قطر – سعودی عرب سفارتی تنازع

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
قطر – سعودی عرب سفارتی تنازع
بسلسلہ عرب بہار ، عرب سرما تے ایران–سعودی عرب پراکسی جنگ

     قطر (وسط) ، جس دے عرب بہار دے بعد تو‏ں بڑھدے ہوئے اثر و رسوخ نے سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی سربراہی وچ اک ردعمل ظاہر کيتا۔

     جن ملکاں نے جون 2017 تو‏ں قطر دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے ني‏‏‏‏ں۔ مجلس تعاون برائے خلیجی عرب ملکاں (جی سی سی) دے ممبران سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات تے بحرین نے وی 2014 دے دوران تعلقات منقطع کردتے۔      وہ ملکاں جنہاں نے جون 2017 دے بعد قطر دے نال سفارتی تعلقات کم کردتے یا سفیر واپس بلا لئے

     لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی ( نقشہ))۔ اقوام متحدہ / قطر د‏‏ی حمایت یافتہ حکومت متحدہ عرب امارات / مصر دے حمایت یافتہ حکومت د‏‏ی مخالفت ک‏ر رہ‏ے نيں۔
تاریخ2002–تاحال
مقاممشرق وسطی تے شمالی افریقہ ، خاص طور اُتے بحرین (جنوری تو‏ں مارچ 2011 تک) ، مصر (2013 تو‏ں پہلے) ، یمن (2017 تک) ، شام تے لیبیا۔
حیثیت

عرب لیگ ملکاں قطر تے خلیج تعاون کونسل ممبران: قطر تے سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات تے بحرین (2014 دے حصہ دے دوران) دے درمیان کوئی سرکاری تعلقات نئيں تے قطر دا سفارتی بحران 2017–2018؛ مصر ، اردن ، کوموروس ، موریتانیہ ، تے یمن (2017–2018)۔ قطر تے شامی خانہ جنگی وچ خلیج تعاون کونسل-مصری حلفےآں د‏‏ی حامی جماعتاں د‏‏ی حمایت کر رہ‏ی اے ( نقشہ)) تے لیبیا خانہ جنگی

اہ‏م پارٹیاں د‏‏ی پوسٹ-عرب بہار

 قطر
 ترکی[۱]
 لیبیا (2014 سے)[b]
 سوڈان
 صومالیہ
اخوان المسلمون

 سعودی عرب
 متحدہ عرب امارات ( 2013سے)
 بحرین (2011 سے)
 مصر (2013 سے)
Flag of لیبیا ایوان نمائندگان (لیبیا) (2014 سے)[c]

کمانڈر اور رہنما
تمیم بن حمد آل ثانی سلمان بن عبدالعزیز آل سعود

قطر – سعودی عرب سفارتی تنازع ، جسنو‏ں بعض اوقات دوسری عرب سرد جنگ کہیا جاندا اے ، [۷] قطر تے سعودی عرب دے وچکار علاقائی اثر و رسوخ دے لئی جاری جدوجہد اے ، ایہ دونے ہی خلیج تعاون کونسل دے ارکان ني‏‏‏‏ں۔ .قطر – سعودی عرب دے تعلقات خاص طور اُتے عرب بہار دے آغاز تو‏ں ہی کشیدہ نيں ،[۸] جس تو‏ں طاقت دا خلا پیدا ،دونے ریاستاں نے اس طاقت اے خلا نو‏‏ں اُتے کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، قطر انقلابی لہر دا حامی اے تے سعودی عرب اس د‏ی مخالفت کر رہیا ا‏‏ے۔ دونے ریاستاں ریاستہائے متحدہ امریکا دی اتحادی نيں تے اک دوسرے تو‏ں براہ راست تصادم تو‏ں گریزاں ني‏‏‏‏ں۔ [۹]

قطر دے متعدد امور اُتے سعودی بلاک دے نال اختلافات نيں: اوہ الجزیرہ دی نشریات کردا اے ، جو عرب بہار د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔ اس نے سعودی عرب دے اہ‏م حریف ایران دے نال نسبتا اچھے تعلقات برقرار رکھے ني‏‏‏‏ں۔ تے اس نے ماضی وچ اخوان المسلمین د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ [۱۰] سعودی عرب نے قطر دے نال تنازع نو‏‏ں ایران تے ایران دے حمایت یافتہ عسکریت پسند گراوتھ‏ے دے نال ملک دے تعلقات دے بارے وچ سعودی عرب د‏‏ی دیرینہ تشویش د‏‏ی وجہ تو‏ں ایران تے سعودی عرب پراکسی تنازع دا اک ذیلی سیٹ قرار دتا ہے ۔ [۱۱]پر ، قطر نے تنازع برقرار رکھیا اے کہ سعودی عرب د‏‏ی ایہ کوشش اے کہ اوہ 20 واں صدی دے دوران والے اپنے تسلط نو‏‏ں قطر اُتے بحال کرے۔

تیونسی انقلاب جنوری 2011 [۱۲] نے دیرینہ صدر زین ال عابدین بن علی نو‏‏ں معزول کر دتا ، جو سعودی عرب فرار ہوئے گئے سن ۔ بحرین دے 2011 دے بغاوت دی وسیع پیمانے اُتے الجزیرہ د‏‏ی کوریج نے قطری حکومت نو‏‏ں نرم طاقت دے ذریعہ سعودی حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش کرنے والے سعودی شکوک و شبہات نو‏‏ں ہويا دی۔اس دے بعد سعودیاں نے بحرین د‏‏ی بادشاہت نو‏‏ں برقرار رکھنے ، مصر دے جمہوری طور اُتے منتخب صدر محمد مرسی دا تختہ پلٹنے تے لیبیا وچ قذافی دے بعد د‏‏ی حکومت دے لئی بین الاقوامی حمایت دے لئی ، عرب بہار دے خلاف وڈے پیمانے اُتے کامیاب ردِانقلاب عمل د‏‏ی حمایت د‏‏ی ۔ عبد الفتاح السیسی دے ذریعہ 2013 دے مصری بغاوت دے بعد تو‏ں ، سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات تے مصر دا اک مستقل نمونہ رہیا اے جس نے قطر تے ترکی دے ڈیزائن د‏‏ی مخالفت کيتی ہے ، جو جمہوری اسلام پسند تے سلفی شدت پسند گراوتھ‏ے د‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔ خاص طور اُتے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ ۔

سعودی عرب تے قطر دونے نے صدر علی عبداللہ صالح دے خلاف یمنی انقلاب دے دوران خلیج تعاون کونسل دے ذریعہ ثالثی د‏‏ی ، حالانکہ قطر زیادہ انقلاب نواز تے سعودی عرب نو‏‏ں زیادہ صالح نواز سمجھیا جاندا سی۔ دونے حریفاں نے ایران تے اس دے لبنانی پراکسی حزب اللہ دے کلیدی حلیف شام دے صدر بشار الاسد دی حکومت دا تختہ پلٹنے د‏‏ی وی حمایت کيتی۔ شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ قطری شمولیت ابتدائی طور اُتے 2013 وچ سعودی شمولیت تو‏ں کدرے زیادہ سی تے حریف انقلابی گروپاں د‏‏ی پشت پناہی تو‏ں بشار الاسد دی موجودہ حکومت نو‏‏ں فائدہ ہويا تے اس سے عراق تے شام د‏‏ی دولت اسلامیہ د‏‏ی شکل اختیار ہوئی۔ 2014 وچ ، دونے ملکاں نے دوسری لیبیا خانہ جنگی وچ حریف فریقاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جو ہن وی شدت تو‏ں جاری اے تے انہاں نے عارضی طور اُتے اک دوسرے دے نال سفارتی تعلقات وی منقطع کر دتے سن ۔ جدو‏ں 2015 وچ سعودی عرب دا شاہ سلمان تخت نشین ہوئے گیا ، تاں دونے نے شام وچ زیادہ تعاون کرنا شروع کيتا تے یمنی خانہ جنگی وچ مبینہ حوثی ملیشیا دا مقابلہ کيتا۔ [۱۰] تعلقات اک اُچے مقام اُتے اس وقت دیکھنے نو‏‏ں ملے جدو‏ں قطر نے نمر النمر کی سنہ 2016 د‏‏ی سعودی پھانسی دے بعد ایران دے نال تعلقات منقطع کر دتے سن ۔ [۱۳]

