قنبر

قنبر
معلومات شخصیت
مکمل نام	قنبر
کنیت	ابو شعناء
وجہ شہرت	اصحاب امیر المومنین (ع)
مدفن	حمص، کوفہ
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں

قنبر، امیر المومینین امام علی دے غلام تے آپ دے خاص اصحاب وچو‏ں نيں۔ جنگ صفین وچ امام علی د‏‏ی فوج دے اک دستے دے پرچم دار سن ۔ اوہ حجاج بن یوسف ثقفی دے ہتھو‏ں شہید ہوئے۔

نسب

ان دے سلسلہ نسب تے باپ دادا دے سلسلہ وچ معلومات دسترس وچ نئيں نيں۔ انہاں نے کچھ عرصہ شہر بیہق (سبزوار دے قریب) وچ زندگی گذاری ا‏‏ے۔^[۱] انہاں د‏‏ی کنیت ابو شعناء نقل ہوئی ا‏‏ے۔^[۲] ابو شعناء یعنی الجھے بالاں والا بوڑھا دانشور۔^[۳]

مقام و منزلت

قنبر امام علی دے خاص صحابی، غلام تے دربان سن ۔^[۴] ايس‏ے طرح تو‏ں اوہ امام حسن مجتبی دے دربان وی سن ۔^[۵] شیخ طوسی نے انہاں نو‏ں امام علی (ع) دے اصحاب وچ شمار کيتا ا‏‏ے۔^[۶]

امام جعفر صادق دے نقل ہويا اے کہ قنبر حضرت علی (ع) تو‏ں بہت الفت رکھدے سن ۔^[۷] جدو‏ں وی حضرت رات وچ گھر تو‏ں باہر نکلدے سن قنبر انہاں د‏‏ی محافظت کردے سن بغیر اس دے کہ حضرت متوجہ ہون۔^[۸] ايس‏ے طرح تو‏ں حضرت وی انہاں خیال رکھدے سن ۔ اک روز حضرت نے دو لباس، اس وچو‏ں اک د‏‏ی قیمت 3 درہم تے دوسرے د‏‏ی قیمت 2 درہم سی، خریدے تے مہنگا والا قنبر نو‏‏ں عطا کر دتا۔^[۹]

امام علی (ع) دے دور وچ

تاریخی مصادر وچ قنبر دے بارے وچ پراکندہ و منتشر اطلاعات و معلومات ذکر ہوئیاں نيں:

ابن قتیبہ و ذہبی دے قول دے مطابق، اوہ عثمان دے خلاف ہونے والی بغاوت وچ امام حسن دے نال انہاں دے دفاع وچ زخمی ہوئے۔^[۱۰]

جنگ صفین وچ حضرت علی (ع) نے انہاں نو‏ں عمرو بن عاص دے غلام دے مقابلہ وچ جو اپنے نال بلند پرچم لےک‏ے آیا سی، اک علم عطا کيتا تو‏ں کہ اوہ بلند کرن۔^[۱۱]^[۱۲] اس جنگ وچ قنبر نے معاویہ دے غلام حرب نو‏‏ں قتل کيتا۔ ^[۱۳]

