسی جاری کرائی اوراس مقصد دے لئی گورنرجنرل ولزلی نے دربار حیدرآباد توں وی مراسلت کيتی۔ چنانچہ میجرکرک پیاٹرک نوں رزیڈنٹ بناکر حیدرآباد بھیجیا گیا۔ انگریزاں دے نال نظام آصف جاہ ثانی دے برابری تے دوستی دے تعلقات سن ۔ کرک پیاٹرک نے آندے ہی عظیم الامراء ارسطو جاہ دے توسط توں حضور نظام دے دل نوں موہ لیا تے چشمت جنگ دا خطاب پایا۔ اس نے نواب میر نظام علی خان کوا نگریزاں دے نال دوستی اُتے راضی کر کے عہد نامہ لکھوایا جس دی خاص شرائط ایہ سن۔
- ریاست وچ سوائے انگریزاں دے اورکسی نوں ملازم نئيں رکھیا جائے گا۔
- رزیڈنٹ دا تقرر ہوئے گا۔
- ریاست دی حفاظت دے لئی انگریزی فوج رکھی جائے گی جس دے اخراجات ریاست برداشت کرے گی۔
- ریاست دی اندرونی و بیرونی حفاظت انگریز کمپنی دے ذمہ ہوئے گی۔
- ریاست پڑوس دی ریاستاں توں بے تعلق رہے گی۔
- ریاست وچ پڑوس دی ریاستاں توں یا کسی وجہ توں (مرہٹاں سے) نزاع ہو تاں کمپنی ثالث ہوئے گی۔
چونکہ حضور غلام امن پسند سن اورکسی غیر دے علاقے اُتے غاصبانہ قبضہ کر کے اپنے حدود نوں بڑھانا نئيں چاہندے سن اس لئی اس عہد معاونت نوں قبول کر ليا حبس دے اثر توں فرانسیسی قوم دکن توں بالکل بے دخل کے دتی گئی۔ حضور نظام توں انگریزاں دا اتحاد انگریزاں دی آیندہ ترقی دا بہت وڈا پیش خیمہ سی ۔
میسور دی چوتھی لڑائی
[سودھو]انگریز ٹیپو سلطان توں بہت خائف سن ۔ اوہدی بیخ کنی چاہندے سن ۔ ایہ کارروائی اس طرح شروع ہوئی کہ لارڈ ولزلی گورنر جنرل نے پہلے عہد نامہ معاونت ٹیپو سلطان دے پاس بھیجیا مگر ٹیپو سلطان نے اسنوں رد کے دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ ٹیپو سلطان تے انگریزاں وچ جنگ چھڑ گئی۔ تازہ عہد نامے دی رو توں حضور نظام انگریزاں دے طرفدار ہو گئے۔ میر نظام نے پہلے ٹیپو سلطان نوں مصالحت دا دوستانہ مشورہ دتا مگر جدوں اس نے اک نہ سنی تاں مجبوراً حضور نظام نوں انگریزاں دا نال دینا پيا۔ گورنرجنرل ولزلی دی درخواست پرمرہٹاں نے وی انگریزاں دا نال دتا مگر عملی امداد نئيں کيتی۔ متحدین نے چاراں طرف توں میسور اُتے حملے شروع کر دتے۔ نواب سکندر تے میر عالم سرکار نظام دی طرف توں ساڈھے بیالیس ہزار فوج دے نال اس مہم دے لئی روانہ کیتے گئے سن ۔ اس رن وچ بہادر ٹیپوسلطان لڑتے لڑتے شہید ہو گئے اورسلطنت خداداد میسور دا خاتمہ ہو گیا۔ انگریز حکام نے سرنگا پٹم دی پرانی سلطنت نوں زندہ کیتا تے کرشنا راجا نوں جو قدیم راجگان سرنگا پٹم دی اولاد وچوں سی تخت نشین کیتا تے اوہدی حکومت اپنی نگرانی وچ لے لی۔ جنگ ختم ہونے دے بعد میر نظام نوں امداد دے معاوضے وچ میسور دے اوہ علاقے دتے گئے جو سلطنت آصفیہ توں ملحق سن تے انہاں دی آمدنی ساڈھے ست لکھ روپے سی۔
وفات
[سودھو]نواب نظام علی خان آصف جاہ ثانی نے بیالیس سال نہایت عزت و شان دے نال حکومت کیتی لیکن بوجہ پیرانہ سالی کچھ عرصے توں انہاں دی صحت جواب دے چکی سی۔ اسی دوران وچ ہی فالج جیسی جان لیوا بیماری دا حملہ ہو گیا۔ آخر کار اسی مرض وچ 17 ربیع الاول 1218ھ بمطابق 16 اگست 1803 نوں وفات پائی۔ اس وقت عمر تقریباً 70 سال سی۔ جسد خاکی دی تدفین مکہ مسجد وچ اپنی والدہ ماجدہ دے کبھے پہلو وچ ہوئی۔
اولاد
[سودھو]نواب نظام علی خان آصف جاہ ثانی دی اولاد اٹھ صاحبزادے تے بارہ صاحبزادیاں اُتے مشتمل سی۔
بیٹے
[سودھو]- صاحبزادہ میر احمد علی خان
- صاحبزادہ میر اکبر علی خان (آصف جاہ سوم)
- صاحبزادہ میر سبحان علی خان
- صاحبزادہ میر ذو الفقار علی خان
- صاحبزادہ میر جمشید علی خان
- صاحبزادہ میر تیمور علی خان
- صاحبزادہ میر جہانگیر علی خان
- صاحبزادہ میر جہاندار علی خان
بیٹیاں
[سودھو]- صاحبزادی بدری بیگم
- صاحبزادی منجھلی بیگم
- صاحبزادی نقشبندی بیگم
- صاحبزادی ریاض النساء بیگم
- صاحبزادی فخر النساء بیگم
- صاحبزادی فرحت النساء بیگم
- صاحبزادی ساجدہ بیگم
- صاحبزادی جتھے آرا بیگم
- صاحبزادی سلیمہ بانو بیگم
- صاحبزادی کابی بیگم
- صاحبزادی میر النساء بیگم
- صاحبزادی بشیر النساء بیگم [۱]
حوالے
[سودھو]- ↑ نواب میر نظام علی خان آصف جاہ ثانی از سید مراد علی طالع صفحہ 7 تا 26
|