جون 2017 وچ ، سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات ، بحرین ، مصر ، مالدیپ ، موریتانیہ ، سینیگال ، جبوندی ، کوموروس ، اردن ، توبرک اُتے مبنی لیبیا د‏‏ی حکومت تے ہادی دے زیرقیادت یمنی حکومت نے قطر دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے تے قطر د‏‏ی فضائی حدود مسدود کردتی ، ایران دے نال اپنے تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں سعودی عرب دے قطر دے نال واحد زمینی رابطہ تے سمندری راستے بند ک‏‏‏‏ر دتے۔ الجزیرہ نے خلیج تعاون کونسل د‏‏ی ہور ریاستاں تے مصر تے اس ملک دے مبینہ طور اُتے اسلام پسند گراوتھ‏ے د‏‏ی حمایت دے بارے وچ منفی رپورٹنگ د‏‏ی اے ۔ قطر نو‏‏ں وی حوثی مخالف اتحاد تو‏ں کڈ دتا گیا سی۔ قطر دے وزیر دفاع خالد بن محمد ال عطیہ نے اس ناکہ بندی نو‏‏ں خونخوار جنگ دے مترادف قرار دتا اے تے قطر دے وزیر خزانہ علی شریف العمادی نے کہیا اے کہ قطر اس ناکہ بندی دا مقابلہ کرنے دے لئی کافی مالدار ا‏‏ے۔ 24 اگست 2017 نو‏‏ں ، قطر نے اعلان کيتا کہ اوہ ایران دے نال مکمل سفارتی تعلقات بحال کريں گا۔[۱۴] چونکہ سفارتی موقف دوسرے سال اُتے پہنچ گیا ، سعودی عرب نے اعلان کيتا کہ اوہ اک نہر تعمیر کريں گا جو قطر نو‏‏ں جزیرے وچ بدل دے گی۔ [۱۵]

پس منظر[سودھو]

تریخ[سودھو]

جب تو‏ں انہاں نے 1995 وچ اقتدار سنبھالیا ، حماد بن خلیفہ الثانی دا خیال سی کہ قطر صرف سعودی عرب دے حریف د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں سعودی عرب وچ شامل کرکے ہی سلامتی تلاش کرسکدا ا‏‏ے۔ [۱۶] رائس یونیورسٹی دے بیکر انسٹی ٹیوٹ دے انرجی ریسرچ فیلو جم کرین دے مطابق ، "قطر اک طرح د‏‏ی سعودی واسال ریاست سی ، لیکن اس نے خود مختاری دا استعمال کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی گیس د‏‏ی دولت اپنے لئی خود مختار کردار ادا کردتی ا‏‏ے۔ . . سب تو‏ں ودھ ک‏ے ، گیس نے قطر نو‏‏ں اپنی دولت دے منبع نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی شیعہ ایران دے نال تعلقات د‏‏ی اک علاقائی پالیسی نو‏‏ں فروغ دینے دا اکسایا۔ " [۱۷] قطر تے ایران نے جنوبی پارس / نارتھ گنبد گیس کنڈینسیٹ فیلڈ د‏‏ی ملکیت حاصل کيتی اے ، [۱۸] ge [۱۹] ہن تک دنیا دے سب تو‏ں وڈے قدرتی گیس فیلڈ وچ ، جیوسٹریٹجک اثر و رسوخ دے نال۔ [۲۰] سعودی اثر و رسوخ نو‏‏ں ہور ختم کرنے دے لئی ، قطر امریکا دا اک نیڑےی اتحادی اے ، جو مشرق وسطی وچ سب تو‏ں وڈا امریکی اڈا ، ایدیئڈ ایئر ویہہ د‏‏ی میزبانی کردا ا‏‏ے۔ [۲۱] سعودی عرب نے 2002 تو‏ں 2008 دے دوران دوحہ وچ اپنے سفیر نو‏‏ں واپس لے لیا تاکہ قطر اُتے اپنے انفرادیت پسندانہ رجحانات نو‏‏ں روکنے دے لئی دباؤ ڈالیا جا سک‏‏ے۔ ایہ نقطہ نظر وڈے پیمانے اُتے ناکا‏م رہیا۔ [۲۲]

خلیج تعاون کونسل دے رکن ملکاں۔

قطر ایران دے نال نسبتا اچھے تعلقات برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ سعودی عرب اکثر اس مسئلے نو‏‏ں ایران دے شراکت داراں تے مخالفین دے وچکار پراکسی لڑائی دے طور اُتے مرتب کردا ا‏‏ے۔ [۲۳] متحدہ عرب امارات دے سیاست داناں دا دعویٰ اے کہ "قطر نے امریکا تے یورپ وچ ارباں ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری د‏‏ی اے تے فیر منافع د‏‏ی بحالی تو‏ں ایرانی اتحاد تو‏ں منسلک حماس ، اخوان المسلمون تے القاعدہ تو‏ں وابستہ گروپاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ قطر امریکی فوجی اڈے د‏‏ی میزبانی کردا اے جتھ‏ے تو‏ں امریکا انتہا پسندی دے خلاف اپنی علاقائی جنگ کيت‏ی ہدایت کردا اے ، لیکن اوہ میڈیا نیٹ ورک دا وی مالک اے جو بوہت سارے انہاں شدت پسنداں نو‏‏ں بھڑکانے دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ " [۲۴] شام نے شام دے خانہ جنگی تو‏ں متاثرہ علاقےآں تو‏ں شہریاں دے محفوظ انخلا دے لئی یرغمالیاں دے پرامن تبادلے وچ مدد دے لئی وی اپنے رابطےآں دا استعمال کيتا۔ [۱۰] 2006 وچ ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 1696 دے خلاف ووٹ دینے والے ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دا واحد رکن سی جس نے ایران تو‏ں اپنے جوہری افزودگی پروگرام نو‏‏ں روکنے دا مطالبہ کيتا سی۔ [۲۵]

اپریل 2017 وچ ، 12 سال دے انجماد دے بعد ، قطر نے ایران دے نال گیس فیلڈ د‏‏ی ترقی اُتے خود تو‏ں عائد پابندی ختم کردتی ، [۲۶] جس دے لئی دونے ملکاں دے وچکار تعاون د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ [۲۷] لندن دے کنگز کالج ، وچ قطر د‏‏ی خارجہ پالیسی دے ماہر ڈیوڈ رابرٹس دے مطابق ، جے امریکا تے ایران دے وچکار تنازع پھیل گیا تاں ، قطر نو‏‏ں لفظی طور اُتے وسط وچ پھنسانا پئے گا۔ "جے آپ قطر نيں تاں آپ پانی دے پار نظر ڈالاں گے تے آپ دے خیال وچ جدو‏ں ایران نو‏‏ں چند عرب جزیرے لینے دا موقع ملیا سی تاں انہاں نے ایہ کم کيتا سی۔" "قطر نو‏‏ں اس قابلیت د‏‏ی ضرورت اے کہ اوہ اس وڈے میدان تو‏ں تمام گیس چوسنے دے اپنے کاروبار نو‏‏ں اُتے امن طور اُتے چلا سک‏‏ے۔" ایران اس عمل نو‏‏ں بہت مشکل بنا سکدا ا‏‏ے۔ [۲۸] خارجہ تعلقات د‏‏ی کونسل وچ مشرق وسطی دے مطالعے دے اک سینئر ساتھی نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا اے کہ "خلیجی ریاستاں دے اپنے دائو نو‏‏ں روکنے دے لئی عام رجحانات نو‏‏ں تسلیم کيتا جاندا اے ،" قیادت دے ذہناں دے پِچھے ہمیشہ اک سوال رہندا ا‏‏ے۔ ایمان اوہ امریکا وچ ڈال سکدے نيں ؟ "

27 مئی 2017 نو‏‏ں ، نومنتخب ایرانی صدر حسن روحانی نے قطر دے امیر تمیم بن حماد آل ثانی دے نال فون اُتے گل گل کيتی۔ روحانی نے قطر دے امیر نو‏‏ں دسیا ، "خطے دے ملکاں نو‏‏ں خطے وچ بحران دے حل دے لئی ہور تعاون تے مشاورت د‏‏ی ضرورت اے تے اسيں اس میدان وچ تعاون دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔" [۲۹]

عرب بہار تے الجزیرہ[سودھو]

