قلیچ خاں

قلیچ خاں
مقام پیدائش	سمرقند
وفات	سنہ 1687  گولکنڈہ قلعہ،  مغلیا سلطنت

قلیچ خاں یا قلیچ خاں دؤم(مرگ: 1687ء) مغلیہ سلطنت دے مغل شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر دا اک جرنیل سی جس نے گولکنڈہ اُتے مغلاں دے محاصرے وچ بطور جرنیل شرکت کيتی۔

سوانح

خاندان

• ہور پڑھو: شیخ شہاب الدین سہروردی

قلیچ خاں دا اصل ناں خواجہ عابد خاں صدیقی سی ۔ قلیچ خاں دے والد عالم شیخ سن جو شیخ الہداد بن عبدالرحمٰن دے فرزند سن ۔ شیخ الہداد سمرقند وچ تبلیغ و اِرشاد کیتا کردے سن ۔ اک قول دے مطابق خانِ مذکور دا سلسلہ نسب شیخ شہاب الدین سہروردی (متوفی 1234ء) تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔

تحصیل علم تے ملازمتِ شاہی

قلیچ خاں د‏‏ی پیدائش وی سمرقند وچ ہوئی تے اوتھے تحصیل علم کیتا تے فیر بعد وچ بخارا آگیا۔ شروع وچ بخارا دے قاضی د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کیتا تے فیر شیخ الاسلام دے عہدے تک پہنچیا۔ مغل شہنشاہ شاہ جہان د‏‏ی حکومت دے 29 واں سال 1657ء وچ قلیچ خاں نے حرمین الشریفین د‏‏ی زیارت دا اِرادہ کیتا تے اولاً کابل آیا تے فیر ہندوستان آمد ہوئی تاں مغل شہنشاہ شاہ جہان د‏‏ی ملازمت اِختیار کرلئی تے فیر خلعت تے چھ ہزار روپئے نقد دربارِ شاہی تو‏ں تفویض ہوئے تے فیر شاہ جہان تو‏ں حج د‏‏ی ادائیگی دے لئی اِجازت مل گئی تے حج د‏‏ی ادائیگی دے بعد قلیچ خاں واپس آگرہ چلا آیا۔

عہدِ عالمگیری میں

ستمبر 1657ء وچ جدو‏ں شاہ جہاں علیل ہويا تے راجگڑھ آگرہ وچ ہلچل مچی تاں اورنگزیب عالمگیر نے دکن تو‏ں دار الحکومت آنے دا فیصلہ کیتا تاں اُس نے قلیچ خاں نو‏‏ں تن ہزاری ذات تے پنج سو (پنج ہزاری) سوار دا منصب تے ’’خاں‘‘ دا خطاب مرحمت فرمایا سی ۔ علاوہ اَزاں مہاراجا جسونت سنگھ د‏‏ی جنگ دے بعد مراتب و مناصب وچ اِضافہ کردے ہوئے اورنگزیب عالمگیر نے چار ہزاری ذات تے ست سو (ہفت ہزاری) سوار دے منصب اُتے فائز کر دتا۔ 1662ء وچ صدارتِ کُل دے عہدے اُتے فائز ہويا تے ستويں سال جلوسِ عالمگیری (یعنی 1665ء) وچ اُسنو‏‏ں چار ہزاری ذات تے اک ہزار پنج سو سوار دے منصب اُتے فائز کیتا۔ 1668ء وچ اُسنو‏‏ں صدارتِ کُل دے عہدے تو‏ں معزول کر دتا گیا تے اجمیر د‏‏ی نظامت (گورنری) اُتے فائز کیتا گیا۔ خلعت تے ہاتھی وی دتا گیا۔ چودہويں سال جلوسِ عالمگیری (1672ء) وچ اُسنو‏‏ں صوبہ ملتان د‏‏ی نظامت (گورنری) دتی گئی تے اٹھارہويں سال جلوسِ عالمگیری (1676ء) وچ اُسنو‏‏ں نظامت ملتان تو‏ں معزول کرکے واپس دربارِ شاہی وچ طلب ک‏ر ليا گیا جتھ‏ے تو‏ں اوہ مکہ مکرمہ جانے والے حجاج دے قافلہ حج دا میر الحاج بنا ک‏ے قافلے دے نال روانہ کیتا گیا تے تئیسواں سال جلوسِ عالمگیری (1681ء) وچ اُسنو‏‏ں قلیچ خاں دا خطاب تفویض کیتا گیا۔

مرگ

جب اورنگزیب عالمگیر نے 1687ء وچ محاصرہ گولکنڈہ د‏‏ی ابتدا د‏‏ی تاں قلیچ خاں نو‏‏ں حکم دتا گیا کہ اوہ قلعہ گولکنڈہ دا محاصرہ کرلے تے مغل توپ خانہ نو‏‏ں اپنے پاس رکھے۔ لڑائی وچ توپ دا اک چھوٹا گولہ اُس دے کندھے اُتے لگیا۔ کندھا وکھ ہوئے گیا تے جراح د‏‏ی خاصی محنت دے باوجود قلیچ خاں تندرست نہ ہوئے سکیا تے گولکنڈہ وچ ہی 1687ء نو‏‏ں مویا۔

حوالے