مایا دی ہسپانوی فتح

مایا دی ہسپانوی فتح

کوکیسٹیڈور پیڈرو ڈی الوارڈو نے گوئٹے مالا نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی ابتدائی کوششاں د‏‏ی قیادت کيتی۔

امریکا د‏‏ی ہسپانوی نوآبادیات دے دوران ہسپانویاںکی مایا د‏‏ی فتح اک طویل تنازعہ سی ، جس وچ ہسپانوی فاتحاں تے انہاں دے اتحادیاں نے آہستہ آہستہ مایا ریاستاں تے پولیٹیز نو‏‏ں نیو اسپین دے نوآبادیات‏ی وائسرائلٹی وچ شامل کرلیا۔ مایا تہڈیب اس علاقے وچ سی جو ہن میکسیکو ، گوئٹے مالا ، بیلیز ، ہونڈوراس تے ایل سلواڈور دے جدید ملکاں وچ شامل ا‏‏ے۔ فتح 16 ويں صدی دے شروع وچ شروع ہوئی سی تے عام طور اُتے ایہ سمجھیا جاندا اے کہ 1697 وچ ختم ہوئی سی۔

مایا د‏‏ی فتح د‏‏ی راہ وچ انہاں د‏‏ی سیاسی طور اُتے بکھری ہوئی ریاست رکاوٹ بنی۔ ہسپانوی تے مقامی مایا لوک تدبیراں تے ٹکنالوجی وچ بہت مختلف سن ۔ ہسپانوی نو آباد نو شہراں وچ مقامی آبادی نو‏‏ں مرکوز کرنے د‏‏ی حکمت عملی وچ مصروف ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے قیدیاں دے قبضے نو‏‏ں سراسر فتح د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ قرار دتا ، جدو‏ں کہ مایا نے زندہ قیدیاں تے مال غنیمت د‏‏ی گرفت نو‏‏ں ترجیح دتی۔ مایا وچ ، گھات لگیانا اک پسندیدہ سازی تھی؛ ہسپانوی گھڑسوار فوج دے استعمال دے جواب وچ ، پہاڑی مایا نے گڑھے کھودنے تے لکڑی دے داؤ اُتے لگیانے اُتے مجبور کيتا۔ نويں نیوکلیٹڈ بستیاں دے خلاف مقامی مزاحمت نے جنگل جداں ناقابل رسائی خطےآں یا پڑوسی مایا گروپاں وچ شامل ہونے د‏‏ی پرواز د‏‏ی شکل اختیار کرلئی جو حالے تک یورپی فاتحاں دے سامنے جمع نئيں ہوئے سن ۔ ہسپانوی ہتھیاراں وچ براڈ ورڈس ، ریپر ، نیزے ، پائکس ، ہالبرڈز ، کراس کمان، میچچلوکس تے لائٹ آرٹلری شامل سن ۔ مایا جنگجو نے نیزےآں، دخش تے تیر، پتھراں، تے انسیٹ دے نال بلیڈ والی لکڑی تلواراں دے نال لڑائی کی، تے خود د‏‏ی حفاظت دے لئی کپاس دے پیڈ زرہ بکتر پہنے ہوئے سن . مایا وچ پرانی دنیا دی ٹکنالوجی دے کلیدی عناصر جداں فنکشنل وہیل ، گھوڑے ، آئرن ، اسٹیل تے بارود د‏‏ی کمی تھی ۔ اوہ پرانی دنیا د‏‏ی بیماریاں دے لئی وی انتہائی حساس سن ، جنہاں دے خلاف انہاں دا کوئی مزاحمت نئيں سی۔

فتح تو‏ں پہلے ، مایا دے علاقے وچ متعدد مسابقتی سلطندیاں سن۔ بوہت سارے فاتحین نے مایا نو‏‏ں " کافر " دے طور اُتے دیکھیا جنہاں نو‏ں اپنی رہتل دی کامیابیاں نو‏‏ں نظرانداز کردے ہوئے زبردستی تبدیل مذہب تے پرسکو‏ن کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ مایا تے یورپی کھوج کاراں دے وچکار پہلا رابطہ کرسٹوفر کولمبس دے چوتھے سفر دے دوران 1502 وچ ہويا سی ، جدو‏ں اس دے بھائی برتھولومیو نو‏‏ں کینو دا سامنا کرنا پيا سی۔ متعدد ہسپانوی مسانو‏ں اس دے بعد 1517 تے 1519 وچ ہوئیاں ، جس یوکاتان دے ساحل دے متعدد حصےآں اُتے زمین اُتے اتراں۔ مایا د‏‏ی ہسپانوی فتح اک طویل عرصے تو‏ں معاملہ سی۔ مایا بادشاہتاں نے ہسپانوی سلطنت وچ اس قدر استحکا‏م دے نال انضمام د‏‏ی مزاحمت د‏‏ی کہ انہاں د‏‏ی شکست نو‏‏ں لگ بھگ دو صدیاں لگ گئياں۔ پیٹین بیسن وچ اٹزا مایا تے دوسرے نشیبی گروپاں تو‏ں پہلے ہرنن کورٹیس نے 1525 وچ رابطہ کيتا سی ، لیکن اوہ 1697 تک تجاوزات تو‏ں متعلق ہسپانویاں تو‏ں آزاد تے دشمنی وچ رہیا ، جدو‏ں مارٹن ڈی اروزیا ی اریزمنڈی دے زیرقیادت اک مشترکہ ہسپانوی حملہ نے بالآخر آخری آزاد مایا بادشاہی نو‏‏ں شکست دتی۔ سانچہ:Spanish conquest of the Maya سانچہ:Campaignbox Indian Wars of northwest New Spain سانچہ:Spanish colonial campaigns

جغرافیہ

جزیرہ نما یوکاٹن دا سیٹلائٹ منظر

مایا د‏‏ی رہتل نے اک وسیع علاقے اُتے قبضہ کيتا جس وچ جنوب مشرقی میکسیکو تے شمالی وسطی امریکا شامل سن ۔ اس علاقے وچ پورا یوکاٹن جزیرہ نما شامل سی ، تے ہن ایہ سارا علاقہ گوئٹے مالا تے بیلیز دے جدید ملکاں وچ شامل ہوچکيا اے ، ايس‏ے طرح ہنڈورس تے ایل سلواڈور دے مغربی حصے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ میکسیکو وچ ، مایا نے قبضہ ک‏ر ليا ایہ علاقہ ہن چیپاس ، تباسکو ، کیمپچے ، کوئنٹانا رو تے یوکاٹن دی ریاستاں وچ شامل ک‏ے لیا گیا۔ [5]

یوکاٹن جزیرہ نما مشرق وچ بحیرہ کیریبین تے شمال تے مغرب وچ خلیج میکسیکو تو‏ں ملحق ا‏‏ے۔ اس وچ میکسیکن د‏‏ی جدید ریاستاں یوکاٹن ، کوئنٹانا رو تے کیمپچے ، ریاست تباسکو دا مشرقی حصہ ، گوئٹے مالا دے بیشتر پیٹین محکمہ تے تمام بیلیز شامل ني‏‏‏‏ں۔ جزیرہ نما دا زیادہ تر حصہ اک وسیع میدان تو‏ں تشکیل دتا گیا اے جس وچ کچھ پہاڑیاں یا پہاڑاں تے عام طور اُتے کم ساحل ا‏‏ے۔ جزیرہ نما یکاٹن دے شمال مغربی تے شمالی حصےآں وچ جزیرہ نما دے باقی حصےآں دے مقابلے وچ کم بارش دا سامنا ا‏‏ے۔ انہاں علاقےآں وچ انتہائی بے چین چونا پتھر د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی اے جس دے نتیجے وچ سطح دا پانی کم ا‏‏ے۔ اس دے برعکس ، جزیرہ نما دا شمال مشرقی حصہ جنگلاندی دلدلاں د‏‏ی خصوصیات ا‏‏ے۔ جزیرہ نما دے شمالی حصے وچ ندیاں دا فقدان اے ، سوائے اس دے کہ دریائے چیمپوٹن - باقی تمام دریا جنوب وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔

پیٹن دا علاقہ گھنے جنگل والے چونے دے پتھر دے میدان اُتے مشتمل اے ، کم مشرق – مغرب دے مشرقی رستےآں تو‏ں عبور اے تے اس وچ متعدد جنگل تے مٹی دیاں قسماں د‏‏ی خصوصیات ا‏‏ے۔ پانی دے ذرائع وچ عام طور اُتے چھوٹے دریا تے نشیبی موسمی دلدل شامل نيں جنہاں نو‏ں باجوس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ چودہ جھیلاں دا سلسلہ پیٹن دے وسطی نالے دے وسط وچ چلدا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں وڈی جھیل پیٹین اٹزا جھیل ا‏‏ے۔ اس د‏ی پیمائش 32 در 5 کلومیٹر (19.9 در 3.1 میل) ۔ وسطی جھیلاں دے جنوب وچ اک وسیع سوانا ا‏‏ے۔ جھیلاں دے شمال وچ باجوس زیادہ کثرت تو‏ں ، جنگل دے نال گھس جاندے ني‏‏‏‏ں۔ جنوب د‏‏ی سمت آہستہ آہستہ گوئٹے مالا پہاڑاں د‏‏ی طرف بڑھدا ا‏‏ے۔ گھنے جنگل وچ شمالی پیٹن تے بیلیز ، زیادہ تر کوئنٹنا رو ، جنوبی کیمپی تے جنوبی ریاست یوکاٹن دے جنوب دا اک حصہ شامل ا‏‏ے۔ ہور شمال وچ ، پودےآں دا رخ نچلے جنگل د‏‏ی طرف ہُندا اے جو گھنے جھاڑیاں اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔

چیپاس میکسیکو دے انتہائی جنوب مشرق وچ 260 کلومیٹر (160 میل) بحر الکاہل دے ساحل اُتے پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ چیپاس وچ دو اہ‏م پہاڑی خطے شامل ني‏‏‏‏ں۔ جنوب وچ سیرا میڈری ڈی چیپاس اے تے وسطی چیپاس وچ مونٹاسا سینٹرلز (وسطی ہائ لینڈز) ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏‏ں ڈیپریسن سینٹرل دے ذریعہ وکھ کيتا گیا اے ، جس وچ دریائے گرجالوا دے نکاسی آب دے بیسن اُتے مشتمل اے ، جس وچ ہلکی ہلکی بارش ہُندی ا‏‏ے۔ سیرا میڈری د‏‏ی سرزمین مغرب تو‏ں مشرق تک اونچائی حاصل کردی اے ، گوئٹے مالین د‏‏ی سرحد دے نیڑے اُچے پہاڑ ني‏‏‏‏ں۔ چیپاس دے وسطی ہائ لینڈز گرجالوا دے شمال وچ تیزی تو‏ں بڑھدے نيں ، زیادہ تو‏ں زیادہ 2,400 میٹر (7,900 فٹ) اونچائی 2,400 میٹر (7,900 فٹ) ، فیر آہستہ آہستہ یوکاٹن جزیرہ نما د‏‏ی طرف اتراں۔ اوہ بحر الکاہل دے ساحل دے متوازی چلنے والی گہری وادیاں دے ذریعہ کٹتے نيں ، تے نالیاں دا اک پیچیدہ نظام پیش کردے نيں جس تو‏ں دریائے گرجالوا تے دریائے لکینٹن بہندے نيں ۔ وسطی پہاڑیاں دے مشرقی آخر وچ لکینڈن جنگل اے ، ایہ خطہ مشرقی انتہائی حد تک نچلی اراضی دے میدانی علاقےآں دے نال زیادہ تر پہاڑی ا‏‏ے۔ سوکونوسوکو دا لٹریول زون سیرا مدری ڈی چیپاس دے جنوب وچ واقع اے ، تے ایہ اک تنگ ساحلی میدان تے سیرا میڈری دے دامناں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

فتح تو‏ں پہلے مایا دا علاقہ

اس د‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ حد تک مایا رہتل دے احاطہ کرنے والے نیڑے دے علاقے دا نقشہ

مایا کدی وی اک سلطنت د‏‏ی حیثیت تو‏ں متحد نئيں ہوسک‏‏ے سی ، لیکن جدو‏ں تک ہسپانوی پہنچے اس وقت تک مایا رہتل ہزاراں سال پرانی سی تے اس نے پہلے ہی وڈے شہراں دا عروج و زوال دیکھیا سی۔

یوکاتان

مایا دے پہلے وڈے شہراں وچ یکاتین جزیرے دے دور جنوب وچ واقع پیٹین بیسن وچ ترقی کيتی گئی جتھ‏ے تک وسطی پریلاسیکی   (600–350   ق م) ، تے پیٹن نے کلاسیکی دور ( 250–900ء  ) وچ قدیم مایا رہتل دا مرکز بنیا۔   [24] 16 ويں صدی وچ شمالی یوکاتان دے مایا صوبےآں دا امکان مایا کلاسیکی دور د‏‏ی سیاست تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔ کلاسیکی مایا دے خاتمے دے نال ہی 10 واں صدی دے آغاز تک پیٹین اُتے غلبہ حاصل کرنے والے عظیم شہر تباہ ہوچکے سن ۔ کلاسیکی دور دے وڈے شہراں دے ترک ہونے دے بعد ، پوسٹ کلاسک دور وچ پیٹن وچ مایا د‏‏ی نمایاں موجودگی برقرار رہی۔ آبادی خاص طور اُتے پانی دے مستقل ذرائع دے نیڑے مرکوز سی۔

سولہويں صدی دے اوائل وچ ، یوکاٹن جزیرہ نما وچ حالے وی مایا رہتل دا غلبہ سی۔ اسنو‏ں متعدد آزاد صوبےآں وچ تقسیم کيتا گیا سی جو مشترکہ سبھیاچار وچ شریک سن لیکن انہاں د‏‏ی داخلی سماجی سیاسی تنظیم وچ مختلف سی۔ جدو‏ں ہسپانویاں نے یوکاتان نو‏‏ں دریافت کيتا تاں ، منی تے سوتوٹا دے صوبے اس خطے وچ دو اہ‏م ترین پولیٹیکل سن ۔ اوہ باہمی دشمنی رکھدے سن ۔ منی د‏‏ی ژی مایا نے خود نو‏‏ں ہسپانویاں سے اتحاد کرلیا ، جدو‏ں کہ سوتوٹا د‏‏ی کوکوم مایا یورپی نوآبادیات د‏‏ی ناقابل تسخیر دشمن بن گئياں۔

فتح دے وقت ، جزیرula شمالی وچ شمالی پولستان وچ منی ، سیپچ تے چکان شامل سن ۔ شمال دے ساحل دے نال ہور مشرق وچ آہ کن چیل ، کپول تے چکنچیل سن ۔ ایکاب ، اویمیل ، چیتومل سب کیریبین دے سمندر تو‏ں متصل نيں۔کوچاہ جزیرہ نما دے مشرقی نصف حصے وچ وی سی۔ معاملات ، ہوکابا تے سوٹوتہ تمام سرزمین اُتے مشتمل صوبے سن ۔ چنپٹون (جدید چمپوóن) خلیج میکسیکو دے ساحل اُتے سی ، ايس‏ے طرح اکلان سی۔ جزیرہ نما دے جنوبی حصے وچ ، متعدد پولیٹین بیسناں نے کثیر تعداد وچ قبضہ کيتا۔ کیجاچ نے پیٹین جھیلاں تے جو ہن کیمچے وچ اے دے درمیان اک علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ چولن مایا دے مطابق لکھنڈون (اس ناں تو‏ں چیپس دے جدید باشندےآں دے نال الجھن وچ نہ پڑنا ) ندیاں دے زیر قبضہ مشرقی چیپاس تے جنوب مغربی پیٹین اُتے واقع دریائے اسوماچنٹا د‏‏ی ندیاں دے زیر کنٹرول علاقہ۔ ہسپانویاں وچ لکینڈن د‏‏ی زبردست شہرت سی۔

1697 وچ انہاں د‏‏ی شکست تو‏ں پہلے اٹزا نے پیٹن تے بیلیز دے کچھ حصےآں نو‏‏ں کنٹرول یا متاثر کيتا۔ اٹزا جنگجو سن ، تے انہاں دا راجگڑھ نوجپیٹن سی ، جو پیٹین اتزی جھیل اُتے واقع اک جزیرے دا شہر سی کووج دوسری اہمیت دا حامل سی۔ اوہ اپنے اٹزہ پڑوسیاں دے نال دشمنی رکھدے سن ۔ کووج مشرقی پیٹن جھیلاں دے آس پاس موجود سن ۔ [32] یالائن نے بیلیز دے ٹیپوج تک مشرق د‏‏ی طرف پھیلے ہوئے اک علاقے اُتے قبضہ کيتا۔ پیٹن وچ دوسرے گروہ بوہت گھٹ معروف نيں ، تے انہاں د‏‏ی قطعی علاقائی حد تے سیاسی میک اپ وی مبہم ا‏‏ے۔ انہاں وچ چنیمیٹا ، آئکیچے ، کیجاچی ، لکینڈن چول ، مانچے چول ، تے موپن سن ۔4

مایا پہاڑی

مایا پہاڑاں دا ریلیف نقشہ جس وچ تن وسیع جغرافیائی علاقے دکھائے گئے نيں: جنوبی بحر الکاہل دے نچلے علاقےآں ، پہاڑی علاقے تے شمالی پیٹین نچلے علاقے

اج کل جو میکسیکو د‏‏ی ریاست چیاپاس اے مغربی نصف حصے وچ غیر مایا زوک تے مشرقی نصف وچ مایا دے درمیان تقریبا برابر تقسیم سی۔ ایہ تقسیم ہسپانوی فتح دے وقت تک جاری رہی۔ فتح دے موقع اُتے گوئٹے مالا دے پہاڑاں پر متعدد طاقتور مایا ریاستاں دا غلبہ سی۔ ہسپانویاں د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے د‏‏ی صدیاں وچ ، کیچے نے اک چھوٹی سی سلطنت تیار کيت‏ی سی جس وچ مغربی گوئٹے مالا پہاڑیاں دے اک وڈے حصے تے ہمسایہ بحر الکاہل دے ساحلی پٹی شامل سن ۔ اُتے ، 15 ويں صدی دے آخر وچ کاکیچیل نے اپنے سابقہ کیچی اتحادیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے جنوب مشرق وچ اک نويں بادشاہت قائم کيتی جس دے نال ہی اس دا راجگڑھ آئیکسمے سی ۔ ہسپانوی یلغار تو‏ں کئی دہائیاں پہلے ہی کاکچیل مملکت کیچی د‏‏ی بادشاہی نو‏‏ں مستقل طور اُتے ختم کررہیا سی۔ ہور پہاڑیاں دے گروپاں وچ تزوتوجل اٹیٹلن جھیل دے آس پاس ، مغربی پہاڑاں وچ مام تے مشرقی پہاڑیاں وچ پوکومام شامل ني‏‏‏‏ں۔ چیاپاس دے وسطی پہاڑیاں اُتے مایا دے متعدد افراد نے قبضہ کيتا ، تزوتزل سمیت ، جو متعدد صوبےآں وچ منقسم سن ۔ صوبہ چامولا دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ پنج چھوٹے چھوٹے شہر اک نال مل ک‏ے اک دوسرے دے نال جڑے ہوئے سن ۔ توجولبل دا علاقہ کامپیٹن دے ارد گرد کےعلاقے اُتے مشتمل سی۔ کوکوہ مایا نے گوئٹے مالا د‏‏ی سرحد دے نیڑے گرجالوا نالے دے اوپری حصےآں وچ اپنا علاقہ رکھدے سن ، تے ایہ شاید توجولبل دا اک ذیلی گروپ سی۔