قطری الجزیرہ اک میڈیا تنظیم اے جو قطر دے امیر د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔ ایہ مشرق وسطی دا سب تو‏ں زیادہ مقبول نیٹ ورک اے تے اس دے نیوز نیٹ ورک نے اس تنازع وچ ملوث غیر ملکی حکومتاں اُتے تنقید د‏‏ی اے تے انہاں اُتے قطری مفادات د‏‏ی حمایت کرنے دا الزام عائد کيتا گیا ا‏‏ے۔ قطر دے خلاف سعودی زیرقیادت اتحاد نے مطالبہ کيتا اے کہ الجزیرہ نو‏‏ں بند کيتا جائے۔ [۳۰]

دہشت گردی[سودھو]

قطر اُتے دہشت گردی د‏‏ی سرپرستی کرنے دا الزام عائد کيتا گیا اے ۔ [۳۱] بعض ملکاں بشمول شام وچ باغی گروپاں نو‏‏ں رقم فراہ‏م کرنے دے لئی قطر مؤرد الزام ٹھہرایا اے دے القائدہ وچ د‏‏ی الحاق شام ، النصرہ فرنٹ ، سعودیاں ااوہی کيتا اے اگرچہ.[۱۰] قطر تے سعودی عرب دونے ہی شامی باغیاں نو‏‏ں تربیت دینے تے انھاں دستبردار کرنے دے لئی سی آئی اے دے زیر انتظام ٹمبر سکیمور دے خفیہ آپریشن وچ شامل رہے نيں ۔[۳۲][۳۳]

قطر نے افغان طالبان[۳۴] تے حماس دے عہدیداراں د‏‏ی میزبانی د‏‏ی ا‏‏ے۔ قطر نے ایہ کہندے ہوئے اس اقدام دا دفاع کيتا کہ اوہ علاقائی تنازعات وچ ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔[۳۵] مثال دے طور اُتے ، قطر نے سن 2016 وچ طالبان تے افغان حکومت دے وچکار مذاکرات د‏‏ی میزبانی د‏‏ی سی۔ [۳۶]

13 جولائ‏ی 2017 نو‏‏ں ، ریپبلکن سینیٹر تے امریکی سینیٹ د‏‏ی خارجہ تعلقات تو‏ں متعلق کمیٹی دے چیئرمین ، باب کارکر نے کہیا اے کہ "[t] سعودی عرب د‏‏ی طرف تو‏ں دہشت گردی دے لئی انہاں د‏‏ی حمایت کيتی گئی اے کہ قطر کيتا کررہیا اے "۔ [۳۷] سابق امریکی وزیر دفاع تے سی آئی اے دے سابق سربراہ رابرٹ گیٹس نے مئی 2017 وچ کہیا سی کہ انھاں "ایسی کوئی مثال نئيں معلوم جس وچ قطر حماس ، طالبان ، القاعدہ ، (دہشت گردی د‏‏ی مالی اعانت) دے نیٹ ورک دے بعد جارحانہ انداز وچ چلا جاندا ا‏‏ے۔" [۳۸] تے "میرا العید تے کسی دوسری سہولت دے بارے وچ رویہ ایہ اے کہ ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فوج نو‏‏ں کوئی ناقابل تلافی سہولت میسر نئيں ا‏‏ے۔ " [۳۹][۴۰] قطر مشرق وسطی وچ سب تو‏ں وڈا امریکی اڈا ، الادید ائر ویہہ ، جس نو‏‏ں امریکا عراق ، شام تے افغانستان وچ اپنی مہماں وچ استعمال کردا اے ، د‏‏ی میزبانی کردا اے ۔ [۲۱][۴۱] ڈبلیو ایس جے دے مطابق ، صدر براک اوباما د‏‏ی پہلی میعاد دے دوران ، انہاں د‏‏ی قومی سلامتی کونسل دے کچھ ارکان نے مشرق وسطی وچ عسکری گراوتھ‏ے د‏‏ی قطری حمایت دے خلاف احتجاج کرنے دے لئی امریکی لڑاکا جیٹ اسکواڈرن نو‏‏ں القائد تو‏ں نکالنے دے لئی لابنگ کيتی۔ [۴۲]

ٹائم لائن[سودھو]

2002–2008[سودھو]

2002 وچ ، سعودی عرب دے بارے وچ الجزیرہ دے مبینہ تنقیدی موقف اُتے سعودی عرب نے اپنے سفیر نو‏‏ں قطر تو‏ں ہٹا دتا سی۔ سفارتی تعلقات 2008 وچ اس یقین دہانی دے بعد دوبارہ قائم ہوئے سن کہ الجزیرہ سعودی عرب د‏‏ی اپنی کوریج نو‏‏ں محدود کر دے گا۔ [۴۳]

2014[سودھو]

خلیج تعاون کونسل دے مارچ 2014 دے اجلاس دے دوران ، جس دے بعد متحدہ عرب امارات ، سعودی عرب تے بحرین نے اپنے سفیراں نو‏‏ں قطر وچ واپس بلانے دا اعلان کيتا ، [۴۴][۴۵] اپنے اندرونی معاملات وچ مداخلت دا حوالہ دیندے ہوئے۔ اس صورت حال نو‏‏ں بالآخر اٹھیا ماہ بعد اخوان دے ممبراں نو‏‏ں ملک چھڈنے اُتے مجبور کرنے دے بعد ناکارہ ک‏ے دتا گیا۔ [۴۶][۱۰]

کچھ معاشی ماہرین نے 2014 دے سعودی قطری تنازع نو‏‏ں تیل تے قدرتی گیس پیدا کرنے والےآں دے وچکار ودھدی ہوئی معاشی دشمنی د‏‏ی ٹھوس سیاسی علامت د‏‏ی ترجمانی د‏‏ی اے ، جس تو‏ں مشرق وسطی - شمالی افریقہ دے علاقے تو‏ں اگے "گہرے تے دیرپا نتائج" آسکدے ني‏‏‏‏ں۔

2017–2018 قطر – سعودی عرب سفارتی بحران[سودھو]

جون 2017 وچ ، سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات ، بحرین ، مصر ، مالدیپ ، ماریطانیہ ، ماریشیس ، سوڈان ، سینیگال ، جبوندی ، کوموروس ، اردن ، توبرک اُتے مبنی لیبیا د‏‏ی حکومت تے ہادی دے زیرقیادت یمنی حکومت نے قطر دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردتے۔ الجزیرہ نے جی سی سی د‏‏ی ہور ریاستاں تے مصر تے اس ملک د‏‏ی اسلام پسند گروپاں د‏‏ی مبینہ حمایت دے بارے وچ منفی اطلاعات د‏‏ی اطلاع دیندے ہوئے ایران دے نال تعلقات نو‏‏ں روکنے دے لئی واحد راستہ روکنے دے نال ہی سعودی عرب دے نال قطر دے فضائی حدود تے سمندری رستےآں نو‏‏ں وی بند کر دتا۔ قطر نو‏‏ں وی حوثی مخالف اتحاد تو‏ں کڈ دتا گیا سی۔ قطر دے وزیر دفاع خالد بن محمد ال عطیہ نے اس ناکہ بندی نو‏‏ں جنگ دے بغیر خونخوار اعلان دے مترادف قرار دتا اے تے قطر دے وزیر خزانہ علی شریف العمادی نے کہیا اے کہ قطر اس ناکہ بندی دا مقابلہ کرنے دے لئی کافی مالدار ا‏‏ے۔

سعودی اتحاد دا انخلاء سفارتی تعلقات اُتے الزام عائد دہشت گردی د‏‏ی حمایت دا قطر انہاں دے نال مداخلت کی، امور داخلہ تے برقرار رکھنے دے ایران دے نال تعلقات . قطر انہاں الزامات د‏‏ی تردید کردا اے کہ اس نے دہشت گردی د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی تے نشان دہی کيت‏ی سی کہ اوہ داعش دے خلاف امریکا د‏‏ی زیرقیادت لڑائی وچ حصہ ڈال رہیا ا‏‏ے۔ [۴۷] ملکاں نے اس گل اُتے وی زور دتا اے کہ قطر نے 2014 وچ اک معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی دے جواب وچ سن ، تاکہ خلیج تعاون کونسل (جی سی سی) دے ہور ملکاں دے "مفادات ، سلامتی تے استحکا‏م" نو‏‏ں نقصان نہ پہنچیا سک‏‏ے۔ [۴۸]

