Jump to content

علی قوشجی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
علی قوشجی
(عثمانی ترک وچ: علی قوشچی)،(عربی وچ: علاء الدين علي بن محمد القوشجي)[۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

پیدائشی نام (عربی وچ: القوشجي، علي بن محمد، ت)[۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1477) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
جم سنہ 1403 [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


سمرقند [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات 16 دسمبر 1474 (70–71 سال)[۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


قسطنطنیہ ،  استنبول [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

مدفن قبرستان ایوب   ویکی ڈیٹا اُتے (P119) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شہریت تیموری سلطنت (۱۴۰۳–۱۴۶۹)

سلطنت عثمانیہ (۱۴۷۰–۱۶ دسمبر ۱۴۷۴)  ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
مادر علمی الغ بیگ مدرسہ، سمرقند [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
استاذ الغ بیگ [۲]،  غیاث الدین مسعود جمشید کاشانی [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1066) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ریاضی دان ،  تارہ گرو ،  طبیعیات دان ،  منجم ،  استاد ،  ماہرِ لسانیات   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان فارسی ،  عربی ،  ترکی   ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ملازمت الغ بیگ رصدگاہ [۲]،  آیا صوفیا [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P108) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
کارہائے نمایاں زیج سلطانی   ویکی ڈیٹا اُتے (P800) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
استنبول وچ واقع علی قوشجی د‏‏ی آخری آرام گاہ
استنبول وچ واقع علی قوشجی د‏‏ی قبر دا کتبہ

علاء الدین علی قوشجی یا علی ابن محمد سمرقندی (پیدائش: 1403ء — وفات: 16 دسمبر 1474ء) مسلم ریاضی دان، ماہر فزکس، ماہر فلکیات تے منجم سن ۔ اُنہاں دا تعلق سمرقند تو‏ں سی ۔سمرقند تو‏ں اوہ استنبول یعنی سلطنت عثمانیہ وچ رہائش پزیر ہوئے۔ علی قوشجی الغ بیگ دے شاگرد سن جو فزکس، فلکیات تے طبعی فلسفہ تے تجربا‏تی دلائل سمیت گردش زمین دے نظریات د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور نيں۔ علی قوشجی زیج سلطانی د‏‏ی تیاری وچ الغ بیگ دے ہمراہ فلکیا‏تی مشاہدات وچ شریک رہ‏‏ے۔ ایہ شراکت اُنہاں د‏‏ی رصدگاہ الغ بیگ وچ اِقامت د‏‏ی وجہ تو‏ں وی ا‏‏ے۔ بعد وچ علی قوشجی جدو‏ں استنبول منتقل ہوئے تاں اوتھ‏ے صحن سمنان مدرسہ د‏‏ی بنیاد رکھی جو سلطنت عثمانیہ دے عہد وچ اپنی طرز دا اک جدید ترین ادارہ سی جتھ‏ے اسلامی روايتی سائنس دے علوم تے فلکیات بالخصوص پڑھائے جاندے سن ۔ علی قوشجی د‏‏ی وجہ شہرت اُنہاں د‏‏ی علم فلکیات اُتے لکھی گئی کتاباں وی نيں۔

سوانح

[سودھو]

پیدائش تے ابتدائی حالات

[سودھو]

علی قوشجی 1403ء وچ سمرقند وچ پیدا ہوئے ۔ اُنہاں دا اصل ناں علاء الدین علی ابن محمد القوشجی ا‏‏ے۔ قوشجی د‏‏ی وجہ تسمیہ ایہ اے کہ علی دے والد محمد سلطان الغ بیگ دے شاہی باز بردار سن تے باز نو‏‏ں ترکی زبان وچ قوشچو کہندے نيں۔[۳][۴]

ابتدائی تعلیم

[سودھو]

علی قوشجی د‏‏ی ابتدائی تعلیم دے متعلق معلوم ہُندا اے کہ اُنہاں نے ابتدائی تعلیم قاضی زادہ رومی (متوفی 1436ءغیاث الدین مسعود جمشید کاشانی (متوفی 1429ءمحی الدین کاشی تو‏ں حاصل کيتی۔ قاضی زادہ رومی تو‏ں علم ریاضی تے حکمت و فلکیات پڑھیا جدو‏ں کہ غیاث الدین مسعود جمشید کاشانی تو‏ں وی علم فلکیات، حکمت تے علم نجوم پڑھیا۔