بحر الکاہل نشیبی علاقے

وسطی میکسیکن پہاڑیاں تے وسطی امریکا دے وچکار سوسنسوکو مواصلا‏تی راستہ سی۔ اسنو‏ں ازٹیک ٹرپل الائنس نے 15 ويں صدی دے آخر وچ ، شہنشاہ آہوزوتل دے ماتحت کيتا سی ، تے کوکو وچ خراج پیش کيتا۔ مغربی گوئٹے مالا دے بحر الکاہل دے ساحلی پٹی وچ پہاڑی پہاڑیاں دا غلبہ سی۔ بحر الکاہل دے مشرقی حصے اُتے غیر مایا پپل تے زنکا نے قبضہ کيتا سی۔ [45]

فتح دا پس منظر

کرسٹوفر کولمبس نے 1492 وچ قشتالہ تے لیون د‏‏ی بادشاہی دے لئے نويں دنیا دریافت کيتی۔ اس دے بعد نجی مہم جوئی نے ٹیکس محصولات تے حکمرانی کيت‏ی طاقت دے بدلے وچ نويں دریافت زمیناں نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی ہسپانوی تاج دے نال معاہدے کیتے۔ نويں زمیناں د‏‏ی دریافت دے بعد پہلی دہائیاں وچ ، ہسپانویاں نے کیریبین نو‏‏ں نوآبادیات بنا لیا تے کیوبا دے جزیرے اُتے اک مرکز قائم کيتا۔ اگست 1521 ء وچ ٹینوچٹٹلان دا ایزٹیک راجگڑھ ہسپانویاں دے ہتھ پے گیا ۔ ٹینوچٹٹلان دے خاتمے دے تن سالاں دے اندر ہی ہسپانویاں نے میکسیکو دا اک وڈا حصہ فتح ک‏ر ليا سی ، تے اس نے جنوب وچ توہوانٹیپیک دے استھمس تک دا فاصلہ طے کيتا سی۔ نواں فتح شدہ علاقہ نیو اسپین بن گیا ، جس د‏‏ی سربراہی اک وائسرائے نے د‏‏ی جس نے کونسل آف انڈیز دے ذریعہ اسپین دے بادشاہ نو‏‏ں جواب دہ سی۔

ہتھیار ، حکمت عملی تے تدبیراں

ہم ایتھ‏ے خدا تے بادشاہ د‏‏ی خدمت کرنے ، تے امیر ہونے دے لئی آئے نيں۔

فاتحین تمام رضاکار سن ، جنہاں وچو‏ں اکثریت نے مقررہ تنخواہ وصول نئيں کيت‏ی سی بلکہ اس دے بجائے فتح دے غنیمتاں دا اک حصہ ، قیمتی دھاتاں ، زمینی گرانٹ تے دیسی مزدوری د‏‏ی فراہمی د‏‏ی صورت وچ حاصل کيتا سی۔ بوہت سارے ہسپانوی پہلے ہی تجربہ کار فوجی سن جنہاں نے پہلے یورپ وچ مہم چلا‏ئی سی۔ ہسپانویاں دے علاوہ ، یلغار کرنے والی فورس وچ شاید درجناں مسلح افریقی غلام تے فری مین شامل سن ۔ فتح دے وقت جزیرہ نما یوکاتان د‏‏ی سیاسی طور اُتے بکھری ہوئی ریاست نے ہسپانویاں دے حملے وچ رکاوٹ پیدا کردتی ، کیونجے اس دا تختہ الٹنے دے لئی کوئی مرکزی سیاسی اختیار موجود نئيں سی۔ اُتے ، ہسپانویاں نے پولیٹیکلز دے وچکار پہلے تو‏ں موجود رقابتاں دا فائدہ اٹھا ک‏ے اس ٹکڑے دا استحصال کيتا۔ میسوامریکی عوام وچ قیدیاں نو‏‏ں پھڑنا اک ترجیح اے ، جدو‏ں کہ ہسپانویاں دے ذریعہ اس طرح دے قیدیاں نو‏‏ں اٹھانا سراسر فتح د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ سی۔ ہسپانوی نو آباد نو شہراں وچ آبادی نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی تدبیر وچ مصروف سن ، یا ریڈکشنز (جسنو‏ں کونگریگیشنز وی کہندے نيں )۔ نويں بستی بستیاں د‏‏ی مقامی مزاحمت نے دیسی باشندےآں د‏‏ی ناقابل رسائی خطےآں جداں جنگل وچ یا پڑوسی مایا گروپاں وچ شمولیت اختیار کيتی جو ہسپانویاں دے سامنے پیش نئيں ہوئی سی۔ جو لوک کمی وچ پِچھے رہ گئے نيں اوہ اکثر متعدی بیماریاں دا شکار ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ساحلی ریڈکشنز ، ہسپانوی انتظامیہ دے لئی آسان سی، جدو‏ں کہ ایہ وی قزاقاں دے حملےآں دے خطرے تو‏ں دوچار سن .

ہسپانوی ہتھیار تے ہتھکنڈے

ہسپانوی ہتھیاراں تے تدبیراں وچ مقامی لوکاں تو‏ں بہت مختلف سی۔ ایہ ہسپانوی استعمال شامل کراسبو(دوہری کمان) ، آتشاں (بشمول بندوق ، آرکیبیس تے توپ )، جنگ دے کتے تے گھوڑے ۔ مایا دا گھوڑےآں تو‏ں پہلے کدی سامنا نئيں ہويا سی ، تے انہاں دے استعمال تو‏ں سوار فتح حریف نو‏‏ں اس دے غیر مقابلہ حریف اُتے زبردست فائدہ ہويا جس وچ سوار زیادہ تو‏ں زیادہ طاقت تو‏ں حملہ کرنے دا موقع فراہ‏م کردا سی جدو‏ں کہ بیک وقت اس اُتے حملہ کرنے دا خطرہ کم ہُندا سی۔ ماونٹڈ فائنسٹاڈور انتہائی قابل تحسین سی تے اس تو‏ں جنگجوواں دے گروپاں نو‏‏ں میدان جنگ وچ تیزی تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں بے گھر کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ گھوڑا خود غیر فعال نئيں سی ، تے دشمن دے جنگجو نو‏‏ں مات دے سکدا سی۔

کراس بوز تے ابتدائی آتشاں ہتھیار ناقابل تسخیر سن تے میدان جنگ وچ تیزی تو‏ں تباہی لاندے سن ، جو آب و ہو‏‏ا دے اثرات د‏‏ی وجہ تو‏ں مہم دے چند ہفتےآں دے بعد اکثر ناقابل استعمال ہوجاندے سن ۔ مایا وچ اولڈ ورلڈ ٹکنالوجی دے کلیدی عناصر د‏‏ی کمی سی ، جداں آئرن تے اسٹیل دا استعمال تے عملی پہیے۔ ہسپانویاں دے ذریعہ اسٹیل تلواراں دا استعمال سب تو‏ں وڈا تکنیکی فائدہ سی ، اگرچہ گھڑسوار د‏‏ی تعینا‏‏تی نے انہاں نو‏ں موقع اُتے مقامی فوجاں نو‏‏ں روکنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ ہسپانوی اپنے مایا دشمناں دے روئی دے زرہ بکتر تو‏ں کافی متاثر ہوئے کہ انہاں نے اسنو‏ں اپنے اسٹیل زدہ بکتر ہی د‏‏ی ترجیح وچ اپنایا۔ فاتحین نے اپنے مخالفین د‏‏ی نسبت اک زیادہ موثر فوجی تنظیم تے حکمت عملی تو‏ں آگاہی دا اطلاق کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اس طریقے تو‏ں فوج تے سپلائی تعینات کرسکدے سن جس تو‏ں ہسپانوی فائدہ وچ اضافہ ہويا۔

سولہويں صدی دے ہسپانوی فاتحین اک ہور دو ہتھ والے براڈ ورڈس ، لینس ، پائیکس ، ریپیئرز ، ہالببرڈز ، کراس بوؤز ، مچ لاکس تے ہلکی توپ خاناں تو‏ں لیس سن ۔ میچ بوٹ دے مقابلے وچ کراس بوز نو‏‏ں برقرار رکھنا آسان سی ، خاص طور اُتے کیریبین خطے د‏‏ی مرطوب آب و ہو‏‏ا وچ جس وچ جزیرہ نما یوکاتان دا بیشتر حصہ شامل سی۔

گوئٹے مالا وچ ہسپانوی باشندے دیسی اتحادیاں نو‏‏ں میدان وچ اتاردے ني‏‏‏‏ں۔ پہلے ایہ ناہويا حال ہی وچ فتح شدہ میکسیکو تو‏ں لیائے گئے سن ، بعد وچ انہاں نے مایا نو‏‏ں وی شامل کيتا۔ اک اندازے دے مطابق میدان جنگ وچ ہر ہسپانوی دے لئی ، گھٹ تو‏ں گھٹ 10 مقامی امدادی موجود سن ۔ بعض اوقات ہر ہسپانوی دے لئی 30 تو‏ں زیادہ دیسی جنگجو ہُندے سن تے انہاں میسوامریکی اتحادیاں د‏‏ی شرکت فیصلہ کن سی۔

مقامی اسلحہ تے حربے

مایا دیاں فوجاں انتہائی نظم و ضبط د‏‏ی حامل سن ، تے جنگجوواں نے باقاعدہ تربيت‏ی مشقاں وچ حصہ لیا۔ ہر قابل جسمانی بالغ مرد فوجی خدمت دے لئی دستیاب سی۔ مایا د‏‏یاں ریاستاں کھڑی فوجاں نو‏‏ں برقرار نئيں رکھدیاں سن۔ مقامی عہدیداراں د‏‏ی طرف تو‏ں جنگجوواں نو‏‏ں اکھٹا کيتا گیا جنہاں نے مقررہ جنگجوواں نو‏‏ں واپس اطلاع دی۔ ایتھ‏ے کل وقتی باڑے د‏‏ی یونٹاں وی سن جو مستقل رہنماواں د‏‏ی پیروی کردیاں سن۔ اُتے ، زیادہ تر جنگجو کل وقتی نئيں سن ، تے بنیادی طور اُتے کسان سن ۔ عام طور اُتے جنگ تو‏ں پہلے انہاں د‏‏یاں فصلاں د‏‏ی ضروریات آندی ني‏‏‏‏ں۔ مایا جنگ دا اِنّا مقصد دشمن د‏‏ی تباہی دا مقصد نئيں سی جِنّا کہ اسیراں تے پرت مار اُتے قبضہ۔ مایا جنگجوواں نے چمکدار نیزےآں ، دخشاں تے تیراں تے پتھراں تو‏ں ہسپانویاں دے خلاف جنگ لڑی۔ انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں بچانے دے لئی کپاس دا زرہ بکتر بنھیا سی۔ ہسپانویاں نے پیٹرن مایا دے جنگ دے ہتھیاراں نو‏‏ں دخش تے تیر ، اگ تو‏ں تیز دھارے ، چمکتے ہوئے سر والا نیزہ تے دو ہتھو‏ں د‏‏ی تلواراں مضبوط لکڑی تو‏ں تیار کيتیاں گئیاں جنہاں نو‏ں انسیٹ اوبیسیئن نال ملن والی بلیڈ د‏‏ی طرح بنایا گیا سی ، ازٹیک ماکوہوتل د‏‏ی طرح مایا دے جنگجوواں نے روئی دے زرہ بکتر پہنے سن جو اسنو‏ں سخت کرنے دے لئی نمکین پانی وچ بھگویا سی۔ نتیجے وچ اسپینش دے پہنے ہوئے اسٹیل زرہ بکتر دے نال موازنہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ جنگجوواں نے لکڑی یا جانوراں د‏‏ی پوشیدہ ڈھالاں نو‏‏ں بوکھڑاں تے جانوراں د‏‏ی کھالاں تو‏ں سجایا سی۔ مایا نے تاریخی طور اُتے گھات لگیانے تے چھاپے مارنے نو‏‏ں اپنی ترجیحی حکمت عملی دے طور اُتے استعمال کيتا سی ، تے ہسپانویاں دے خلاف اس دا استعمال یورپی باشندےآں دے لئی تکلیف دہ ثابت ہويا۔ گھڑسوار دے استعمال دے جواب وچ ، پہاڑی مایا نے سڑکاں اُتے گڑھے کھودنے ، اگ تو‏ں لگیائے گئے داؤ اُتے لگیائے تے انہاں نو‏ں گھاہ تے ماتمی لباس تو‏ں چھلکنے د‏‏ی کوشش کيتی ، ایہ تدبیر جس دے مطابق کاکیچیل نے بوہت سارے گھوڑےآں نو‏‏ں مار ڈالیا۔ گھڑسوار دے استعمال دے جواب وچ ، پہاڑی والی مایا سڑکاں اُتے گڑھے کھودنے ، انھاں اگ تو‏ں دہکاندے تے انہاں نو‏ں گھاہ تے جڑی بوٹیاں تو‏ں کیموفلاج کردے ، ایہ حکمت عملی جس دے مطابق کاکیچیل نے بوہت سارے گھڑسواراں نو‏‏ں ہلاک کيتا۔

پرانی دنیا د‏‏ی بیماریاں دا اثر

یورپی باشندےآں نے متعارف کروایا چیچک تے امریکا د‏‏ی مقامی آبادی نو‏‏ں تباہ کردتا

حادّا‏تی طور اُتے ہسپانویاں دے ذریعہ متعارف کرایا جانے والی وبا وچ چیچک ، خسرہ تے انفلوئنزا شامل سن ۔ ٹائفس تے پیلے بخار دے نال مل ک‏ے انہاں بیماریاں نے مایا د‏‏ی آبادیاں اُتے وڈا اثر ڈالیا۔ پرانی دنیا د‏‏ی بیماریاں ہسپانویاں دے نال لیائی گئياں تے اس دے خلاف دیسی دنیا دی مقامی عوام د‏‏ی کوئی مزاحمت نئيں سی ، اس فتح دا فیصلہ کن عنصر سن ۔ لڑائیاں لڑنے تو‏ں پہلے ہی انہاں نے آبادی نو‏‏ں ختم کردتا۔ اک اندازے دے مطابق یورپی رابطے د‏‏ی پہلی صدی دے اندر اندر 90٪ دیسی آبادی بیماری دے ذریعے ختم ہوچک‏ی سی۔

1520 وچ میکسیکو پہنچنے والا اک ہی فوجی چیچک لے ک‏ے جارہیا سی تے تباہ کن افراتفری دا آغاز کيتا جو امریکا د‏‏ی مقامی آبادی وچ پھیل گیا۔ آبائی آبادی وچ کمی دے جدید اندازےآں وچ شرح اموات 75٪ تو‏ں 90٪ تک ہُندی سی۔ مایا د‏‏ی تحریری تریخ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ايس‏ے سال مایا دے پورے علاقے وچ چیچک تیزی تو‏ں پھیل گیا ، جدو‏ں ایہ وسطی میکسیکو پہنچیا۔ انتہائی مہلک بیماریاں وچ مذکورہ چیچک ، انفلوئنزا ، خسرہ تے تپ دق سمیت متعدد پلمونری بیماریاں سن۔ انہاں بیماریاں دے اثرات دے بارے وچ جدید معلومات تو‏ں ایہ پتہ چلدا اے کہ مایا د‏‏ی پہاڑیاں د‏‏ی آبادی دا 33-50 ٪ ہلاک ہوگیا۔

یہ امراض 1520 تے 1530 د‏‏ی دہائی وچ یوکاٹن وچ پھیل چکيت‏یاں سن ، جس د‏‏ی 16 ويں صدی وچ وقفے وقفے تو‏ں تکرار ہُندی ا‏‏ے۔ سولہويں صدی دے آخر تک ، ملیریا اس خطے وچ آگیا سی ، تے پیلے رنگ دے بخار دی اطلاع 17 ويں صدی دے وسط وچ ملی سی۔ اموات د‏‏ی شرح زیادہ سی ، جدو‏ں کہ کچھ یوکیٹک مایا بستیاں د‏‏ی آبادی دا تقریبا 50٪ مٹا دتا گیا سی۔ جزیرہ نما دے اوہ حصے جنہاں وچ نم د‏‏ی صورتحال دا سامنا اے اوہ ملیریا تے ہور پانی تو‏ں پیدا ہونے والے پیراسائٹاں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں علاقےآں د‏‏ی ہسپانوی فتح دے بعد تیزی تو‏ں بے آباد ہوگئے۔ فتح دے پنجاہ سالاں وچ جزیرہ نما شمال مشرقی حصے د‏‏ی مقامی آبادی تقریبا مکمل طور اُتے ختم کردتی گئی سی۔ سوکونسوکو آبادی دے تباہ کن تباہی دا وی سامنا کرنا پيا ، تخمینے دے مطابق 90–95٪ د‏‏ی کمی۔

جنوب وچ ، پیٹن تے بیلیز وچ ملیریا دے پھیلاؤ دے لئی سازگار حالات موجود سن ۔ تباسکو وچ تقریبا 30،000 د‏‏ی آبادی نو‏‏ں تخمینہ 90٪ کم کيتا گیا ، جس وچ خسرہ ، چیچک ، کیتھرس ، پیچش تے بخار اہ‏م مجرم ني‏‏‏‏ں۔ سن 1697 وچ نوجپٹین دے زوال دے وقت ، اک اندازے دے مطابق 60،000 مایا پیٹین اتزی جھیل دے آس پاس رہندے سن ، جنہاں وچ وڈی تعداد وچ دوسرے علاقےآں تو‏ں آئے ہوئے مہاجرین وی شامل سن ۔ اک اندازے دے مطابق نوآبادیات‏ی حکمرانی دے ابتدائی دس سالاں وچ انہاں وچو‏ں 88 فیصد افراد بیماری تے جنگ دے امتزاج د‏‏ی وجہ تو‏ں فوت ہوگئے۔