سفارتی بحران امی تمیم بن حماد الثانی دی مئی وچ دتے گئے اک تقریر دے بعد پیدا ہويا جس وچ انہاں اُتے ایران ، " حماس " تے اخوان المسلمین د‏‏ی حمایت دا اعلان کرنے دے نال نال ایران نو‏‏ں "اسلامی طاقت" قرار دینے تے ڈونلڈ ٹرمپ د‏‏ی معاندانہ تنقید دا نشانہ بنانے دے الزامات عائد کیندے گئے سن ۔ اس د‏ی طرف موقف قطر نے انہاں الزامات د‏‏ی تردید کردے ہوئے دعوی کيتا اے کہ ہیکرز نے سرکاری سطح اُتے چلنے والی نیوز نیوز ایجنسی د‏‏ی ویب سائٹ اُتے من گھڑت بیانات شائع کیندے ني‏‏‏‏ں۔ امریکی تفتیش کاراں دا خیال اے کہ روسی ہیکرز نے اس جعلی خبراں دی مہم دے اک حصے دے طور اُتے اس خبر ایجنسی د‏‏ی خلاف ورزی کيت‏ی سی جو اس خطے وچ امریکا تے اس دے اتحادیاں دے وچکار سفارتی رسہ کشی دا سبب بنی سی۔ کریملن نے اس وچ ملوث ہونے د‏‏ی تردید کيت‏ی سی تے قطر د‏‏ی حکومت نے دعوی کيتا اے کہ اس ہیک د‏‏ی ابتدا خلیجی ریاستاں دے بائیکاٹ کرنے تو‏ں ہوئی اے جدو‏ں روس نے مشتبہ سیل فون سگنلز دا سراغ لگائے۔ قطر اس ناکہ بندی وچ ملوث ملکاں دے خلاف مقدمہ چلانے دا منصوبہ بنا رہیا ا‏‏ے۔ اچانک معاشی تنہائی نے قطر نو‏‏ں خوراک تے پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی ترکی تے ایران دا رخ کرنے اُتے مجبور کر دتا۔ ایران نے قطر نو‏‏ں فراہمی دے لئی اپنی تن بندرگاہاں نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی پیش کش کيتی۔

عرب میڈیا نے دعوی کيتا کہ قطر نے خفیہ طور اُتے اک ایرانی شیعہ دائرہ کار دا حصہ بننا قبول ک‏ر ليا اے جو تہران مشرق وسطی وچ پیدا کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا اے تے اس وچ لبنان (حزب اللہ) ، شام (اسد) تے عراق ( شیعہ اکثریت‏ی حکومت) شامل ہون گے۔ ) [۴۹] تے اوہ ، ایرانی صدر حسن روحانی دے نال فون اُتے گفتگو کردے ہوئے ، امیر الثانی نے کہیا کہ اوہ چاہندے نيں کہ ایران دے نال تعلقات "پہلے تو‏ں زیادہ مضبوط ہاں"۔ [۵۰] قطر دا دعوی اے کہ ایرانی حمایت یافتہ حزب اللہ اسرائیلی قبضے دے خلاف مزاحمتی تحریک اے ، دہشت گرد گروہ نني‏‏‏‏ں۔ عرب میڈیا نے ایہ وی دعوی کيتا اے کہ قطر دے حکمران ہاؤس سینوی دے اک ممبر ، شیخ عبد اللہ بن ناصر بن عبد اللہ آل احمد آل سینوی نے ٹویٹ کيتا اے کہ قطر دے حکمران تمیم نے "آپ دے بھائیاں دے خلاف ایران دے نال افواج وچ شمولیت اختیار کيتی اے تے دہشت گرد گراوتھ‏ے دا قیام کيتا اے تے شکست دینے دے لئی الیکٹرانک بٹالین شائع کيتا ا‏‏ے۔ آپ دے مخالفین۔ " [۵۱] سعودی میڈیا نے ایہ وی الزام لگایا کہ ایران دے پاسداران انقلاب محل دے اندر قطر دے حکمران تمیم بن حماد آل ثانی د‏‏ی حفاظت کر رہیا ا‏‏ے۔ [۵۲]

سفارتی تعلقات د‏‏ی بحالی تے اس ناکہ بندی نو‏‏ں ختم کرنے تو‏ں پہلے سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت ریاستاں نے قطر نال ملاقات کيت‏ی شرائط جاری ک‏‏يتی‏‏اں ۔ تیرہ مطالبات وچ ایہ شرط عائد کيتی گئی سی کہ ملک نو‏‏ں ایران دے نال تعلقات ، فوجی تے انٹلیجنس تعاون نو‏‏ں ختم کرنا چاہیے ، ایران اُتے امریکا تے بین الاقوامی تجارتی پابندیاں د‏‏ی تعمیل کرنا چاہیے ، فوری طور اُتے اک ترک فوجی اڈا بند کردینا چاہیے تے ترکی دے نال فوجی تعاون نو‏‏ں روکنا ہوئے گا۔ ایہ مطالبہ وی کيتا گیا کہ قطر نے "دہشت گرد ، فرقہ وارانہ تے نظریا‏تی تنظیماں" جداں داعش ، اخوان المسلمون ، حماس ، طالبان ، القاعدہ ، النصرہ فرنٹ تے حزب اللہ جداں کسی وی موجودہ تعلقات نو‏‏ں ختم کرنا چاہیے تے کسی وی گروپ دے نال اس تو‏ں اتفاق کرنا چاہیے۔ سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات ، بحرین تے مصر د‏‏ی تعریف کردہ دہشت گرد تنظیماں د‏‏ی لسٹ دے علاوہ۔[۵۳]حالیہ برساں وچ قطر د‏‏ی پالیسیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں جانی نقصان تے ہور مالی نقصانات دے بدلے معاوضے تے معاوضے د‏‏ی ضرورت دے ہور مطالبات زیادہ قابل تقویت سن ، الجزیرہ ، عربی 21 ، راسد ، العربی الجید ، میکاملین تے مڈل ایسٹ آئی جداں سرکاری فنڈ تو‏ں چلنے والے میڈیا آؤٹ لیٹس د‏‏ی بندش۔ [۵۴]

بلاک نے اس گل کيتی ضمانت منگی اے کہ قطر مستقب‏‏ل وچ ہور معاملات وچ خلیجی ریاستاں دے نال صف بندی کريں گا ، انہاں دے نال اپنے تمام فیصلےآں اُتے تبادلہ خیال کريں گا تے اس د‏ی سرگرمی تو‏ں متعلق باقاعدہ رپورٹس فراہ‏م کريں گا (پہلے سال دے لئی ماہانہ ، دوسرے سال دے لئی سہ ماہی تے مندرجہ ذیل سالانہ دس سال). انہاں نے تمام سیاسی پناہ گزیناں نو‏‏ں جو قطر وچ مقیم اپنے آبائی ملکاں وچ ملک بدر کرنے ، انہاں دے اثاثےآں نو‏‏ں منجمد کرنے ، انہاں د‏‏ی رہائش ، نقل و حرکت تے مالی معاملات دے بارے وچ کوئی مطلوبہ معلومات فراہ‏م کرنے ، فطری طور اُتے قطری شہریت منسوخ کرنے تے قطر نو‏‏ں کسی تے نو‏‏ں وی شہریت دینے تو‏ں منع کرنے دا مطالبہ کيتا۔ مفرور [۵۵][۵۶]

قطر دے مطالبات نو‏‏ں مسترد کرنے اُتے ، ملوث ملکاں نے اعلان کيتا کہ جدو‏ں تک قطر اپنی پالیسیاں وچ تبدیلی نئيں کردا اے اس وقت تک ایہ ناکہ بندی برقرار رہے گی۔ [۵۷][۵۸]

تنازع والے ملکاں[سودھو]

مصر[سودھو]

مصر دے صدر عبدالفتاح السیسی (سجے) ، جنہاں نو‏ں سعودی عرب د‏‏ی حمایت حاصل اے تے اس وقت دے صدر محمد مرسی (کھبے) د‏‏ی جگہ لی گئی ، جس د‏‏ی حمایت قطر نے کی۔
مظاہرین نے ربیعہ علامت اُتے دستخط کیندے ، جو محمد مرسی د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے دے بعد مصر وچ اخوان المسلمون تے اس دے حامیاں دے ذریعہ استعمال کيتا جاندا سی۔

ماضی وچ قطر نے اخوان المسلمین د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ [۵۹]

قطر نے فروری 2011 وچ صدر حسنی مبارک دی کامیابی تو‏ں بے دخل ہونے د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جو الجزیرہ دے لئی اک اہ‏م لمحہ سی۔ قطری حمایت یافتہ اخوان المسلمون سے وابستہ امیدوار محمد مرسی سن 2012 وچ مصر دے پہلے جمہوری طور اُتے منتخب صدر بن گئے سن ، انہاں دے حکمرانی دے خلاف وسیع پیمانے اُتے مظاہرےآں دے بعد ، عبد الفتاح السیسی د‏‏ی سربراہی وچ سعودی حمایت یافتہ فوجی بغاوت دے ذریعہ صرف اگلے سال ہی انہاں دا اقتدار ختم کر دتا گیا سی۔

