فضل حق خیر آبادی
فضل حق خیر آبادی | |
---|---|
معلومات شخصیت | |
جم |
|
وفات |
|
ترمیم |
مضامین بسلسلہ |
بریلوی تحریک |
---|
فائل:Barelvihead.png |
|
ادارے بھارت
پاکستان
مملکت متحدہ |
مجاہد اعظم جنگ آزادی ہند 1857ء بطل حریت علامہ فضل حق شہید (1797ء تا 20 اگست 1861ء) بن مولانا فضل امام خیر آبادی مسلم رہنمائے جنگ علمائے اہل سنت وچوں سن ۔ فضل حق خیر آبادی 1857ء دی جنگ آزادی دے روح رواں سن ۔ اوہ اک فلسفی، اک شاعر، اک مذہبی عالم سن، لیکن انہاں دے شہرت دی بنیادی وجہ ہندوستان دی جنگ آزادی وچ انگریز قبضہ آوراں دے خلاف جہاد دا فتوٰی بنیا۔
پیدائش
[سودھو]علامہ فضل حق 1797ء نوں خیرآباد دے علاقے وچ پیدا ہوئے، اعلیٰ تعلیم حاصل کيتی ،منطق وفلسفہ دی دنیا وچ اتھاریٹی تسلیم کیتے گئے،لکھتاں چھڈ اں ،بہادر شاہ ظفر دے نال ہندوستان نوں انگریزاں دے پنجہ ناپاک توں آزاد کرانے دی جان توڑ محنت دی ،عشق ومحبت رسول اُتے کتاباں لکھياں ،قوانین سازی کيتی۔[۱]
زندگی
[سودھو]فضل حق خیر آبادی لکھنؤ وچ اک قاضی القضاۃ سن ۔ انگریزاں دے جاسوس گوری شنکر نے 28 اگست 1857ء دی رپورٹ وچ لکھیا اے کہ: "مولوی فضلِ حق جدوں توں دہلی آیا اے ،شہریاں تے فوج نوں انگریزاں دے خلاف اُکسانے وچ مصروف اے۔ اوہ کہندا پھردا اے کہ اس نے آگرہ گزٹ وچ برطانوی پارلیمنٹ دا اک اعلان پڑھیا اے جس وچ انگریزی فوج نوں دہلی دے تمام باشندےآں نوں قتل کردینے تے پورے شہر نوں مسمارکردینے دے لئی کہیا گیا اے۔ آنے والیاں نسلاں نوں ایہ دسنے دے لئی کہ ایتھے دہلی دا شہر آباد تھا،شاہی مسجد دا صرف اک مینار باقی چھڈیا جائے گا"۔[۲]
فتویٰ جہاد
[سودھو]علامہ فضلِ حق خیرآبادی نے جنگ آزادی وچ انگریزاں دے عزائم بھانپ لئی سن ۔ جامع مسجد دہلی وچ نماز جمعہ دے بعد علما دے سامنے تقریر دی تے اِستِفتاءپیش کیتا۔ جس وچ انگریز دے خلاف جہاد دے لئی کہیا گیا سی ۔ جہاد دے اس فتوے اُتے مفتی صدرالدین خان، مولوی عبد القادر، قاضی فیض اللہ، مولانا فیض احمد بدایونی، وزیر خان اکبر آبادتی، سید مبارک حسین رامپوری نے دستخط کیتے۔ اس فتوے دے جاری ہُندے ہی ہندوستان بھر وچ قتال و جدال شروع ہوئے گیا۔ اُنہاں علما نوں اس فتوے دے نتائج و عواقب دا ادراک سی ۔ علامہ فضل حق خیر آبادی رحمۃ اﷲ علیہ دا جہاد دا فتویٰ جاری کرنا سی کہ ہندوستان بھر وچ انگریز دے خلاف اک بہت وڈی عظیم لہر دوڑگئی تے گلی گلی، قریہ قریہ، کوچہ کوچہ، بستی بستی، شہر شہر اوہ قتال اوہ جدال ہويا کہ انگریزحکومت کیتی چولنيں ہل گئياں۔ مگر آپ جاندے نيں کہ انگریز وڈا مکار تے خبیث اے اس نے اپنی تدبیر اں لڑا کر وڈے وڈے لوکاں نوں خرید کر تے ڈریا دھمکا کر بے شمار لوکاں نوں قتل کرنے دے بعد اس نے تحریک نوں کُچل دتا۔ آزادی دی تحریک کوکُچل تودتا مگر حضرت علامہ فضل حق خیر آبادی نے آزادی دا سنگ بنیادرکھ دتا سی اسنوں بظاہر انگریز نے وقتی طور اُتے کُچل دتا۔ دہلی اُتے انگریزاں دا قبضہ ہونے دے بعد کِسے طرح ایتھے توں نکل کرعلامہ فضلِ حق اودھ پہنچے۔ جنوری 1859ء وچ آپ دے خلاف بغاوت دا مقدمہ چلا تے کالاپانی دی سزا ہوئی۔ آپ نے اپنا مقدمہ خود لڑا تے عدالت وچ کہیا کہ: "جہاد دا فتویٰ میرا لکھیا ہويا اے تے وچ اج وی اپنے اس فتویٰ اُتے قائم ہاں"۔ 1857ء دی جنگ آزادی ناکام ہونے دے بعد انہاں نوں انگریز نے قید کر دتا۔ جدوں انہاں دا بیٹا عبد الحق خیر آبادی انہاں نوں آزاد کروانے دے لئیپورٹ بلیئر اُتے 13 فروری 1861ء نوں پہنچیا لیکن بہت دیر ہوئے چکی سی - فضل حق خیر آبادی نوں پہلے ہی 12 فروری نوں پھانسی اُتے لٹکا دتا گیا سی ۔[۳]
ادبی خدمات