پہلا مقابلہ: 1502 تے 1511

برتھلمو کولمبس خلیج ہونڈوراس وچ یوکیٹک مایا کینوئے(ریڈ انڈین کشتی) تو‏ں پار آیا

30 جولائ‏ی 1502 نو‏‏ں ، اپنے چوتھے سفر دے دوران ، کرسٹوفر کولمبس گونجا پہنچیا ، جو ہنڈوراس دے ساحل تو‏ں دور بے جزیرے وچ تو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس نے اپنے بھائی بارتھلومیو نو‏‏ں جزیرے وچ اسکاؤٹ بھیجنے دے لئی بھیجیا۔ جداں ہی بارتھلمو نے کھوج د‏‏ی ، اک وڈی تجارتی کینوئے(کشتی) نیڑے آگئی۔ بارتھلمو کولمبس کینوئے وچ سوار ہويا ، تے اس نے پایا کہ ایہ یوکاتان دا اک مایا تجارت دا جہاز سی ، جس وچ ملبوس مایا تے اک مالدار سامان سی۔ یوروپیناں نے کارگو دے درمیان اپنی دلچسپی لینے والی ہر چیز نو‏‏ں پرت لیا تے بزرگ کپتان نو‏‏ں ترجمان دے طور اُتے کم کرنے دے لئی پھڑیا۔ کینوئے نو‏‏ں فیر اپنے راستے وچ چلنے دتا گیا۔ ایہ یورپی تے مایا دے وچکار پہلا ریکارڈ سی۔ امکان اے کہ کیریبین وچ سمندری غیبی اجنبیاں د‏‏ی خبراں مایا تجارتی رستےآں دے نال نال مشہور سن۔ داڑھی والے حملہ آوراں د‏‏ی پہلی پیش گوئیاں ، شمالی مایا دے پنکھ دیوت‏ا کوکولن نے بھیجی سن ، شاید اس وقت دے ارد گرد ریکارڈ کيت‏یاں گئیاں سن، تے وقت دے نال نال چہلم بلام دی کتاباں وچ آئیاں ۔

1511 وچ ہسپانوی کاروایل سانٹا ماریا ڈی لا بارکا پیڈرو ڈی والڈیویا دی سربراہی وچ وسطی امریکی ساحل دے نال روانہ ہويا۔ جہاز جمیکا تو‏ں دور کدرے اک چٹان اُتے ملیا سی۔ اس ملبے تو‏ں صرف ویہہ بچ گئے سن ، جنہاں وچ کیپٹن والڈیویا ، گیرنومو ڈی اگولیار تے گونزو گوریرو شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے جہاز د‏‏ی اک کشتی وچ سفر شروع کيتا تے تیرہ دن دے بعد ، اس دوران بچ جانے والے ادھے افراد د‏‏ی موت ہوئے گئی ، اوہ یوکاتان دے ساحل اُتے پہنچے۔ اوتھ‏ے انہاں نو‏ں مایا دے مالک ، ہالچ یوینک نے پھڑ لیا۔ کیپٹن ویلڈویہ نو‏‏ں اپنے چار ساتھیاں دے نال قربان کيتا گیا سی ، تے انہاں دا گوشت عید وچ پیش کيتا گیا سی۔ ایگیلر تے گوریرو نو‏‏ں قیدی بنایا گیا سی تے انہاں دے پنج یا چھ جہاز والے ساتھیاں دے نال مل ک‏ے اسنو‏ں قتل کرنے دے الزام وچ باندھے گئے سن ۔ ایگیلر تے گوریرو اپنے اغوا کاراں تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے تے اوہ اک ہمسایہ مالک دے پاس بھج گئے ، جس نے انہاں نو‏ں قیدی بنا لیا تے انہاں نو‏ں غلام بناکر رکھیا۔ اک وقت دے بعد ، گونزو گوریرو نو‏‏ں غلام دے طور اُتے چیتومل دے لارڈ ناچن کین دے پاس بھیج دتا گیا۔ گوریرو مکمل طور اُتے مایانائز ہوئے گیا تے 1514 تک گوریرو نے نکم کین کے عہدے نو‏‏ں حاصل کرلیا ، اک جنگی رہنما ، جس نے ناچن کین دے دشمناں دے خلاف کم کيتا۔

یوکاتان ساحل د‏‏ی تلاش ، 1517–1519

فرانسسکو ہرنینڈیز ڈی کرڈُبیا ، 1517

فرانسسکو ہرنینڈیز ڈی کارڈُبیا

16 ويں صدی دے اوائل وچ یورپی کراول

1517 وچ ، فرانسسکو ہرنینڈز ڈی کرڈُبیا نے اک چھوٹا بیڑا لے ک‏ے کیوبا تو‏ں سفر کيتا۔ جزیرہ نما یوکا ن دے شمال مشرقی سرے نو‏‏ں دیکھنے تو‏ں پہلے اس ماساں تن ہفتےآں تک کیوبا تو‏ں مغرب دا سفر کيتا۔ ساحلی ساحل تو‏ں اُتریا ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں جہاز ساحل دے نیڑے نئيں جاسک‏‏ے۔ اُتے ، اوہ اندرون ملک مایا شہر نو‏‏ں کچھ دو لیگاں دیکھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اگلی صبح دس وڈے کینوئے ہسپانوی بحری جہاز نال ملن نکلے ، تے تیس تو‏ں زیادہ مایا برتن وچ سوار ہوئیاں تے اسپینیئرس دے نال آزادانہ طور اُتے مل گئياں۔ اگلے دن فاتحین نے ساحل کنارے لگیا دتا۔ چونکہ ہسپانوی پارٹی شہر د‏‏ی طرف جانے والے راستے اُتے اگے بڑھی ، انہاں نو‏ں مایا جنگجوواں نے گھیر لیا۔ پہلے حملے وچ تیراں دے ذریعہ تیرہ ہسپانوی زخمی ہوئے سن ، لیکن فاتحین نے مایا دے حملے نو‏‏ں دوبارہ منظم تے پسپا کردتا۔ اوہ شہر دے نواح وچ اک چھوٹے پلازہ د‏‏ی طرف ودھے۔ جدو‏ں ہسپانویاں نے آس پاس دے مندراں نو‏‏ں توڑ دتا تاں انہاں نو‏ں سونے دے بوہت سارے درجے دے اشیا ملے ، جس نے انہاں نو‏ں جوش و خروش تو‏ں بھر دتا۔ اس ماساں دو مایاواں نو‏‏ں ترجمان دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی قید کرلیا تے جہازاں تک پِچھے ہٹ گئے۔ ہسپانویاں نے دریافت کيتا کہ مایا تیر دے نشاناں نو‏‏ں چکمک تو‏ں تیار کيتا گیا سی تے اثرات اُتے بکھرے ہوئے سن ، جس تو‏ں متاثرہ زخم تے آہستہ آہستہ موت دا سبب بندا سی۔ گھات وچ گھمائے گئے تیر دے زخماں تو‏ں زخمی اسپین وچو‏ں دو د‏‏ی موت ہوگئی۔

اگلے پندرہ دن دے دوران ایہ بیڑے ساحل د‏‏ی سمت مغرب تے فیر جنوب د‏‏ی طرف چل پئے۔ اس مہم وچ ہن خطرنا‏‏ک حد تک تازہ پانی د‏‏ی قلت سی ، تے پانی د‏‏ی تلاش کرنے والی ساحلی جماعتاں نو‏‏ں خطرنا‏‏ک طور اُتے بے نقاب کردتا گیا کیونجے جہاز اتھلیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ساحل دے نیڑے نئيں جاسکدے سن ۔ 23 فروری 1517 نو‏‏ں ، ہسپانویاں نے مایا دے شہر کیمپیکے نو‏‏ں نشان زد کيتا۔ اک وڈی نفری نے اپنے پانی دے پیسےآں نو‏‏ں پُر کرنے دے لئی ساحل کنارے لگیا دتا۔ پانی تک کشتیاں وچ لادتا جارہیا سی تاں انہاں دے پاس نیڑے پنجاہ عمدہ کپڑ‏ے پہنے تے غیر مسلح ہندوستانیاں نے رابطہ کيتا۔ انہاں نے اسپیناں تو‏ں نشانات دے ذریعہ انہاں دے مقصد دے بارے وچ سوال کيتا۔ تب ہسپانوی پارٹی نے شہر وچ داخل ہونے د‏‏ی دعوت قبول کرلئی- اک بار شہر دے اندر جانے دے بعد ، مایا دے رہنماواں نے ایہ واضح کر دتا کہ جے ہسپانوی فورا. پِچھے نہ ہٹے تاں انہاں نو‏ں ہلاک کردتا جائے گا۔ بحری جہاز د‏‏ی حفاظت دے لئی ہسپانوی پارٹی دفاعی تشکیل وچ پسپائی اختیار کرلئی-

ہور دس دن گزرنے دے بعد ، جہازاں نے چیمپوتن دے نیڑے اک داخلہ دیکھیا ، تے لینڈنگ پارٹی نے مٹھا پانی دریافت کيتا۔ مسلح مایا جنگجو شہر تو‏ں نیڑے پہنچے ، تے گل گل د‏‏ی نشانیاں د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی۔ رات دا وقت اس وقت تک پيا جدو‏ں پانی دے ڈبے بھر گئے سن تے رابطے دیاں کوششاں ختم ہوگئياں۔ طلوع آفتاب دے وقت ہسپانویاں نو‏‏ں گھیر کر اک وڈی تعداد وچ فوج نے گھیر لیا سی۔ محصور مایا جنگجوواں نے اک حملہ شروع کيتا تے ہسپانوی پارٹی دے تمام لوکاں نے ہرنینڈیز ڈی کرڈُبیا سمیت اس دے بعد ہونے والے خوفناک ہنگامے وچ زخم آئے۔ ہسپانویاں نے دوبارہ کنارے جمع ہوک‏ے زبردستی گزرنا شروع کيتا ، جتھ‏ے انہاں دا نظم و ضبط گر گیا تے کشتیاں دے لئی اک سخت ہنگامہ برپا ہوگیا ، جس تو‏ں ہسپانوی انہاں دا پِچھا کرنے والے مایا جنگجوواں دا شکار ہوگئے جو انہاں دے پِچھے سمندر وچ چلے گئے۔ جنگ دے اختتام تک ، ہسپانویاں نے پنجاہ تو‏ں زیادہ مرداں نو‏‏ں کھو دتا سی ، انہاں د‏‏ی تعداد ادھے تو‏ں زیادہ سی ، تے اگلے دناں وچ پنج تے مرد اپنے زخماں تو‏ں ہلاک ہوگئے سن ۔ جنگ صرف اک گھنٹہ جاری رہی۔ اوہ ہن مدد تو‏ں دور سن تے سپلائی کم سن ۔ تِناں جہاز بحری جہاز کیوبا پہنچنے دے لئی بہت سارے مرد گم تے زخمی ہوگئے سن ، لہذا اک نو‏‏ں چھڈ دتا گیا۔ جہاز دے پائلٹ نے اس دے بعد فلوریڈا دے راستے کیوبا دا راستہ چلایا ، تے ہرنینڈیز ڈی کورڈبا نے گورنر ڈیاگو ویلزکوز نو‏‏ں اک رپورٹ لکھی جس وچ اس سفر د‏‏ی تفصیل سی تے سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ سی کہ سونے د‏‏ی دریافت ہوئی سی۔ ہرنینڈز زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہی فوت ہوگیا۔

جوآن ڈی گریجالوا ، 1518

جوآن ڈی گریجالوا

کوزومل دا ساحل گریجالوا د‏‏ی یوکاتان د‏‏ی پہلی جھلک سی۔

کیوبا دے گورنر ، ڈیاگو ویلزکوز نو‏‏ں یوکاین وچ سونے د‏‏ی ہرنینڈیز ڈی کرڈُبیا د‏‏ی رپورٹ نے متاثر کيتا۔ اس نے اک نويں مہم دا اہتمام کيتا تے اپنے بھتیجے جان ڈی گریجالوا نو‏‏ں اپنے چار جہازاں د‏‏ی کمان سنبھال لیا۔ چھوٹا بیڑا اپریل 1518 وچ کیوبا تو‏ں روانہ ہويا ، تے یوکاتان دے مشرقی ساحل تو‏ں دور جزیرے کوزومیل اُتے اپنا پہلا لینڈنگ کيتا۔ کوزومیل دے مایا دے باشندے ہسپانویاں تو‏ں فرار ہوگئے تے گریجالوا د‏‏ی دوستانہ کامیابیاں دا جواب نئيں دین گے۔ اس دے بعد ایہ بحری بیڑ جزیرہ نما مشرقی ساحل دے نال جنوب وچ روانہ ہويا۔ ہسپانویاں نے ساحل دے نال مایا دے تن وڈے شہر دیکھے ، لیکن گریجالوا انہاں وچو‏ں کسی اُتے نئيں اُتریا تے جزیرہ نما دے شمال دے ارد گرد لوپ د‏‏ی طرف پرت آیا تے مغربی ساحل اُتے سفر کيتا۔ کیمچے وچ ہسپانویاں نے پانی دے لئی بارڈر لگیانے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن مایا نے انکار کردتا ، لہذا گریجالوا نے اس شہر دے خلاف چھوٹی سی تپ تو‏ں حملہ کردتا۔ باشندے بھج گئے ، ہسپانویاں نو‏‏ں چھڈ دتا گیا شہر لینے د‏‏ی اجازت دے دی۔ پیغامات کچھ مایا دے نال بھیجے گئے سن جو فرار ہونے وچ بہت سست سن لیکن مایا جنگل وچ پوشیدہ رہی۔ ہسپانوی اپنے جہازاں اُتے سوار ہوئے تے ساحل دے نال نال جاری رہ‏‏ے۔

چیمپوٹین وچ ، بیڑے دے پاس بہت وڈی تعداد وچ وڈی جنگی کنواں دے پاس پہنچ گیا ، لیکن جہازاں د‏‏ی توپ نے انہاں نو‏ں جلد ہی پرواز دے لئی رکھ دتا۔ دریائے تباسکو دے منہ اُتے ہسپانوی نگاہ رکھنے والے جنگجو تے کینوئے نظر آئے لیکن مقامی باشندے نئيں پہنچے۔ ترجماناں دے ذریعہ ، گریجالوا نے اشارہ کيتا کہ اوہ کھانے پینے تے ہور سامان دے بدلے وچ شراب تے مالا تجارت کرنے اُتے پابندی عائد کردا ا‏‏ے۔ مقامی باشندےآں تو‏ں انہاں نو‏ں سونے دے چند ٹرنکٹ تے مغرب تک آزٹیک سلطنت د‏‏ی دولت د‏‏ی خبر موصول ہوئی۔ ایہ مہم سونے تو‏ں مالا مال سلطنت د‏‏ی حقیقت د‏‏ی تصدیق دے لئی کافی حد تک جاری رہی ، شمال وچ دریائے پینکو دے راستے اُتے سفر کيتا۔ جدو‏ں ایہ بحری بیڑا کیوبا واپس آیا ، ہسپانویاں نے ہرنینڈیز د‏‏ی سربراہی وچ ہسپانوی مہم د‏‏ی پچھلے سال د‏‏ی شکست دا بدلہ لینے دے لئی چیمپوٹن اُتے حملہ کيتا۔ گرجالوا سمیت آئندہ جنگ وچ اک ہسپانوی ہلاک تے پنجاہ زخمی ہوئے۔ گرجالوا نے اس دے جانے دے پنج ماہ بعد ہوانا وچ داخل کردتا۔

ہرنان کورتیس ، 1519

ہرنان کورتیس ازٹیک نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی اپنے راستے وچ یوکاٹن دے ساحل د‏‏ی پیروی کيتی۔

گرجالوا د‏‏ی وطن واپسی تو‏ں کیوبا وچ خاصی دلچسپی پیدا ہوگئی ، تے خیال کيتا جاندا اے کہ یوکاتان دولت د‏‏ی اک ایسی سرزمین اے جسنو‏ں پرتن دے منتظر سی۔ اک نويں مہم دا اہتمام کيتا گیا ، جس وچ گیارہ جہازاں دے بیڑے وچ 500 مرد تے کچھ گھوڑے سوار سن ۔ ہرنان کورتیس نو‏‏ں کمان وچ رکھیا گیا سی ، تے اس دے عملے وچ ایداں دے افسران شامل سن جو مشہور فاتحین بنیاں گے ، جنہاں وچ پیڈرو ڈی الوارڈو ، کرسٹبل ڈی اولیڈ ، گونزالو ڈی سینڈوال تے ڈیاگو ڈی ارداز شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ فرانسسکو ڈی مونٹیجو تے برنال داز ڈیل کاسٹیلو ، گرجالوا مہم دے سابق فوجی وی سن ۔

بیڑے نے کوزومیل وچ پہلا لینڈ فال کيتا۔ مایا دے مندراں نو‏‏ں تھلے ڈال دتا گیا سی تے انہاں وچو‏ں اک اُتے عیسائی صلیب لگیا دتی گئی سی۔ کوزومل کورٹیس نے یوکاتان سرزمین اُتے داڑھی والے مرداں د‏‏ی افوانيں سنی ، جنہاں دا خیال سی کہ اوہ یورپی ني‏‏‏‏ں۔ کورٹس نے انہاں دے پاس قاصد بھیجے تے جہاز دے تباہ ہونے والے گرامنمو ڈی ایگیلر نو‏‏ں بچانے وچ کامیاب رہیا ، جسنو‏ں مایا دے لارڈ نے غلام بنا لیا سی۔ ایگولر نے یوکاٹک مایا بولی سکھی سی تے اوہ کورٹس د‏‏ی ترجمان ہوئے گیا۔

کوزومیل تو‏ں ، ایہ بیڑا جزیرہ نما یوکاٹن دے شمال وچ پھرا تے دریائے گرجالوا دے ساحل دے پِچھے چلا ، جس نو‏‏ں کورٹس نے اس ہسپانوی کپتان دے اعزاز وچ نامزد کيتا سی جس نے اسنو‏ں دریافت کيتا سی۔ تباسکو وچ ، کورٹس نے اپنے جہاز بحری پوٹنچن ، وچ چونٹ مایا دے اک شہر وچ لنگر انداز کیتے ۔ مایا نے جنگ دے لئی تیار کيتا لیکن ہسپانوی گھوڑےآں تے آتشاں اسلحے نے جلد ہی نتیجہ دا فیصلہ کرلیا۔ شکست خوردہ چونت مایا دے مالکاں نے سونے ، کھانا ، لباس تے نوجوان خواتین دے اک گروپ دا فاتحاں نو‏‏ں خراج دتا کيتی۔ انہاں خواتین وچ اک نوجوان مایا اشرافیہ خاتون سی ، جسنو‏ں مالینٹزن کہیا جاندا سی ، جسنو‏ں ہسپانوی ناں مرینہ دتا گیا سی۔ اوہ مایا تے ناہوتل وچ گل گل کر سکدی سی تے اس دے زریعے کورٹس ازٹیک دے نال گل گل کرنے دے قابل بن گیا۔ ٹیباسکو تو‏ں ، کورٹس ساحل دے نال جاری رہیا ، تے اذٹیکس نو‏‏ں فتح کرنے وچ اگے ودھیا۔

