علی قوشجی

علی قوشجی
(عثمانی ترک وچ: علی قوشچی)،(عربی وچ: علاء الدين علي بن محمد القوشجي)^[۱]
فائل:Ali Kuşçu Portre.jpg

پیدائشی نام	(عربی وچ: القوشجي، علي بن محمد، ت)^[۱]
جم	سنہ 1403 ^[۲] سمرقند ^[۲]
وفات	16 دسمبر 1474 (70–71 سال)^[۲] قسطنطنیہ ، استنبول ^[۲]
مدفن	قبرستان ایوب
شہریت	تیموری سلطنت (۱۴۰۳–۱۴۶۹) سلطنت عثمانیہ (۱۴۷۰–۱۶ دسمبر ۱۴۷۴)
عملی زندگی
مادر علمی	الغ بیگ مدرسہ، سمرقند ^[۲]
استاذ	الغ بیگ ^[۲]، غیاث الدین مسعود جمشید کاشانی ^[۲]
پیشہ	ریاضی دان ، تارہ گرو ، طبیعیات دان ، منجم ، استاد ، ماہرِ لسانیات
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ، عربی ، ترکی
ملازمت	الغ بیگ رصدگاہ ^[۲]، آیا صوفیا ^[۲]
کارہائے نمایاں	زیج سلطانی


ترمیم

علاء الدین علی قوشجی یا علی ابن محمد سمرقندی (پیدائش: 1403ء — وفات: 16 دسمبر 1474ء) مسلم ریاضی دان، ماہر فزکس، ماہر فلکیات تے منجم سن ۔ اُنہاں دا تعلق سمرقند تو‏ں سی ۔سمرقند تو‏ں اوہ استنبول یعنی سلطنت عثمانیہ وچ رہائش پزیر ہوئے۔ علی قوشجی الغ بیگ دے شاگرد سن جو فزکس، فلکیات تے طبعی فلسفہ تے تجربا‏تی دلائل سمیت گردش زمین دے نظریات د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور نيں۔ علی قوشجی زیج سلطانی د‏‏ی تیاری وچ الغ بیگ دے ہمراہ فلکیا‏تی مشاہدات وچ شریک رہ‏‏ے۔ ایہ شراکت اُنہاں د‏‏ی رصدگاہ الغ بیگ وچ اِقامت د‏‏ی وجہ تو‏ں وی ا‏‏ے۔ بعد وچ علی قوشجی جدو‏ں استنبول منتقل ہوئے تاں اوتھ‏ے صحن سمنان مدرسہ د‏‏ی بنیاد رکھی جو سلطنت عثمانیہ دے عہد وچ اپنی طرز دا اک جدید ترین ادارہ سی جتھ‏ے اسلامی روايتی سائنس دے علوم تے فلکیات بالخصوص پڑھائے جاندے سن ۔ علی قوشجی د‏‏ی وجہ شہرت اُنہاں د‏‏ی علم فلکیات اُتے لکھی گئی کتاباں وی نيں۔

سوانح

پیدائش تے ابتدائی حالات

علی قوشجی 1403ء وچ سمرقند وچ پیدا ہوئے ۔ اُنہاں دا اصل ناں علاء الدین علی ابن محمد القوشجی ا‏‏ے۔ قوشجی د‏‏ی وجہ تسمیہ ایہ اے کہ علی دے والد محمد سلطان الغ بیگ دے شاہی باز بردار سن تے باز نو‏‏ں ترکی زبان وچ قوشچو کہندے نيں۔^[۳]^[۴]

ابتدائی تعلیم

علی قوشجی د‏‏ی ابتدائی تعلیم دے متعلق معلوم ہُندا اے کہ اُنہاں نے ابتدائی تعلیم قاضی زادہ رومی (متوفی 1436ء)، غیاث الدین مسعود جمشید کاشانی (متوفی 1429ء)، محی الدین کاشی تو‏ں حاصل کيتی۔ قاضی زادہ رومی تو‏ں علم ریاضی تے حکمت و فلکیات پڑھیا جدو‏ں کہ غیاث الدین مسعود جمشید کاشانی تو‏ں وی علم فلکیات، حکمت تے علم نجوم پڑھیا۔

تحقیق و مشاہدہ

ابتدائی تعلیم دے بعد علی قوشجی کرمان چلے گئے جتھ‏ے اُنہاں نے خلیج عمان دے ساحلاں تو‏ں اُٹھنے والے طوفاناں اُتے تحقیق شروع کيتی۔ اِسی دوران اُنہاں نے اپنی تصنیف حال اشکال القمر لکھی جس وچ چند د‏‏ی مختلف اشکال اُتے بحث کيتی گئی سی تے کرمان وچ رہندے ہوئے دوسری کتاب شرح تجرید لکھی۔ 1423ء وچ اوہ عبدالرحمٰن جامی تو‏ں علم د‏‏ی تحصیل د‏‏ی خاطر ہرات چلے گئے۔