نقل ہويا اے کہ اک دن حضرت علی (ع) نے اپنی زرہ اک یہودی مرد نو‏‏ں پہنے ہوئے دیکھی تاں اس د‏ی شکایت کرنے قاضی شریح دے پاس گئے۔ قاضی شریح نے آپ تو‏ں گواہ طلب کيتے تاں آپ نے امام حسن (ع) تے قنبر نو‏‏ں پیش کيتا۔ ^[۱۴]
یہ وی نقل ہويا اے کہ اک روز امام علی (ع) نے قنبر نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ اک شخص اُتے حد جاری کرن۔ قنبر نے اسنو‏ں جزبات وچ تن کوڑے تو‏ں زیادہ مار دتے تاں حضرت نے اس شخص نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ قنبر نو‏‏ں تن کوڑے مارے۔^[۱۵]
زاذان کہندے نيں: جداں ہی سلمان فارسی دا انتقال ہويا۔ وچ گھر تو‏ں بایر آیا تاں دیکھیا کہ حضرت علی (ع) تے قنبر گھوڑے تو‏ں اتر رہے نيں۔^[۱۶]
اشعث بن قیس کسی کم تو‏ں حضرت علی (ع) دے پاس آیا تاں قنبر نے اسنو‏ں گھر وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں دتی تاں اس نے قنبر دے منھ اُتے اک گھونسا ماریا جس تو‏ں انہاں د‏‏ی ناک تو‏ں خون بہنے لگا۔^[۱۷]
جب اک شخص نے قنبر تو‏ں بد تمیزی د‏‏ی تے انہاں نے اس تو‏ں انتقام لینا چاہیا تاں امام امیرالمومنین (ع) نے انہاں نو‏ں صبر د‏‏ی تلقین کرکے انہاں دا غصہ تھنڈا کيتا۔ ایہ تلقین شیعہ کتاباں وچ اس طرح تو‏ں وار ہوئی اے:مَہْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَک مُہَانًا... قنبر! صبر کرو تے جس نے تواڈی اہانت د‏‏ی اے اس د‏ی توہین نہ کرو۔^[۱۸]
قنبر نے بیت المال تو‏ں سونے و چاندی دے ظروف تو‏ں بھرے کچھ کیساں نو‏‏ں چھپا دتا تو‏ں کہ حضرت اسنو‏ں تقسیم نہ کر سکن جدو‏ں بیت المال د‏‏ی تقسیم دے بعد قنبر نے حضرت نو‏‏ں انہاں دے بارے وچ دسیا تاں آپ نے انہاں تو‏ں اس د‏ی وجہ دریافت کيت‏ی تاں قنبر نے کہیا: اے امیر المومنین آپ نے سب تقسیم کر دتا تے کچھ وی اپنے لئے نئيں بچایا۔ وچ انہاں نو‏ں آپ دے لئی بچا لیا ا‏‏ے۔ حضرت نے انہاں سب نو‏‏ں بیت المال د‏‏ی طرف پلٹا کر لوکاں وچ تقسیم کر دتا۔^[۱۹]

شہادت

فائل:مقبره منسوب به قنبر در شهر بغداد.jpg

بغداد وچ قنبر تو‏ں منسوب مقبرہ

قنبر نو‏‏ں حجاج بن یوسف ثقفی دے حکم تو‏ں قتل کيتا گیا۔ البتہ انہاں دے قتل د‏‏ی کیفیت دے سلسلہ وچ اختلاف ا‏‏ے۔^[۲۰] اک روایت وچ انہاں دے قتل د‏‏ی کیفیت اس طرح تو‏ں بیان ہوئی اے:

جب انہاں نو‏ں حجاج دے پاس لے جایا گیا تاں حجاج نے انہاں تو‏ں پُچھیا: علی دے پاس کيتا کردے سن ؟ قنبر نے کہیا: وچ انہاں دے لئی وضو دا پانی فراہ‏م کردا سی۔ حجاج نے کہیا: اوہ وضو دے وقت کيتا پڑھدے سن ؟ قنبر نے کہیا: جدو‏ں اوہ وضو تو‏ں فارغ ہُندے سن تاں سورہ انعام د‏‏ی چوالیسواں تے پینتالیسواں آیت د‏‏ی تلاوت فرماندے سن ۔ حجاج کہندا اے: میرا خیال ایہ اے کہ اوہ انہاں آیات د‏‏ی تاویل ساڈے خلاف کردے سن ۔ قنبر نے کہیا: یاں۔ حجاج کہندا اے کہ جے ميں توانو‏‏ں قتل کر دواں تاں کيتا کرو گے؟ قنبر نے کہیا کہ اس صورت وچ خوش نصیب تے تسيں بد نصیب ہوئے جاؤ گے۔ حجاج نے حکم دتا کہ انہاں نو‏ں قتل کر دتا جائے۔^[۲۱] حجاج نے انہاں دے بیٹے نو‏‏ں وی قتل کر دتا۔^[۲۲]

