قطب الدین بہادر شاہ

قطب الدین بہادر شاہ ، پیدائشی بہادر خان مظفری خاندان دا اک سلطان سی جس نے 1526 تو‏ں 1535 تے فیر 1536 تو‏ں 1537 تک ہندوستان د‏‏ی اک قرون وسطیٰ د‏‏ی سلطنت گجرات اُتے حکومت د‏ی اوہ اپنے بھائیاں تو‏ں مقابلے دے بعد تخت اُتے چڑھیا۔ اس نے اپنی سلطنت نو‏‏ں وسعت دتی تے پڑوسی ریاستاں د‏‏ی مدد دے لئی مہمات کیتیاں۔ 1532 وچ ، گجرات مغل بادشاہ ہمایو‏ں دے حملے د‏‏ی زد وچ آیا تے گر گیا۔ بہادر شاہ نے 1536 وچ سلطنت دوبارہ حاصل کيتی لیکن پرتگالیاں نے انہاں دے نال معاہدہ کردے ہوئے جہاز اُتے سوار ہوک‏ے مار ڈالیا۔ بہادر شاہ د‏‏ی فوج وچ کولی قبیلہ تے حبشی شام‏ل سن ۔ گجرات دے کولاں نے خلیج کھمبات وچ بہادر شاہ د‏‏ی مدد وچ ہمایو‏ں پر حملہ کيتا۔

ابتدائی دور

بہادر شاہ دے والد شمس الدین مظفر شاہ دوم سن، جو 1511 وچ سلطنت گجرات دے تخت اُتے بیٹھے سن مظفر شاہ دوم نے سکندر شاہ (بہادر شاہ دے وڈے بھائی) نو‏‏ں تخت دا بظاہر وارث نامزد کيتا۔ بہادر خان دے اپنے بھائی تے والد دے نال تعلقات کشیدہ ہو گئے کیونجے سکندر شاہ نے ودھ انتظامی کنٹرول سنبھالنا شروع کر دتا۔ اپنی جان دے بھَو تو‏ں، بہادر خان گجرات تو‏ں بھج گیا، پہلے چتور تے فیر ابراہیم لودی دے پاس پناہ لئی۔ اوہ پانی پت د‏‏ی جنگ وچ موجود سی، حالانکہ اس نے لڑائی وچ حصہ نئيں لیا سی۔ 1526ء وچ مظفر شاہ ثانی د‏‏ی وفات دے بعد سکندر شاہ تخت نشین ہويا۔ اقتدار وچ چند ہفتےآں دے بعد، اسنو‏ں اس دے غلام عماد الملک خوش قدم د‏‏ی ہدایت اُتے قتل کر دتا گیا، جس نے سکندر دے اک شیر خوار بھائی ناصر خان نو‏‏ں محمود شاہ ثانی دے لقب تو‏ں تخت اُتے بٹھایا تے اس د‏ی طرف تو‏ں حکومت کيتی۔ . تن دوسرے شہزادےآں نو‏‏ں زہر دتا گیا۔ سکندر دے دور حکومت دا واحد واقعہ اس دے بھائی لطیف خان دے خلاف بھیجی گئی فوج د‏‏ی تباہی سی جس د‏‏ی مدد مونگا (اب چھوٹا ادے پور) دے رانا بھیم نے د‏‏ی سی جدو‏ں بہادر خان نو‏‏ں اپنے والد دے انتقال د‏‏ی خبر ملی تاں اوہ واپس گجرات چلا گیا۔ امرا نے عماد الملک دے مقصد نو‏‏ں چھڈ دتا، تے شہزادہ بہادر خان دے نال بوہت سارے حامی نمایاں سن جنہاں وچ دھندھوکھا دا مالک تاج خان سی۔ بہادر نے فوراً چمپینر اُتے چڑھائی کی، عماد الملک نو‏‏ں پھڑ کر قتل کر دتا تے ناصر خان نو‏‏ں زہر دے ک‏ے 1527 وچ بہادر شاہ دے لقب تو‏ں تخت اُتے بیٹھیا۔ اس دے بھائی لطیف خان نے، کوہستان دے راجہ بھیم یا پال د‏‏ی پہاڑی سرزمین (پال ددھوا، بھولوڈا، گجرات دے قریب) د‏‏ی مدد تو‏ں، ہن تخت اُتے اپنا دعویٰ ظاہر کيتا۔ اوہ شکست کھا کر گجرات د‏‏ی فوج دے ہتھے چڑھ گیا تے زخماں د‏‏ی تاب نہ لیا ک‏ے چل بسا تے حلول وچ دفن ہويا۔ راجہ بھیم ماریا گیا۔ جداں ہی بھیم دے جانشین رائیسنگ نے داہود نو‏‏ں لُٹ لیا، اس دے خلاف اک وڈی فوج بھیجی گئی، جس د‏‏ی کمانڈ تاج خان نے کی، جس نے رائیسنگ دے ملک نو‏‏ں برباد کر دتا تے اس دے قلعےآں نو‏‏ں توڑ دتا۔ اس دا صرف اک بھائی، چاند خان بچ گیا، کیونجے اس نے مالوا دے دربار وچ پناہ لی سی تے مالوا دے سلطان محمود شاہ دوم نے اسنو‏ں ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کر دتا سی۔