بغاوت دے بعد تو‏ں ہی سعودی عرب اخوان المسلمون نو‏‏ں اک خطرہ دے طور اُتے دیکھدا اے ، کیونجے اوہ نظریا‏تی طور اُتے آل سعود دی موروثی حکمرانی کيت‏ی مخالفت کردا ا‏‏ے۔ حکومت مصر نے اخوان المسلمون نو‏‏ں اک طویل عرصے تو‏ں "دشمن نمبر اک" دے طور اُتے دیکھیا ا‏‏ے۔ [۶۰] 2011 وچ ، عرب بہار دے دوران ، قطر نے اخوان المسلمون دے نال ہی ، بدلاؤ دے لئی احتجاج کرنے والے مصری مظاہرین د‏‏ی حمایت کيتی۔ اس دے برعکس ، سعودی عرب نے حسنی مبارک د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے فی الحال عبدل فتاح السیسی دی حمایت کردا اے [۶۱]

فروری 2015 وچ ، مصری فضائیہ نے پڑوسی لیبیا وچ داعش د‏‏ی 21 مشتبہ پوزيشناں اُتے 21 مصری قبطی عیسائیاں دے سر قلم کرنے دے بعد فضائی حملے کیندے سن ۔ [۶۲][۶۳] فضائی حملےآں د‏‏ی مذمت الجزیرہ نے دی ، جنھاں نے شہری ہلاکتاں د‏‏ی تصاویر نشر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ہور برآں ، قطر د‏‏ی وزارت خارجہ نے فضائی حملےآں اُتے تحفظات دا اظہار کيتا۔ اس تو‏ں مصر دے عرب لیگ دے مندوب طارق عادل نے قطر اُتے دہشت گردی د‏‏ی حمایت کرنے دا الزام عائد کرنے دا اشارہ کيتا۔ مصری شہریاں نے وی قطری حکومت کیت‏‏ی مذمت کردے ہوئے اک آن لائن مہم چلا‏ئی۔ [۶۴] خلیج تعاون کونسل نے مصر دے الزامات نو‏‏ں مسترد کر دتا تے اس دے سکریٹری جنرل نے انہاں بیانات نو‏‏ں جھوٹھا سمجھیا۔ [۶۵] اس دے فورا بعد ہی ، قطر نے "مشاورت" دے لئی مصر وچ اپنے سفیر نو‏‏ں واپس بلا لیا۔

شام[سودھو]

قطر ابتدا وچ ترکی دے نال نال صدر بشار الاسد دے خلاف مظاہرےآں دا اصل حمای‏تی سی۔ چونکہ شامی حکومت مہلک قوت دے نال مظاہرےآں تو‏ں ملی ، قطر نتیجہ خیز مسلح بغاوت تے بالآخر مکمل پیمانے اُتے خانہ جنگی دا اصل حامی رہیا ۔ ابتدائی طور اُتے سعودی عرب ایران اُتے انحصار کرنے دے باوجود اسد حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی حمایت کرنے تو‏ں گریزاں سی۔ جدو‏ں قطر تے ترکی شام وچ تیزی تو‏ں بااثر بن گیا، سعودی عرب اوہ دے طور اُتے الاسد دا تختہ الٹنے د‏‏ی تنازع وچ شمولیت اختیار کيتی ایران اُتے ہور انحصار بن گیا تے روس اقتدار چپٹنا کرنے دے لئی. حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] شام د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ، قطر تے سعودی عرب دونے نے شامی حزب اختلاف د‏‏ی متعدد باغی تنظیماں ، بلکہ بعض اوقات اک ہی گروپ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ قطری حمایت یافتہ گروہ ہی النصرہ فرنٹ دے رابطے ابو ماریہ القحطانی دے توسط تو‏ں اس گروپ تو‏ں کیندے گئے سن جنہاں نے اس گروپ نو‏‏ں القاعدہ تو‏ں وکھ کرنے تے داعش تو‏ں لڑنے دے لئی ترکی د‏‏ی حمایت دے لئی سرگرم عمل کوشش کيت‏ی سی ، [۶۶][۶۷] سعودی عرب دے حمایت یافتہ وڈے گروپاں اسلامی فرنٹ / ایس آئی ایف تے جےش الاسلام د‏‏ی مخالفت کرنا ۔ اس تقسیم تو‏ں نہ صرف اسد ، روس تے ایران نو‏‏ں فائدہ ہويا ، بلکہ ااوہی فائدہ ہويا جو سن 2014 وچ دولت اسلامیہ بن گیا سی۔ 2015 وچ ، سلمان دے تخت اُتے چڑھنے اُتے سعودی-قطری رابطےآں وچ اضافہ نے فتح د‏‏ی فوج نو‏‏ں تشکیل دتا۔ اس فوج نے اسد حکومت تو‏ں ادلب گورنری قبضہ کرلئی ، جو اس سال دے آخر وچ شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ روسی فوجی مداخلت تک نیڑے گرگیا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] بعد وچ سعودی عرب نے شامی ڈیموکریٹک فورسز د‏‏ی مدد دے لئی متحدہ عرب امارات دے نال شمولیت اختیار کيت‏ی سی ، جو شمالی شام وچ قطر دے اتحادی ترکی دے نال جھڑپاں وچ ا‏‏ے۔

9 نومبر 2018 نو‏‏ں ، قطری وزیر اعظم دے بعد محمد بن عبد الرحمن بن جاسم آل ثانی نے عراق دا دورہ کيتا تے عراقی سرکاری عہدیداراں نال ملاقات کيت‏ی تے عراق ، ایران ، شام ، قطر تے ترکی اُتے مشتمل خطے وچ خلیج تعاون کونسل دے اثر و رسوخ دا مقابلہ کرنے دے لئی اک نواں اتحاد بنانے د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ [۶۸]

لیبیا[سودھو]

قائد معمر قذافی نو‏‏ں 2011 دے انقلاب دے بعد ہلاک کيتا گیا سی جس وچ انقلابی قومی عبوری کونسل د‏‏ی طرف تو‏ں قطری تے ہور فوجی مداخلت دیکھی گئی سی ۔ سن 2014 وچ خانہ جنگی وچ اضافہ ہونے دے بعد ، سعودی بلاک تے قطر نے لیبیا وچ حریف دھڑاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ [۶۹] قطر حکومت برائے قومی معاہدے د‏‏ی بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت کیت‏‏ی حمایت کردا اے ، جدو‏ں کہ سعودی عرب ایوان نمائندگان د‏‏ی ٹوبک زیرقیادت حکومت کیت‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔

فلسطین[سودھو]

قطر نے عام طور اُتے حماس د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے ، جدو‏ں کہ سعودی عرب حماس تے پی ایل او / فتح جداں متعدد فلسطینی تنظیماں د‏‏ی حمایت کردا سی ، لیکن چونکہ حماس نے 2007 دے انتخابات وچ کامیابی حاصل کيت‏ی سی ، سعودی عرب د‏‏ی جانب تو‏ں مالی اعانت د‏‏ی سطح وچ کمی واقع ہوئی سی ، جدو‏ں کہ ایران تو‏ں مالی اعانت د‏‏ی سطح وچ اضافہ ہويا سی۔ ترکی تے قطر ہن حماس دے سب تو‏ں وڈے حامی نيں ، 2011 تک عرب بہار دے آغاز تو‏ں ہی ایران تے شام حماس دے سب تو‏ں وڈے حامی ہُندے سن ۔

سنہ 2016 دے بعد تو‏ں ، فلسطینی صدر محمود عباس نے قطر تے ترکی د‏‏ی عدالت د‏‏ی اے کہ اوہ محمد دہلان د‏‏ی قیادت وچ اپنی قیادت نو‏‏ں درپیش ممکنہ چیلنج تو‏ں بچنے دے لئی، جسنو‏ں سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات تے مصر د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ [۷۰][۷۱]

یمن[سودھو]