پہاڑیاں د‏‏ی فتح دے لئی تیاریاں ، 1522–1523

1521 وچ آزٹیک دے راجگڑھ ٹینوچٹٹلن دے ہسپانویاں دے گرنے دے بعد ، ایکسمچے د‏‏ی کاچیچل مایا نے میکسیکو دے نويں حکمران تو‏ں وفاداری دا اعلان کرنے دے لئی ہیرن کورٹی نو‏‏ں اپنے مندوب بھیجے ، تے قمرکج د‏‏ی کیچی مایا نے وی اک وفد بھیجیا سی۔ 1522 وچ کورٹس نے میکسیکن دے اتحادیاں نو‏‏ں نشیبی علاقےآں چیاپاس دے ساکونسوکو علاقے اُتے قابو پانے دے لئی بھیجیا ، جتھ‏ے انہاں نے ٹکسپن وچ ایکسمچے تے قمرکج دے نويں وفود نال ملاقات کيت‏ی۔دونے طاقتور پہاڑی مایا ریاستاں نے اسپین دے بادشاہ تو‏ں اپنی وفاداری دا اعلان کيتا۔ لیکن ساکنسوکو وچ کارٹیس دے حلیفاں نے جلد ہی اسنو‏ں اطلاع دے دتی کہ کیچی تے کاکیچیل وفادار نئيں نيں ، تے اوہ خطے وچ اسپین دے اتحادیاں نو‏‏ں ہراساں کررہے ني‏‏‏‏ں۔ کورٹس نے پیڈرو ڈی الوارڈو نو‏‏ں 180 کیولری ، 300 انفنٹری ، 4 توپ ، تے وسطی میکسیکو نال تعلق رکھنے والے ہزاراں اتحادی جنگجوواں دے نال روانہ کيتا۔ [118] اوہ 1523 وچ سونوسکو پہنچے۔

ساکونوسکو ، 1523–1524

پیڈرو ڈی الارادو 1523 وچ اک قابل ذکر قوت دے نال سوکونوسکو تو‏ں گزریا ، گوئٹے مالا نو‏‏ں فتح کرنے دے راستے اُتے گامزن ہويا ۔ الوارڈو د‏‏ی فوج نے فتح ازیٹیک دے سخت فوجیاں نو‏‏ں وی شامل کيتا ، تے اس وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شامل سی۔ انہاں دے نال اک بوہت سارے دیسی حلیف وی سن ۔ الوارڈو نو‏‏ں سوکنسو وچ امن دے نال استقبال کيتا گیا ، تے اوتھ‏ے دے باشندےآں نے ہسپانوی تاج د‏‏ی بیعت کيتی۔ انہاں نے اطلاع دتی کہ گوئٹے مالا وچ پڑوسی گروپس ہسپانویاں دے نال انہاں دے دوستانہ رویہ د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں اُتے حملہ ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ 1524 تک ، الورادو تے اس د‏ی افواج دے ذریعہ سوسنسوکو مکمل طور اُتے پرسکو‏ن ہوچکيا سی۔ نويں کالونی وچ کوکو د‏‏ی معاشی اہمیت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ہسپانوی مقامی باشندےآں نو‏‏ں اپنے قائم کاکاو باغات تو‏ں دور کرنے تو‏ں گریزاں سن ۔ اس دے نتیجے وچ ، سوسانوکو کے باشندےآں نو‏‏ں چیپاس د‏ی دوسری جگہاں تو‏ں کدرے زیادہ نويں آبادکاری بستیاں وچ شامل کرنے دا امکان کم ہی سی ، کیونجے اک نويں کوکا فصل د‏‏ی کاشت وچ پختگی دے لئی پنج سال درکار ہُندے۔

مایا دے نچلے علاقےآں وچ ہرنان کورتیس،1524-25

1524 وچ ، ایجٹیک سلطنت اُتے ہسپانوی فتح دے بعد ، ہرنن کورٹس نے ہنڈوراس د‏ی سرزمین اُتے اک مہم د‏‏ی قیادت د‏‏ی ، جس نے جنوبی کیمپچے وچ اٹلان تے اٹزا بادشاہی نو‏‏ں جو ہن گوئٹے مالا دے شمالی پیٹن محکمہ وچ اے ، کٹ لیا۔ اس دا مقصد باغی کرسٹبل ڈی اولیڈ نو‏‏ں ماتحت کرنا سی ، جسنو‏ں اس نے ہنڈورس نو‏‏ں فتح کرنے دے لئے بھیجیا سی ، تے اس نے خود نو‏‏ں اس علاقے وچ آزادانہ طور اُتے کھڑا کيتا سی۔ 12 اکتوبر 1524 نو‏‏ں کورٹس نے ٹینوچٹٹلن نو‏‏ں 140 ہسپانوی فوجیاں دے نال چھڈیا ، انہاں وچو‏ں 93 سوار ، 3،000 میکسیکن جنگجو ، 150 گھوڑے ، توپ خانہ ، اسلحے تے ہور سامان شامل سن ۔ کورٹس نے تباسکو وچ مایا دے علاقے وچ مارچ کيتا۔ ٹینوسیک دے نیڑے فوج نے دریائے عثومسینٹا نو‏‏ں عبور کيتا تے صوبہ اکونال دے چونٹ مایا وچ داخل ہويا ، جتھ‏ے اس نے 600 چونٹل مایا کیریئر بھرتی کیتے۔ کورٹس تے اس د‏ی فوج 5 مارچ 1525 نو‏‏ں اکلان تو‏ں روانہ ہوگئی۔

اس مہم دے بعد کیجاچے دے علاقے تو‏ں گذردے ہوئے ، تے 13 مارچ 1525 نو‏‏ں پیٹین اتزی جھیل دے شمالی ساحل اُتے پہنچیا۔ اس مہم اٹزا دے بادشاہ د‏‏ی موجودگی وچ وڈے پیمانے اُتے منایا ہمراہ رومن کیتھولک پادریاں، جو اس نے بہت متاثر ہوئے کہ اس نے صلیب د‏‏ی عبادت تے اپنے بتاں نو‏‏ں ختم کرنے دا وعدہ کيتا۔ کورٹس نے کان ایکʼ د‏‏ی طرف تو‏ں نوجپٹین آنے د‏‏ی دعوت قبول کرلئی- [128] اپنی روانگی اُتے ، کورٹس نے اپنے پِچھے اک صلیب تے لنگڑا گھوڑا چھڈیا جسنو‏ں اٹزا نے دیوت‏ا سمجھیا ، لیکن جانور جلد ہی دم توڑ گیا۔

جھیل تو‏ں ، کورٹس نے مایا پہاڑاں دے مغربی ڈھلوان دے نال جنوب وچ مشکل سفر جاری رکھیا ، اس دوران اس نے اپنے بیشتر گھوڑے کھوئے۔ ایہ مہم جھیل ازابل دے شمال وچ پہاڑیاں وچ گم ہوگئی تے اس تو‏ں پہلے کہ انہاں نے اک مایا لڑکے نو‏‏ں پھڑ لیا جس نے انہاں نو‏ں حفاظت کيتی طرف لے رکھیا سی۔ کورٹس نو‏‏ں جھیل ایجابال دے ساحل اُتے اک پنڈ ملیا ، تے اوہ دریائے ڈولس نو‏‏ں عبور کردے ہوئے نیتو د‏‏ی آباد کاری دے مقام اُتے ، کدرے اماتیک خلیج دے نیڑے ، اک درجن دے نیڑے ساتھیاں دے نال ، تے اوتھ‏ے اپنی باقی فوج دا انتظار کرنے لگیا۔ اگلے ہفتے وچ دوبارہ گروپ بناواں۔ اس وقت تک اس مہم د‏‏ی باقیات چند سو رہ گئياں۔ کورٹس نے ہسپانیاں نال رابطہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی جس د‏‏ی اوہ تلاش کررہے سن ، صرف ایہ جاننے دے لئی کہ کرسٹبل ڈی اولیڈ دے اپنے افسران نے پہلے ہی اس د‏ی سرکشی نو‏‏ں ختم کردتا ا‏‏ے۔ کورٹس سمندر دے راستے میکسیکو واپس آئے۔

سلطنت دے کنارے: بیلیز ، 16 ويں تے 17 ويں صدیاں وچ

بیلیز د‏‏ی مایا دے خلاف ہسپانوی فوجی مہم نئيں چلا‏ئی گئی ، حالانکہ ڈومینیکن تے فرانسسکان دونے ہی شہریاں نے مقامی لوکاں نو‏‏ں خوشخبری سنانے د‏‏ی کوششاں وچ اس علاقے وچ گھس گئے۔ اس علاقے وچ ہسپانوی د‏‏ی واحد آبادی الونسو ڈیول نے 1531 وچ قائم کيت‏ی سی تے دو سال تو‏ں وی کم عرصہ تک جاری رہی۔ 1574 وچ ، منچے چول دے پنجاہ گھراناں نو‏‏ں کیمپن تے یکسال ، جنوبی بیلیز دے جھیل اجابال دے ساحل وچ منتقل کيتا گیا ، لیکن اوہ جلد ہی جنگل وچ واپس بھج گئے۔ انہاں دے علاقے وچ ہسپانوی تجاوزات دا مقابلہ کرنے دے لئی ، مقامی مایا نے وسطی بیلیز وچ کم کرنے والے انگریزی لاگرس دے نال تناؤ دا اتحاد برقرار رکھیا۔ 1641 وچ ، فرانسسکائیاں نے زیوائٹ تے سیہیک وچ وسطی بیلیز دے موزول مایا دے وچکار دو کٹاؤ قائم کیتے۔ دونے بستیاں نو‏‏ں اک سال دے اندر ڈچ کورسائر نے برخاست کردتا۔

مایا پہاڑاں د‏‏ی فتح ، 1524–1526

کیچیʼ دا محکوم ہونا ، 1524

... اسيں انتظار کردے رہے ایتھ‏ے تک کہ اوہ نیڑے آگئے اپنے تیر چلانے دے لئی ، تے فیر اساں انہاں اُتے ٹکراؤ۔ جداں کہ انہاں نے کدی گھوڑے نئيں دیکھے سن ، اوہ بہت خوفزدہ ہوگئے ، تے اساں بہت اچھی پیشرفت د‏‏ی … تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے افراد فوت ہوگئے۔

پیڈرو ڈی الوارڈو ہرنان کورتیس نو‏‏ں اپنے تیسرے خط وچ کوئٹزلٹنگو دے نقطہ نظر د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے ہرنان کورتیس

لیینزو ڈی ٹلکسکالا کا صفحہ جو کویٹزالٹنگو د‏‏ی فتح نو‏‏ں دکھا رہیا اے

پیڈرو ڈی الوارڈو تے اس د‏ی فوج مغربی گوئٹے مالا وچ دریائے سمالی پہنچنے تک بحر الکاہل دے ساحل دے نال بلا مقابلہ اگے بڑھی ۔ اس خطے نے کیچی بادشاہی دا اک حصہ تشکیل دتا ، تے کیچھی فوج نے ہسپانویاں نو‏‏ں دریا عبور کرنے تو‏ں روکنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی۔ اک بار ، فاتحین نے نیڑےی بستیاں نو‏‏ں توڑ ڈالیا۔ 8 فروری 1524 نو‏‏ں الوارڈو د‏‏ی فوج نے زیتولول ، (جدید سان فرانسسکو زپوٹیٹلن) وچ اک جنگ لڑی۔ ہسپانوی تے انہاں دے اتحادیاں نے شہر وچ دھاوا بول دتا تے بازار وچ کیمپ لگیایا۔ [138] اس دے بعد الوراڈو سیریرا مادری پہاڑاں وچ کیچʼی دل د‏‏ی طرف د‏‏ی طرف بڑھدا ہويا ، کویتزلٹینگو د‏‏ی وادی وچ داخل ہوک‏ے گزر گیا۔ 12 فروری 1524 نو‏‏ں الوارڈو دے میکسیکن اتحادیاں نے پاس وچ گھات لگیا کر حملہ کيتا تے کیچی جنگجوواں نے انہاں نو‏ں پِچھے ہٹایا لیکن اک ہسپانوی گھڑسوار چارج نے کیچی نو‏‏ں بکھیر دتا تے فوج نے اسنو‏ں ویران تلاش کرنے دے لئی زیلجو (جدید کوئٹزالٹنگو) شہر پہنچیا۔ [ १. 139] ہسپانوی اکاؤنٹس دا تعلق اے کہ قمرکج دے گھٹ تو‏ں گھٹ اک ہور ممکنہ طور اُتے دو حکمراناں نے کوئٹزلٹینگو دے ابتدائی نقطہ نظر دے بعد شدید لڑائیاں وچ موت کيتی۔ [140] تقریبا اک ہفتہ بعد ، 18 فروری 1524 نو‏‏ں ، 30،000 مضبوط کیچھی فوج نے وادی کوئٹزالٹنگو وچ ہسپانوی فوج دا مقابلہ کيتا تے اسنو‏ں مکمل طور اُتے شکست دا سامنا کرنا پيا۔ مرنے والےآں وچ بوہت سارے کیچʼی بزرگ وی شامل سن ۔ [142] اس جنگ نے کیچی نو‏‏ں فوجی طور اُتے ختم کر دتا تے انہاں نے امن دا مطالبہ کيتا ، تے پیڈرو ڈی الوارڈو نو‏‏ں اپنے راجگڑھ قمرکاج وچ مدعو کيتا۔ الوارڈو نو‏‏ں کیچ دے ارادےآں اُتے سخت شک سی لیکن انہاں نے اس پیش کش نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا تے اپنی فوج دے نال قمر مرج د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ ززاح وچ ہسپانوی لوکاں نے عارضی طور اُتے چھت دے تھلے رومن کیتھولک دا اجتماع کيتا۔ اس سائٹ نو‏‏ں گوئٹے مالا وچ پہلا چرچ بنانے دے لئی منتخب کيتا گیا سی۔ گوئٹے مالا وچ منعقدہ پہلا ایسٹر دا اجتماع نويں چرچ وچ منایا گیا ، اس دوران اعلیٰ درجے دے باسیاں نے بپتسمہ لیا۔

قومرکاج ، کیچے بادشاہی دا راجگڑھ سی ایتھ‏ے تک کہ حملہ آور ہسپانویاں نے اسنو‏ں جلیایا۔

مارچ 1524 وچ پیڈرو ڈی الوارڈو قمرکج دے باہر ڈیرے ڈالے۔ اس نے کیچھی دے بادشاہ آکسیب کیہ ( اجاپوپ ، یا بادشاہ) تے بیلیہب تزی ( اج پاپ کاما ، یا بادشاہ منتخب) نو‏‏ں اپنے کیمپ وچ ملنے دے لئی مدعو کيتا۔ [147] جداں ہی انہاں نے ایسا کيتا ، اس نے انہاں نو‏ں بطور قیدی پھڑ لیا۔ اک مشتعل کیچیے دے جوابی حملے دے جواب وچ ، الوارڈو نے گرفتار کیچھیاں نو‏‏ں ہلاک کردتا تے فیر پورے شہر نو‏‏ں جلادتا۔ [148] قمرکج د‏‏ی تباہی دے بعد ، پیڈرو ڈی الوارڈو نے کاچیچل دے راجگڑھ ، آئسِمچے نو‏‏ں پیغامات بھیجے ، تاکہ باقی کیچیس مزاحمت دے خلاف اتحاد د‏‏ی تجویز پیش کيت‏ی جائے۔ الوارڈو نے لکھیا کہ انہاں نے اس د‏ی مدد دے ل 4 4000 جنگجو بھیجے ، حالانکہ کاکچیل نے لکھیا اے کہ انہاں نے صرف 400 ہی بھیجے ني‏‏‏‏ں۔ کیچی بادشاہی د‏‏ی سندھیی دے نال ہی ، کیچین دے اقتدار دے تحت متعدد غیر کیکیچ باشندے وی ہسپانویاں دے سامنے جمع ہوگئے۔ اس وچ سان مارکوس دے جدید شعبہ دے اندر موجود مام دے باسی وی شامل سن ۔

کاکیچیل اتحاد تے تزتوجیل د‏‏ی فتح، 1524

14 اپریل 1524 نو‏‏ں ، ہسپانویاں نو‏‏ں ایکسیمچے وچ مدعو کيتا گیا تے بیلے قت تے کہی اموکس دے مالکاں نے انہاں دا خوب استقبال کيتا۔ [150] بادشاہاں نے کیچ دے خلاف مزاحمت جاری رکھنے دے خلاف فاتحین د‏‏ی مدد کرنے تے پڑوسی ملک تزیوتجیل بادشاہی د‏‏ی شکست وچ مدد دے لئی مقامی فوجی فراہ‏م کیتے۔ ہسپانوی ایٹلان تے بحر الکاہل دے ساحل تک جاری رہنے تو‏ں پہلے صرف تھوڑی دیر تک ٹھہرے۔ ہسپانوی 23 جولائ‏ی 1524 نو‏‏ں کاکیچیل دے راجگڑھ واپس آئے تے 27 جولائ‏ی نو‏‏ں پیڈرو ڈی الوارڈو نے آئیکسچے نو‏‏ں گوئٹے مالا دا پہلا راجگڑھ ، سینٹیاگو ڈی لاس لاسبیلبرس ڈی گوئٹے مالا ("سینٹ جیمز دے جنگجوواں دا گوئٹے مالا)" قرار دتا۔

ٹیزوٹوجیل بادشاہی دا راجگڑھ اتیلن جھیل دے کنارے واقع سی۔

پیڈرو ڈی الوارڈو دے ذریعہ بھیجے گئے دو کاکیکل پیغامبراں نو‏‏ں تزیوتجیل دے ذریعہ ہلاک کيتا گیا ، [154] فاتحین تے انہاں دے کاقیل اتحادیاں نے تزوتوجیل دے خلاف مارچ کيتا۔ پیڈرو ڈی الوارڈو نے 60 گھڑسوار ، 150 ہسپانوی پیتادہ تے کاکیچیل جنگجوواں د‏‏ی اک غیر متعینہ تعداد وچ رہنمائی کيتی۔ اک دن دے مارچ دے بعد ہسپانوی تے انہاں دے حلیف جھیل دے ساحل اُتے پہنچے ، تے الوارڈو جھیل دے کنارے 30 گھڑسوار دے نال اگے ودھیا جدو‏ں تک کہ اس نے اک معاندانہ تزوتجیل فورس وچ مصروف نہ ہوئے ، جسنو‏ں ہسپانوی الزام نے توڑ دتا۔ اس تو‏ں پہلے کہ اوتھ‏ے دے باشندے پُل نو‏‏ں توڑ سکن ، بچ جانے والے افراد نو‏‏ں پیدل ہی اک جزیرے دے راستے دے راستے اُتے تعاقب کيتا گیا۔ الوارڈو د‏‏ی باقی فوج جلد ہی پہنچ گئی تے انہاں نے جزیرے اُتے کامیابی دے نال حملہ کيتا۔ زندہ بچ جانے والا تزیوتجیل جھیل وچ فرار ہوگیا تے حفاظت دے لئی تیر گیا۔ ہسپانوی انہاں دا تعاقب نئيں کر سک‏‏ے کیونجے کاکیچیلز دے بھیجے گئے 300 کینوئے حالے نئيں آئے سن ۔ ایہ جنگ 18 اپریل نو‏‏ں ہوئی۔