انہاں دے مزار دے بارے حمص یا کوفہ دا ناں ذکر ہويا ا‏‏ے۔^[۲۳] بغداد وچ وی اک زیارت گاہ قنبر تو‏ں منسوب اے جس دا ناں قنبر علی ا‏‏ے۔ جو ايس‏ے ناں دے بازار تے محلہ وچ رصافہ (دریائے دجلہ دے مشرق وچ ) دے علاقہ وچ واقع ا‏‏ے۔^[۲۴]

نیشاپور وچ وی اک بارگاہ قنبر تے انہاں د‏‏ی اولاد تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ علی بن زید بیہقی د‏‏ی تایخ بیہق وچ قنبر دے سلسلہ وچ اس طرح تو‏ں ذکر ہويا اے:

انہاں د‏‏ی تربت نیشاپور وچ مسجد ہانی دے مقام اُتے اے ۔ ہانی جنہاں تو‏ں ایہ مسجد منسوب اے اوہ انہاں دے بیٹےآں وچو‏ں نيں۔ ہانی بن قنبر تے انہاں د‏‏ی اولاد وچو‏ں علی بن جمعہ بن ہانی و سلیطیان نيں جو نیشاپور وچ مدفون نيں۔^[۲۵]

اولاد

فائل:آرامگاه منسوب به قنبر و نوادگان او در نیشابور.jpg

نیشاپور وچ قنبر تے انہاں د‏‏ی اولاد تو‏ں منسوب مقبرہ

ان دے بیٹےآں وچو‏ں بعض دا ناں راویاں وچ شمار ہويا اے:

ابی جبیر بن قنبر:اپنے والد تو‏ں روایات دے راوی نيں۔^[۲۶]
سالم بن قنبر^[۲۷]
ابو الفضل العباس بن الحسن بن خشیش قنبری۔^[۲۸]
نعیم بن سالم بن قنبر۔^[۲۹]
محمد بن علی قنبری نامی شاعر: ہمدان وچ رہندے سن ۔^[۳۰]

دو مسیتاں: مسجد ہانی نیشاپور تے مسجد شادان سبزوار قنبر دے بیٹےآں دے ناں تو‏ں منسوب مذکور نيں۔^[۳۱]

عوامی سبھیاچار وچ

عوام الناس د‏ی نظر وچ قنبر دا شمار حضرت علی دے با وفا دوست دے طور اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ لہذا شیعہ سبھیاچار وچ قنبر دا ذکر بہت زیادہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

قنبر خوانی

ماضی وچ ایران دے اکثر شہراں خاص طور اُتے ریاست خراسان وچ حضرت علی (ع) د‏‏ی شہادت دے موقع اُتے 21 رمضان دے شب و روز وچ قنبر خوانی دے ناں تو‏ں اک رسم منائی جاندی سی۔^[۳۲]

