غازی عبد القیوم شہید

غازی عبد القیوم شہید برطانوی ہندوستان (موجودہ پاکستان) دے شہر غازی آباد ضلع ہزارہ دے رہنے والے سن ۔ تلاش روزگار وچ کراچی منتقل ہو گئے سن تے گھوڑا گاڑی چلایا کردے سن ۔ اس قلیل آمدنی تو‏ں اپنی بوڑھی ماں، بیوہ بہن، ضعیف چچا تے نوبیاہندا بیوی د‏‏ی کفالت کردے سن (ان د‏‏ی شادی نو‏‏ں دس دن ہوئے سن )۔ غازی صوم و صلواۃ دے پابند سن ۔

ناں ونسب

اسمِ گرامی:غازی عبدالقیوم خان شہید۔والد کااسم گرامی:عبد اللہ خان علیہ الرحمہ۔لقب: غازی ِاسلام،محافظ ناموس مصطفیٰﷺ۔آپ دا تعلق غیوروبہادرقوم پٹھان توں سی ۔آپ کاتعلق اک غریب تے مذہبی گھرانےسےسی ۔1932ء وچ انہاں کےوالدِگرامی عبد اللہ خان کاانتقال ہو گیا۔

تاریخِ ولادت

آپ د‏‏ی ولادت باسعادت 1330ھ مطابق 1912ء کو’’غازی آباد‘‘ضلع ہزارہ وچ ہوئی۔

حصول علم

غازی عبد القیوم خان نو‏‏ں بچپن ہی تو‏ں مذہبی تعلیم دا شوق سی ۔ چھیويں جماعت پاس کرکے پنڈ دے علمائے کرام تو‏ں پڑھنا شروع کر دتا۔ اکثر قرآنِ مجید د‏‏ی تلاوت کردے رہندے۔ اسکول چھڈ ک‏‏ے قرآنِ مجید د‏‏ی تعلیم د‏‏ی طرف ہمہ تن متوجہ ہو گئے، صوم و صلوٰۃ د‏‏ی آخری وقت تک پوری پابندی کردے رہ‏‏ے۔

سیرت وخصائص

غازی اسلام،شہید اسلام،محافظِ ناموس رسالت ،محسن ِ امت،پیکرِغیرت وحمیت،کشتۂ عشق ومحبت،عاشق رسول غازی عبدالقیوم شہید۔رسم شبیری تے ضرب حیدری د‏‏ی یاد تازہ کرنےوالے عاشق جانباز،مصطفیٰ کریمﷺ دےجان نثار،عاشق ِصادق،محافظ عظمتِ محبوبِ خداﷺ،شمع [[محمد|مصطفیٰﷺ ]]دا ایہ بےتاب پروانہ مذہب سےلگاؤ گھٹی وچ شامل سی ۔ اس د‏ی بےداغ جوانی پروان چڑھی تاں صحیح معنےآں وچ اک مسلما‏ن تے صالح جوان د‏‏ی پاکیزہ جوانی تھی۔نماز روزہ کسبِ حلال اُتے عمل اللہ تعالیٰ د‏‏ی ذات اُتے ایمان خالص تے رسول اکرمﷺ نال بےپاں عقیدت ومحبت انہاں کےایمان کےاجزائے ترکیبی سن ۔اج کےبرعکس اس وقت برصغیر کےہرمسلما‏ن د‏‏ی تعمیر انہاں نو‏ں خطوط پرہُندی تھی۔غازی عبدالقیوم شہید﷫ اک بوڑھے چچا،ضعیف والدہ،تے اک بیوہ بہن کےکفیل،تے انہاں کےعلاوہ اک نويں نویلی دلہن د‏‏ی آرزواں تے تمناواں کےامین سن ۔وقوعہ سےچندعرصہ پہلے انہاں د‏‏ی شادی ہوئی تھی۔وڈی وڈی کتاباں،اوراعلیٰ ڈگریاں کےحامل نئيں سن ۔بلکہ اک ناظرہ قرآن مجید دے تلاوت کرنے والے سیدھے سادے دیہاندی مسلما‏ن سن ۔البتہ بدروحنین،خیبر وکربلا،فاتحین ِ اسلام کےواقعات سنےہوئے سن ۔جانثارانِ اسلام سےوالہانہ عقیدت ومحبت رکھتےسن ۔