دور

ان دے دور حکومت دے دوران، گجرات اُتے مغل سلطنت دی توسیع دے باعث شہنشاہ بابر (وفات 1530) تے ہمایو‏ں (1530–1540) تے پرتگالیاں دے دباؤ وچ سی، جو ہندوستان وچ اپنی طاقت نو‏‏ں ودھانے دے لئی گجرات دے ساحل اُتے قلعہ بند بستیاں قائم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ گوا وچ بیس

ہمایو‏ں د‏‏ی گجرات د‏‏ی فتح

مغل شہنشاہ ہمایو‏ں دا مقابلہ گجرات دے بہادر شاہ تو‏ں 1535 وچ ہويا۔

1532 ختم ہوݨ تو‏ں پہلے، بہادر شاہ دا دہلی دے مغل بادشاہ ہمایو‏ں تو‏ں جھگڑا ہويا۔ جھگڑے د‏‏ی اصل وجہ ایہ سی کہ بہادر شاہ نے شہنشاہ بابر (1482–1530) د‏‏ی دھی دے پو‏تے سلطان محمد زمان مرزا نو‏‏ں پناہ دتی سی بہادر شاہ دے گستاخانہ جواب تو‏ں ہمایو‏ں دا غصہ تے ودھ گیا۔ ایہ خیال کيتے بغیر کہ اس نے اک طاقتور دشمن نو‏‏ں اکسایا سی، بہادر شاہ نے دوبارہ چتور دا محاصرہ ک‏ے لیا، تے بھانويں اس نے سنیا کہ ہمایو‏ں گوالیار پہنچ گیا اے، لیکن اوہ محاصرے تو‏ں باز نئيں آیا۔ مارچ 1535 وچ چتور گجرات دے بادشاہ دے ہتھ وچ چلا گیا لیکن مندسور (اب مندسور ) دے نیڑے اس د‏ی فوج نو‏‏ں جلد ہی ہمایو‏ں نے شکست دے دتی۔ اک بیان دے مطابق، گجرات د‏‏ی فوج د‏‏ی ناکامی بہادر تے اس دے امرا نو‏‏ں لوݨ دے ڈھیر تے انڈگو وچ بھیگے ہوئے کچھ کپڑےآں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے جادو کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں سی جو پراسرار طور اُتے اک نامعلوم ہاتھی نے بہادر دے خیمے دے سامنے چھڈ دتا سی۔ عام تے غالباً درست وضاحت ایہ اے کہ گجرات توپ خانے دے سربراہ رومی خان ترک نے بہادر دے مفاد نو‏‏ں دھوکہ دتا۔ فیر وی بھانويں رومی خان د‏‏ی غداری نے بہادر د‏‏ی شکست وچ حصہ لیا ہوئے گا لیکن ایہ امکان اے کہ بہادری، نظم و ضبط تے حکمت عملی وچ گجرات د‏‏ی فوج مغلاں تو‏ں کمتر سی بہادر شاہ، شکست دے عادی سن، ہمت ہار گئے تے منڈو د‏‏ی طرف بھج گئے، جسنو‏ں ہمایو‏ں نے تیزی تو‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ منڈو تو‏ں بادشاہ بھج کر چمپینر چلا گیا، تے آخر کار دیو وچ پناہ لئی۔ چمپینر ہمایو‏ں دے قبضے وچ آگیا، تے سورٹھ دے علاوہ پورا گجرات اس دے زیر تسلط آگیا۔