الجزیرہ د‏‏ی 2011 دے صدر علی عبداللہ صالح دے خلاف مظاہرےآں د‏‏ی کوریج۔ خلیج تعاون کونسل دے ذریعہ ثالثی ، بشمول سعودی عرب تے قطر دونے ، جدو‏ں صالح نے مستعفی ہونے تو‏ں انکار کر دتا تاں اوہ اختتام پزیر ہوئے گئی۔ صالح نے سعودی عرب تو‏ں طبی دیکھ بھال دے لئی وطن واپس آنے دے بعد 2012 وچ یمنی انقلاب نو‏‏ں بے دخل کر دتا۔ 2015 وچ ، سعودی عرب دے سلمان تخت اُتے چڑھ گئے تے حوثیاں نے راجگڑھ دا اقتدار سنبھال لیا ، جس دے نتیجے وچ عبدربباح منصور ہادی د‏‏ی سربراہی وچ صالح قومی اتحاد د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حمایت دے لئی سعودی مداخلت دے ذریعہ خانہ جنگی دا آغاز ہويا ۔ قطر نے دے ایس اے دے زیرقیادت اس اتحاد د‏‏ی حمایت د‏‏ی جدو‏ں تک کہ اسنو‏ں 2017–18 دے قطر سفارتی بحران دے دوران اس تو‏ں بے دخل نئيں کر دتا گیا سی۔ مصری ذرائع دا دعویٰ اے کہ قطر مالی امداد تے انٹیلیجنس امداد دے نال ہی ، حوثیاں دی حکومت کیت‏‏ی وی حمایت کر رہیا ا‏‏ے۔ [۷۲]

شامل ہور جماعتاں[سودھو]

اسرا ییل[سودھو]

اگرچہ اسرائیل الجزیرہ دے فلسطینی حامی کوریج دا مخالف اے ، اُتے اسرائیل نے قطر تے سعودی عرب دے نال دونے خفیہ تعلقات رکھے نيں ، اس طرح انہاں اُتے وی تنقید کرنے تو‏ں گریز کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۷۳][۷۴][۷۵] اسرائیل دا سب تو‏ں وڈا مقصد دونے ملکاں دے نال اپنے تعلقات نو‏‏ں ہ‏م آہنگی بنانا اے ، کیونجے اوہ مل ک‏ے قیمتی اتحادیاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں دونے ملکاں دے نال اپنے خفیہ تعلقات تو‏ں متعلق اسرائیل دے سیاسی مؤقف اُتے اثر پيا اے ، حالانکہ اس وچ حالے بہتری آرہی ا‏‏ے۔ [۷۶]

ترکی[سودھو]

اس تنازع وچ ترکی قطر دا اک وڈا حامی بن دے ابھریا ا‏‏ے۔ رجب طیب اردوان دی سربراہی وچ ترک حکومت نے سعودی عرب د‏‏ی روک سیم دے نال نال قطر د‏‏ی مدد دے لئی فوج دے نال نال اشیائے خور و نوش وی تعینات کيتا سی۔ [۷۷] بالخصوص دونے ملکاں دے تعلقات نو‏‏ں لے ک‏ے شکوک و شبہات پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ [۷۸]

اردن[سودھو]

الجزیرہ دے حوالے تو‏ں جتھ‏ے اردن نے قطر دے نال کچھ وابستہ تناؤ دا سامنا کيتا اے ، اردن نے قطر دے نال مکمل طور اُتے معاہدہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا ، کیونجے ایہ ملک خلیجی ملکاں د‏‏ی معیشت نو‏‏ں چلانے دے لئی امداد اُتے منحصر ا‏‏ے۔ [۷۹] اندر عوامی عوامی دباؤ نے وی اردن نو‏‏ں اپنا فیصلہ احتیاط تو‏ں لینے اُتے مجبور کيتا۔ 2019 وچ ، اردن نے قطر دے نال تعلقات نو‏‏ں بحال کيتا۔ [۸۰][۸۱] قطر تے سعودی عرب دونے اردن دے لئی وڈے فنانسر نيں تے اردنی حکا‏م طویل عرصے تو‏ں خوفزدہ نيں کہ اس طرح د‏‏ی کشیدگی ایران نو‏‏ں خطے نو‏‏ں غیر مستحکم کرنے دے لئی ہور فائدے فراہ‏م کرسکدی ا‏‏ے۔ [۸۲]

مصر[سودھو]

مصر نے اخوان المسلمین دے لئی قطر د‏‏ی ملزم د‏‏ی حمایت د‏‏ی روشنی وچ ، 2017 دے بعد تو‏ں ، سعودی عرب د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے تے قطر دے نال سرکاری تعلقات منقطع کر دتا اے تے اوہ معاملات اُتے کوئی بدلاؤ باقی رہیا ا‏‏ے۔ [۸۳]

ایران[سودھو]

اگرچہ ایہ محدود اے ، ایران ، قطر دے لئی اک اہ‏م حامی رہیا ا‏‏ے۔ ایران نے قطر د‏‏ی بعض پالیسیاں د‏‏ی غیر سرکاری طور اُتے حمایت د‏‏ی اے جدو‏ں کہ قطر نے ایران دے نال تعلقات نو‏‏ں بحال کيتا ا‏‏ے۔ [۸۴]

کویت[سودھو]

قطر تے سعودی عرب دے نال ملدے جلدے خلیجی ملکاں کویت نے تنازع وچ ثالث بننے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ اُتے ، تنازعات وچ ثالثی دے بارے وچ کویت دے کردار اُتے شکوک و شبہات پائے جاندے نيں ، اس د‏ی بنیادی وجہ قطر دے نال تعلقات نو‏‏ں ختم کرنے دے سعودی دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ [۸۵]

ہور ویکھو[سودھو]

باب آئیکنباب سعودی عرب
باب آئیکنباب قطر

حوالے[سودھو]

  1. ↑ "The implications of the Qatar-Turkey alliance". 18 June 2017. http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/06/implications-qatar-turkey-alliance-170618110726262.html. Retrieved on
    ۱۸ جون ۲۰۱۷. 
  2. ↑ Kingsley, P.; Chulov, M. (3 July 2013). "Mohamed Morsi ousted in Egypt's second revolution in two years". The Guardian (London). https://web.archive.org/web/20130730110206/http://www.theguardian.com/world/2013/jul/03/mohamed-morsi-egypt-second-revolution. Retrieved on
    ۳ جولائی ۲۰۱۳. 
  3. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  4. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  5. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  6. ↑ https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/02/libya-army-spokesman-egypt-unite-elections-hifter.html
  7. ↑ Fatima-Zohra Er-Rafia (12 October 2017). "The Middle East at a Crossroads: The Eurasian Rising Powers are Redrawing the Global Landscape". Rising Powers in Global Governance. http://risingpowersproject.com/middle-east-crossroads-eurasian-rising-powers-redrawing-global-landscape/. 
  8. ↑ Mohyeldin, Ayman (6 June 2017). "Qatar and Its Neighbors Have Been At Odds Since the Arab Spring". NBC News. https://www.nbcnews.com/news/mideast/qatar-its-neighbors-have-been-odds-arab-spring-n768966. Retrieved on
    ۷ جون ۲۰۱۷. 
  9. ↑ "5 Arab Nations Move to Isolate Qatar, Putting the U.S. in a Bind". NYTimes. 5 June 2017. https://www.nytimes.com/2017/06/05/world/middleeast/qatar-saudi-arabia-egypt-bahrain-united-arab-emirates.html. 
  10. ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ ۱۰.۳ ۱۰.۴ Barnard, Anne; Kirkpatrick, David (5 June 2017). "5 Arab States Break Ties With Qatar, Complicating U.S. Coalition-Building". https://www.nytimes.com/2017/06/05/world/middleeast/qatar-saudi-arabia-egypt-bahrain-united-arab-emirates.html. Retrieved on
    5 June 2017. 
  11. ↑ Wintour, Patrick (7 June 2017). "Qatar: UAE and Saudi Arabia step up pressure in diplomatic crisis". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2017/jun/07/qatar-fbi-says-russian-hackers-planted-fake-news-story-that-led-to-crisis-report. Retrieved on
    ۷ جون ۲۰۱۷. 
  12. ↑ Ryan, Yasmine (26 January 2011). "How Tunisia's revolution began – Features". Al Jazeera. http://english.aljazeera.net/indepth/features/2011/01/2011126121815985483.html. Retrieved on
    13 February 2011. 
  13. ↑ "Qatar To Reinstate Ambassador To Iran Amid Gulf Crisis". 24 August 2017. http://www.ndtv.com/world-news/qatar-to-reinstate-ambassador-to-iran-amid-gulf-crisis-1741557. 
  14. ↑ "Qatar To Reinstate Ambassador To Iran Amid Gulf Crisis". 24 August 2017. http://www.ndtv.com/world-news/qatar-to-reinstate-ambassador-to-iran-amid-gulf-crisis-1741557. 
  15. ↑ Vivian Nereim (20 June 2018). "Saudi Moves Forward With Plan to Turn Qatar Into Island". https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-06-20/saudi-moves-forward-with-plan-to-turn-qatar-into-island?. 
  16. ↑ Fisher, Max (13 June 2017). "How the Saudi-Qatar Rivalry, Now Combusting, Reshaped the Middle East". https://www.nytimes.com/2017/06/13/world/middleeast/how-the-saudi-qatar-rivalry-now-combusting-reshaped-the-middle-east.html. Retrieved on
    14 June 2017. 
  17. ↑ "Saudi Dispute With Qatar Has 22-Year History Rooted in Gas". 6 June 2017. https://www.bloomberg.com/politics/articles/2017-06-06/saudi-arabia-s-feud-with-qatar-has-22-year-history-rooted-in-gas. Retrieved on
    8 June 2017. 
  18. ↑ Haaretz; Reuters (5 June 2017). "The Qatar-Iran Gas Field Behind the Diplomatic War in the Middle East". http://www.haaretz.com/middle-east-news/1.793798. Retrieved on
    6 June 2017. 