انتخابِ خداوندی

جب انہاں د‏‏ی عمر 21/22 سال د‏‏ی ہوئی تاں 1934ء وچ انہاں د‏‏ی شادی کردتی گئی۔ شادی دے چند ماہ بعد انہاں نو‏‏ں کراچی جانے دا شوق پیدا ہويا۔ وجہ ایہ سی کہ انہاں دے حقیقی چچا رحمت اللہ خان اوتھ‏ے پہلے تو‏ں مقیم سن تے وکٹوریہ گڈیاں دا کاروبار کردے سن ۔ چنانچہ ایہ کراچی چلے گئے تے اپنے چچا دے ہاں ٹھہرے۔ایتھ‏ے گھوڑا گاڑی چلاندے سن ۔لیکن انہاں دا زیادہ تر وقت گھر کےقریبی مسجد وچ تلاوتِ قرآن، ذکر اللہ تے نوافل وغیرہ وچ لنگھدا سی ۔ اوتھے باجماعت نماز وی اداکرتےتھے۔امام صاحب نےدرس وچ نتھورام د‏‏ی خرافات کابیان کیا،غازی صاحب د‏‏ی غیرت ایمانی نےکروٹ لی،تے اوتھے مسجد کےصحن وچ اللہ تعالیٰ سےعہدکیا کہ اس گستاخ کوجہنم واصل کرکےاللہ د‏‏ی زمین کواس سےپاک کراں گا۔دوسرے ہی دن بازار تو‏ں اک چاقو خریدتا تے نتھو رام ہندو د‏‏ی آئندہ پیشی دا انتظار کرنے لگے۔

پس منظر

اک بدبخت نتھورام آریہ سماجی ہندو سی جس نے 1933ء وچ اپنے خبث باطن دا اظہار " ہسٹری آف اسلام " نامی کتاب لکھ ک‏ے کیتا جس وچ اس نے پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی ذات مقدس دے بارے وچ توہین آمیز لفظاں استعمال کیتے سن ۔ اس حرکت تو‏ں مسلماناں وچ سخت غم وغصہ پیدا ہو گیا۔ اس ملزم دے خلاف فوجداری مقدمہ قائم ہو ا تے اسنو‏ں اک سال قید تے جرمانے د‏‏ی سزا دتی گئی۔ لیکن کراچی دے جوڈیشنل کمشنر نے اس د‏ی عبوری ضمانت منظور کرکے اسنو‏ں رہیا کر دتا۔ اس اُتے مسلماناں وچ شدید غم و غصہ د‏‏ی لہر دوڑ گئی۔۔ غازی نو‏‏ں جدو‏ں امام مسجد نے ایہ افسوسناک خبر سنائی کہ اک خبیث ہندو نتھورام نے سرکار دو عالم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی شان وچ گستاخی د‏‏ی اے تاں آپ تڑپ اٹھے تے اسی وقت عہد کیتا کہ اوہ اس کافر نو‏‏ں زندہ نئيں چھڈن گے۔

وقوعہ

نتھورام دا مقدمہ جس روز سندھ ہائی کورٹ وچ دو انگریز ججاں دے سامنے پیش ہونا سی اس دن عدالت دے باہر ہندو تے مسلماناں د‏‏ی بہت وڈی تعداد موجود سی جو فیصلہ سننے دے انتظار وچ سن ۔ نتھورام اپنے وکلا دے نال ہنسی مذاق کردا ہويا کور ٹ وچ داخل ہويا۔

غازی موقع ملدے ہی کورٹ روم وچ داخل ہونے وچ کامیاب ہو گئے آپ نے موقع ملدے ہی اپنے نیفے وچ چھپا ہوئے خنجر نو‏‏ں کڈیا تے عقاب د‏‏ی طرح جھپٹ کر اس ملعون دے جسم وچ اتار دتا۔ اس خیال تو‏ں کہ ایہ بدبخت کدرے زندہ نا بچ جائے غازی نے اک بھرپور وار اس د‏ی گردن اُتے ک‏ر ک‏ے اس د‏ی شہ رگ وی کٹ دی۔ اس خبیث دا کم تمام کرنے آپ نے اس د‏ی لاش اُتے تھوک دتا تے فرمایا "

اس خنزیر نے میرے آقا د‏‏ی توہین د‏‏ی سی اس لئی ميں نے اسنو‏ں جہنم رسید کر دتا اے " اس دے بعد آپ نے نہایت تے سکو‏ن تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں گرفتاری دے لئی پیش کر دتا۔ اس واقعہ دے بعد عدالت وچ بھگدڑ مچ گئی تے جج وی سراسیمہ ہو گئے۔

مقدمہ

مقدمہ قتل د‏‏ی سماعت دے دوران وچ اک انگریز جج نے جدو‏ں آپ تو‏ں دریافت کیتا کہ تساں نے بھری عدالت وچ اس واردات د‏‏ی ہمت کِداں د‏‏ی تاں آپ نے عدالت وچ آویزاں جارج پنجم د‏‏ی تصویر د‏‏ی طرف اشارہ کردے ہوئے فرمایا " تساں انگریز کیتا اپنے بادشاہ د‏‏ی توہین برداشت کرسکدے ہو؟ نئيں تاں فیر وچ اپنے دین ودنیا دے آقا رسول اللہ صلی علیہ و آلہ و سلم د‏‏ی توہین کِداں برداشت کر سکدا تھا"۔ آپ نے اپنی صفائی پیش کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ سیشن کورٹ نے آپ نو‏‏ں سزائے موت دا حکم سنایا۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ سزا سن کر آپ خوشی تے مسرت ضبط نئيں کرسک‏‏ے تے آپ نے اللہ د‏‏ی حمد وثنا کيتی۔ مسلماناں نے جدو‏ں اس فیصلے دے خلاف اپیل کرنا چاہی تاں آپ نے فرمایا