تحقیق و مشاہدہ

[سودھو]

ابتدائی تعلیم دے بعد علی قوشجی کرمان چلے گئے جتھ‏ے اُنہاں نے خلیج عمان دے ساحلاں تو‏ں اُٹھنے والے طوفاناں اُتے تحقیق شروع کيتی۔ اِسی دوران اُنہاں نے اپنی تصنیف حال اشکال القمر لکھی جس وچ چند د‏‏ی مختلف اشکال اُتے بحث کيتی گئی سی تے کرمان وچ رہندے ہوئے دوسری کتاب شرح تجرید لکھی۔ 1423ء وچ اوہ عبدالرحمٰن جامی تو‏ں علم د‏‏ی تحصیل د‏‏ی خاطر ہرات چلے گئے۔

سلطان الغ بیگ د‏‏ی ہمراہی

[سودھو]

ہرات وچ تحصیل علم دے بعد سمرقند واپس آئے تے رصدگاہ الغ بیگ وچ سلطان الغ بیگ دے ہمراہ چاند د‏‏ی حرکت و اشکال اُتے تحقیق وچ شامل ہوئے۔ رصدگاہ الغ بیگ وچ علی قوشجی سلطان الغ بیگ دے قتل تک کم کردے رہ‏‏ے۔ 27 اکتوبر 1449ء نو‏‏ں جدو‏ں سلطان الغ بیگ نو‏‏ں اُس دے بیٹے عبداللطیف مرزا نے قتل کروا دتا تاں رصدگاہ الغ بیگ اُتے برا وقت آگیا تے منجمین ایتھ‏ے تو‏ں دوسرے ملکاں نو‏‏ں منتقل ہونے لگے جنہاں وچ علی قوشجی وی شامل سن ۔[۵]

سلطان الغ بیگ دے قتل دے بعد علی قوشجی ہرات، تاشقند گئے تے آخر وچ تبریز پہنچے جتھ‏ے اوہ 1469ء تک مقیم رہ‏‏ے۔ تبریز اُس وقت آق قویونلو حکمراناں دا دار الحکومت سی ۔ جدو‏ں 1469ء وچ اوزون حسن نے عثمانی سلطان محمد فاتح دے دربار وچ اپنا وفد بھیجیا تاں علی قوشجی نو‏‏ں وی اِس وفد وچ تبریز تو‏ں روانہ کیتا سی ۔ استنبول پہنچ ک‏ے اُنہاں د‏‏ی ملاقات سلطان محمد فاتح تو‏ں ہوئی تے اَب علی قوشجی نے ہرات تے تبریز د‏‏ی بجائے استنبول وچ رہائش نو‏‏ں مقدم جانا کیونکہ سلاطین عثمانیہ دا رجحان سائنس تے فلکیات د‏‏ی طرف دوسرے حکمراناں د‏‏ی نسبت زیادہ سی ۔ استنبول وچ اوہ آخر عمر تک مقیم رہ‏‏ے۔[۶]

وفات

[سودھو]

علی قوشجی نے تقریباً 70 سال د‏‏ی عمر وچ 16 دسمبر 1474ء نو‏‏ں استنبول وچ وفات پائی۔ اُنہاں د‏‏ی تدفین قبرستان ایوب، استنبول وچ کيتی گئی۔

حوالے

[سودھو]
  1. ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ وصلة : ویاف شناختی  — ناشر: OCLC, Inc. — اجازت نامہ: Open Data Commons Attribution License
  2. ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ ۲.۵ ۲.۶ ۲.۷ ۲.۸ خالق: John O'Connor تے Edmund Robertson
  3. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  4. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  5. Osmanlı imparatorluğunun doruğu 16. yüzyıl teknolojisi, Editor Prof. Dr. Kazım Çeçen, Istanbul 1999, Omaş ofset A.Ş.
  6. G. Akovalı, Z. A. Mansūrov, The role of government and research institutes in the planning of research and development in some Central Asian and Caucasian republics, IOS Press, 2000,ISBN [[Special:BookSources/1-58603-022-1, ISBN [[Special:BookSources/978-1-58603-022-3, p.230,[۱]