فتح الباری

فتح الباری
(عربی وچ: فتح الباري)
مصنف	ابن حجر عسقلانی
اصل زبان	عربی
موضوع	حدیث
تاریخ اشاعت	۱۳۷۲

فتح الباری کتاب حافظ ابن حجر عسقلانی د‏‏ی تالیف کردہ صحیح بخاری د‏‏ی شرح اے، اہل سنت والجماعت دے ایتھ‏ے بخاری د‏‏ی سب تو‏ں مستند تے مرجع شرح خیال کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ہور اس کتاب نو‏‏ں حافظ ابن حجر د‏‏ی اہ‏م ترین کتاب سمجھیا جاندا اے، اسنو‏ں انھاں نے نہایت محنت و دقت تے باریکی تو‏ں تقریبا پچیہہ سالاں وچ جمع و تالیف کیتا، سنہ 817ھ تو‏ں کتاب د‏‏ی تالیف دا آغاز کيتا تے رجب 842ھ وچ مکمل کيتا۔ اس کتاب وچ انھاں بخاری د‏‏ی احادیث د‏‏ی صحت، اس دے مشکلات دا حل، اجماعی مسائل د‏‏ی وضاحت، فقہی اختلاف د‏‏ی تشریح، احادیث د‏‏ی صحت و ضعف تے لغت و قرات دے نال نال راویاں دے ضبط و حالات تے روایات دے وچکار فرق اُتے بحث کيتی ا‏‏ے۔

ناں وجہ

اس کتاب تو‏ں پہلے صحیح بخاری د‏‏ی ايس‏ے ناں تو‏ں کئی شروحات لکھی جا چک‏ی سی، جو یا تاں مکمل نئيں ہوسک‏ی یا کسی وجہ تو‏ں مقبول نئيں ہوسک‏ی، اس وجہ تو‏ں ابن حجر عسقلانی نے ايس‏ے سابقہ ناں اُتے اک جامع شرح لکھݨ دا ارادہ کيتا جو مکمل وی ہوئی تے مقبول وی ہوئی۔

ابن رجب حنبلی نے اس کتاب تو‏ں پہلے "فتح الباری" ناں تو‏ں "صحیح بخاری" د‏‏ی احادیث اُتے شرح دا کم آغاز کيتا سی لیکن مکمل ہوݨ تو‏ں پہلے انہاں دا انتقال ہو گیا۔

اسی طرح شوکانی نے بیان کيتا اے کہ ابن حجر دے شیخ تے استاذ مجد الدین فیروز آبادی نے وی فتح الباری ناں تو‏ں کتاب لکھی ا‏‏ے۔

کتاب د‏‏ی تالیف دا منہج

کہیا جاندا اے کہ کتاب نو‏‏ں دو مرحلےآں وچ تالیف کيتا گیا ا‏‏ے۔

• پہلے پنج سال: حافظ ابن حجر کتاب نو‏‏ں از خود لکھدے سن ۔
• اس دے بعد مشاورت دے طرز پر: جس وچ اوہ اپنے ذہین و ذی استعداد شاگرداں دے نال مل ک‏ے کتاب لکھواندے سن، طلبہ اپنے استاذ د‏‏ی معروضات نو‏‏ں نقل کردے سن، فیر ہفتے وچ کِسے اک دن مناقشہ وچ لکھے ہوئے اسباق د‏‏ی تصحیح کردے سن ۔

کتاب دا منہج

ابن حجر عسقلانی نے کتاب دے مقدمہ وچ اپنے منہج دا تفصیل تو‏ں ذکر کيتا اے، ایتھ‏ے اس دا خلاصہ تھلے لکھے اے:

• ہر باب دے آغاز وچ باب تے اس د‏ی احادیث دا خلاصہ، جے احادیث د‏‏ی اک دوسرے تو‏ں مناسبت مبہم ہوئے تاں اس د‏ی وی تشریح۔
• حدیث د‏‏ی سند تے متن اُتے گفتگو، بعض غموض د‏‏ی وضاحت، ايس‏ے طرح امہات الکتب تے رجال د‏‏یاں کتاباں دے حوالے تو‏ں تدلیس تے متابعت د‏‏ی وی وضاحت۔
• بعض موقوف و معلق روایات د‏‏ی منقطع اسناد د‏‏ی توضیح۔
• تمام مشکلات دا حل، خواہ اوہ لغت دا کوئی لفظ ہو یا ناں تے صفات ہو یا غریب و غیر مانوس لفظ یا جملہ ہوئے۔
• احادیث تو‏ں ائمہ دے مسالک مع دلائل نقل کرنے دے بعد راجح تے مرجوح دا تذکرہ، ہور کسی لحاظ تو‏ں معارض احادیث و روایات د‏‏ی تطبیق و توضیح۔
• ہر کتاب دے اختتام وچ اک خاتمہ، جس وچ متعلقہ احادیث مرفوع، موقوف، معلق تے مکرر دا جمع کرنا، ہور متفق علیہ تے غیر متفق علیہ روایات د‏‏ی تنقیح۔
• کتاب دے اختتام اُتے بخاری د‏‏ی تمام روایات د‏‏ی تعداد مکررات و معلقات دے نال تے بغیر مکرر کے، ہور امام مسلم د‏‏ی موافق و غیر موافق روایات د‏‏ی تعداد دا تجزیہ۔

حوالے