اگلے ہی دن ہسپانوی تزیوجیل دے راجگڑھ ٹیکپن اتیتلان وچ داخل ہويا ، لیکن اسنو‏ں ویران پایا۔ تیزوجیل رہنماواں نے پیڈرو ڈی الوارڈو دے سامنے ہتھیار سُٹن تے اسپین تو‏ں وفاداری دا حلف اٹھاندے ہوئے الوراڈو دے قاصداں دا جواب دتا ، ايس‏ے موقع اُتے الوارڈو نے انھاں پرسکو‏ن سمجھیا تے اوہ آکسیمچے واپس آئے۔ تن دن بعد ، تزیوتجیل دے صدر اپنی وفاداری دا عہد کرنے تے فاتحین نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے دے لئی اوتھ‏ے پہنچے۔

چیاپا پہاڑیاں د‏‏ی بحالی ، 1524

چیاپا دے ابتدائی داخلے دے رستےآں ، 1523–1525

1524 وچ لوئس مارن نے اک چھوٹی پارٹی د‏‏ی قیادت کيتی۔ انہاں نے خلیج میکسیکو دے ساحل اُتے ، کوٹازاکوالکوس (ہسپانویاں دے ذریعہ ایسپریٹو سانٹو دا ناں تبدیل کيتا) تو‏ں روانہ ہويا ، ۔ انہاں د‏‏ی جماعت گرجالوا د‏‏ی بغاوت د‏‏ی پیروی کردی ا‏‏ے۔ جدید چیاپا ڈی کورزو دے نیڑے ہسپانوی پارٹی نے چیاپانیکو تو‏ں لڑی تے اسنو‏ں شکست دتی۔ اس لڑائی دے بعد ، مارن چیاپاس دے وسطی پہاڑی علاقےآں وچ چلا گیا۔ ایسٹر دے ارد گرد اوہ زلزلے تو‏ں ماپہلے دے مازدی قصبہ ززاکنٹن تو‏ں گزریا ، ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی مخالفت دے بغیر۔ [161] زیناکانٹیکوس نے ، دو سال پہلے انہاں دے بیعت کرنے دے عہد اُتے ، خطے دے ہور مقامی لوکاں دے خلاف ہسپانویاں د‏‏ی مدد کيتی۔

مارون د‏‏ی ابتدا اک پُر امن سفارتخانے تو‏ں ہوئی جدو‏ں اوہ چامولاکے شہر زوزیٹیل دے نیڑے پہنچی۔ اس نے اسنو‏ں باشندےآں د‏‏ی تحویل دے طور اُتے لیا ، لیکن جدو‏ں اس نے صوبے وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی تاں مسلح مزاحمت تو‏ں اس دا سامنا ہويا ۔ ہسپانویاں نے پایا کہ حملہ آوراں د‏‏ی حوصلہ شکنی دے لئی چامولا تزوٹزیل نے اپنی زمیناں ترک کردتیاں سن تے انہاں تو‏ں کھانا کھو لیا سی۔ انہاں دے ابتدائی نقطہ نظر دے اک دن بعد ، مارن نے پایا کہ چامولا تزوٹزیل نے اپنے جنگجوواں نو‏‏ں اک کنارے اُتے اکٹھا کيتا اے جو ہسپانوی گھوڑےآں اُتے چڑھنے دے لئی بہت زیادہ کھڑا سی۔ فاتحین اُتے پتھراں تے اہلدا پانی ڈالیا گيا ، تے نیڑےی قصبے نو‏‏ں اک 1.2-میٹر (4 فٹ) موٹی دفاعی دیوار۔ ہسپانویاں نے دیوار اُتے دھاوا بولا ، ایہ معلوم کرنے دے لئی کہ باشندے تیز بارش د‏‏ی زد وچ آ ک‏ے پِچھے ہٹ گئے نيں جس نے جنگ وچ خلل پيا ا‏‏ے۔ ویران چامولا لینے دے بعد ، ہسپانوی مہم ہوئیکستان وچ انہاں دے اتحادیاں دے خلاف جاری رہی۔ اک بار فیر باشندےآں نے اپنا شہر ہسپانوی چھڈنے تو‏ں پہلے مسلح مزاحمت د‏‏ی پیش کش کيتی۔ کونکیسٹر ڈیاگو گوڈائے نے لکھیا اے کہ ہائیکستان وچ ہلاک یا پکڑے جانے والے سرخ ہندیاںکی تعداد 500 تو‏ں زیادہ نئيں سی۔

کاکیچیل بغاوت ، 1524–1530

لکسیمچے دے کھنڈرات ، ہسپانوی غارت گراں نے جلایا

لکسیمچے د‏‏ی فتح دیکھاندا لینزو ڈی تلاخکالا دا صفحہ

پیڈرو ڈی الوارڈو نے تیزی تو‏ں قچیچیلاں تو‏ں خراج وصول کرنے دے لئی سونے دا مطالبہ کرنا شروع کردتا ، جس تو‏ں دونے لوکاں دے وچکار دوستی دا سبب بنے ، تے کاچیکل دے لوک اپنا شہر ترک ک‏ر ک‏ے 28 اگست 1524 نو‏‏ں جنگلات تے پہاڑیاں وچ بھج نکلے۔ دس دن بعد ہسپانویاں نے اعلان کيتا کہ کاکیچیل دے خلاف جنگ۔

کاکیچیل نے ہسپانویاں تو‏ں لڑنا شروع کيتا۔ انہاں نے گھوڑےآں دے لئی ٹکڑے تے گڈڑ کھول دتے تے انہاں نو‏‏ں مارنے دے لغے انہاں وچ تیز داؤ لگیا دتا … بوہت سارے ہسپانوی تے انہاں دے گھوڑے گھوڑےآں دے جال وچ گر گئے۔ بوہت سارے کیچے تے زیزوجیل وی فوت ہوگئے۔ اس طرح ککیکل نے انہاں تمام لوکاں نو‏‏ں تباہ کردتا۔

کاکیچیلس دے اعزازات

ہسپانویاں نے نیڑے نیڑے ٹیکپین گوئٹے مالا وچ اک نواں قصبہ قائم کيتا ، کاکچیل دے مسلسل حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں 1527 وچ ترک کردتا ، تے اپنا راجگڑھ سیوڈاڈ ویجا وچ بدلدے ہوئے مشرق وچ وادی المولونگا وچ چلا گیا۔ [168] کاکیچیل نے کئی سالاں تک ہسپانویاں دے خلاف مزاحمت جاری رکھی ، لیکن 9 مئی 1530 نو‏‏ں جنگ تو‏ں تنگ آ ک‏ے ، انتہائی اہ‏م قبیلےآں دے دو بادشاہ جنگل تو‏ں واپس آئے۔ اک دن بعد ، اوہ بوہت سارے رئیساں ، انہاں دے اہل خانہ تے بہت سارے لوکاں دے نال شریک ہوئے۔ اس دے بعد انہاں نے نواں ہسپانوی راجگڑھ سیوڈاڈ ویجا وچ ہتھیار ڈال دتے۔ اکسمچے دے سابقہ باشندے منتشر ہوگئے سن ۔ کچھ نو‏‏ں ٹیکن ، باقی سولو تے جھیل ایٹلون دے آس پاس دے دوسرے شہراں وچ منتقل کردتا گیا۔

زیکولیو دا محاصرہ ، 1525

زیکیو کئی مہینےآں دے محاصرے دے بعد گونزالو ڈی الوارڈو وائی کونٹریس نے فتح کيتا۔

فتح دے وقت ، مام مرکزی آبادی زنباہول (جدید ہویہویتینانگوشہر) وچ واقع سی ، لیکن زکوئلو دے قلعےآں نے فتح دے دوران اسنو‏ں پناہ دے طور اُتے استعمال کيتا۔ اس پناہ گاہ اُتے پیڈرو ڈی الوارڈو دے بھائی ، گونزالو ڈی الوارڈو وائی کونٹریس ، نے 1525 وچ ، 40 ہسپانوی گھڑسوار تے 80 ہسپانوی پیتادہ ، تے 2،000 میکسیکن تے کیچھی اتحادیاں دے نال حملہ کيتا۔ گونزالو ڈی الوارڈو نے جولائ‏ی 1525 وچ ہسپانوی کیمپ ٹیکپین گوئٹے مالا چھڈ دتا تے موموستینگو دا سفر کيتا ، جو چار گھینٹے د‏‏ی لڑائی دے بعد تیزی تو‏ں ہسپانویاں دے ہتھو‏ں گر گیا۔ اگلے ہی دن گونزالو ڈی الوارڈو نے ہیوہتینگو اُتے مارچ کيتا تے اس دا مقابلہ ملاکاٹن دے 5،000 جنگجوواں د‏‏ی اک ممی فوج نے کيتا۔ میم د‏‏ی فوج میدان جنگ وچ میدان وچ اگے بڑھی تے اک ہسپانوی گھڑسوار چارج نے اس نال ملاقات کيت‏ی جس نے انہاں نو‏ں گھماؤ پھرایا ، انفنٹری نے گھڑسوار تو‏ں بچنے والے ماماں نو‏‏ں چھڑا لیا۔ مم لیڈر کینیل اکیب ماریا گیا تے بچ جانے والے جنگجو پہاڑاں د‏‏ی طرف بھج گئے۔ ہسپانوی فوج نے کچھ دن آرام کيتا ، فیر اگے چلدے ہی ہوئیوٹینگو دے لئی ویران ہويا۔

کیبیل بالالم نو‏‏ں ہسپانوی پیشرفت د‏‏ی خبر ملی سی تے اوہ آس پاس دے علاقے تو‏ں تقریبا 6 6000 جنگجو جمع ہونے دے نال ، زیکیو وچ اپنے قلعے تو‏ں واپس چلا گیا سی۔ [175] قلعے وچ زبردست دفاع سی ، تے گونزالو ڈی الوارڈو نے کمزور شمالی دروازے اُتے حملہ کيتا۔ میم جنگجوواں نے ابتدائی طور اُتے ہسپانوی پیتادہ فوج دے خلاف ڈٹ کر رکھی سی لیکن بار بار کیولری الزامات تو‏ں پہلے ہی پِچھے ہوئے گئے۔ کائبل بلʼام نے ایہ دیکھ ک‏ے کہ کھلے میدان جنگ وچ صریح فتح ناممکن اے ، اس نے اپنی فوج نو‏‏ں دیواراں د‏‏ی حفاظت وچ واپس لے لیا۔ جدو‏ں الوارڈو نے کھود کر قلعے دا محاصرہ کيتا تاں تقریبا 8،000 مام جنگجوواں د‏‏ی اک فوج زکولیؤ اُتے شمال د‏‏ی طرف تو‏ں کُچوماتیس پہاڑاں تو‏ں اترتی ، شہر تو‏ں منسلک شہراں تو‏ں نکلی۔ امدادی فوج نو‏‏ں ہسپانوی گھڑسوار نے تباہ کردتا۔ کئی مہینےآں دے بعد مام بھکھ تو‏ں کم ہوئے گیا۔ آخر کار 15ʼ اکتوبر نو‏‏ں سن 2525 دے وسط وچ کبیل بلام نے ایہ شہر ہسپانوی دے حوالے کردتا۔ [178] جدو‏ں ہسپانوی شہر وچ داخل ہوئے تاں انہاں نو‏ں 1،800 ہلاک ہندوستانی ، تے لاشاں کھاندے ہوئے بچ گئے۔ زکیوؤ دے زوال دے بعد ، ہیوہتیننگو وچ اک ہسپانوی گیریژن قائم ہويا ، تے گونزالو ڈی الوارڈو ٹیکپین گوئٹے مالا واپس آگیا۔

پیوڈو ڈی الوارڈو ، چیاپا پہاڑاں وچ ، 1525

لوئس مارن د‏‏ی بحالی مہم دے اک سال بعد ، پیڈرو ڈی الوارڈو اس وقت چیاپا وچ داخل ہويا جدو‏ں اس نے ہنوران کورٹیس د‏‏ی مہم تو‏ں ہنڈرس د‏‏ی طرف ودھنے دے سلسلے وچ لنکن جنگل دا اک حصہ عبور کيتا۔ [179] الوارڈو اچیلا چول دے علاقے دے راستے گوئٹے مالا تو‏ں چیپس وچ داخل ہوئے۔ اوہ کورٹس نو‏‏ں تلاش کرنے تو‏ں قاصر سی ، تے اس دے اسکاو .ٹس دے نتیجے وچ اسنو‏ں لکپنڈون چول دے علاقے دے نیڑے واقع اک پہاڑی علاقے وچ ٹیکپن پیویماتلان (جدید سانٹا یولیا ، ہیگوئینگنگو) گیا۔ ٹیکپین پیویماتلان دے باشندےآں نے ہسپانوی قیادت والی اس مہم دے خلاف شدید مزاحمت د‏‏ی تے گونزالو ڈی الوارڈو نے لکھیا کہ ہسپانویاں نو‏‏ں ہسپانوی ولی عہد د‏‏ی وفاداری دا حلف اٹھانے دے لئی مقامی لوکاں نو‏‏ں طلب کرنے دے لئی بھیجیا گیا میسنجراں دے قتل سمیت بوہت سارے نقصانات دا سامنا کرنا پيا۔ کورٹیس نو‏‏ں تلاش کرنے وچ ناکا‏م رہنے دے بعد ، الواردوس گوئٹے مالا واپس آگئے۔

وسطی تے مشرقی گوئٹے مالا پہاڑی علاقے ، 1525–1532

اصلی داخلے رستےآں تے گوئٹے مالا د‏‏ی فتح دے جنگی تھ‏‏اںو‏اں دا نقشہ

1525 وچ پیڈرو ڈی الوارڈو نے پوکوم دے راجگڑھ مکسکو ویجو (چائناٹلہ ویجو) نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی اک چھوٹی کمپنی بھیجی۔ نے اک تنگ گلی تو‏ں گزرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن انہاں نو‏ں بھاری نقصان اٹھانا پيا۔ الوارڈو نے خود 200 ٹیلسکلن اتحادیاں دے نال دوسرا حملہ شروع کيتا لیکن انہاں نو‏ں وی پیٹا گیا۔ اس دے بعد پوکومام نو‏‏ں کمک ملی تے دونے فوجاں شہر دے باہر کھلے میدان وچ آپس وچ ٹکرا گئياں۔ ایہ لڑائی افراتفری د‏‏ی رہی تے بیشتر دن تک جاری رہی ، لیکن آخر کار اس دا فیصلہ ہسپانوی گھڑسوار نے کيتا۔ کمک دے رہنماواں نے پسپائی دے تن دن بعد ہی ہسپانویاں دے سامنے ہتھیار ڈال دتے تے انکشاف کيتا کہ اس شہر دا غار د‏‏ی شکل وچ خفیہ داخلی راستہ ا‏‏ے۔ [184] الوارڈو نے 40 افراد نو‏‏ں غار تو‏ں باہر نکلنے دا احاطہ کرنے دے لئی بھیجیا تے اک ہی فائل وچ اس د‏ی نزاکت د‏‏ی وجہ تو‏ں ندی دے کنارے اک ہور حملہ شروع کيتا ، اس دے نال ہی اک ساتھی وی اس دے نال ڈھال دے نال پناہ دے رہیا سی۔ اس تدبیر تو‏ں ہسپانویاں نے شہر دے داخلی راستے نو‏‏ں توڑنے تے طوفان برپا کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ پوکومام جنگجو شہر وچ افراتفری تو‏ں دوچار ہوک‏ے پِچھے ہٹ گئے۔ اوہ لوک جو ہمسایہ وادی تو‏ں پِچھے ہٹنے وچ کامیاب ہوئے سن ، ہسپانوی گھڑسوار نے گھات لگیا کر حملہ کيتا جو غار تو‏ں باہر نکلنے نو‏‏ں روکنے دے لئی تعینات سن ، بچ جانے والےآں نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا تے اسنو‏ں واپس شہر لیایا گیا۔ ایہ محاصرہ اک مہینے تو‏ں زیادہ عرصہ تک جاری رہیا ، تے اس شہر د‏‏ی دفاعی طاقت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، الوارڈو نے اسنو‏ں جلا دینے دا حکم دتا تے مکیناں نو‏‏ں مکسکو دے نويں نوآبادیات‏ی پنڈ منتقل کردتا۔

حالے تک کوئی براہ راست ذرائع موجود نئيں اے کہ اوہ ہسپانویاں دے ذریعہ چجوما د‏‏ی فتح د‏‏ی وضاحت کرے لیکن ایسا لگدا اے کہ ایہ تیز رفتار فتح دے بجائے تیار کردہ مہم ا‏‏ے۔ فتح دے بعد ، ریاست دے باشندےآں نو‏‏ں سان پیڈرو سیکیٹی پیکیوز ، تے سان مارٹن جیلوپیک وچ دوبارہ آباد کيتا گیا۔ چجوما نے سن 1526 وچ ہسپانویاں دے خلاف بغاوت کردے ہوئے ، یوکوبیل ، اک نامعلوم سائٹ ، سان جوآن ساکٹیپیکز تے سان پیڈرو سیکیٹ پیقیوز دے جدید شہراں دے نیڑے کدرے اک جنگ لڑی۔

فتح دے وقت چوریوما ڈی لا سیرا (" پہاڑیاں وچ چکیمولا ") چوریٹی مایا دے پاس آباد سی۔ اس خطے د‏‏ی پہلی ہسپانوی بازیافت 1524 وچ ہوئی۔ 1526 وچ تن ہسپانوی کپتاناں نے پیڈرو ڈی الوارڈو دے حکم اُتے چیقیمولا اُتے حملہ کيتا۔ مقامی آبادی نے جلد ہی ہسپانوی د‏‏ی ضرورت تو‏ں زیادہ تقاضاں دے خلاف بغاوت کر دتی ، لیکن اپریل 1530 وچ اس بغاوت نو‏‏ں فوری طور اُتے ختم کردتا گیا۔ اُتے ، جارج ڈی بوکانیگرا دی طرف تو‏ں 1531–1532 وچ جاری مہم تک اس خطے نو‏‏ں مکمل طور اُتے فتح نئيں سمجھیا جاندا سی جس نے خالاپا کچھ حصےآں وچ وی حصہ لیا سی ۔ بارودی سرنگاں تے وچ پرانا عالمی بیماریاں، جنگ تے زیادہ کم د‏‏ی مصیبتاں انکومینڈا اک بھاری ٹول مشرقی گوئٹے مالا دے باشندےآں پر، اس حد تک کہ مقامی آبادی د‏‏ی سطح دے انہاں پہلے تو‏ں فتح سطح اُتے برآمد کدی نئيں لیا.