[سودھو]علامہ فضل حق خیرآبادی تے انہاں دے والدِ ماجد مولانا فضل امام خیرآبادی علیہم الرحمہ(وفات 1244ھ/1829ء) دونے اپنے عہد دے جید عالم تے مشاہیر وچ شمار کیتے جاندے سن تے مرجع العلماء والادباء سن ۔ دونے دی شخصیت حکمت و دانش دے اعتبار توں یگانۂ روزگار سی انہاں حضرات نوں معقولات وچ جو تبحّر حاصل سی، اسنوں دیکھدے ہوئے ایہ کہنا مبالغہ آرائی نہ ہوئے گا کہ اوہ یونانی تے اسلامی دورِ عروج دے مفکرین تے حکما دی صف وچ شامل کیتے جانے دے بلاشبہ قابل ہں ۔سر سید احمد خان علامہ فضل حق خیرآبادی توں سیاسی و دینی لحاظ توں مختلف الخیال تے جدا جدا عقیدہ رکھدے سن، بلکہ بعض معاملات مں شدید مخالفت وی کی، لیکن ملاحظہ فرمائیے کہ سر سید دے ذہن و قلب اُتے علامہ فضل حق خیرآبادی دی حکمت و دانش دے اثرات کِنے گہرے سن، سر سید لکھدے نيں : ’’جمیع علوم و فنون وچ یکتائے روزگا رہیاں تے منطق و حکمت دی تاں گویا انئيں کيتی فکرِ عالی نے بِنا پائی اے با رہیا دیکھیا گیا اے کہ جو لوک اپنے آپ نوں یگانۂ فن سمجھدے سن جدوں انہاں دی بولی توں اک حرف سنیا، دعوائے کمال نوں فراموش کر کے نسبتِ شاگردی نوں اپنا فخر سمجھیا، بہ ااں کمالات علم و ادب وچ ایسا عَلمِ سرفرازی بلند کیتا اے کہ فصاحت دے واسطے انہاں دی شستۂ محضر عروجِ معارج اے تے بلاغت دے واسطے انہاں دی طبعِ رسا دست آویز بلندیِ معارج اے۔ سحبان نوں انہاں دی فصاحت توں سرمایۂ خوش بیانی تے امرا القیس نوں انہاں دے افکارِ بلند توں دست گاہِ عروج و معانی، لفظاں پاکیزہ انہاں دے رشکِ گوہرِ خوش آب تے معانی رنگین انہاں دے غیرتِ لعلِ ناب، سرو انہاں دی سطورِ عبارت دے اگے پا بہ گِل تے گُل انہاں دی عبارتِ رنگں ا دے سامنے خجل، نرگس انہاں دے سواد توں نگاہ ملیا دیندی۔ مصحفِ گل دے پڑھنے توں عاجز نہ رہندی۔ تے سوسن جے انہاں دی عبارتِ فصیح توں بولی نوں آشنا کردی، صفتِ گویائی توں عاری نہ ہُندی۔‘‘(سر سید: آثارالصنادید، ص 281)[۴]
اسلامیات تے الہیات دے سکالر ہونے دے علاوہ، اوہ خاص طور اُتے اردو، عربی تے فارسی ادب دی وی اک ادبی شخصیت سن ۔ انہاں نے کہیا کہ سب توں پہلے مرزا غالب دی درخواست اُتے اس دے ميں دیوان اُتے نظر ثانی ورگی۔
حوالے
[سودھو]- ↑ «تاریخِ ولادت». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۱۰-۲۰. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۱.
- ↑ «سیرت و خصائص». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۱۰-۲۰. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۱.
- ↑ «دینی خدمات». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۱۰-۲۰. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۱.
- ↑ لکھتاں
بیرونی حوالے
[سودھو]- جامعہ ملیہ اسلامیہ وچ علامہ فضل حق کنونشن
- علامہ فضل حق خیر آبادی رحمۃ اللہ علیہ دی سیرت وکردار
- مجاہدِ آزادی علامہ فضل حق خیرآبادی کون؟؟؟ از قلم: ڈاکٹر محمدحسین مشاہد رضوی
- علامہ فضل حق خیرآبادی تے 1857 دا فتوی جہاد
- تذکرۂ حضرت علامہ فضل حق خیرآبادی Archived 2013-04-11 at the وے بیک مشین
- قائد جنگ آزادی علامہ فضل حق خیرآبادی علیہ الرحمہ
- ساڈے عقائد دی سرحداں دا جانباز مجاہد Archived 2013-05-15 at the وے بیک مشین
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- 1797 دے جم
- 1861 دیاں موتاں
- اتر پردیش توں ہندوستان دی آزادی دے سرگرم کارکنان
- احناف
- انیہويں صدی دے اسلامی مسلم علما
- انیہويں صدی دے ہندوستانی منصفین
- برطانوی ہند دے قیدی تے زیر حراست افراد
- برطانوی ہندوستان
- بھارت دے سنی علما
- ہندوستانی صوفیا
- بھارتی مسلم شخصیتاں
- بھارتی مصنفاں
- بھارتی مصنف
- ہندوستان دی تریخ
- تحریک پاکستان
- جنگ آزادی ہند 1857ء
- سنی صوفیاء
- علماء علوم اسلامیہ
- علمائے اہلسنت
- مسلم تاریخی شخصیتاں
- مسلم علماء
- مسلم فلاسفہ
- نعتیہ شاعر