سلطان الغ بیگ د‏‏ی ہمراہی

ہرات وچ تحصیل علم دے بعد سمرقند واپس آئے تے رصدگاہ الغ بیگ وچ سلطان الغ بیگ دے ہمراہ چاند د‏‏ی حرکت و اشکال اُتے تحقیق وچ شامل ہوئے۔ رصدگاہ الغ بیگ وچ علی قوشجی سلطان الغ بیگ دے قتل تک کم کردے رہ‏‏ے۔ 27 اکتوبر 1449ء نو‏‏ں جدو‏ں سلطان الغ بیگ نو‏‏ں اُس دے بیٹے عبداللطیف مرزا نے قتل کروا دتا تاں رصدگاہ الغ بیگ اُتے برا وقت آگیا تے منجمین ایتھ‏ے تو‏ں دوسرے ملکاں نو‏‏ں منتقل ہونے لگے جنہاں وچ علی قوشجی وی شامل سن ۔^[۵]

سلطنت عثمانیہ وچ رہائش

سلطان الغ بیگ دے قتل دے بعد علی قوشجی ہرات، تاشقند گئے تے آخر وچ تبریز پہنچے جتھ‏ے اوہ 1469ء تک مقیم رہ‏‏ے۔ تبریز اُس وقت آق قویونلو حکمراناں دا دار الحکومت سی ۔ جدو‏ں 1469ء وچ اوزون حسن نے عثمانی سلطان محمد فاتح دے دربار وچ اپنا وفد بھیجیا تاں علی قوشجی نو‏‏ں وی اِس وفد وچ تبریز تو‏ں روانہ کیتا سی ۔ استنبول پہنچ ک‏ے اُنہاں د‏‏ی ملاقات سلطان محمد فاتح تو‏ں ہوئی تے اَب علی قوشجی نے ہرات تے تبریز د‏‏ی بجائے استنبول وچ رہائش نو‏‏ں مقدم جانا کیونکہ سلاطین عثمانیہ دا رجحان سائنس تے فلکیات د‏‏ی طرف دوسرے حکمراناں د‏‏ی نسبت زیادہ سی ۔ استنبول وچ اوہ آخر عمر تک مقیم رہ‏‏ے۔^[۶]

وفات

علی قوشجی نے تقریباً 70 سال د‏‏ی عمر وچ 16 دسمبر 1474ء نو‏‏ں استنبول وچ وفات پائی۔ اُنہاں د‏‏ی تدفین قبرستان ایوب، استنبول وچ کيتی گئی۔

حوالے

↑ ^۱.۰ ^۱.۱ ^۱.۲ وصلة : ویاف شناختی — ناشر: OCLC, Inc. — اجازت نامہ: Open Data Commons Attribution License
↑ ^۲.۰ ^۲.۱ ^۲.۲ ^۲.۳ ^۲.۴ ^۲.۵ ^۲.۶ ^۲.۷ ^۲.۸ خالق: John O'Connor تے Edmund Robertson
↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
↑ Osmanlı imparatorluğunun doruğu 16. yüzyıl teknolojisi, Editor Prof. Dr. Kazım Çeçen, Istanbul 1999, Omaş ofset A.Ş.
↑ G. Akovalı, Z. A. Mansūrov, The role of government and research institutes in the planning of research and development in some Central Asian and Caucasian republics, IOS Press, 2000,ISBN [[Special:BookSources/1-58603-022-1, ISBN [[Special:BookSources/978-1-58603-022-3, p.230,[۱]

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Ali Qushji

[63309730314f4c20bf6b1008fe8ffd2b155272b3-1] ۱.۰ ^۱.۱ ^۱.۲ وصلة : ویاف شناختی — ناشر: OCLC, Inc. — اجازت نامہ: Open Data Commons Attribution License

[6ddba9745c61aed5f408b43b8b430b317e2f26a4-2] ۲.۰ ^۲.۱ ^۲.۲ ^۲.۳ ^۲.۴ ^۲.۵ ^۲.۶ ^۲.۷ ^۲.۸ خالق: John O'Connor تے Edmund Robertson

[vlahakis-3] Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.

[gabor-4] Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.

[5] Osmanlı imparatorluğunun doruğu 16. yüzyıl teknolojisi, Editor Prof. Dr. Kazım Çeçen, Istanbul 1999, Omaş ofset A.Ş.

[6] G. Akovalı, Z. A. Mansūrov, The role of government and research institutes in the planning of research and development in some Central Asian and Caucasian republics, IOS Press, 2000,ISBN [[Special:BookSources/1-58603-022-1, ISBN [[Special:BookSources/978-1-58603-022-3, p.230,[۱]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]