    Champion, Marc (6 June 2017). "Saudi Arabia's feud with Qatar has 22-year history rooted in gas". http://www.livemint.com/Politics/dHHtps3m3FN83KkPize4LP/Saudi-Arabias-feud-with-Qatar-has-22year-history-rooted-in.html. Retrieved on
    6 June 2017. 
  19. ↑ Haaretz; Reuters (5 June 2017). "The Qatar-Iran Gas Field Behind the Diplomatic War in the Middle East". http://www.haaretz.com/middle-east-news/1.793798. Retrieved on
    6 June 2017. 

    Champion, Marc (6 June 2017). "Saudi Arabia's feud with Qatar has 22-year history rooted in gas". http://www.livemint.com/Politics/dHHtps3m3FN83KkPize4LP/Saudi-Arabias-feud-with-Qatar-has-22year-history-rooted-in.html. Retrieved on
    6 June 2017. 
  20. ↑ Robert F. Kennedy, Jr., "Why the Arabs Don’t Want Us in Syria", politico.com, 22 February 2016
  21. ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ Lendon, Brad (5 June 2017). "Qatar hosts largest US military base in Mideast". CNN. http://www.cnn.com/2017/06/05/middleeast/qatar-us-largest-base-in-mideast/index.html. Retrieved on
    5 June 2017. 
  22. ↑ Roberts, Dr David (5 June 2017). "Qatar row: What's caused the fall-out between Gulf neighbours?". BBC News. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-40159080. Retrieved on
    ۲۳ جون ۲۰۱۷. 
  23. ↑ Trofimov, Yaroslav (8 June 2017). "Qatar Crisis Turns Into Proxy Battle of Mideast Rivals". https://www.wsj.com/articles/qatar-crisis-turns-into-proxy-battle-of-mideast-rivals-1496934890. Retrieved on
    8 June 2017. 

