فوائد الناظرین
قسم | سائنسی، علمی و تاریخی اخبار |
---|---|
ہیئت | پندرہ روزہ |
بانی | ماسٹر رام چندر |
ناشر | مطبع دہلی اردو اخبار، مکان مولوی محمد باقر، دہلی |
مدیر | ماسٹر رام چندر |
آغاز | 23 مارچ، 1845ء |
زبان | اردو |
اختتام | 1853ء |
صدر دفتر | دہلی، برطانوی ہندوستان |
فائدے الناظرین برطانوی راج وچ دہلی توں شائع ہونے والا اردو بولی دا اک پندرہ روزہ علمی اخبار سی۔ ایہ اخبار 23 مارچ 1845ء[۱] کوریاضی دے مشہور عالم تے محقق، دہلی کالج وچ سائنس دے استاد ماسٹر رام چندر نے مطبع دہلی اردو اخبار توں جاری کیا[۲][۳]۔ جو 2 ستمبر 1845ء تک دہلی اردو اخبار دے ضمیمے دے طور اُتے شائع ہُندا رہیا۔ 4 اکتوبر 1846ء توں اخبار دے آخری صفحے وچ مجمع فائدے العام دی جگہ رام چندر دا ناں بطور مہتمم چھپنے لگیا مگر تبدیلیاں محض ضابطے کيتیاں سن۔ عملی طور اُتے پہلے وی رام چندر ہی اس اخبار دے مہتمم تے ذمہ دار سن تے انہاں نوں دہلی کالج دے استاداں تے طلبہ دا مکمل تعاون حاصل سی جدوں جے مضامین اس وچ شائع ہُندے رہندے سن ۔ فائدے الناظرین ہمعصر اخبارات و رسالے توں مختلف علمی اخبار سی جو نفع و نقصان دے پیماناں سےماورا تے خالص علمی احیا و بقا تے فروغ دے پیش نظر جاری کیتا گیا سی۔ ماسٹر رام چندر دے مطابق:
” | پرچہ فائدے الناظرین واسطے فائدہ انہاں لوک دے جاری کیتا گیا جو واقفیت علم و فنون توں نئيں رکھدے نيں تے نہ انہاں دے لئی جنہاں نے مدرسہ سرکاری وچ یا کِسے تے جائے علم حکمیہ تے فنون مفیدہ توں واقفیت حاصل کيتی اے۔ بس ہن لازم اے کہ اس پرچے وچ ایداں دے ایداں دے مضامین درج کيتے جان جو انہاں ناواقف آدمیاں دی سمجھ وچ آ جان۔[۴] | “ |
فائدے الناظرین اپنے موضوعات دی وسعت تے تنوع دے اعتبار توں خصوصی امتیاز دا حامل تھا۔اس وچ تریخ و سیاست، ہیئت و ریاضیات، مابعد الطبیعات و الہٰیات دے علاوہ یورپ دے علوم و فنون توں مستفاد ماخوذ مضامین دا پلہ بھاری رہندا تھا[۵]۔ اخبار ابتدا وچ چار صفحات دا ہُندا سی تے قیمت اک آنہ فی پرچہ سی۔ 25 جنوری 1847ء توں اس دے صفحات دو گنیا کر دتے گئےتے قیمت وی دو آنے فی پرچہ یا چار آنے ماہوار سی۔ صفحات دے ودھ جانے دے بعد اخبار وچ اِنّی گنجائش نکل آئی کہ خبراں، غزلاں تے تصویراں وی شائع دی جا سکن۔ خبراں عام طور اُتے اک دو صفحات اُتے چھپدیاں سن، جو تعداد وچ کم، متن دے اعتبار توں بہت مختصر تے عموماً دوسرے اخبارات توں ماخوذ ہودیاں سن۔[۶]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ فائدے الناظرین دی ایہ جلد ادارہ ادبیات اردو حیدرآباد دکن وچ محفوظ اے (بحوالہ: ماسٹر رامچندر از صدیق الرحمٰن قدوائی)
- ↑ ڈاکٹر عبد السلام خورشید، صحافت: پاکستان و ہند وچ ، مجلس ترقی ادب لاہور، نومبر 2016ء، ص 135
- ↑ صدیق الرحمٰن قدوائی، ماسٹر رامچندر، شعبہ اردو، دہلی یونیورسٹی،اگست 1961ء، ص 61
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 170
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 172
- ↑ صدیق الرحمٰن قدوائی، ماسٹر رامچندر، شعبہ اردو، دہلی یونیورسٹی،اگست 1961ء، ص 64