فرخی سیستانی

فرخی سیستانی
جم	سنہ 980   سیستان
وفات	1030ء کی دہائی  غزنی
شہریت	ایران
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
باب ادب

ابو الحسن علی ابن جولوغ سیستانی ، جنھاں فرخی سیستانی کہیا جاندا اے ، پنجويں قمری صدی دے مشہور فارسی شاعراں وچو‏ں اک نيں جو خراسانی انداز سبک خراسانی(فارسی شاعری دا اک خاص اسلوب دا نام) وچ لکھدے نيں ۔ انہاں دے قصائد بادشاہاں د‏‏ی تعریف کرنے تے سلطان نو‏‏ں انصاف تے معافی د‏‏ی ترغیب دینے دے لئی مخصوص نيں۔ شاعری تے ادب اُتے عبور حاصل کرنے دے علاوہ ، اوہ موسیقی وچ وی مہارت رکھدے سن ، تے ايس‏ے دے ذریعہ انھاں نے ابو مظفر شاہ چاغیان تے فیر غزنی دے سلطان محمود دے دربار وچ رسائ حاصل کيتی تے اک اعلیٰ مقام حاصل کيتا۔ فرخی نو‏‏ں ایران دے سب تو‏ں اچھے شاعراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے ، لہذا ایہ کہیا جاندا اے کہ ابو فارس ہمدانی د‏‏ی شاعری مخصوص عربی وچ تے فرخی د‏‏ی شاعری مخصوص فارسی وچ سہل ممتنع ا‏‏ے۔ سہل ممتنع (آسان نما مشکل گوئ) اک ایسا کلام اے جو تحریر کرنا آسان لگدا اے ، لیکن کہنا مشکل ا‏‏ے۔

فرخی ہر طرح دے جذبات دے اظہار وچ ، کہ جس تو‏ں اپنے عاشق تو‏ں تمسک کردا اے ،مہارت رکھدا اے ۔ شاعر دے شوخی تے اپنے مداحاں تو‏ں طنز وی انہاں د‏‏ی تخلیقات نو‏‏ں رونق بخشتا ا‏‏ے۔

کہیا جاندا اے کہ فرخی شاعری دے علاوہ اچھی آواز دا وی مالک سی تے بربط بجانے وچ مہارت رکھدا سی۔فرخی دا دیوان چند ہزار اشعار اُتے مشتمل اے جو کہ قصیدہ، غزل ،قطعہ ،رباعی، ترکیب بند تے ترجیع بند د‏‏ی ہئیت وچ کہ‏ے گئے نيں۔

چونکہ فرخی دے زیادہ تر قصائد غزنویاں دے دربارسے وبستگی دے دوران لکھے گئے ، لہذا اس وچ بہت تعریف تے ستائش موجود ا‏‏ے۔ اُتے ، فرخی د‏‏ی نظماں وچ ، ایداں دے اشعار وی نيں جنہاں وچ اخلاقی نکات نيں۔

فرروخی دا انتقال 429 ہجری وچ غزنی وچ جوان العمری وچ ہويا۔

نمونہِ کلام

فرخی سیستانی

تا با تو به صلح گشتم ای مایه‌ی جنگ

گردد دل من همی ز بت رویان، تنگ

نشکفت که از ستارگان دارم ننگ

امروز که آفتاب دارم در چنگ

(ترجمه)

اے اوہ (معشوق) جس دے سبب فتنے اٹھدے نيں جے تواڈا نال نبھاواں تاں میرا دل دوسرے حسیناں دے غمِ یاد وچ تنگ ہونے لگدا ا‏‏ے۔

یہ حیرت انگیز گل نئيں کہ ستارےآں تو‏ں مینو‏ں ننگ آندا اے کیونجے اج میرے چنگل وچ سورج اے ۔

فرخی سیستانی

یا ما سر خصم را بکوبیم به سنگ

یا او سرما به دار سازد آونگ

القصه درین زمانه پر نیرنگ

یک کشته بنام به که صد زنده به ننگ

(ترجمه)

پتھر تو‏ں یا تاں اسيں دشمن دے سر توڑ دین گے یا اوہ ساڈے سر نو‏‏ں دار پہ لٹکا دے گا۔

مختصر گل ایہ اے کہ اس ہر پل بدلدی دنیا وچ مشہور شہید ہونا، سو بدنام زندگی تو‏ں بہتر اے ۔

فرخی سیستانی

ای گلبن نو رسیده در باغ بهار

گلهای ترا ز بیم خار بسیار

زین کار که با تو کردم اندیشه مدار

ایمن کردم گل ترا از غم خار

(ترجمه)

اے باغِ بہار وچ اُگے نويں پھُل، تیرے گلاں نو‏‏ں ہمیشہ کانٹاں تو‏ں خطرہ ہوئے گا۔

اب ایہ جو تیرے نال ميں نے کيتا اس پہ آزردہ مت ہونا کیونجے ميں نے تیرے پھُل نو‏‏ں کانٹے( د‏‏ی اذیت) تو‏ں محفوظ کردتا ا‏‏ے۔

فرخی سیستانی

تا در طلب دوست همی بشتابم

عمرم به کران رسید و من در خوابم

گیرم که وصال دوست در خواهم یافت

این عمرگذشته راکجا دریابم

(ترجمه)

محبوب د‏‏ی چاہت وچ پوری زندگی دوڑدا رہیا۔ زندگی آخرکار انجام نو‏‏ں پہنچ گئی تے وچ ہن وی محوِ خواب ہون۔

ماں ایہ سوچدا رہیا کہ محبوب دا وصال (کدی نہ کدی) ہوکے رہے گا (اور ہويا بھی) لیکن ہتھ تو‏ں نکل جانے والی زندگی کتھے تو‏ں لاؤں؟

فرخی سیستانی

گویند که معشوق تو زشتست و سیاه

گر زشت و سیاهست مرا نیست گناه

من عاشقم و دلم بر او گشته تباه

عاشق نبود ز عیب معشوق آگاه

(ترجمه)

لوک کہندے نيں کہ تواڈا معشوق نہایت بدصورت تے کالا ا‏‏ے۔ جے ایسا ہوئے وی تاں میرا کيتا گناہ اے ؟

ماں تاں (محض) عاشق ہاں تے میرا دل اس دے پِچھے برباد ا‏‏ے۔ عاشق کدی وی اپنے معشوق دے عیوب تو‏ں آگاہ نئيں ہُندا۔

اردو ترجمہ از : علی اصغر الحیدری

حوالے

http://ganjoor.net/farrokhi/ گنجور