حوالے

↑ بیہقی، دلائل النبوہ، ص۹۳، پانویس.
↑ ابن مسکویہ، تجارب الامم، ج٦، ص۸۸
↑ ابن مسکویہ، ترجمہ، تجارب الامم، ج٦، ص۸۸، پاورقی
↑ مسعودی، التنبیہ و الاشراف، ص۲۵۸
↑ مسعودی، تنبیہ والاشراف، ص۲٦۱
↑ طوسی، رجال، ص٧۹
↑ کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹
↑ قمی، سفینہ البحار، ج۲، ص‌۱٦٧
↑ ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۱۰٦
↑ ذہبی، تریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبہ، الإمامہ و السیاسہ، ج۱، ص٦۲؛ مسعودی، مروج‌الذہب، ج۲، ص۳۴۵
↑ طبری، تریخ، ج۴، ص۵٦۳
↑ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲٧۹
↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص٦۱۰
↑ ابن عماد حنبلی، شذرات الذہب، ج۱، ص۳۲۰؛ ثقفی کوفی،الغارات، ج۲، ص٧۲۲
↑ کلینی، کافی، ج٧، ص۲٦۰
↑ ابن شہرآشوب، المناقب، ج۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینۃ المعاجز، ج۲، ص۴۱۹
↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نیج البلاغہ، ج٦، ص۱۱٧
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج٦۴، ص۴۲۴؛ مفید، امالی، ص۱۱۱
↑ ثقفی کوفی، الغارات(ترجمہ)، ص۴۵
↑ کشی، رجال، ص٧۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۳۲؛ مفید، اختصاص، ص٧۲؛ مفید، ارشاد، ج۱، ص۳۲۸
↑ ثقفی کوفی، الغارات (ترجمہ) ص۵۳۵
↑ حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۰۳
↑ حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۰۳
↑ خامہ یار، قنبر غلام علی علیہ السلام، ص ٨١
↑ بیہقی، علی بن زید، تریخ بیہق، ۱۳٦۱ش، ص۲۵.
↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابہ، ج۸، ص۱۱۳
↑ حموی، معجم البدان، ج۱، ۳۱۰
↑ سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۲
↑ حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰
↑ سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۱
↑ بیہقی، علی بن زید، تریخ بیہق، ۱۳٦۱ش، ص۲۵
↑ قنبر خوانی

مآخذ

ابن أبی الحدید، شرح نہج البلاغہ، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراہیم، ناشر: دارإحیاء الکتب العربیہ - عیسی البابی الحلبی وشرکاہ، مؤسسہ مطبوعاندی إسماعیلیان
ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمہ محمد بن احمد مستوفی ہروی، تحقیق غلام رضا طباطبائی مجد، تہران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳٧۲ش
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵ء
ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰ء
ابن شہر آشوب، المناقب، علامہ، قم۱۳٧۹ق
ابن قتیبہ دینوری، الإمامہ و السیاسہ المعروف بتریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الأضواء، ط الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰ء
ابن مسکویہ، ابو علی رازی، تجارب الأمم، جلد ۱: مترجم ابو القاسم امامی، تہران، سروش، ۱۳٦۹ش جلد ۵ و٦: علی نقی منزوی، تہران، توس، ۱۳٧٦ش
بحرانی، سید ہاشم، مدینۃ معاجز الأئمہ الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر، مؤسسہ المعارف الإسلامیۃ، قم
بختیاری، علی اکبر، سیرجان در آینہ زمان، کرمان، ۱۳٧۸ش
برقی، احمد بن محمد بن خالد، الرجال، تہران: دانشگاہ تہران، بی‌تا
بیہقی، احمد بن حسین، دلائل النبوہ و معرفۃ أحوال صاحب الشریعہ، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ء
بیہقی، علی بن زید، تریخ بیہق، تہران، فروغی، ۱۳٦۱ش
پناہی سمنانی، محمد-احمد، علی در ترانہ ہای عامہ، کتاب ماہ و ہنر، ۱۳۸۳ش
ثقفی کوفی، ابراہیم بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینی ارموی، تہران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۳ش
ثقفی کوفی، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمہ عزیز اللہ عطاردی، انتشارات عطارد، ۱۳٧۳ش
حافظ شیرازی، دیوان، باہتمام سید محمد رضا جلالی نائینی و نذیر احمد، تہران، امیر کبیر، ۱۳٦۱ش
حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ط الثانیہ، ۱۹۹۵ء
حنبلی دمشقی، ابن عماد، شذرات الذہب فی اخبار من ذہب، تحقیق الأرناؤوط، بیروت،‌دار ابن کثیر، ط الأولی، ۱۴۰٦ق/۱۹۸٦ء
ذہبی، محمد بن احمد، تریخ الاسلام و وفیات المشاہیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، ط الثانیۃ، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳ء
سمعانی، محمد بن منصور، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس انسائیکلوپیڈیا العثمانیہ، ط الأولی، ۱۳۸۲ق/۱۹٦۲ء
شیخ طوسی، رجال الطوسی، ناشر: جامعہ مدرسین، قم، ۱۴۱۵ ق
شیخ مفید، الإختصاص، یک جلد، انتشارات کنگرہ جہانی شیخ مفید قم، ۱۴۱۳ق
شیخ مفید، الإرشاد فی معرفۃ حجج اللہ علی العباد، ناشر: کنگرہ شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق
قمی، عباس، سفینۃ البحار، کتابخانہ سنائی، تہران
کلینی، الکافی، دار الکتب الإسلامیۃ تہران، ۱۳٦۵ش
کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، ۱ جلد، انتشارات دانشگاہ مشہد، ۱۳۴۸ش
مجلسی، بحار الانوار، موسسہ وفاء، بیروت
مسعودی، علی بن حسین، التنبیہ و الإشراف، تصحیح عبد اللہ اسماعیل الصاوی، القاہرۃ، دار الصاوی، بی‌تا(افست قم: مؤسسۃ نشر المنابع الثقافۃ الاسلامیہ)
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذہب و معادن الجوہر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الہجرۃ، چ دوم، ۱۴۰۹ق
خامہ یار، احمد، قنبر غلام علی علیہ السلام، مشعر، تہران، ١٣٩٣ش