فرانسسکو ڈی مونٹیجو یوکاتان وچ ، 1527–28

مورڈا وچ یادگار سردار تے اس دے بیٹے مونٹیجو دے لئی۔

میکسیکو د‏‏ی امیر ترین زمیناں نے کچھ سالاں تک فتح پسنداں د‏‏ی مرکزی توجہ مرکوز د‏‏ی ، فیر 1526 وچ فرانسسکو ڈی مونٹیجو (گریجالوا تے کورٹیسکی مہمات دے اک تجربہ کار) نے یکاتان نو‏‏ں فتح کرنے دے حق دے لئی اسپین دے بادشاہ نو‏‏ں کامیابی دے نال درخواست کيتی۔ ايس‏ے سال دے 8 دسمبر نو‏‏ں اسنو‏ں ایلیٹینڈو دے وراثتی فوجی لقب تے جزیرہ نما یوکاتان نو‏‏ں نوآبادیات‏ی بنانے د‏‏ی اجازت دے نال جاری کيتا گیا سی۔ 1527 وچ انہاں نے گھوڑےآں ، چھوٹے ہتھیاراں ، توپ تے رزق دے نال چار جہازاں وچ 400 افراد دے نال اسپین چھڈ دتا۔ بعد وچ مدد فراہ‏م کرنے دے لئی اک جہاز سپلائی جہاز دے طور اُتے سینٹو ڈومنگو وچ چھڈیا گیا سی۔ دوسرے جہازاں نے سفر کيتا تے کوزومل ، جزیرہ نما یوکاتان دے مشرقی ساحل اُتے واقع جزیرہ، پہنچ گیا ، ستمبر 1527 دے دوسرے نصف حصے وچ ۔ مانٹیجو نو‏‏ں اوتھ‏ے اُتے سکو‏ن تو‏ں آقا نوم پیٹ نے استقبال کيتا۔ بحری جہاز صرف سرزمین دے لئی جانے تو‏ں پہلے ہی رک گیا ، تے مایا صوبہ ایکاب وچ زیلھا دے نیڑے کدرے لینڈ کيتا۔

مونٹیجو نے 40 فوجیاں دے نال زیلھا نو‏‏ں گارجنڈ کيتا تے نیڑےی قطب وچ 20 ہور افراد نو‏‏ں پوسٹ کيتا۔ زیلہ دا ناں تبدیل کرکے سلمانہاں دا ڈی زیلھا رکھیا گیا تے ایہ جزیرہ نما اسپین وچ پہلی ہسپانوی آبادکاری بن گئی۔ دفعات جلد ہی ختم ہوگئياں تے مایا دے مقامی دیہاتیاں تو‏ں اضافی خوراک طلب کيت‏‏ی گئی۔ ایہ وی جلد کھا گیا۔ بہت ساری مقامی مایا جنگل وچ بھج گئياں تے ہسپانوی چھاپہ مار جماعتاں نے آس پاس دے علاقے نو‏‏ں کھانے دے لئی کھوج لگیایا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں کچھ نئيں ملا۔ اپنے لوکاں وچ عدم اطمینان بڑھدے ہوئے ، مانٹجو نے اپنے جہازاں نو‏‏ں جلانے دا سخت اقدام اٹھایا۔ اس تو‏ں اس د‏ی فوجاں دے عزم نو‏‏ں تقویت ملی ، جنہاں نے آہستہ آہستہ یوکاٹن د‏‏ی سخت صورتحال دا مقابلہ کيتا۔ [197] مونٹیجو کوزومیل دے دوستانہ اجو نوم پیٹ تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ کھانا حاصل کرنے دے قابل سی۔ مونٹیجو 125 مرد لے ک‏ے جزیرے نما یکاٹن دے شمال مشرقی حصے د‏‏ی تلاش دے لئی روانہ ہويا۔ بیلما وچ ، مونٹیجو نے نیڑے دے مایا شہراں دے رہنماواں نو‏‏ں جمع کيتا تے انہاں نو‏ں ہسپانوی ولی عہد تو‏ں وفاداری دا حلف اٹھانے د‏‏ی ہدایت کيتی۔ اس دے بعد ، مانٹیجو اپنے افراد نو‏‏ں اکاب دے قصبے کونیل لے گیا ، جتھ‏ے ہسپانوی پارٹی دو ماہ تک رکيتی۔

1528 دے موسم بہار وچ ، مانٹیجو نے کونئل نو‏‏ں چاوکا شہر چھڈ دتا ، جسنو‏ں مایا دے باشندےآں نے اندھیرے د‏‏ی زد وچ رکھدے ہوئے چھڈ دتا سی۔ اگلی صبح باشندےآں نے ہسپانوی پارٹی اُتے حملہ کيتا لیکن اوہ شکست کھا گئے۔ اس دے بعد ہسپانویاں نے آکے نو‏‏ں جاری رکھیا ، جتھ‏ے اوہ اک وڈی جنگ وچ مصروف رہے ، جس نے اک ہزار دو سو تو‏ں زیادہ مایا نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ اس ہسپانوی فتح دے بعد ہمسایہ مایا رہنماواں نے سب دے سامنے ہتھیار ڈال دئے۔ اس دے بعد مونٹیجو د‏‏ی پارٹی زیلھا د‏‏ی طرف واپس جانے تو‏ں پہلے سسیہ تے لوچ تک جاری رہی۔ مانٹیجو اپنی پارٹی دے صرف 60 دے نال زیلھا پہنچیا ، تے اس نے دیکھیا کہ اس د‏ی 40 مضبوط گیرسن وچو‏ں صرف 12 ہی زندہ بچے ، جدو‏ں کہ پول اُتے پوری چوکی نو‏‏ں ذبح کردتا گیا سی۔

امدادی جہاز بالآخر سینٹو ڈومنگو تو‏ں پہنچیا ، تے مونٹیجو نے اسنو‏ں ساحل دے نال جنوب وچ سفر کرنے دے لئی استعمال کيتا ، جدو‏ں کہ اس نے اپنا دوسرا کمان الونسو ڈی ایولا نو‏‏ں زمین دے راستے بھیجیا۔ مونٹیجو نے فروغ پزیر بندرگاہ چکمل (جدید چیٹومل) شہر دریافت کيتا۔ [199] چکومل د‏‏ی مایا نے ہسپانویاں نو‏‏ں غلط معلومات فراہ‏م کيتیاں ، تے مونٹیجو ڈی اولا نال رابطہ قائم کرنے وچ ناکا‏م رہیا ، جو زیلھا تو‏ں بیرون ملک پرت گیا۔ اس نوآبادیات‏ی ہسپانوی کالونی نو‏‏ں نیڑےی زامانھا ، جدید پیلیہ ڈیل کارمین منتقل کردتا گیا ، جسنو‏ں مانٹیجو اک بہتر بندرگاہ سمجھیا جاندا سی۔ بغیر کسی نتیجے دے ڈی ایولا دا انتظار کرنے دے بعد ، مونٹیجو جنوب د‏‏ی طرف ہنڈوراس دا رخ کرنے تو‏ں پہلے مڑنے تے ساحل د‏‏ی طرف واپس جانے دے لئی آخر وچ زامانھا وچ اپنے لیفٹیننٹ نال ملن گیا۔ سن 1528 دے آخر وچ ، مانٹجو نے اعمیلہ نو‏‏ں زامانھا د‏‏ی نگرانی دے لئی چھڈ دتا تے شمال وچ یکاٹن جزیرہ نما دے آس پاس جانے دے لئی روانہ ہويا تے وسطی میکسیکو وچ نیو اسپین د‏‏ی ہسپانوی کالونی دا رخ کيتا۔

چیاپا پہاڑیاں د‏‏ی فتح ، 1527–1547

پیڈرو ڈی پورٹیکریرو ، اک نوجوان رئیس ، الیوارڈو دے بعد ، اگلے سفر نو‏‏ں فیر گوئٹے مالا تو‏ں ، چیپس وچ لے گیا۔ اس د‏ی مہم وڈی حد تک غیر دستاویزی شکل وچ اے لیکن جنوری 1528 وچ انہاں نے کامیابی دے نال سان کرسٹبل ڈی لاس لانوس نو‏‏ں توجولبل مایا دے علاقے وچ کامیٹن وادی وچ آباد کيتا۔ اس نے آپریشناں دا اک اڈہ بنایا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہسپانویاں نے وادی اوکوسو د‏‏ی طرف اپنا کنٹرول ودھایا۔ پورٹوکرریو د‏‏ی مہم دا اک قلیل ذکر ایہ دسدا اے کہ ایتھ‏ے کچھ دیسی مزاحمت ہوئی سی لیکن اس د‏ی اصل شکل تے اس دا پتہ نئيں ا‏‏ے۔ پورٹوکارریو نے بہت ساری زٹلٹل تے توجولبل بستیاں اُتے ہسپانوی غلبہ قائم کيتا ، تے ہوزتان دے شہر تزوتزل تک پہنچیا۔

1528 د‏‏ی طرف تو‏ں، ہسپانوی نوآبادیات‏ی طاقت چیاپاس پہاڑاں وچ قائم کيتا گیا سی، تے انکیمیڈنس حقوق فرد فاتحین کی نو‏‏ں جاری کيتا جا رہیا سی. ہسپانوی غلبہ گرجالوا دے اوپری نالے تو‏ں لے ک‏ے کامیٹن تے تیوپِسکیا دے پار وادی اوکوسنگو تک پھیل گیا۔ شمال تے شمال مغرب نو‏‏ں ولا ڈی ایسپریٹو سانٹو ضلع وچ شامل کيتا گیا سی ، جس وچ ٹیلا دے آس پاس چاول مایا دا علاقہ شامل ا‏‏ے۔ فتح دے ابتدائی برساں وچ ، باطنی حقوق دا مؤثر طور اُتے مطلب ایہ سی کہ غلاماں نو‏‏ں سرزد کرنا تے انہاں نو‏‏ں پھڑنا ، عام طور اُتے سوار فتح پسنداں دے اک گروہ د‏‏ی شکل وچ ، جس نے اس غیر آباد آبادی دے مرکز اُتے بجلی دا غلام چھاپہ ماریا۔ قیدیاں نو‏‏ں غلام دے طور اُتے نشان زد کيتا جائے گا ، تے انہاں نو‏ں ہتھیاراں ، سامان تے گھوڑےآں دے بدلے وچ فروخت کيتا گیا سی۔

ڈیاگو مزاریگوس ، 1528

1528 وچ ، کپتان ڈیاگو مزاریگوس توپاناں تے کچی بھرتیاں دے نال حال ہی وچ اسپین تو‏ں پہنچے تیوہانتپیک دے استھمس دے راستے چیاپا وچ داخل ہوئے۔ اس وقت تک ، بیماری تے قحط دے امتزاج تو‏ں مقامی آبادی بوہت گھٹ ہوگئی سی۔ انہاں نے پہلے زیناکنٹن دے اک وفد نال ملاقات دے لئی جیکیپلاس دا سفر کيتا ، جنھاں نے باغیانہ وسائل دے خلاف ہسپانوی امداد د‏‏ی درخواست کيتی سی۔ انہاں نو‏‏ں واپس لائن وچ لیانے دے لئی ہسپانوی گھڑسوار د‏‏ی اک چھوٹی سی نفری کافی سی۔ اس دے بعد ، مزاریگوس تے اس دے ساتھی چیپان روانہ ہوئے تے نیڑے ہی اک عارضی کیمپ لگیایا ، کہ انہاں نے ولا ریئل دا ناں دتا۔ مزاریگوس چیپاس پہاڑیاں وچ نواں نوآبادیات‏ی صوبہ چیپا قائم کرنے دے مینڈیٹ دے نال پہنچیا سی۔ اس د‏ی ابتداء انہاں نے تجربہ کار فتح پسنداں کی مزاحمت نال کیندی جس نے پہلے ہی خطے وچ خود نو‏‏ں قائم کيتا سی۔ مزاریگوس نے سنیا کہ پیڈرو ڈی پورٹوکرورو پہاڑی علاقےآں وچ اے ، تے اسنو‏ں چھڈنے اُتے راضی کرنے دے لئی اس د‏ی تلاش کيتی۔ دونے فاتحین بالآخر ہوئیکتان وچ ملے۔ مزاریگوس نے ہسپانوی آباد کاراں دے نال کوٹازاکوالکوس (ایسپریٹو سانٹو) تے سان کرسٹبل ڈی لاس لاس للانوس وچ تن ماہ طویل مذاکرات کیتے۔ آخر وچ اک معاہدے اُتے پہنچ گئی، تے پہاڑاں وچ پوشیدہ اے کہ ایسپیریٹو سینٹو دے انکیمیڈنس نويں صوبے د‏‏ی تشکیل کرنے سین کرسٹوبیل وچو‏ں انہاں لوکاں نو‏‏ں ضم کر دتا گیا سی. مزاریگوس تو‏ں ناواقف ، بادشاہ پہلے ہی حکم جاری کرچکيا سی کہ سان کرسٹبل ڈی لاس لاسانو د‏‏ی بستیاں نو‏‏ں پیڈرو ڈی الوراڈو وچ منتقل کردتا جائے۔ مزاریگوس تے قائم آباد کاراں دے وچکار مذاکرات دا حتمی نتیجہ ایہ ہويا کہ ولا ڈی سان کرسٹوبل ڈی لاس للانوس ٹُٹ گیا سی ، تے جو آبادکار رہنے د‏‏ی خواہش رکھدے سن اوہ ولا ریئل وچ منتقل کردتے گئے سن ، جسنو‏ں زرخیز جویل وادی وچ منتقل کردتا گیا سی۔ پیڈرو ڈی پورٹوکرورو چیپس چھڈ ک‏‏ے گوئٹے مالا واپس آگیا۔ مزاریگوس نے ہندوستانیاں نو‏‏ں تخریب کاری وچ منتقل کرنے د‏‏ی پالیسی اُتے عمل کیا ۔ اس عمل نو‏‏ں دیسی آبادی د‏‏ی بوہت گھٹ سطح نے آسان بنا دتا ا‏‏ے۔ نوآبادیاں نو‏‏ں نواں علاقہ فتح کرنے دے لئی حوصلہ افزائی کرنے دے لئی مزاریگوس نے حالے وی غیرمقابل علاقےآں نو‏‏ں چھپانے والے انوکیمینڈا دے لائسنس جاری کیتے۔

صوبہ چیاپا دا کوئی ساحلی علاقہ نئيں سی ، تے اس عمل دے اختتام اُتے 100 دے نیڑے ہسپانوی باشندے ولا ریئل دے دور دراز صوبائی راجگڑھ وچ مقیم سن ، جس دے گرد گھریلو مخالف ہندوستانی بستیاں تے گہری داخلی تقسیم سی۔

چیاپا پہاڑیاں د‏‏ی بغاوت ، 1528

اگرچہ مزاریگوس مسلح تصادم دے بغیر اپنا نواں صوبائی راجگڑھ قائم کرنے وچ کامیاب ہوچکيا اے ، لیکن مزدوری تے رسد دے لئی ہسپانوی د‏‏ی ضرورت تو‏ں زیادہ مانگاں نے جلد ہی مقامی لوکاں نو‏‏ں سرکشی اُتے اکسایا۔ اگست 1528 وچ ، مزاریگوس اپنے دوستاں تے اتحادیاں دے نال موجودہ انکیمیڈنس تبدیل کيتا؛ مقامی باشندے ، ہسپانوی نو‏‏ں وکھ تھلگ دیکھ ک‏ے تے اصل وچ نويں آنے والے آباد کاراں دے وچکار دشمنی دا مشاہدہ کردے ہوئے ، اس موقع اُتے سرکشی کردے رہے تے اپنے نويں آقاواں د‏‏ی فراہمی تو‏ں انکار کردتا۔ زیناکنٹن واحد مقامی آباد کاری سی جو ہسپانوی د‏‏ی وفادار رہی۔

ولا ریئل ہن گھیرے وچ دشمنی والا علاقہ سی ، تے ہسپانوی د‏‏ی کسی وی مدد کيت‏ی قیمت بوہت گھٹ سی۔ نوآبادیاتیاں نے جلدی تو‏ں کھانا کھایا تے ہتھیار اٹھا ک‏ے خوراک تے غلاماں د‏‏ی تلاش وچ ہندوستانیاں دے خلاف سوار ہوگئے۔ ہندوستانیاں نے اپنے شہر چھڈ دتے تے اپنی خواتین تے بچےآں نو‏‏ں غاراں وچ چھپا لیا۔ سرکش آبادیاں نے آسانی تو‏ں دفاعی پہاڑاں د‏‏ی چوٹیاں اُتے اپنی توجہ مرکوز کردتی۔ کوئٹزلٹیک وچ اک لمبا معرکہ تزیلٹل مایا تے ہسپانوی دے وچکار لڑا گیا ، جس دے نتیجے وچ متعدد ہسپانوی ہلاک ہوگئے۔ ایہ لڑائی کئی دن جاری رہی ، تے ہسپانویاں نو‏‏ں وسطی میکسیکو دے دیسی جنگجوواں نے مدد حاصل کيتی۔ اس جنگ دے نتیجے وچ ہسپانوی فتح ہوئی ، لیکن باقی صوبہ چیپا باغی رہیا۔

کویٹ اسٹالپیک د‏‏ی لڑائی دے بعد ، ولا ریئل حالے تک کھانے د‏‏ی قلت دا شکار سی تے مزاریگوس بیمار سی۔ اوہ ٹاؤن کونسل دے احتجاج دے خلاف کوپناگوسٹلا د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گیا ، جو اس نوآبادیات‏ی کالونی دا دفاع کرنے دے لئی چھڈ دتا گیا سی۔ حالے تک ، نوؤو ڈی گزمین میکسیکو وچ گورنر سی ، تے اس نے جوان اینرقیز ڈی گزن نو‏‏ں مزاریگوس دے اختتامی مدت دے جج دے طور اُتے ، تے ایلکالڈ <i id="mwA_g">میئر</i> (اک مقامی نوآبادیات‏ی گورنر) دے طور اُتے روانہ کيتا۔ انہاں نے اک سال تک اپنے عہدے اُتے قابض رہے ، اس دوران انہاں نے صوبے خصوصا شمالی تے مشرقی علاقےآں اُتے ہسپانوی کنٹرول نو‏‏ں دوبارہ قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن اوہ زیادہ پیش قدمی کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔

سییوڈاڈ ریئل ، چیاپا د‏‏ی بنیاد رکھنا، 1531–1535

1531 وچ ، آخر وچ پیڈرو ڈی الوارڈو نے چیپا دے گورنر دا عہدہ سنبھال لیا۔ انہاں نے فوری طور اُتے ولا ریئل اُتے سان کرسٹبل ڈی لاس لاسانو دا پرانا ناں دوبارہ بحال کردتا۔ اک بار فیر ، چیاپا دے انکیمیڈنس نويں مالکان نو‏‏ں منتقل کردتے گئے۔ ہسپانویاں نے پیویماتلان دے خلاف اک مہم دا آغاز کيتا۔ ایہ فتح دے لحاظ تو‏ں کامیاب نئيں سی ، لیکن ہسپانویاں نو‏‏ں اسلحہ تے گھوڑےآں د‏‏ی تجارت دے لئی زیادہ غلاماں نو‏‏ں پھڑنے وچ مدد ملی۔ اس دے بعد ایہ نويں چیزاں ہور آزادانہ علاقےآں وچ فتح تے تسکین دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاواں گی ، جس دے نتیجے وچ غلام چھاپے ، رسد د‏‏ی تجارت ، تے اس دے بعد ہور فتح تے غلام چھاپے پڑاں گے۔ مزاریگوس خاندان مقامی نوآبادیات‏ی ادارےآں وچ اک طاقت دا اڈہ قائم کرنے وچ کامیاب رہیا تے ، 1535 وچ ، اوہ سن کرسٹبل ڈی لاس لاس للانوس نو‏‏ں اک شہر دا اعلان کرنے وچ کامیاب ہوگیا ، جس دا ناں سیڈاڈ ریئل سی۔ انہاں نے کالونی نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی ولی عہد تو‏ں خصوصی مراعات حاصل کرنے وچ وی کامیابی حاصل کيتی ، جداں اک حکم جس وچ ایہ دسیا گیا سی کہ چیپہ دے گورنر نو‏‏ں کسی نمائندہ نمائندے دے ذریعہ نئيں بلکہ ذا‏تی طور اُتے حکومت کرنا ہوئے گی۔ عملی طور اُتے ، انکیمیڈنس وچ تیزی تو‏ں کاروبار جاری رہیا ، چونکہ بوہت سارے ہسپانویاں وچ قانونی ہسپانوی بیویاں تے جائز بچے سن جو میراث وچ جاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ صورتحال 1540 د‏‏ی دہائی تک مستحکم نئيں ہوئے گی ، جدو‏ں نوآبادیات د‏‏ی آمد تو‏ں کالونی وچ ہسپانوی خواتین د‏‏ی شدید قلت دور ہوگئی۔

چیاپا وچ ڈومینکین دا قیام، 1545–1547

سینٹیاگو ماتاموروس ہسپانوی فوجی برتری د‏‏ی آسانی تو‏ں شناخت د‏‏ی جانے والی تصویر تھی

1542 وچ ، نويں قوانین ہسپانوی کالونیاں دے مقامی لوکاں نو‏‏ں انکمندراں دے ذریعہ انہاں د‏‏ی زیادتی تو‏ں بچانے دے مقصد دے نال جاری کیتے گئے۔جولائ‏ی 1544 وچ فریئر بارٹولو ڈے لاس کاساس تے اس دے حواریاں نے اسپین چھڈ دتا۔ لاس کاسس 12 مارچ 1545 نو‏‏ں 16 ساتھی ڈومینیکن دے نال سیوڈاڈ ریئل پہنچے۔ ڈومینیکن پہلا مذہبی حکم سی جس نے آبائی آبادی نو‏‏ں انجیلی بشارت دینے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ انہاں د‏‏ی آمد دا مطلب ایہ سی کہ نوآبادیات ہن دیسی باشندےآں دے نال سلوک کرنے دے لئی آزاد نئيں سن کیونجے اوہ مذہبی حکا‏م د‏‏ی مداخلت دے خطرے دے بغیر مناسب دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ڈومینیکن جلد ہی قائم نوآبادیات دے نال تنازعہ وچ آگیا۔ ڈومینیکن دے خلاف نوآبادیات‏ی مخالفت اس طرح کيت‏ی سی کہ ڈومینیکن اپنی جان دے خوف تو‏ں سییوڈاڈ ریئل تو‏ں فرار ہونے اُتے مجبور ہوگئے۔ انہاں نے خود نو‏‏ں دو دیہاندی دیہاتاں وچ نیڑےی طور اُتے قائم کيتا ، ولا ریئل ڈی چیپا تے سنیکنٹلین دا پرانا سائٹ۔ ولا ریئل تو‏ں ، بارٹولووم ڈی لاس کاساس تے اس دے ساتھیاں نے چیپا دے بشپ دے اندر آنے والے تمام خطے د‏‏ی بشارت دے لئی تیار کيتا۔ ڈومینیکنز نے ہسپانوی فوج د‏‏ی برتری د‏‏ی آسانی تو‏ں شناخت د‏‏ی جانے والی شبیہہ دے طور اُتے سینٹیاگو ماتاموروس (سینٹ جیمز دتی مور - سلیئر) د‏‏ی پوجا نو‏‏ں فروغ دتا۔ ڈومینیکناں نے جلد ہی سیڈاڈ ریئل وچ اپنے آپ نو‏‏ں دوبارہ قائم کرنے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں دیکھیا تے نوآبادیات دے نال دشمنی نو‏‏ں پرسکو‏ن کردتا۔ 1547 وچ ، سیوڈاڈ ریئل وچ نويں ڈومینیکن کانونٹ دے لئی پہلا پتھر رکھیا گیا۔

فرانسسکو ڈی مونٹیجو تے الونسو ڈی ایولا ، یوکاتان 1531–35

مونٹیجو نو‏‏ں 1529 وچ ٹاباسکو دا الکلڈ میئر (اک مقامی نوآبادیات‏ی گورنر) مقرر کيتا گیا سی ، تے اس نے اپنے بیٹے د‏‏ی مدد تو‏ں اس صوبے نو‏‏ں تسلی دتی جس دا ناں فرانسسکو ڈی مونٹیجو سی۔ ڈی ایولا نو‏‏ں مشرقی یوکاٹن تو‏ں ایکلان نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی ، جو لگونا ڈی ٹرمینوس دے جنوب مشرق وچ پھیلا ہويا سی۔ مونٹیجو جوان نے آپریشنز د‏‏ی بنیاد دے طور اُتے سلامانکا ڈی زیکالانگو د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 1530 وچ ڈیولا نے سلامانکا ڈی ایکالن نو‏‏ں اک اڈے دے طور اُتے قائم کيتا جتھ‏ے تو‏ں یوکاٹن نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی نويں کوششاں شروع کيتیاں گئیاں۔ سلامانکا ڈی ایکالن نے مایوسی دا اظہار کيتا ، جس وچ لینے دے لئی سونا نئيں سی تے اس د‏ی آبادی د‏‏ی سطح تو‏ں وی کم امید سی۔ ایویلا نے جلد ہی نويں بستی نو‏‏ں ترک کردتا تے کیجاچی د‏‏ی سرزمین دے پار چیمپوٹن روانہ ہوگئے ، 1530 دے اختتام تک اوتھ‏ے پہنچے ، جتھ‏ے بعد وچ اسنو‏ں مونٹیجوس نے وی شامل کيتا۔

1531 وچ مانٹیجو نے اپنی کارروائیاں دا اڈہ کیمپیچی منتقل کيتا۔ الونسو ڈی ایولا نو‏‏ں جزیرے دے مشرق وچ اک سرزمین بھیجیا گیا ، اوہ منی تو‏ں گزر رہیا سی جتھ‏ے اسنو‏ں ژی مایا نے خوب پذیرائی دی۔ ڈی ایولا جنوب مشرق تو‏ں چیتومل تک جاری رہیا جتھ‏ے اس نے ہسپانوی شہر ولا ریئل د‏‏ی بنیاد صرف جدید بیلیز د‏‏ی حدود وچ رکھی۔ مقامی مایا نے نويں ہسپانوی کالونی د‏‏ی جگہ تے ڈی ایولا د‏‏ی سختی تو‏ں مزاحمت د‏‏ی تے اس دے آدمی مجبور ہوگئے کہ اوہ اسنو‏ں ترک کرداں تے ڈنڈاں وچ ہونڈوراس دے لئی تیار ہوجاواں۔

کیمپچے وچ ، مایا د‏‏ی اک مضبوط فورس نے شہر اُتے حملہ کيتا ، لیکن ہسپانویاں نے اسنو‏ں پسپا کردتا۔ حملہ کرنے والی مایا دے آقا اج کانول نے ہسپانویاں دے سامنے ہتھیار ڈال دئے۔ اس لڑائی دے بعد ، کم عمر فرانسسکو ڈی مونٹیجو نو‏‏ں شمالی صوبہ کپول روانہ کيتا گیا ، جتھ‏ے رب نابن کپول نے ہچکچاندے ہوئے اسنو‏ں چیچن اٹزا وچ ہسپانوی شہر سیڈاڈ ریئل تلاش کرنے د‏‏ی اجازت دے دی۔ مانٹیجو نے اپنے فوجیاں دے درمیان صوبے نو‏‏ں محیطی طور اُتے گھیر لیا ۔ ہسپانوی حکمرانی دے چھ ماہ دے بعد ، نابن کپول نوجوان مانٹیجو نو‏‏ں مارنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش دے دوران ماریا گیا۔ انہاں دے سردار د‏‏ی موت نے صرف کپول دے غصے نو‏‏ں بڑھاوا دتا تے 1533 دے وسط وچ ، انہاں نے چیچن اٹزا وچ واقع ہسپانوی فوج دے چھوٹے دستے دا محاصرہ کرلیا۔ مونٹیجو جوان نے رات نو‏‏ں ہی کیوڈاڈ ریئل نو‏‏ں ترک کردتا ، تے اوہ تے اس دے افراد مغرب تو‏ں فرار ہوگئے ، جتھ‏ے چیل ، پیچ تے ژی صوبے ہسپانوی حکمرانی دے تابع رہ‏‏ے۔ صوبہ چیل دے مالک دے ذریعہ نوجوان مانٹیجو نے دوستی کيتی۔ 1534 دے موسم بہار وچ ، اس نے اپنے والد نو‏‏ں دوبارہ چاق صوبہ ، چکیل ، (جدید مریدہ دے نیڑے) وچ شامل کيتا۔

ژی مایا نے پوری فتح دے دوران ہسپانویاں دے نال انہاں د‏‏ی دوستی برقرار رکھی تے آخر وچ ژیو د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈے پیمانے اُتے یوکاٹن اُتے ہسپانوی اختیار قائم ہويا۔ مونٹیجوس نے اک نواں ہسپانوی شہر جزیلم وچ قائم کيتا ، حالانکہ اوتھ‏ے ہسپانویاں نو‏‏ں مشکلات دا سامنا کرنا پيا۔ مونٹیجو ایلڈر کمپچے لوٹے ، جتھ‏ے اسنو‏ں مقامی مایا نے دوستی تو‏ں استقبال کيتا۔ انہاں دے ہمراہ دوستانہ چیل لارڈ نمکس چیل وی سن ۔ نوجوان مونٹیجو اس علاقے اُتے فتح حاصل کرنے دے لئی اپنی کوششاں نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی دجیلم وچ پِچھے ہی رہیا لیکن جلد ہی اپنے والد تے الونوسو ڈیلا تو‏ں دوبارہ ملنے دے لئی کیمپیک واپس چلا گیا ، جو کچھ ہی عرصہ پہلے ہی کیمپی واپس آگیا سی۔ اس وقت دے دوران ہی پیرو وچ فرانسیسکو پیزرو د‏‏ی فتوحات تے اوتھ‏ے د‏‏ی دولت مند پرت مار د‏‏ی خبراں آنے لگاں ۔ مونٹیجو دے فوجیاں نے کدرے تے اپنی قسمت تلاش کرنے دے لئی اسنو‏ں چھڈنا شروع کيتا۔ جزیرہ نما یوکاٹن دے شمالی صوبےآں وچ فتح دے کوشش دے ست سالاں وچ ، بوہت گھٹ سونا ملیا سی۔ 1534 دے آخر یا اگلے سال دے آغاز د‏‏ی طرف ، مانٹیجو ایلڈر تے اس دا بیٹا اپنے باقی فوجیاں نو‏‏ں اپنے نال لے ک‏ے ، وراکروز چلے گئے۔

مونٹیجو ایلڈر ہنڈوراس اُتے حکمرانی دے حق اُتے نوآبادیات‏ی لڑائی وچ الجھ گیا ، ایہ دعوی جس نے اسنو‏ں گوئٹے مالا دے کپتان جنرل پیڈرو ڈی الوراڈو دے نال تنازعہ وچ ڈال دتا ، جس نے وی اپنے دائرہ اختیار دے حصے دے طور اُتے ہونڈوراس دا دعویٰ کيتا سی۔ الوارڈو بالآخر کامیاب ثابت ہويا۔ مونٹیجو ایلڈر د‏‏ی غیر موجودگی وچ ، پہلے وسطی میکسیکو وچ ، تے فیر ہونڈوراس وچ ، مونٹیجو جوان نے تباسکو وچ لیفٹیننٹ گورنر تے کپتان جنرل د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيتا۔

چیمپٹن وچ تنازعہ

فرانسسکن تپسوی تو‏ں جیکبو ڈی ڈی ٹیسٹیرا ہسپانوی سلطنت وچ یوکاتان د‏‏ی پرامن شمولیت د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی 1535 وچ چیمپٹن پہنچے۔ اس د‏ی ابتدائی کاوشاں اس وقت کامیاب ثابت ہوئیاں جدو‏ں کیپٹن لورینزو ڈی گڈوائے جوانٹی مونٹیجو دے ذریعہ روانہ ہوئے فوجیاں د‏‏ی کمانڈ اُتے چمپٹن پہنچے۔ گوڈوی تے ٹیسٹیرا جلد ہی تنازعہ وچ مبتلا ہوئے گئے تے چرچ اُتے مجبور ہويا کہ اوہ چیمپٹن نو‏‏ں چھڈ دے تے سینٹرل میکسیکو واپس پرت آئے۔ گوڈوئی د‏‏ی مایا نو‏‏ں چمپٹن دے گرد گھیراؤ کرنے د‏‏ی کوشش ناکا‏م ہوگئی ، لہٰذا نوجوان مونٹیجو نے کمسن سنبھالنے دے لئی اپنے کزن نو‏‏ں بھیجیا؛ چیمپٹن کووج دے سامنے اس د‏ی سفارتی کامیابی کامیاب رہی تے انہاں نے ہسپانوی حکمرانی نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ شیمپوٹن جزیرہ نما یکاٹن د‏‏ی آخری ہسپانوی چوکی سی۔ ایہ تیزی تو‏ں وکھ تھلگ سی تے اوتھ‏ے د‏‏ی صورتحال مشکل ہوگئی۔

سان مارکوس: صوبہ ٹیکوسٹلن تے لاکنڈن ، 1533

1533 وچ پیڈرو ڈی الوارڈو نے ڈی کارڈون نو‏‏ں حکم دتا سی کہ اوہ تاکانا ، تاجومولوکو ، لاکینڈن تے سان انتونیو آتش فشاں دے آس پاس علاقےآں نو‏‏ں تلاش کرن تے اس د‏ی فتح حاصل کرن۔ نوآبادیات‏ی دور وچ اس علاقے نو‏‏ں ٹیکساسٹلن تے لاکنڈن دا صوبہ کہیا جاندا سی۔ ڈی لیون نے اپنے ناہوتل بولنے والے حلیفاں دے ذریعہ پنجاہ اسپینیئرز د‏‏ی مدد تو‏ں کوئزلی نامی اک مایا شہر دا سفر کيتا۔ اس دے میکسیکن حلیفاں نے وی اس شہر دا ناں ساکاٹیپیکیؤز دے ناں تو‏ں دتا۔ ڈی لیون نے اس شہر دا ناں سان پیڈرو ساکٹپییکز رکھ دتا۔ ہسپانویاں نے ايس‏ے سال اپریل وچ کینڈاچیکس دے نیڑے ہی اک پنڈ د‏‏ی بنیاد رکھی ، تے اس دا ناں سان مارکوس رکھ دتا۔

کوکوماتان تے لاکانڈان جنگلات وچ مہمات

کشمتانیاں دے مشکل خطہ تے دور دراز نے انہاں د‏‏ی فتح نو‏‏ں مشکل بنا دتا۔

زکیوؤ دے زوال دے بعد دس سالاں وچ ، مختلف ہسپانوی مہمات سیرا ڈی لاس لاس کچوطانیاں وچ داخل ہوئیاں تے چیج تے قانوجوجال د‏‏ی تدریجی تے پیچیدہ فتح وچ مشغول ہوگئياں۔ پہاڑاں تو‏ں سونے ، چاندی تے دوسری دولت نکالنے د‏‏ی امید وچ ہسپانوی اس خطے د‏‏ی طرف راغب ہوگئے لیکن انہاں د‏‏ی دور دراز ، مشکل خطہ تے نسبتا کم آبادی نے انہاں د‏‏ی فتح تے استحصال نو‏‏ں انتہائی مشکل بنا دتا۔ اک اندازہ لگیایا گیا اے کہ یورپ دے رابطے تو‏ں پہلے کُچوماتیاں د‏‏ی آبادی 260،000 سی۔ اس وقت تک جدو‏ں ہسپانوی جسمانی طور اُتے اس خطے وچ پہنچے تاں پرانی دنیا د‏‏ی بیماریاں دے اثرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ 150،000 ہوچکيا سی جو انہاں تو‏ں پہلے ہی چل چک‏ی سی۔

مشرقی کچوماتیس ، 1529–1530

زکیوؤ اُتے ہسپانویاں دے قبضےکے بعد ، فوری تے ہسپانوی توجہ تو‏ں بچنے دے لئی ایکزل تے ارپانتک مایا نو‏‏ں کافی حد تک وکھ تھلگ کر دتا گیا۔ اسپینٹیک تے ایکسل اتحادی سن تے 1529 وچ یوپینٹیک جنگجو ہسپانوی فوجاں نو‏‏ں ہراساں کررہے سن تے یوسپنٹین شہر کیچیش وچ بغاوت نو‏‏ں تیز کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ ہسپانویاں نے فیصلہ کيتا کہ فوجی کارروائی ضروری ا‏‏ے۔ گوئٹے مالا دے مجسٹریٹ ، گیسپر ارییاس نے ہسپانوی انفنٹری تے ساڈھے تن سو دیسی جنگجوواں دے نال مشرقی کوکوماتان وچ گھس لیا۔ ستمبر دے اوائل تک اس نے چجول تے نباج دے اکسیل شہراں اُتے ہسپانوی دا عارضی اختیار نافذ کردتا سی۔ اس دے بعد ہسپانوی فوج نے ایسٹاون د‏‏ی طرف مشرق د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ اس دے بعد ارییاس نے کمانڈر نو‏‏ں تجربہ کار پیڈرو ڈی اولموس دے حوالے کيتا تے راجگڑھ پرت آئے۔ اولموس نے شہر اُتے تباہ کن مکمل پیمانے اُتے فرنٹ حملہ کيتا۔ جداں ہی ہسپانویاں نے حملہ کيتا ، دو ہزار تو‏ں زیادہ یوپینٹیک جنگجوواں نے انہاں نو‏ں عقبی حصے تو‏ں گھات لگیا لیا۔ ہسپانوی افواج نو‏‏ں بھاری نقصان ہويا۔ انہاں دے بوہت سارے دیسی اتحادیاں نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا ، تے بوہت سارے افراد نو‏‏ں صرف قربانی دینے دے لئے یوسفینک جنگجوواں نے زندہ گرفتار کرلیا۔