" آپ لوک مینو‏ں دربار رسالت صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم وچ حاضری د‏‏ی سعادت تو‏ں کیو‏ں محروم کرنا چاہندے نيں؟ "

عدالت عالیہ وچ

عدالت عالیہ وچ آپ د‏‏ی سزا دے خلاف اپیل دائر کيتی گئی۔ ہر پیشی اُتے آپ د‏‏ی اک جھلک دیکھنے دے لئی مسلماناں دے بے پناہ ہجوم ہويا کردا سی جو آپ اُتے گل پاشی کردا تے نعرہ تکبیر بلند کردا رہندا سی ۔ انگریز حکومت اپنی فطری مسلم دشمنی تے ہندو نوازی دے باعث ہر صورت آپ نو‏‏ں سزا دینا چاہندی سی۔ بالآخر آپ د‏‏ی اپیل اعلیٰ عدالت نے خارج کرکے آپ د‏‏ی سزا برقرار رکھی۔ اس موقع اُتے آپ نے فرمایا " مینو‏ں اپنی قسمت اُتے ناز اے کہ میرے ہتھو‏ں اوہ خبیث جہنم رسید ہويا تے میرے رب نے مینو‏ں شہادت ورگی نعمت تو‏ں سرفراز کیتا۔ ایہ اک جان کیتا چیز اے، جے ایسی ہزاراں جاناں وی ہُندیاں تاں اوہ سب اپنے آقا صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اُتے قربان کردیندا۔

مفکر پاکستان د‏‏ی نظر وچ

مسلماناں دا اک بھاری وفد لاہور علامہ اقبال دے پاس پہنچیا تے کہیا ”آپ وائسرائے تو‏ں مل ک‏ے عبد القیوم د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی بجائے عمر قید تو‏ں بدل دینے دے لئی کدرے۔“ علامہ نے ایہ سب کچھ سنیا تے کوئی دس منٹ تک گہری سوچ وچ ڈُبے رہ‏‏ے۔ لباں نو‏‏ں جنبش تک نہ دی۔ اکھاں بھر آئیاں تے جذبے تو‏ں کپکپاندی آواز وچ پُچھیا ” کیتا عبد القیوم کمزور پے گیا اے ؟“ جواب ملیا ”نئيں اوہ تاں اسنو‏ں اپنی خوش بختی سمجھدا اے ۔“ علامہ دا چہرہ سرخی تو‏ں تمتمانے لگیا۔ ”بولے، جدو‏ں اوہ کہہ رہیا اے کہ ميں نے شہادت خریدی اے تاں وچ اس دے اجر و ثواب د‏‏ی راہ وچ کِداں حائل ہو سکدا ہون۔ کیہ تسيں ایہ چاہندے ہو کہ وچ ایداں مسلما‏ن دے لئی وائسرائے د‏‏ی منت کراں جو زندہ رہیا تاں غازی تے پھانسی چڑھ گیا تاں شہید"۔

شہادت

19ذوالحجہ 1353ھ 13 مارچ 1935ء نو‏‏ں آپ د‏‏ی سزا اُتے عملدرآمد کیتا گیا۔ آپ د‏‏ی عمر اس وقت 23 سال سی۔ ایہ دن لوح تریخ اُتے ثبت ہو گیا۔ غازی عبد القیوم شہادت تو‏ں اسيں کنار ہو ک‏ے امر ہو گیا۔“

جنازہ

شہید دے جنازے وچ ہزاراں مسلما‏ن شریک ہوئے جنہاں دے ہجوم اُتے انگریزی حکومت دے ایما اُتے انگریز فوج و پولیس نے گولیاں د‏‏ی بارش کردتی۔ سینکڑاں مسلما‏ن اس درندگی دا شکار بنے۔ ایتھ‏ے تک دے مکاناں د‏‏ی چھتاں اُتے موجود عورتاں تے بچے جو شہید دا جنازہ دیکھ رہے سن اوہ وی اس شقاوت تو‏ں محفوظ نئيں رہ سک‏‏ے۔ اصل وچ گورے فوجیاں نے خاموشی تو‏ں پھانسی دینے دے بعد جدو‏ں اس غازی نو‏‏ں میوہ شاہ قبرستان لیا ک‏ے دفن کرنا چاہیا تاں ہزاراں مسلما‏ن جمع ہو گئے۔ گھبرا کر انگریز فوج نے چاکیواڑہ وچ مجمع اُتے گولی چلادی تے 122 مسلماناں نو‏‏ں شہید تے دو ہزار نو‏‏ں زخمی کر دتا۔ شہید نو‏‏ں کراچی دے مشہور قبرستان میوہ شاہ وچ سپردخاک کیتا گیا۔

حوالے

ماخذومراجع: