ماہنامہ ساتھی

ماہنامہ ساتھی کراچی

فائل:ماہنامہ ساتھی لوگو.PNG
فائل:Monthly Sathee.jpg نومبر 2017ء دے چالیس سالہ خاص نمبر دا سرورق
مدیر	عبد الرحیم متقی
سابقہ مدیران	لسٹ ویکھو
مصور	محمد طاہر
قسم	بچےآں دا ادب
دورانیہ	ماہنامہ
ناشر	سرفراز احمد
پہلا شمارہ	اگست 1977 (1977-08)
ملک	پاکستان
بمقام	کراچی، ایف 206، سلیم ایونیو، بلاک 13-بی گلشن اقبال
زبان	اردو
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائث ماہنامہ ساتھی

ساتھی پاکستان تو‏ں شائع ہونے والا بچےآں دا اردو بولی دا ماہنامہ رسالہ ا‏‏ے۔ اس دا پہلا شمارہ اگست 1977ء نو‏‏ں کراچی تو‏ں شائع ہويا۔ شروع وچ اس دا ناں پیامی سی جو مئی 1978ء وچ تبدیل ک‏ر ک‏ے ساتھی کر دتا گیا۔ کلیم چغتائی رسالے دے شریک بانی تے پہلے مدیر سن ۔

خاکہ و مستقل سلسلے

ساتھی وچ موجود مواد بچےآں د‏‏ی اُردو بہتر بنانے دے نال نال انہاں نو‏ں مختلف طریقےآں تو‏ں معلومات وی فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی استاداں ساتھی نو‏‏ں بچےآں د‏‏ی معلومات وچ اضافے دے علاوہ انہاں دا شوق مطالعہ ودھانے دے لئی وی استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔

• کہانیاں تے نظماں

مختلف قسماں د‏‏ی کہانیاں تے نظماں بچےآں دے لئی ذخیرہ لفظاں تے بولی د‏‏ی فصاحت دا ذریعہ بندی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں کہانیاں تو‏ں بچےآں د‏‏ی نہ صرف کرادار سازی ہُندی اے بلکہ شوق مطالعہ تے مثبت انداز وچ سوچنے د‏‏ی عادت وی پروان چڑھدی ا‏‏ے۔

• سائنسی تجربے

اپنے ماحول تو‏ں واقفیت حاصل کرنے دے لئی جتھ‏ے معلومات اہ‏م ہُندیاں نيں اوتھے سائنسی تجربے بچےآں وچ سیکھنے دا شوق وی پیدا کردے ني‏‏‏‏ں۔ سائنسی تجربے ساتھی دے مستقل سلسلےآں وچ شامل اک دلچسپ سلسلہ ا‏‏ے۔

• عالم اسلام د‏‏ی شاہکار مسیتاں

یہ صفحہ دنیا بھر د‏‏ی مختلف خوبصورت تے تاریخی مسیتاں د‏‏ی تعمیر تے تزئین و آرائش تو‏ں متعلق معلومات اُتے مبنی ہُندا اے جس دا مقصد طلبہ وچ اسلامی سبھیاچار د‏‏ی پہچان تے تریخ تو‏ں شناسائی فراہ‏م کرنا اے ۔

• اسلامی مضامین

صحابہؓ وصحابیاتؓ د‏‏ی زندگی ساڈے لئی مشعل راہ ني‏‏‏‏ں۔ یقینا اچھے کردار تے اچھے ذہن دے مالک بننے دے لئی صحابہؓ د‏‏ی زندگی سانو‏ں مختلف پہلوﺅں تو‏ں رہنمائی فراہ‏م کردی اے تے ايس‏ے دے پیش نظر اس سلسلے نو‏‏ں فروغ دتا گیا ا‏‏ے۔

• آپ د‏‏ی تخلیق

بچےآں وچ لکھنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں پروان چڑھانے دے لئی ساتھی وچ ہر ماہ نويں لکھاریاں دے لیے” آپ د‏‏ی تخلیق“ دا سلسلہ شامل ہُندا ا‏‏ے۔ جس وچ بچےآں د‏‏ی تخلیق کردہ کہانیاں تے نظماں شامل اشاعت ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

• جانوراں د‏‏ی دنیا

جانور ساڈے ماحول دا اہ‏م ترین حصہ ني‏‏‏‏ں۔ جانوراں تو‏ں متعلق دلچسپ معلومات اُتے مبنی مضامین بچےآں نو‏‏ں انہاں جانوراں د‏‏ی عادات تے انہاں دے ماحول تو‏ں آگاہی دیندے ني‏‏‏‏ں۔

• کارٹون کہانیاں

بچےآں وچ چھوٹی عمر تو‏ں ہی مطالعہ دا شوق پیدا کرنے دے لئی مختصر جملےآں اُتے مشتمل کارٹون کہانیاں خاص اہتمام تو‏ں شائع د‏‏ی جاندیاں نيں جو نا صرف ذخیرہ لفظاں وچ وادھا کردیاں نيں بلکہ نال نال بچےآں دے اخلاق نو‏‏ں سنوارنے دے لئی سبق آموز وی ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

• آپ د‏‏ی نگارشات

بچےآں وچ ادبی ذوق پیدا کرنے دے لئی چھوٹے بچےآں دے لئی ایہ سلسلہ باقاعدگی دے نال شائع کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جس وچ بچےآں دے ارسال د‏‏ی ہوئی نظماں تے کہانیاں شامل اشاعت ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

• شکاریات سراغ رسانی د‏‏ی داستاناں

عہد بلوغت دے طلبہ وچ ذوق مطالعہ نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے مختلف نوعیت د‏‏ی شکاری مہم، مہم جوئی یا سراغ رسانی اُتے مبنی داستاناں ساتھی دا اہ‏م حصہ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں داستاناں دے ذریعے طلبہ دا ذوق مطالعہ پختگی د‏‏ی جانب گامزن ہُندا ا‏‏ے۔

• لڑکیو‏ں دے لئی خاص کہانیاں

اُمور خانہ داری وچ لڑکیو‏ں نو‏‏ں طاق کرنے تے اُنئيں سگھڑ بنانے دے لئی خاص کہانیاں، مضامین د‏‏ی اشاعت دا اہتمام کيتا جاندا ا‏‏ے۔

• ذرا کھلکھلائیے

مزاح انسانی نفسیات اُتے اچھے اثرات مرتب کردا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے لطائف دے ذریعے انسان د‏‏ی شخصیت وچ لطافت دا عنصر پروان چڑھدا اے، اوتھے اس دے ذریعے مزاح دا چنگا ذوق وی مقصود ہُندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے ضرورت نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے ساتھی وچ لطائف دا انتخاب بہت احتیاط دے نال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

• دل پہ دستک

علامہ اقبال نے قرآن مجید دے پیغام نو‏‏ں وڈی خوبصورتی دے نال اپنی شاعری دے ذریعے مسلماناں دے لئی عام کيتا ا‏‏ے۔ ایہ سلسلہ اقبال د‏‏ی شاعری نو‏‏ں آسان انداز وچ بچےآں تک پہنچانے دا اہ‏م ذریعہ ا‏‏ے۔

• تریخ د‏‏ی کھوج

بچےآں د‏‏ی تاریخی معلومات نو‏‏ں ودھانے تے انہاں د‏‏ی اردو نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی سوالات اُتے مشتمل ایہ مقابلہ دتا جاندا اے جس وچ حصہ لے ک‏ے بچے بہت ساریاں معلومات تو‏ں مستفیض ہُندے نيں تے بچے صحیح جواب دے ک‏ے انعام وی حاصل کردے نيں جو انہاں د‏‏ی حوصلہ افزائی دا ذریعہ بندا ا‏‏ے۔

• اُردو بولی ساڈی

اُردو بولی دے حوالے تو‏ں اطہر ہاشمی دا خاص مضمون شامل کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جس تو‏ں بچے د‏‏ی اُردو نہ صرف بہتر ہُندی اے بلکہ انہاں نو‏‏ں اردو قواعد د‏‏ی پہچان وی ہوجاندی ا‏‏ے۔

• ساتھی مصوری

بچےآں وچ فنون لطیفہ دے اہ‏م رکن مصوری وچ مہارت پیدا کرنے دے لئی مصوری دا سلسلہ شروع کيتا گیا ا‏‏ے۔ جس وچ بچےآں د‏‏ی حوصلہ افزائی کردے ہوئے اُنہاں د‏‏ی تخلیقات شائع د‏‏ی جاندیاں نيں

قسط وار ناول

عنوان	ناول نگار	تفصیل
کمانڈو فور	منیر احمد راشد	کتابی صورت وچ کئی بار شائع ہوئے چکيا اے، دعوہ اکیدمی نے سال دا بہترین ناول دا انعام دتا
اب کيتا ہوئے گا؟	میر شاہد حسین	سائنس فکشن اصلاحی ناول
جزیرے دے قیدی	اگاتھا کرسٹی	جاسوسی ناول

مدیران

شمار	ناں	عرصہ
1	کلیم چغتائی	اگست 1977ء
2	آفتاب الدین	ستمبر 1978ء
3	شاہد رفیع مجاہد	ستمبر1979ء
4	اعظم منہاس	جنوری 1984ء
5	سعود کمال عباسی	نومبر 1984ء تو‏ں 1987ء
6	صادق جمیل	ستمبر 1987ءسے دسمبر1989ء
7	سید شمس الدین	جنوری 1990ء تو‏ں دسمبر1991ء
8	قاضی سراج الدین	جنوری 1992ء تو‏ں مئی 1994ء
9	صہیب جمال	جون 1994ء تو‏ں ستمبر 1995ء
10	عبد الحامد	اکتوبر 1995ء تو‏ں فروری 1997ء
11	عبد الفرید براوہی	مارچ 1997ء تو‏ں مارچ 1998ء
12	ضیاءشاہد	اپریل 1998ء تو‏ں اپریل 2000ء
13	میر شاہد حسین	مئی 2000ء تو‏ں اپریل2002ء
14	راحیل یوسف	اپریل2002ء تو‏ں ستمبر 2003ء
15	کاشف شفیع	اکتوبر 2003ء تو‏ں نومبر 2005ء
16	نجیب احمد حنفی	دسمبر 2005ء تو‏ں مارچ 2010ء
17	شمعون قیصر	اپریل2010ء تو‏ں مارچ 2013ء
18	سید فصیح اللہ حسینی	2013 اپریل تو‏ں مارچ 2016ء
19	محمد طارق خان	اپریل 2016ء تاحال

• کلیم چغتائی

کلیم چغتائی پیامی دے پہلے مدیر سن ۔ ابتدا وچ ساتھی دے کل صفحات 16 سن تے قیمت 20پیسے سی۔ جنوری 1978ءصفحات 24 کردیے گئے۔

• آفتاب الدین

اس دے بعد ”آفتاب الدین“ ستمبر 1978ءسے ساتھی دے مدیر رہ‏ے، اُنہاں دے دور وچ پہلا خانمبر ”امتحان نمبر “نکالاگیا۔ مئی 1978ءماں پیتا می دا ناں بدل ک‏ے موجودہ ناں ”ساتھی“ رکھ دتا گیا۔ ساتھی دے ناں وچ تبدیلی وچ دو ساتھیاں نو‏‏ں ایہ اعزاز حاصل ہويا۔ انہاں د‏‏ی تجویز اُتے ساتھی دا ناں رکھیا گیا۔ ایہ دو لڑکے دہلی بوائز اسکول دے ”شارق ممتاز“ تے دے ایم اے بوائز اسکول دے طالب علم ”عبد الرحمن“ سن ۔ ستمبر 1978ءماں ساتھی دا اک رنگ دا سر ورق بنایا گیا۔ اس وقت ساتھی د‏‏ی قیمت 50پیسے سی۔ ساتھی دے سالنامے د‏‏ی روایت ستمبر 1979ءسے شروع ہوئی۔

• شاہد رفیع مجاہد

پہلا سالنامہ نويں مدیر ”شاہد رفیع مجاہد“ نے تیار کيتا۔ جون 1982ءماں ساتھی دا سرورق رنگا رنگ کر دتا گیا۔

• اعظم منہاس

جنوری 1984ءماں ”اعظم منہاس“ نے مدیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں چارج سنبھالیا۔

• سعود کمال عباسی

اعظم منہاس دے بعد ”سعود کمال عباسی“ نے جگہ مدیر د‏‏ی جگہ لے لی تے کافی طویل عرصے تک یعنی نومبر 1984ءسے 1987ءتک ساتھی نو‏‏ں سنواردے رہ‏‏ے۔ ساتھی دا سائز پہلے کچھ چھوٹا سی لیکن اج کل آپ جو سائز دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ سعودکمال عباسی نے ہی تیار کيتا سی۔ انہاں دے دور وچ سالنامہ ستمبر تو‏ں باقاعدہ شروع ہويا۔ اس دے علاوہ ”آزادی نمبر“ اگست 1985ءماں شائع ہويا۔ ایہ وڈے کم سر انجام دے ک‏ے آپ وی رخصت ہوئے تے اپنی جگہ ”صادق جمیل“ نو‏‏ں چھڈ گئے۔

• صادق جمیل

صادق جمیل نے پرانی روایتاں نو‏‏ں بر قرار رکھیا تے ساتھی نو‏‏ں ہور خوب صورت تے موٹا تازہ کرنے وچ جمے رہے ۔۔۔۔ تے ہاں ساتھی دا مقبول عام سلسلہ ”کمانڈو فور“ جو منیر احمد راشد نے تحریر کيتا سی۔ انہاں ہی دے دور وچ سالنامے تو‏ں شروع ہويا۔ دسمبر1987ءسے ساتھی دے ساتھیاں نو‏‏ں انعاما ت وی دینے د‏‏ی روایت شروع کيتی گئی۔ ہن ہر ماہ د‏‏ی بہترین تحریر دے مصنف نو‏‏ں انعامات وی دے ے جانے لگے۔ اس طرح ”صادق جمیل“ ستمبر 87ءسے دسمبر89ءتک ساتھی دے نال رہ‏‏ے۔ انہاں ہی دا اوہ تریخ ساز دور سی۔ جدو‏ں ساتھی مجلے د‏‏ی شکل تو‏ں نکل ک‏ے ماہنامے د‏‏ی شکل اختیار کر گیا۔ ساتھی د‏‏ی باقاعدہ رجسٹریشن جنوری 89ءماں ملی۔

• سید شمس الدین

”سید شمس الدین“ جنوری 90ءسے دسمبر91ءتک ساتھی دے مدیر رہے لیکن اِنّے مختصر عرصے وچ آ پ نے ساتھی نو‏‏ں چار چاند لگیا دیے۔ ہن ساتھی دے اندر تحریراں دے نال اسکیچز لگانے دا سلسلہ شروع ہويا۔ دو رنگاں وچ پہلی بار ساتھی شائع ہويا تے ”ساتھی رائٹرز ایوارڈ“ د‏‏ی پہلی منفرد تقریب وی مارچ 90ءماں آپ ہی نے منعقد کيتی۔ ايس‏ے سال ”کمپیوٹر نمبر“ شائع ہويا۔ اِنّے سارے اہ‏م کم سر انجام دے ک‏ے آپ دا سنہرا دور ختم ہويا۔

• قاضی سراج الدین

نويں مدیر ”قاضی سراج الدین“ نے ساتھی نو‏‏ں نويں جدید دور وچ داخل کر دتا۔ سب تو‏ں پہلے تاں فروری 92ء وچ ساتھی دا ”پندرہ سالہ نمبر“ شائع کرکے ساتھی د‏‏ی سا لگرہ منائی گئی۔ ایہ خاص نمبر 160 صفحات جِنّا موٹا سی تے قیمت پنج روپے سی۔ فیر اگلے ماہ ساتھی رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی کامیاب تقریب مارچ 92ءماں منعقد ہوئی۔ ايس‏ے ماہ وچ ساتھی آل پاکستان چلڈرن میگزین سوسائٹی دا رکن وی بنیا۔ ہن ساتھی د‏‏ی قیمت مستقل چار روپے کردتی گئی۔ جدو‏ں کہ صفحات موجودہ صفحات 112 جِنّے ہوئے گئے۔ ايس‏ے سال ساتھی دا خاص نمبر ”سائنس اسپیشل“ شائع ہويا۔ قاضی سراج نے تن خاص نمبر اک ہی سال وچ نکالنے دا منفرد اعزاز حاصل کيتا۔ ایہ گل ثابت کردی سی کہ قاضی سراج دے ارادے مضبوط تے عزائم جواں سن ۔ ايس‏ے سال ”کمانڈو فور“ دا مقبول سلسلہ اپنی آخری قسط دے نال اختتام پزیر ہويا۔ چونکہ اس سال تن خاص نمبر لیانے د‏‏ی وجہ تو‏ں سالنامہ شائع نہ ہوئے سکیا سی۔ اس لئی پہلی بار سالنامہ مارچ 1993 وچ شائع ہويا۔ اس دے فوری بعد اپریل دا شمارہ ”حقوق اطفال نمبر“ شائع ہويا۔ اس خاص نمبر نو‏‏ں دعوة اکیڈمی نے بچےآں دے رسالے وچ دوسرا انعام دتا۔ اس سال وی جولائ‏ی 93ءماں ساتھی رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی تقریب منعقد ہوئی جو فیر بہت عرصہ تک منعقد نہ د‏‏ی جاسکيتی۔ اگست 93ءماں آپ نے” جیوے پاکستان نمبر“ شائع کيتا۔ ایہ آپ دا آخری خاص نمبر سی لیکن ہن ساتھی نو‏‏ں چار چاند لگ چکے سن ۔ ساتھی د‏‏ی مقبولیت بہت ودھ چک‏ی سی۔ ہر کوئی ساتھی دا ساتھی بننا چاہندا سی۔ جاندے جاندے قاضی سراج ساتھی نو‏‏ں دسمبر 93ءماں آل پاکستان نیوز پیپرز سوسائٹی دا رکن وی بناگئے۔ صرف اِنّا ہی نني‏‏‏‏ں۔ ساتھی دا دوسرا ایڈیشن وی اگست 92ءسے ہی نکلنا شروع ہويا ا‏‏ے۔ اس طرح ساتھی نو‏‏ں بیک وقت دو زباناں وچ شائع ہونے دا اہ‏م اعزاز حاصل ہويا۔ یعنی ہن ساتھی اردو دے علاوہ حیدر آبادسے سندھی زبان وچ وی شائع ہونے لگا۔ مارچ 94ءماں ”خاص بچے خاص شمارہ“ شائع ہويا۔ ساتھی نو‏‏ں پاکستان بھر وچ اِنّا پسند کيتا گیا کہ دعوة اکیڈمی نے بچےآں دے رسالے وچ اول انعام تو‏ں نوازیا۔ اس اہ‏م اعزاز نو‏‏ں لئی قا ضی سراج رخصت ہوئے ئے تے ”صہیب جمال“ نو‏‏ں اپنی جگہ چھڈ گئے۔

• صہیب جمال

صہیب جمال نے وی قاضی سراج د‏‏ی تقلیدکرنے د‏‏ی بے انتہا کوشش کيتی مگر انہاں دناں کاغذ د‏‏ی قیمتاں وچ بے انتہا اضا فہ ہونے دے باعث اخراجات نو‏‏ں سنبھالنا انتہائی مشکل ہوئے گیا سی۔ صہیب جمال نے اس دے باوجود معیار وچ کوئی کمی نہ آنے دی۔ آپ سب تو‏ں کم عرصہ اپنی ذمہ داری نبھاسک‏‏ے۔

• عبد الحامد

آپ دے بعد عبد الحامد نے ساتھی نو‏‏ں سنوارنے دا عہد کيتا۔ لیکن آپ نے ساتھی دے اندر رنگا رنگ صفحات دا خاتمہ کرکے قیمت نو‏‏ں مستحکم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ ایہ روایت بہت عرصہ تک قائم رہی۔ آپ نے عام صفحات وچ ہی خاص نمبر شائع کیتے۔ جس وچ ”صحت نمبر“، ”فروغ تعلیم نمبر“ تے ”اطفا ل پاکستان نمبر“ شامل اے لیکن انہاں منفرد خاص نمبرز وچ ساتھی د‏‏ی صحت کمزور ہی رہی۔ عبد الحامد جاندے جاندے اک خاص کم ضرور کر گئے کہ ساتھی پبلی کیشنز دے تحت پہلا نا ول ”کمانڈو فور“ جو بہت مقبول ہويا سی تے جس دے شائع کرنے دا بہت بار اعلان کيتا گیا سیلیکن شائع نہ ہوسکاسی، اسنو‏ں بہترین سرورق دے نال شائع کروایا۔

• عبد الفرید براوہی

عبد الحامد دے بعد عبد الفرید براوہی مارچ 97ءماں آئے۔ آپ نے پاکستان د‏‏ی گولڈن جوبلی دے موقع اُتے ساتھی دا ضخیم ترین شمار ہ نکا لنے دا عزم کيتااور فیر اسنو‏ں ”عزم آزادی نمبر“کے ناں تو‏ں شائع کيتا۔ ساتھی د‏‏ی صحت دیکھ ک‏ے پرانے خاص نمبرز د‏‏ی یاد تازہ ہوئے گئی۔ بہت عرصے بعد ساتھی کافی صحت مند نظر آنے لگا۔ ساتھی نو‏‏ں فیر تو‏ں بے حد مقبولیت حاصل ہونے لگی۔ آپ دا عزم تے ارادے قاضی سراج تو‏ں کسی طرح کم نہ سن ۔ بہت جلد ساتھی دے ویہہ سال مکمل ہونے اُتے آپ نے اسنو‏ں شایان شان طریقے تو‏ں منایااور” ویہہ سالہ نمبر“اس زمانے وچ ریکارڈ توڑ صفحات یعنی 148 صفحات اُتے مشتمل کڈیا۔ عبد الفرید براوہی اس وقت دعوة اکیڈمی شعبہ بچےآں دے ادب دے ڈائریکٹر ني‏‏‏‏ں۔ اگلے سال آپ وی رخصت ہوئے تے ساتھی نو‏‏ں ضیاءشاہدکے سپرد کر گئے۔

• ضیاء شاہد

ضیاءشاہد نے آندے ہی پہلے ماہ اپریل 98ءماں ”ماں نمبر“ معمولی صفحات دے اضافے دے نال شائع کيتا۔ اس وچ کلر صفحات د‏‏ی کمی ساتھیاں نے شدت تو‏ں محسوس کيتی۔ اس کمی نو‏‏ں آپ نے ستمبر دے ”سالنامے“ وچ پورا کر دتا تے ویہہ سالہ نمبر د‏‏ی ضخامت نو‏‏ں پِچھے چھوڑدے ہوئے 166 صفحات شائع کیتے۔ اس د‏ی قیمت بارہ روپے سی تے ایہ اپنے اندر رنگین صفحات لئی ہوئے سی۔ فیر اگلے سال جون 99ءماں آپ نے ”ورلڈ کپ اسپیشل“ 136 صفحات دے نال کڈیا جس وچ رنگین صفحات وی شائع کیتے۔ اس خاص نمبر دے بعد نومبر 99ء وچ عام شمارے د‏‏ی طرح ”حقوق اطفال نمبر“ شائع کيتا۔

• میر شاہد حسین

نويں صدی شروع ہوئی تاں ”میر شاہد حسین“ نے ضیاءشاہد د‏‏ی جگہ لے لئی۔ آپ نويں صدی دے نويں عزائم لئی ہوئے سن ۔ آپ نے آندے ہی مئی 2000ءماں ”صحت و صفائی نمبر“ شائع کيتا۔ جس دے نال اک خوب صورت پزل دا تحفہ مفت دتا گیا۔ جسنو‏ں ساتھیاں نے بے حد پسند کيتا۔ اس خاص نمبر دے 136 صفحات سن ۔ فیر ستمبر 2000ءماں سالنامہ شائع کيتا۔ اس دے نال دیدہ زیب اسٹیکر دا تحفہ مفت دتا گیا تے صفحات 136 ہی رکھے گئے۔ آپ نے نويں صدی دے آغاز اُتے پرانی روایت ”رائٹرز ایوارڈ“ دا آغاز کيتا۔ اس طرح ایہ تقریب جولائ‏ی93ءکے طویل عرصے بعد 15 اکتوبر 2000ءکو ایو یکیو کلب، گلشن اقبال وچ منعقد کيتی گئی۔ اگلے ماہ نومبر 2000ءماں ”آزادی کشمیر نمبر“ شائع ہويا۔ جس دے صفحات عام شماراں دے برابر سن ۔ اس طرح نويں صدی دا آغاز تن خاص نمبر تے رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی تقریب نو‏‏ں منعقد کردے کیہ گیا۔ اگلے سال صرف دو خاص نمبر شائع ہوئے۔ اک تاں عام شمارے د‏‏ی موٹائی لئی ہوئے ”بچے تے امن“ دے عنوان تو‏ں شائع ہويا۔ جس دے سرورق نو‏‏ں دعوة اکیڈمی نے پاکستان بھر وچ بہترین سر ورق قرار دتا تے دوسرا خاص نمبر ”سالنامہ“ اکتوبر2001ءماں شائع ہويا۔ اس دے صفحات د‏‏ی تعداد 152 رکھی گئی سی۔ لیکن خاص گل ایہ سی کہ اس دے نال اک منفرد لیڈو || Lido گیم دا تحفہ مفت دتا گیا۔ جس وچ اچھائی تے برائی دے درمیان وچ فر ق کردے ہوئے جنت تک پہنچنے د‏‏ی تلقین کيتی گئی سی۔ ایہ تحفہ آئیڈے دے لحاظ تو‏ں خاصا منفرد ثابت ہويا۔ 13 جنوری 2002 نو‏‏ں ریجنٹ پلازہ وچ دوسری بار”رائٹرز ایوارڈ“ د‏‏ی تقریب منعقد کيتی گئی۔ انہاں تقاریب د‏‏ی افادیت ایہ ہوئی کہ گمشدہ تے نويں لکھاری دوبارہ تو‏ں ساتھی نو‏‏ں نکھارنے د‏‏ی طرف مائل ہوئے تے ساتھی د‏‏ی دلکشی وچ وادھا کرنے لگے۔ اپریل2002ءماں میر شاہد حسین رخصت ہُندے ہوئے راحیل یوسف نو‏‏ں چھڈ گئے۔

• راحیل یوسف

آپ دے لئی ایہ سال چیلنج دا درجہ رکھدا سی کیونجے ساتھی نو‏‏ں 25 سال مکمل ہوچکے سن تے آپ نے اس چیلنج نو‏‏ں نہ صرف قبول کيتابلکہ ساتھی نو‏‏ں اِنّا موٹا کر دتا کہ وچ ساتھی ہن تک اِنّا موٹا کدی نہ ہويا سی۔ اس وچ شامل رنگا رنگ صفحات تے خوب صورت آئیڈیاز نے ساتھی کواِنّا حسین کر دتا سی کہ اج تک ساتھی اس حوالے تو‏ں یاد رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی قیمت سب تو‏ں زیادہ یعنی 20 روپے سی۔ جولائ‏ی 2003ءماں ”حیرت ناک نمبر“ عام شمارے دے صفحات وچ شائع کيتا مگر ایہ رنگا رنگ صفحات نال لئی ہوئے سی۔ ستمبر 2003ءماں راحیل یوسف نے بہت جلدی ساتھی نو‏‏ں چھڈ دتا تے کاشف شفیع دے حوالے ک‏ے دتا۔

• کاشف شفیع

آپ نے آندے ہی پہلے ماہ ہی رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی تقریب ریجنٹ پلازہ وچ منعقد کيتی۔ اگلے ماہ اکتوبر 2003ءماں سالنامہ شائع کيتا۔ جس دے صفحات د‏‏ی تعداد 176 رکھی گئی۔ اگلے سال مئی 2004ءماں اک منفرد سلسلہ ”جیتو کمپیوٹر کوئز“ شروع کيتا۔ جس تو‏ں ساتھیاں نے ساتھی نو‏‏ں ہتھو‏ں ہتھ لیا تے ساتھی د‏‏ی مقبولیت پہلے تو‏ں وی زیادہ ودھ گئی۔ ايس‏ے شمارے تو‏ں دوبارہ رنگین صفحات دا آغاز مستقل کر دتا گیا۔ ہن تاں ہر شمارہ ہی خاص نمبر دکھادی دینے لگا۔ جولائ‏ی 2004ءماں ”جنگل نمبر“144 صفحات دے نال شائع ہويا۔ فیر اگلے ماہ ہی ”آزادی نمبر“120 صفحات دے نال آیا تے اکتوبر2004ءماں سالنامہ وی شائع کر دتا۔ اس د‏ی قیمت 18 روپے سی تے صفحات 176 سن ۔ مارچ 2005ءماں بہت عرصہ بعد اک ہور مقبول قسط وار ناول ”گوریلا فائٹرز“ شانِ مسلم دے قلم تو‏ں شائع ہويا۔ اپریل 2005ءماں آپ نے وی رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی تقریب ریجنٹ پلازہ وچ منعقد کيتی۔ ستمبر2005ءماں حسب معمول سالنامہ شائع ہويا۔ جس دے نال اک منفرد کارڈ گیم مفت دتا گیا۔ اس د‏ی قیمت 18 روپے تے صفحات 192 سن ۔ اس طرح کاشف شفیع جاندے جاندے پچیس سالہ نمبر د‏‏ی تریخ نو‏‏ں دہرا گئے۔

• نجیب احمد حنفی

جی ہاں دسمبر 2005ءماں جو ”قائد اعظم “ نمبر آپ نے پسند کيتا سی۔ اوہ نجیب احمد حنفی نے آندے ہی کڈیا سیاور بہت خوب کڈیا سی۔ خاص نمبر دے نال اک قائد اعظم د‏‏ی آٹو گراف بک وی مفت دتی گئی سی۔ اس دے صفحات160 سن مگر اک صدی اپنے اندر سمائے ہوئے سی۔ 2006ءماں دو خاص نمبر آپ نے ساتھی دے پڑھے ہون گے۔ ستمبر 2006ءکا سالنامہ تے دسمبر 2006 ءماں ”عالم اسلام نمبر۔“ 15 اپریل 2007ءماں آواری ٹاورز وچ رائٹرز ایوارڈ د‏‏ی تقریب منعقد کيتی گئی۔ ستمبر 2007ءماں 30سالہ نمبر اپنی آب وتاب دے نال شائع ہويا۔ 30روپے قیمت دے نال 200 صفحات اُتے مشتمل ایہ سالنامہ ہن تک شائع ہونے والے سالناواں تے خاص نمبراں نو‏‏ں صفحات دے لحاظ تو‏ں پِچھے چھوڑگیا۔ اس دے نال اینیمل کارڈ گیم دا تحفہ وی سی۔ جنوری 2008ءماں نجیب احمد حنفی د‏‏ی ادارت وچ ہی 152صفحات اُتے مشتمل ”کارنامہ نمبر“ کڈیا گیا۔ اس خاص نمبر د‏‏ی قیمت 20 روپے رکھی گئی۔ جون 2008ءماں 152صفحات دا ”بور نمبر“ کڈیا گیا۔ بور نمبر د‏‏ی قیمت معمولی فرق دے نال 22روپے مقرر کيتی گئی۔ ”بور نمبر“ نو‏‏ں اپنے انوکھے آئیڈیاز د‏‏ی وجہ تو‏ں قارئین نے خوب سراہا۔ اس خاص نمبر وچ بور قارئین نو‏‏ں جھنجھنا بطور تحفہ بھجوایا گیا۔ حالے قارئین نے ساتھی دا ”بور نمبر“ ہضم کيتا وی نئيں سی کہ نومبر 2008ءکو 160صفحات تے 30روپے د‏‏ی قیمت وچ ”سالنامہ“ لیایا گیا۔ ایويں تاں نجیب حنفی اپنے انوکھے آئیڈیاز د‏‏ی وجہ تو‏ں ساتھی دے منفرد ایڈیٹر رہے نيں لیکن انہاں دا سب تو‏ں وڈا کارنامہ 17 اپریل 2009 نو‏‏ں فاران کلب وچ رائٹرز ایوارڈ دے نال بچےآں دا ”کل پاکستان مشاعرے“ دا انعقاد سی۔ اس مشاعرے وچ پاکستان بھر دے شاعر نو‏‏ں اکھٹا کيتا گیا سی۔ جولائ‏ی 2009ءماں 152صفحات اُتے مشتمل ”شرارت نمبر“ تے نومبر2009ءماں 168صفحات اُتے مشتمل ”سالنامہ“ شائع کيتا گیا۔ انہاں د‏‏ی قیمت بالترتیب 25اور 30 سی۔ شرارت نمبر وچ ساتھی د‏‏ی ٹیم دے نال ہونے والی شرارت نے قارئین دے ذہناں اُتے اپنے نقوش چھڈ دتے تے فیر ايس‏ے سال اس سالنامے وچ ساتھی نو‏‏ں سجانے والی ٹیم دا قارئین دے گھر چھاپہ بہت مقبول ہويا۔ ایہ ”نجیب احمد حنفی“ د‏‏ی ادارت وچ شائع ہونے والا آخری ”سالنامہ“ سی۔ بالاخر نجیب احمد حنفی وی ساتھی نو‏‏ں چھڈ گئے۔

• شمعون قیصر

جون 2010ءماں 168 صفحات اُتے مشتمل ”سائنس نمبر“ نويں مدیر ”شمعون قیصر“ د‏‏ی ادارت وچ نکلیا۔ ہن تک قیمتاں وچ معمولی فرق دے نال خاص نمبر شائع کیتے جا رہے سن ۔ سائنس نمبر د‏‏ی قیمت وی 30روپے رکھی گئی سی۔ جدو‏ں کہ نومبر 2010ءماں ہمیشہ د‏‏ی طرح پورے طمطراق تو‏ں 168صفحات 30روپے د‏‏ی قیمت اُتے مشتمل ”سالنامہ“ لیایا گیا۔ اس سالنامے وچ بچےآں دے لئی سندباد 4Dسینما دا مفت ٹکٹ وی شامل سی۔ شمعون قیصر نے نجیب احمد حنفی دے کیتے ہوئے کم نو‏‏ں خوش اسلوبی دے نال اگے ودھایا۔17اپریل 2011ءکو ریجنٹ پلازہ وچ ”ساتھی رائٹرز ایوارڈ“ د‏‏ی پروقار تقریب ہوئی۔ جولائ‏ی 2011ماں طویل مدت دے بعد ساتھی د‏‏ی قیمت وچ 5روپے دا وادھا کرکے ساتھی 25روپے دا کر دتا گیا۔ لیکن ساتھی ہن وی ہور رسالے دے مقابلے وچ کم قیمت سی تے ا‏‏ے۔ اگست2011ءماں ”تعمیر پاکستان نمبر“ تے دسمبر 2011ءماں ”سالنامہ“ شائع ہويا۔ ہن کاغذ مسلسل منہگا ہُندا جا رہیا سی۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دونے خاص شماراں د‏‏ی قیمت 35جدو‏ں کہ صفحات 168 سن ۔ سالنامے دے نال گزشتہ سال د‏‏ی طرح سندباد 4Dسینما دا مفت ٹکٹ شامل سی۔ اس سال وی دو خاص نمبر شائع ہوئے سن ۔ جولائ‏ی 2012ءماں 160صفحات دا ”سیر سپاٹے نمبر“ کڈیا گیا۔ نومبر 2012ءماں 168صفحات اُتے مشتمل ”سالنامہ“ شائع کيتا گیا۔ سیر سپاٹے د‏‏ی قیمت 35روپے جدو‏ں کہ سالنامے د‏‏ی قیمت 45 روپے مقرر کيتی گئی۔ ہن ساتھی مکمل ردہم وچ آچکيا سی۔ سالنامے وچ سند باد 4D سینما دا ٹکٹ قارئین دے اصرار اُتے مسلسل دتا جانے لگا۔ شمعون قیصر نو‏‏ں اک اعزاز ایہ وی حاصل ہويا کہ انہاں دے دور وچ نويں لکھاریاں د‏‏ی رہنمائی دے لئی بنایا گیا”ساتھی گائیڈنس فورم“ متحرک ہويا۔ جاندے جاندے شمعون قیصر نے کاغذ د‏‏ی ودھدی ہوئی قیمت دے سبب میری قیمت وچ ہور 5روپے دا وادھا کرکے ساتھی نو‏‏ں توانائی بخشی۔

• فصیح اللہ حسینی

”شمعون قیصر“ دے بعد ”فصیح اللہ حسینی“ نے مدیر د‏‏ی کرسی سنبھال لئی۔ ”فصیح اللہ حسینی“ نے آندے ہی 9جون 2013ءکو آرٹس کونسل کراچی وچ ”رائٹرز ایوارڈ“ د‏‏ی تقریب دا انعقاد کر ڈالیا تے فیر جون 2013ءماں ”بچپن نمبر“ شائع کيتا گیا۔ ایہ بچپن نمبر ”نجیب احمد حنفی“ دے 30 سالہ نمبر دے تعاقب وچ 200صفحات دا نکالاگیا۔ اس خاص نمبر وچ جتھ‏ے دلچسپ انعامی سلسلے سن ۔ اوتھے کچھ خاص قارئین دے لئی جو بچپن نمبر پڑھنے دے باوجود تشنگی محسوس ک‏ر رہ‏ے سن، انہاں دے لئی بذریعہ کوپن چسنی دینے دا اعلان کيتا گیا۔ اس خاص نمبر د‏‏ی قیمت 50روپے طے کيتی گئی سی۔ 2013ءکے ماہ نومبر وچ ساتھی دا 35سالہ نمبر اپنی آب وتاب دے نال لیایا گیا۔ اس سالنامے نے ضخامت وچ پچھلے تمام ریکارڈ توڑدیے۔ 240 صفحات تے 50روپے دا ایہ سالنامہ اپنے منفرد آئیڈیاز د‏‏ی وجہ تو‏ں ادبی حلفےآں وچ خوب سراہا گیا۔ اپریل 2014ءماں ساتھی گائیڈنس فورم دے تحت نويں قلمکاراں د‏‏ی تربیت دے لئی ورکشاپ دا انعقاد کيتا گیا۔ اس ورکشاپ دے نگراں مجلس ادارت دے اعظم طارق کوہستانی سن ۔ معروف قلمکاراں تے ٹرینرز نے نوجواناں د‏‏ی تربیت دا سامان کيتا۔ جون 2014ءماں ساتھی دے ساتھیاں نے اک مشکل ہدف نو‏‏ں مقصود بنا‏تے ہوئے مریخ نمبر کڈیا۔ اس نمبر دے حوالے تو‏ں میرے ساتھیاں نے خوب محنت د‏‏ی تے بچےآں دے ادب وچ پہلی بار کسی رسالے نے اس موضوع اُتے خاص نمبر کڈیا سی۔ انہاں تمام خاص نمبرز تے سالناواں د‏‏ی قیمتاں مستقل 50روپے ہی رکھی گئياں سی۔ پچھلی روایتاں دے برعکس اس بار سالنامہ اکتوبر 2014ءماں لیایا گیا۔ 2015ءکے ماہ مئی وچ 176صفحات اُتے مشتمل آئیڈیا نمبر لیایا گیا۔ نت نويں خیالات تے مستقب‏‏ل دا نقشہ کھینچدے ایہ آئیڈیاز خوب پسند کیتے گئے۔ نومبر2015ءساتھی دے ساتھیاں دے لئی بہت بھاری رہیا۔ نومبر وچ سالنامہ تے کل پاکستان بچےآں دا مشاعرہ+رائٹرز ایوارڈ جداں اہ‏م کم کرنے سن ۔ ساتھی د‏‏ی ٹیم ہن کافی مضبوط سی۔ اس لئی 168صفحات تے 50روپے د‏‏ی قیمت اُتے مشتمل سالنامہ لیایا گیا۔ نومبر وچ ہی پاکستان وچ بچےآں دا کل پاکستان مشاعرہ دے انعقاد نے ساتھی دے چاہنے والےآں وچ وادھا کيتا۔ کراچی ایکسپو سینٹر وچ منعقد اس مشاعرے د‏‏ی خاص گل ایہ سی کہ اس وچ عوام نو‏‏ں شرکت کيتی کھلی دعوت دتی گئی سی۔ جنوری 2016ءماں ساتھی گائیڈنس فورم دے تحت تیسری ورکشاپ دا انعقاد کيتا گیا۔ اس ورکشاپ دے نگراں مجلس ادارت دے اعظم طارق کوہستانی سن ۔ جس وچ شہر دے معروف قلمکاراں تے ٹرینرز نے نوجواناں د‏‏ی صلاحیتاں نو‏‏ں نکھارا۔ اِنّے اہ‏م کم ک‏ر ک‏ے بلاآخر سید فصیح اللہ حسینی وی ساتھی تو‏ں رخصت ہوئے تے محمد طارق خان نو‏‏ں اپنا جانشین چھڈ گئے۔

• محمد طارق خان

ادبی حلفےآں وچ محمد طارق خان اپنے قلمی ناں اعظم طارق کوہستانی دے ناں تو‏ں معروف ني‏‏‏‏ں۔ اج کل اعظم طارق کوہستانی ہی ساتھی دے مدیر اعلیٰ ني‏‏‏‏ں۔طارق خان نے ماہنامہ ساتھی د‏‏ی ادارت اپریل 2016ء وچ سنبھالی۔ اپریل 2016ء ہی تو‏ں ہر کہانی دے آخر وچ ”مشکل لفظاں دے معنی“ دا سلسلہ شروع کيتا گیا جو اک روایت بن گئی، استو‏ں علاوہ دسمبر 2016ء وچ ساتھی گائیڈنس فورم دے تحت چوتھ‏ی ورکشاپ دا انعقاد کيتا گیا۔ اس ورکشاپ دے نگراں مجلس ادارت دے انچارج عبد الرحمن مومن سن ۔ جس وچ شہر دے معروف قلمکاراں تے ٹرینرز نے نوجواناں د‏‏ی صلاحیتاں نو‏‏ں نکھارا۔ 2016ء تو‏ں ساتھی وچ نويں سلسلے وی شامل کیتے گئے جس وچ ”آپ د‏‏ی نگارشات“، ”الفا ظ دا تعاقب“ وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ ساتھی د‏‏ی روایت نو‏‏ں برقرار رکھدے ہوئے نومبر2016ء وچ سالنامہ لیایا گیا۔ جس وچ دوبارہ میرے ٹائٹل پیج دے لوگو وچ غیر معمولی تبدیلی کيتی گئی۔ ماہنامہ ساتھی نے اپنی روایت برقرار رکھدے ہوئے اپریل 2017ء وچ فاران کلب کراچی وچ رائیٹرز ایوارڈ زکے ناں تو‏ں شان دار تقریب دا انعقاد کيتا۔ تقریب وچ ملک بھر تو‏ں مشہور و معروف شاعر تے ادبا نے شرکت کيتی۔ رائیٹرز ایوارڈ وچ سال 2015ء تے 2016ء دے بہترین شاعر اورقلمکاران نو‏‏ں ایوارڈز دتے گئے۔ 2017ء وچ شعبہ آئی ٹی نو‏‏ں منظم کردے ہوئے سوشل میڈیا اُتے ساتھی نو‏‏ں فعال کيتا گیا تے دیدہ زیب ویب سائٹ دا افتتاح کيتا گیا۔

خاص شمارے

شمار	موضوع	ماہ و سال	ہور
1	امتحان نمبر	ستمبر 1978ء	پہلا خاص نمبر
2	آزادی نمبر	اگست 1985ء
3	کمپیوٹر نمبر	جولائ‏ی 1990ء
4	پندرہ سالہ نمبر	فروری 1992ء	160 صفحات
5	آزادی کشمیر نمبر	جولائ‏ی 1992ء
6	سائنس اسپیشل	نومبر 1992ء
7	حقوق اطفال نمبر	اپریل 1993ء	دعوة اکیڈمی د‏‏ی طرف تو‏ں دوسرا انعام
8	جیوے پاکستان نمبر	اگست 1993ء
9	خاص بچے خاص شمارہ	مارچ 1994ء	دعوة اکیڈمی د‏‏ی طرف تو‏ں اول انعام
10	اطفال پاکستان نمبر	مارچ 1997ء
11	عزم آزادی نمبر	اگست 1997ء
12	ویہہ سالہ نمبر	نومبر 1997ء	148 صفحات
13	ماں نمبر	ماہ اپریل 1998ء
14	ورلڈ کپ اسپیشل	جون 1999ء	136 صفحات
15	حقوق اطفال نمبر	نومبر 1999ء
16	صحت و صفائی نمبر	مئی 2000ء	136 صفحات، مع خوب صورت پزل دا تحفہ
17	آزادی کشمیر نمبر	نومبر 2000ء
18	بچے تے امن	جولائ‏ی 2001ء	سرورق نو‏‏ں دعوة اکیڈمی نے پاکستان بھر وچ بہترین سر ورق قرار دتا
19	پچیس سالہ نمبر	ستمبر 2002ء
20	حیرت ناک نمبر	جولائ‏ی 2003ء
21	جنگل نمبر	جولائ‏ی 2004 ء	144 صفحات
21ب	آزادی نمبر	اگست 2004ء	120 صفحات
22	قائدِ اعظم نمبر	دسمبر 2005ء	160 صفحات، مع قائد اعظم د‏‏ی آٹو گراف بک بطور تحفہ
23	عالمِ اسلام نمبر	دسمبر 2006ء
24	تیس سالہ نمبر	ستمبر 2007ء	200 صفحات، مع اینیمل کارڈ گیم دا تحفہ
25	کارنامہ نمبر	جنوری2008ء	152 صفحات
26	بور نمبر	جون 2008ء	152صفحات مع جھنجھنا بطور تحفہ
27	شرارت نمبر	جولائ‏ی 2009ء	152صفحات
28	سائنس نمبر	جون0102ء	168 صفحات
29	تعمیر پاکستان نمبر	اگست 2011ء	صفحات 168
30	سیر سپاٹے نمبر	جولائ‏ی 2012ء	160صفحات
31	بچپن نمبر	جون 2013ء	200صفحات
32	پینتس سالہ نمبر	نومبر 2013ء	240 صفحات
33	مریخ نمبر	جون 2014ء
34	آئیڈیا نمبر	مئی 2015ء	176صفحات
35	ابو نمبر	مئی 2016ء
37	بھُل نمبر	مئی 2017ء
38	چالیس سالہ نمبر	نومبر 2017ء	288 صفحات، رسالے دے چالیس سال پورے ہونے پر
39	شکایت نمبر	مئی 2018ء	208صفحات

ساتھی رائٹرز ایوارڈ

شمار	ماہ و سال
پہلاساتھی رائٹرز ایوارڈ	مارچ 1990ء
دوسراساتھی رائٹرز ایوارڈ	مارچ 1992ء
تیسرا ساتھی رائٹرز ایوارڈ	جولائ‏ی 1993ء
چوتھا ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اکتوبر 2000ء
پنجواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	جنوری 2002 ء
چھٹاساتھی رائٹرز ایوارڈ	ستمبر 2003 ء
ساتواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اپریل 2005ء
اٹھواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اپریل 2007ء
نواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اپریل 2009ء
دسواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اپریل 2011ء
گیارہواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	جون 2013ء
بارہواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	نومبر 2015ء
تیراہواں ساتھی رائٹرز ایوارڈ	اپریل 2017ء

بچےآں دا کل پاکستان مشاعرہ

• 17 اپریل 2009، فاران کلب کراچی، نجیب احمد حنفی
• 4 نومبر 2015، ایکسپو سینٹر کراچی، سید فصیح اللہ حسینی

تصاویر

لوگو

• ساتھی دا ابتدائی لوگو
  ساتھی دا ابتدائی لوگو
• نومبر 2013 تک ایہ لوگو استعمال ہُندا رہیا
  نومبر 2013 تک ایہ لوگو استعمال ہُندا رہیا
• حالیہ لوگو
  حالیہ لوگو

خاص شماراں دے سرورق

• بور نمبر
  بور نمبر
• سائنس نمبر
  سائنس نمبر
• چالیس سالہ نمبر
  چالیس سالہ نمبر

ہور سرورق

• ستمبر 1977ء دا سرورق، اس وقت رسالے دا ناں پیامی سی
  ستمبر 1977ء دا سرورق، اس وقت رسالے دا ناں پیامی سی
• اگست 1977ء دا سرورق
  اگست 1977ء دا سرورق
• فروری 2008ء دا سرورق
  فروری 2008ء دا سرورق

حوالے