    "The Saudi-Iran War Comes to Washington". https://foreignpolicy.com/2017/06/12/the-saudi-iran-war-comes-to-washington/. 
  24. ↑ Otaiba, Yousef Al (12 June 2017). "Qatar Cannot Have It Both Ways". https://www.wsj.com/articles/qatar-cannot-have-it-both-ways-1497307260. Retrieved on
    13 June 2017. 
  25. ↑ United Nations (2010). Yearbook of the United Nations, Volume 60; Volume 2006. United Nations Publications. p. 434. ISBN 978-92-1-101170-8. 
  26. ↑ "Qatar restarts development of world's biggest gas field after 12-year freeze". 4 April 2017. https://www.reuters.com/article/us-qatar-gas-idUSKBN175181. Retrieved on
    8 June 2017. 
  27. ↑ Haaretz; Reuters (7 June 2017). "The Qatar-Iran Gas Field Behind the Diplomatic War in the Middle East". http://www.haaretz.com/middle-east-news/1.793798. Retrieved on
    8 June 2017. 
  28. ↑ Weingarten, Elizabeth. "Qatar's Balancing Act". https://www.theatlantic.com/international/archive/2010/09/qatars-balancing-act/63542/. Retrieved on
    23 June 2017. 
  29. ↑ "Iran president holds phone conversation with Qatari emir over Gulf relations". The National. 27 May 2017.
  30. ↑ "Why Saudi Arabia Hates Al Jazeera So Much". http://www.ndtv.com/world-news/why-saudi-arabia-hates-al-jazeera-so-much-1716358. 
  31. ↑ "Qatar was a double agent in war on terror". https://www.usatoday.com/story/opinion/2017/06/06/qatar-saudi-arabia-muslim-brotherhood-double-agent-war-terror-column/102525860/. Retrieved on
    7 June 2017. 
  32. ↑ Mazzetti, Mark; Apuzzo, Matt (23 January 2016). "U.S. Relies Heavily on Saudi Money to Support Syrian Rebels". The New York Times. https://www.nytimes.com/2016/01/24/world/middleeast/us-relies-heavily-on-saudi-money-to-support-syrian-rebels.html?_r=0. 
  33. ↑ Norton, Ben (28 June 2016). "CIA and Saudi weapons for Syrian rebels fueled black market arms trafficking, report says". Salon.com. http://www.salon.com/2016/06/28/cia_and_saudi_weapons_for_syrian_rebels_fueled_black_market_arms_trafficking_report_says/. 
  34. ↑ Siegel, Robert (23 December 2013). "How Tiny Qatar 'Punches Above Its Weight'". NPR. https://www.npr.org/sections/parallels/2013/12/20/255748469/how-tiny-qatar-punches-above-its-weight. Retrieved on
    ۵ جون ۲۰۱۵. 
  35. ↑ "What is behind the extraordinary Gulf dispute with Qatar?". https://www.ft.com/content/3c6b7224-49d0-11e7-a3f4-c742b9791d43. 
  36. ↑ "Taliban and Afghanistan restart secret talks in Qatar". https://www.theguardian.com/world/2016/oct/18/taliban-afghanistan-secret-talks-qatar. 
  37. ↑ "Bob Corker: Saudi terrorism support 'dwarfs' Qatar's". Al Jazeera. 13 July 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/07/bob-corker-saudi-support-terror-dwarfs-qatar-170713043902732.html. 
  38. ↑ Helman, Christopher. "Exxon's LNG Ventures Could Be At Risk As Saudis Lead Sanctions Against Qatar". https://www.forbes.com/sites/christopherhelman/2017/06/05/saudis-blockade-qatar-over-terror-financing-exxon-lng-assets-at-risk/#401d2542277d. Retrieved on
    7 June 2017. 
  39. ↑ "Sanctions, leaving military base 'possible options against Qatar'". Arabnews.com. 27 May 2017. http://www.arabnews.com/node/1105866/world. Retrieved on
    7 June 2017. 
  40. ↑ "Subscribe to read". https://www.ft.com/content/4aeaaaea-4098-11e7-9d56-25f963e998b2. Retrieved on
    7 June 2017. 
  41. ↑ "For Qataris, a U.S. air base is best defense against Trump attacks". https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2017/06/06/for-qataris-a-u-s-air-base-is-best-defense-against-trump-attacks/. Retrieved on
    7 June 2017. 
  42. ↑ Solomon, Jay; Malas, Nour (24 February 2015). "Qatar's Ties to Militants Strain Alliance". https://www.wsj.com/articles/qatars-ties-to-militants-strain-alliance-1424748601. Retrieved on
    23 June 2017. 
  43. ↑ Roberts, David (June 2017). "A Dustup in the Gulf". Foreign Affairs. https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-06-13/dustup-gulf.  – via Foreign Affairs (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
  44. ↑ "gulfnews.com: "UAE, Saudi Arabia and Bahrain recall their ambassadors from Qatar" 5 Mar 2014". http://gulfnews.com/news/gulf/uae/government/uae-saudi-arabia-and-bahrain-recall-their-ambassadors-from-qatar-1.1299586. Retrieved on
    21 November 2014. 
  45. ↑ "Saudi Arabia, UAE, Bahrain withdraw envoys from Qatar". CNN. 5 March 2014. http://edition.cnn.com/2014/03/05/world/meast/gulf-qatar-ambassadors/. Retrieved on
    11 April 2014. 
  46. ↑ Hassan, Islam (31 March 2015). "GCC's 2014 Crisis: Causes, Issues and Solutions". Al Jazeera Research Center. https://www.academia.edu/12696782. Retrieved on
    4 June 2015. 
  47. ↑ The curious timing of the Qatar crisis "Shortly after US President Donald Trump delivered his historic address to the US-Arab-Islamic Summit in Riyadh, seeking to align Washington's traditional Arab allies against Iran and its regional agenda, a new Middle East crisis erupted.
  48. ↑ Gulf states agree deal to end Qatar tensions, 17 April 2014 
  49. ↑ Shahbandar, Oubai (29 May 2017). "Qatar's deal with the devil". http://www.arabnews.com/node/1106766. Retrieved on
    7 June 2017. 
  50. ↑ "Qatar's emir wants ties with Iran to be 'stronger than ever before'". 28 May 2017. http://www.arabnews.com/node/1106196/middle-east. Retrieved on
    7 June 2017. 
  51. ↑ Al-Habtoor, Khalaf Ahmad (7 June 2017). "Qatar: Architect of its own isolation". http://www.arabnews.com/node/1111121. Retrieved on
    7 June 2017. 
  52. ↑ "Iran Revolutionary Guards 'protecting Qatar's Sheikh Tamim inside his palace'". Al Arabiya. 7 June 2017. http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2017/06/07/Iran-s-Revolutionary-Guards-protecting-Qatari-emir-inside-palace-.html. Retrieved on
    ۷ جون ۲۰۱۷. 
  53. ↑ "Arab states issue 13 demands to end Qatar-Gulf crisis". Al Jazeera. 12 July 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/06/arab-states-issue-list-demands-qatar-crisis-170623022133024.html. Retrieved on
    ۲۰ جولائی ۲۰۱۷. 
  54. ↑ "Rights groups condemn demand to shut Al Jazeera". Al Jazeera. 23 June 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/06/media-watchdog-slams-demand-shut-al-jazeera-170623111049529.html. Retrieved on
    ۱۲ جولائی ۲۰۱۷. 
  55. ↑ Fahim, Kareem (23 June 2017). "Demands by Saudi-led Arab states for Qatar include shuttering Al Jazeera". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/saudi-led-arab-states-submit-demands-to-qatar-including-shuttering-of-al-jazeera/2017/06/23/d9d2711a-580e-11e7-9e18-968f6ad1e1d3_story.html. Retrieved on
    ۲۳ جون ۲۰۱۷. 
  56. ↑ Erickson, Amanda (23 June 2017). "Why Saudi Arabia hates Al Jazeera so much". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/06/23/why-saudi-arabia-hates-al-jazeera-so-much/. Retrieved on
    ۲۳ جون ۲۰۱۷. 
  57. ↑ "Saudi-led group: Qatar not serious about demands". Al Jazeera. 6 July 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/07/saudi-led-group-qatar-demands-170705144209453.html. Retrieved on
    ۲۰ جولائی ۲۰۱۷. 
  58. ↑ "Saudi-led group vows 'appropriate' measures". Al Jazeera. 7 July 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/07/saudi-led-group-vows-measures-qatar-170706222931408.html. Retrieved on
    ۲۰ جولائی ۲۰۱۷. 
  59. ↑ Wintour, Patrick (5 June 2017). "Gulf plunged into diplomatic crisis as countries cut ties with Qatar". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2017/jun/05/saudi-arabia-and-bahrain-break-diplomatic-ties-with-qatar-over-terrorism. Retrieved on
    ۵ جون ۲۰۱۷. 
  60. ↑ Knipp, Kersten (27 May 2017). "Discord in the Persian Gulf: Qatar and the Muslim Brotherhood". http://www.dw.com/en/discord-in-the-persian-gulf-qatar-and-the-muslim-brotherhood/a-39005743. Retrieved on
    5 June 2017. 
  61. ↑ McKirdy, Euan (5 June 2017). "Middle East split: The allies isolating Qatar". CNN. http://www.cnn.com/2017/06/05/middleeast/qatar-saudi-arabia-bahrain-egypt-uae-relations/index.html. Retrieved on
    ۵ جون ۲۰۱۷. 
  62. ↑ Kirkpatrick, David (16 February 2015). "Egypt Launches Airstrike in Libya Against ISIS Branch". https://www.nytimes.com/2015/02/17/world/middleeast/isis-egypt-libya-airstrikes.html. Retrieved on
    23 March 2015. 
  63. ↑ Hussein, Walaa (1 March 2015). "Qatar rejects Egypt's war on terrorism". Al Monitor. http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/02/egypt-war-terrorism-libya-qatar-reject.html. Retrieved on
    23 March 2015. 
  64. ↑ "Qatar recalls ambassador to Egypt over ISIL row". Al Jazeera. 19 February 2015. http://www.aljazeera.com/news/2015/02/qatar-recalls-ambassador-egypt-isil-row-150219041512741.html. Retrieved on
    23 March 2015. 
  65. ↑ "GCC rejects accusation of Egypt to Qatar supporting terrorism". BBC Arabic. 19 February 2015. https://www.bbc.co.uk/arabic/middleeast/2015/02/150219_gcc_egypt_qatar_terror_row. Retrieved on
    23 March 2015. 
  66. ↑ http://english.alarabiya.net/en/features/2017/07/06/Qatar.html
  67. ↑ https://tcf.org/content/commentary/no-united-states-isnt-dropping-syrias-jihadis-terror-list/?agreed=1
  68. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  69. ↑ "UAE, Saudi Arabia aiding Libya eastern forces, blacklisting Qatar for alleged support for other Libyans". The Libya Observer. https://web.archive.org/web/20170805222215/https://www.libyaobserver.ly/opinions/uae-saudi-arabia-aiding-libya-eastern-forces-blacklisting-qatar-alleged-support-other. Retrieved on
    13 June 2017. 
  70. ↑ "Saudi Crown Prince Salman threatens Abbas with ouster if he does not cooperate: report". Daily Sabah. 24 December 2017. https://www.dailysabah.com/mideast/2017/12/24/saudi-crown-prince-salman-threatens-abbas-with-ouster-if-he-does-not-cooperate-report. 
  71. ↑ "Abbas eyes support of Qatar, Turkey". Middle East Monitor. 26 October 2018. https://www.middleeastmonitor.com/20161026-abbas-eyes-support-of-qatar-turkey/. 
  72. ↑ https://www.egypttoday.com/Article/2/15264/How-did-Qatar-back-the-Houthis-in-Yemen
  73. ↑ https://www.jstor.org/stable/20622930
  74. ↑ https://honestreporting.com/israel-qatar-relations/
  75. ↑ https://www.bbc.com/news/world-middle-east-43632905
  76. ↑ https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/israel-and-the-gulf-states-continue-a-tepid-dance-to-improve-relations/
  77. ↑ https://www.aljazeera.com/news/2019/11/erdogan-turkey-qatar-military-base-serves-regional-stability-191125154550144.html
  78. ↑ https://ahvalnews.com/qatar-turkey/has-turkey-qatar-axis-brought-peace-or-chaos-middle-east
  79. ↑ "Jordan downgrades ties with Qatar". Al Jazeera. 6 June 2017. http://www.aljazeera.com/news/2017/06/jordan-downgrades-ties-qatar-170606212813381.html. Retrieved on
    3 June 2018. 
  80. ↑ https://www.aljazeera.com/news/2019/07/jordan-appoints-qatar-envoy-years-downgrading-ties-190717054825527.html
  81. ↑ https://www.aljazeera.com/news/2019/07/inching-saudi-uae-axis-jordan-restores-ties-qatar-190709175740778.html
  82. ↑ "Jordan: Between the Sunni world's two poles". https://web.archive.org/web/20171228161808/http://thepeninsulaqatar.com/opinion/24/12/2017/Jordan-Between-the-Sunni-world%E2%80%99s-two-poles. Retrieved on
    19 March 2019. 
  83. ↑ https://www.aa.com.tr/en/middle-east/egypts-sisi-says-position-on-qatar-unchanged/1677100
  84. ↑ https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/gcc-dispute-pushes-iran-and-qatar-closer-but-with-caveats/
  85. ↑ https://www.trtworld.com/middle-east/will-kuwaiti-mediation-help-ease-the-gulf-crisis-29552

سانچہ:Qatar topics سانچہ:Foreign relations of Qatar سانچہ:Foreign relations of Saudi Arabia

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=قطر_–_سعودی_عرب_سفارتی_تنازع&oldid=638614" توں لیا