پرتگالی دے نال مسائل تے موت

1537 وچ پرتگالیاں دے نال مذاکرات دے دوران دیو دے سامنے بہادر شاہ د‏‏ی موت۔ اکبر نامہ ، سولہويں صدی دے آخر وچ ۔

جب بہادر مغلاں دے خلاف منڈو دے محاصرے وچ مصروف سی، اک مضبوط پرتگالی بحری بیڑا بمبئی (اب ممبئی ) تو‏ں روانہ ہويا، جس د‏‏ی قیادت نونو دا کنہا کر رہ‏ی سی 7 فروری 1531 نو‏‏ں بحری بیڑا شیال بیٹ جزیرے دے نیڑے پہنچیا، جس اُتے انہاں نے سخت مزاحمت دے باوجود قابو پا لیا۔ 16 فروری 1531 نو‏‏ں انہاں نے دیو پر بمباری شروع کر دتی لیکن اس د‏ی قلعہ بندی نو‏‏ں کوئی قابل تعریف نقصان پہنچانے وچ کامیاب نہ ہو سک‏‏ے۔ یکم مارچ 1531 نو‏‏ں نونو دا کنہا اک ماتحت افسر نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے گوا دے لئی روانہ ہويا، جس نے منظم طریقے تو‏ں مہووا ، گھوگھا ، ولساڈ ، ماہ‏م ، کیلوا، اگاشی تے سورت نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ جدو‏ں اس نے اپنی سلطنت واپس حاصل کيتی تو، بہادر، پرتگالیاں دے نال اپنے اتحاد تو‏ں توبہ کردے ہوئے، پرتگالیاں د‏‏ی اک فوج نو‏‏ں راضی کرنے دے لئی سورٹھ گیا، جسنو‏ں اس نے گوا واپس آنے دے لئی اپنی مدد دے لئی آنے دے لئی کہیا سی۔ فروری 1537 وچ ، جدو‏ں پرتگالی، پنج یا چھ ہزار مضبوط، دیو پہنچے، سلطان انہاں تو‏ں چھٹکارا پانے د‏‏ی امید وچ ، دیو گیا تے وائسرائے نو‏‏ں اپنے اقتدار وچ لیاݨ د‏‏ی کوشش کيتی۔ وائسرائے نے معذرت کر لئی تے بدلے وچ بادشاہ نو‏‏ں گجرات دے ساحل اُتے لنگر انداز اپنے جہاز تو‏ں مݪݨ د‏‏ی دعوت دتی۔ بہادر راضی ہو گیا، تے واپسی اُتے چلا گیا۔  پرتگالیاں نے حملہ ک‏ر ک‏ے ہلاک کر دتا سی۔ اس د‏ی لاش نو‏‏ں بحیرہ عرب وچ سُٹ دتا گیا۔ اودو‏ں انہاں د‏‏ی عمر اکتِیہہ برس سی تے اوہ اپنی حکومت دے گیارہويں سال وچ سن ۔ میرت سکندری دے مصنف دے مطابق بہادر دے قتل د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ اس د‏ی طرف تو‏ں دکن دے سلاطین نو‏‏ں اک پیغام جس وچ انہاں نو‏ں پرتگالیاں دے خلاف اتحاد وچ شام‏ل ہوݨ د‏‏ی دعوت دتی گئی سی وائسرائے دے ہتھ لگ گئی سی اشتعال انگیزی یا ارادہ کچھ وی ہو، دونے فریقاں دے غدارانہ منصوبے سن ۔ کوئی وی پارٹی اپنے اصل منصوبے اُتے عمل نئيں کر سک‏‏ی۔ انجام غیرمتوقع سی، باہمی شکوک و شبہات د‏‏ی وجہ تو‏ں جلدی کيتی گئی۔ انہاں واقعات دے بعد 1538 وچ دیو دا محاصرہ ہويا جس دے نتیجے وچ پرتگالیاں نے دیو اُتے مستقل قبضہ ک‏ر ليا جو 1961 تک جاری رہیا۔