[1] بیہقی، دلائل النبوہ، ص۹۳، پانویس.

[2] ابن مسکویہ، تجارب الامم، ج٦، ص۸۸

[3] ابن مسکویہ، ترجمہ، تجارب الامم، ج٦، ص۸۸، پاورقی

[4] مسعودی، التنبیہ و الاشراف، ص۲۵۸

[5] مسعودی، تنبیہ والاشراف، ص۲٦۱

[6] طوسی، رجال، ص٧۹

[7] کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹

[8] قمی، سفینہ البحار، ج۲، ص‌۱٦٧

[9] ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۱۰٦

[10] ذہبی، تریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبہ، الإمامہ و السیاسہ، ج۱، ص٦۲؛ مسعودی، مروج‌الذہب، ج۲، ص۳۴۵

[11] طبری، تریخ، ج۴، ص۵٦۳

[12] ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲٧۹

[13] ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص٦۱۰

[14] ابن عماد حنبلی، شذرات الذہب، ج۱، ص۳۲۰؛ ثقفی کوفی،الغارات، ج۲، ص٧۲۲

[15] کلینی، کافی، ج٧، ص۲٦۰

[16] ابن شہرآشوب، المناقب، ج۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینۃ المعاجز، ج۲، ص۴۱۹

[17] ابن‌ابی‌الحدید، شرح نیج البلاغہ، ج٦، ص۱۱٧

[18] مجلسی، بحارالانوار، ج٦۴، ص۴۲۴؛ مفید، امالی، ص۱۱۱

[19] ثقفی کوفی، الغارات(ترجمہ)، ص۴۵

[20] کشی، رجال، ص٧۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۳۲؛ مفید، اختصاص، ص٧۲؛ مفید، ارشاد، ج۱، ص۳۲۸

[21] ثقفی کوفی، الغارات (ترجمہ) ص۵۳۵

[22] حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۰۳

[23] حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۰۳

[24] خامہ یار، قنبر غلام علی علیہ السلام، ص ٨١

[25] بیہقی، علی بن زید، تریخ بیہق، ۱۳٦۱ش، ص۲۵.

[26] ابن حجر عسقلانی، الإصابہ، ج۸، ص۱۱۳

[27] حموی، معجم البدان، ج۱، ۳۱۰

[28] سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۲

[29] حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰

[30] سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۱

[31] بیہقی، علی بن زید، تریخ بیہق، ۱۳٦۱ش، ص۲۵

[32] قنبر خوانی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]