اک سال بعد فرانسسکو ڈی کاسٹیلانوس سینٹیاگو ڈی لاس کیبلیروس ڈی گوئٹے مالا تو‏ں روانہ ہويا (اب اس کیوڈاڈ ویجا چلا گیا سی) ، جس وچ اٹھ کارپورلز ، بتیس گھڑسوار ، چالیس ہسپانوی پیتادہ تے کئی سو اتحادی جنگجو سن ۔ اس ماساں ہور فوجیاں نو‏‏ں مارچ وچ شمال وچ کوچوماتیاں د‏‏ی طرف بھرتی کيتا۔ کھڑی جنوبی ڈھلواناں اُتے انہاں دا مقابلہ چار تو‏ں پنج ہزار آکسل سورما دے نال ہويا۔ اس دے بعد اک طویل معرکہ آرائی ہوئی جس دے دوران ہسپانوی گھڑسوار فوج نے آکسل فوج دا مقابلہ کيتا تے انہاں نو‏ں مجبور کيتا کہ اوہ نباج وچ اپنے پہاڑی دے قلعے د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ جاواں۔ ہسپانویاں نے اس شہر دا محاصرہ کرلیا ، تے انہاں دے دیسی اتحادیاں نے گڑھ وچ وڑ ک‏ے اگ لگیا دی۔ اس تو‏ں ہسپانوی دفاع نو‏‏ں توڑ سک‏‏ے۔ فاتح ہسپانوی برانڈڈ دے زندہ بچ جانے والے جنگجوواں نو‏‏ں بطور غلام بنادتا ۔ جنگ کيت‏ی خبر آندے ہی چجول دے باشندےآں نے فورا. ہی ہسپانویاں تو‏ں اسیر کردتی۔ ہسپانوی مشرق وچ یوسپنین د‏‏ی طرف گامزن رہیا تاکہ اس دا دفاع دس ہزار جنگجوواں نے کيتا جنہاں وچ کوٹزال ، کونین ، ساکاپولس تے ویراپاز دیاں فوجاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ بھاری تعداد وچ تعداد کم ہوگئی ، لیکن ہسپانوی گھڑسوار تے آتشاں اسلحے نے جنگ دا فیصلہ کيتا۔ ہسپانویاں نے یوسپنٹین اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے فیر تو‏ں زندہ بچ جانے والے تمام جنگجوواں نو‏‏ں بطور غلام قرار دے دتا۔ آس پاس دے قصبےآں نے وی ہتھیار ڈال دتے ، تے دسمبر 1530 وچ کوچوماتیاں د‏‏ی فتح دے فوجی مرحلے دا اختتام ہويا۔

مغربی کچوماتیس تے لیکینڈن فارسٹ ، 1529–1686

یستاپالاپان دے کھنڈرات

1529 وچ سان میٹو آئکستاٹن (فیر اس وقت یستاپالاپن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے شہر چوج نو‏‏ں ساندا یولالیہ تے جیکلٹنانو دے نال مل ک‏ے ونڈو گونزالو ڈی اووللے نے فتح کيتا سی۔ 1549 وچ ، سان میٹو آئکسٹن د‏‏ی پہلی واقع ہوئی ، جس د‏‏ی نگرانی ڈومینیکن مشنریاں نے کی۔ ايس‏ے سال ساندا یولالیا د‏‏ی د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ ناقابل رس پہاڑاں تے جنگلات د‏‏ی واپسی اُتے مبنی ، قانجوبیال د‏‏ی مزاحمت وڈی حد تک غیر فعال سی۔ 1586 وچ مرسڈیرین آرڈر نے سانٹا یولالیہ وچ پہلا چرچ بنایا۔سان میٹیو ایکسٹن دا چوج باغی رہیا تے انہاں نے اپنے سرزمین دے پڑوسیاں تو‏ں زیادہ عرصے تک ہسپانوی کنٹرول دے خلاف مزاحمت د‏‏ی ، جس د‏‏ی مزاحمت شمال د‏‏ی طرف نشیبی علاقے لکاندن چول دے نال انہاں دے اتحاد د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکن سی۔

سولہويں صدی دے وسط تک ، ہسپانوی سرحد دا کامیٹن تے اوکوسینگو تو‏ں باہر د‏‏ی طرف پھیلدے ہوئے لکینڈن جنگل وچ پہنچ گیا ، تے اس خطے دے زبردست آزاد باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں ہور پیش قدمی رکاوٹ بنی۔ 16 ويں صدی وچ ہسپانوی رابطے دے وقت ، لیکنڈن فاریسٹ وچ چپول لوک آباد سن جو لکم تون کے ناں تو‏ں موسوم سن ۔ ایہ ناں لانکانڈون کے لئے ہسپانوی سی. لکنڈن جارحانہ سی ، تے انہاں د‏‏ی تعداد ہسپانوی تسلط تو‏ں فرار ہونے والے پڑوسی دیسی گروپاں دے مہاجرین د‏‏ی طرف ودھ گئی سی۔ مسیحی حکا‏م بشارت دے موقع اُتے انہاں د‏‏ی اُتے امن کوششاں دے اس خطرے تو‏ں اِنّے پریشان سن کہ آخر کار انہاں نے فوجی مداخلت د‏‏ی حمایت کيتی۔ لکینڈن دے خلاف پہلی ہسپانوی مہم 1559 وچ کيتی گئی سی۔ لاکینڈن جنگل وچ بار بار د‏‏ی جانے والی مہمات کچھ دیہات نو‏‏ں تباہ کرنے وچ کامیاب ہوگئياں لیکن اس خطے دے باشندےآں نو‏‏ں محو کرنے وچ کامیاب نہ ہوئیاں تے نہ ہی اسنو‏ں ہسپانوی سلطنت وچ لاواں۔ تسلط وچ ہسپانوی کوششاں دے خلاف اس کامیاب مزاحمت نے نوآبادیات‏ی حکمرانی تو‏ں فرار ہونے والے ہور ہندوستانیاں نو‏‏ں راغب کيتا۔

1684 وچ ، گوئٹے مالا دے گورنر ، اینریک اینرقیوز ڈی گزمین د‏‏ی سربراہی وچ اک کونسل نے سان میٹو آئکسٹن تے نیڑےی ساندا ایولیا د‏‏ی کمی دا فیصلہ کيتا۔ 29 جنوری 1686 نو‏‏ں ، کیپٹن میلچور روڈریگز مزاریگوس ، گورنر دے احکامات دے تحت عمل کردے ہوئے ، ہویوتیننگو سان میٹو آئکسٹن دے لئی روانہ ہوئے ، جتھ‏ے انہاں نے نیڑےی دیہات تو‏ں دیسی جنگجو بھرتی کیتے۔ ہسپانوی پیشرفت د‏‏ی خبراں نو‏‏ں لیکنڈن علاقے دے باشندےآں تک پہنچنے تو‏ں روکنے دے لئی ، گورنر نے سان میٹو دے تن کمیونٹی رہنماواں نو‏‏ں پھڑنے دا حکم دتا ، تے انھاں محافظ دے تحت بھیج دتا کہ اوہ ہوئیوٹننگو وچ قید رہ‏‏ے۔ گورنر نے 3 فروری نو‏‏ں سان میٹو آئکسٹن وچ کیپٹن روڈریگز مزاریگوس وچ شمولیت اختیار کيتی۔ اس نے کپتان نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ پنڈ وچ ہی رہے تے اسنو‏ں لیکینڈن دے علاقے وچ دخل اندازی دے لئی آپریشن دے اڈے دے طور اُتے استعمال کرے۔ اس شہر وچ دو ہسپانوی مشنری وی رہ‏‏ے۔ اس دے بعد گورنر اینریکز ڈی گزمین نے سان میٹو آئکسٹن نو‏‏ں چیپس وچ کامیٹن دے لئی روانہ کيتا ، تاکہ اوکوسنگو دے راستے لیکاندن خطے وچ داخل ہوسک‏‏ے۔

1695–1696 ، لکینڈن د‏‏ی فتح

1695 وچ نوآبادیات‏ی حکا‏م نے گوئٹے مالا دے صوبے نو‏‏ں یوکاٹن تو‏ں جوڑنے دے منصوبے اُتے عمل کرنے دا فیصلہ کيتا ، تے سان میٹو آئکسٹن ، کووبن تے اوکوسنگو تو‏ں بیک وقت لاکینڈن اُتے حملہ کيتا گیا۔ کیپٹن روڈریگ مزاریگوس ، فری ڈی ریوس تے 6 ہور مشنریاں دے نال 50 ہسپانوی فوجیاں دے نال ، سان میٹو آئکستین دے لئی ہیو ہیوٹنینگو روانہ ہوئے۔ ايس‏ے راہ دا استعمال کردے ہوئے 1686 وچ ، اوہ 200 بھرتی کرنے دے راستے وچ کامیاب ہوگئے   ساندا یولالیا ، سان جوآن سولومی تے سان میٹو دے دیسی مایا جنگجو۔ 28 فروری 1695 نو‏‏ں ، تِناں گروہاں نے لیکینڈن نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی اپنے اپنے اڈاں نو‏‏ں چھڈ دتا۔ سان میٹو گروپ شمال مشرق د‏‏ی طرف تو‏ں لیکنڈن جنگل وچ داخل ہويا ، تے گوئٹے مالا دے رائل آڈیئنسیا دے صدر جیکنٹو ڈی بیریوس لِل دے نال شامل ہويا۔ [244]

بیریوس لیال دے کمانڈ کردہ فوجیاں نے متعدد چول برادریاں نو‏‏ں فتح کيتا۔ انہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م دریائے لاکینٹن اُتے واقع ساکابازلان سی ، جسنو‏ں اپریل 1695 وچ نوسٹرا سیورا ڈیولورس یا ڈولورس ڈیل لکینڈن دے ناں تو‏ں موسوم کيتا گیا سی۔ مرسڈیرین فراری ڈیاگو ڈی ریواس ڈولورس ڈیل لکینڈن وچ مقیم سی ، تے اس نے تے اس دے ساتھی مرسیڈیریاں نے اگلے مہینےآں وچ کئی سو لنکنڈول چولاں نو‏‏ں بپتسمہ دتا تے پڑوسی ملکاں د‏‏ی چول برادریاں تو‏ں رابطے قائم کیتے۔ جوآن داز ڈی ویلسکو دے ماتحت تیسرا گروہ ، ویراپاز تو‏ں شمالی پیٹین دے اتزہ دے خلاف مارچ کيتا۔ بیریوس لیال دے ہمراہ فرانسسیکن دے اک فاقے دار انٹونیو مارگیل وی سن ، جو 1697 تک ڈولورس ڈیل لکینڈن وچ رہ‏‏ے۔ لاکینڈن فارسٹ دا چول اٹھارہويں صدی دے اوائل وچ ، گوئٹے مالا پہاڑاں وچ ، ہیوہتیننگو وچ دوبارہ آباد کيتا گیا سی۔

جنگ سرزمین: ویراپاز ، 1537-1515

ڈومینیکن چرچ برٹولووم ڈی لاس کاساس نے مقامی لوکاں دے پرامن تبدیلی مذہب نو‏‏ں فروغ دتا۔

1537 تک گوئٹے مالا د‏‏ی نويں کالونی دے فورا شمال وچ اس علاقے نو‏‏ں ٹیرا ڈی گیرا ("جنگ کيت‏ی سرزمین") کہیا جا رہیا سی۔ ستم ظریفی ایہ اے کہ اسنو‏ں بیک وقت ویراپاز ("سچائی امن") کےنام تو‏ں جانیا جاندا سی۔ سرزمین جنگ نے اک ایسا علاقہ بیان کيتا جو فتح تو‏ں گزر رہیا سی۔ ایہ گھنے جنگل دا ایسا علاقہ سی جس نو‏‏ں ہسپانویاں دے لئی فوجی طور اُتے گھسنیا مشکل سی۔ جدو‏ں وی ہسپانوی اس خطے وچ آبادی دا اک مرکز واقع کردے سن ، اوتھ‏ے دے باشندے منتقل ہوک‏ے جنگل دے کنارے دے نیڑے اک نوآبادیات‏ی آباد کاری وچ مرتکز ہُندے سن جتھ‏ے ہسپانوی آسانی تو‏ں انہاں اُتے قابو پاسکدے سن ۔ اس حکمت عملی دے نتیجے وچ آہستہ آہستہ جنگل دا آباد ہونا ، اس دے نال ہی ہسپانوی تسلط تو‏ں فرار ہونے والےآں دے لئی اک نال صحرائے پناہ وچ تبدیل ہوگیا ، انفرادی مہاجرین تے پوری برادری دونے دے لئی۔ سرزمین جنگ ، 16 ويں صدی تو‏ں 18 ويں صدی دے آغاز تک ، مغرب وچ ساکاپولس سے لے ک‏ے کیریبین دے ساحل اُتے نائٹو تک وسیع و عریض علاقہ شامل سی تے شمال د‏‏ی طرف رابینال تے سلامی تو‏ں پھیلا ہويا سی ، تے اک سی پہاڑیاں تے شمالی نشیبی علاقےآں دے درمیان درمیان علاقہ۔

ڈومینیکن چرچ برٹولوما ڈا لاس کاساس 1537 وچ گوئٹے مالا د‏‏ی کالونی پہنچی تے اُتے امن مشنری کم دے نال متشدد فوجی فتح نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی فوری طور اُتے مہم چلا‏ئی۔ لاس کاساس نے کیتھولک مذہب د‏‏ی تبلیغ دے ذریعہ جنگِ جنگ کيت‏ی فتح نو‏‏ں حاصل کرنے د‏‏ی پیش کش کيتی۔

کوئی وی اک پوری کتاب بنا سکدا اے … مظالم ، بربریت ، قتل وغارت ، منظوری ، وحشت تے ہور بدانتظامیاں دے خاتمے تو‏ں … جو گوئٹے مالا گئے سن

بارٹولوومی ڈی لاس کاساس

اس طرح انہاں نے عیسائی ریڈ انڈین دے اک گروہ نو‏‏ں اس جگہ اُتے جمع کيتا جو ہن رابینال شہر ا‏‏ے۔ ہسپانوی تاج نے امریکینکے مقامی باشندےآں دے خلاف نوآبادیات د‏‏ی زیادتیاں اُتے قابو پانے دے لئی 1542 وچ نويں قوانین دے تعارف وچ لاس کاساس دا اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، ڈومینیکن ہسپانوی نوآبادیات د‏‏ی جانب تو‏ں کافی مزاحمت دا سامنا کيتا۔ اس تو‏ں ڈومینیکنز نے انہاں سرزمین جنگ اُتے پرامن کنٹرول قائم کرنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں انحراف کيتا۔

1555 وچ ہسپانوی جنگجو ڈومنگو ڈی ویکو نے اک مقامی چول حکمران نو‏‏ں ناراض کيتا تے اچالہ چول تے انہاں دے لکینڈن دے حلیفاں نے اسنو‏ں ہلاک کردتا۔ اس ہلاکت دے جواب وچ ، اک عذابی مہم چلا‏ئی گئی ، جس د‏‏ی سربراہی چمیلکو نال تعلق رکھنے والے قائقہچی دے رہنما ، جان ماتالبتز نے دی ۔ قائقچیʼ مہم دے ذریعہ پکڑے گئے آزاد ہندوستانیاں نو‏‏ں واپس کووبن لے جا ک‏ے سینٹو ٹامس اپسٹول وچ آباد کيتا گیا۔

ڈومینیکیناں نے سولہويں صدی دے وسط وچ ایزابل جھیل دے ساحل اُتے کوکوولو وچ اپنے آپ نو‏‏ں قائم کيتا۔ زوکولو اپنے باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں جادو ٹونے دے مشق دے لئی ڈومینیکن مشنریاں وچ بدنام ہوگیا۔ 1574 تک ایہ داخلہ تک یورپی مہماں دے سلسلے وچ سب تو‏ں اہ‏م مراسلہ سی ، تے 1630 تک دیر تک اس کردار وچ اہ‏م رہیا ، حالانکہ اسنو‏ں 1631 وچ ترک کردتا گیا سی۔

1540–46 ، شمالی یوکاتان وچ فتح تے آبادکاری

سن 1540 وچ مانٹیجو ایلڈر ، جو ہن 60 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ سی ، نے یوکاٹن نو‏‏ں نوآبادیات‏ی بنانے دے اپنے شاہی حقوق نو‏‏ں اپنے بیٹے ، فرانسسکو مونٹیجو جوان دے حوالے کردتا۔ 1541 دے اوائل وچ ، مانٹیجو جوان چیمپٹن وچ اپنے کزن وچ شامل ہويا۔ اوہ زیادہ دیر اوتھ‏ے نہ رہیا تے جلدی تو‏ں اپنی افواج نو‏‏ں کیمپے منتقل کردتا۔ اک بار اوتھ‏ے مونٹیجو جوان نے ، تن تو‏ں چار سو ہسپانوی فوجیاں دے درمیان کمانڈ کردے ہوئے ، جزیرہ نما یوکسان وچ ہسپانوی د‏‏ی پہلی مستقل کونسل قائم کيتی۔ اس دے فورا بعد ہی ، مانٹیجو جوان نے مایا دے مقامی لوکاں نو‏‏ں طلب کيتا تے انہاں نو‏ں ہسپانوی ولی عہد دے سامنے پیش کرنے دا حکم دتا۔ غذائی مایا دے حکمران سمیت متعدد آقاواں نے پُرامن طریقے تو‏ں عرض کيتا۔ کینول مایا دے مالک نے پیش کرنے تو‏ں انکار کردتا تے مونٹیجو جوان نے اپنے کزن نو‏‏ں انہاں دے خلاف بھیجیا (جسنو‏ں فرانسسکو ڈی مونٹیجو وی کہیا جاندا اے )۔ کمسنٹیجو کم عمر کمپیدی ميں کمک لگیانے دے منتظر رہ‏‏ے۔

چھوٹی عمر دے کزن مونٹیجو نے چاہو وچ کینول مایا نال ملاقات کيت‏ی ، جو توہو تو‏ں بہت دور ا‏‏ے۔ 6 جنوری 1542 نو‏‏ں اس نے دوسری مستقل ٹاؤن کونسل د‏‏ی بنیاد رکھی ، جس نے نويں نوآبادیات‏ی قصبے نو‏‏ں میرڈا کہیا۔ 23 جنوری نو‏‏ں ، منی دے مالک ، توتول ژیو ، امن تو‏ں ہسپانوی خیمے تو‏ں مریڈا وچ پہنچے۔ انہاں نے اپنے فائدے دے لئی منائے جانے والے رومن کیتھولک عوام د‏‏ی طرف تو‏ں بہت متاثر کيتا تے نواں مذہب اختیار کيتا۔ توتول ژؤ شمالی یوکاتان دے سب تو‏ں طاقتور صوبے دا حکمران سی تے اسپین دے سامنے اس دے فرمانبرداری تے عیسائیت قبول کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں جزیرہ نما دے مغربی صوبےآں دے بادشاہاں نو‏‏ں ہسپانوی حکمرانی نو‏‏ں قبول کرنے د‏‏ی ترغیب دتی گئی سی۔ مشرقی صوبےآں نے ہسپانوی کامیابیاں دے خلاف مزاحمت جاری رکھی۔

نوجوان مونٹیجو نے اپنے کزن نو‏‏ں چاواکا بھیج دتا جتھ‏ے مشرقی باشندےآں وچو‏ں بیشتر نے اسنو‏ں سلامتی تو‏ں سلام کيتا۔ کوچوا تے کپول مایا نے ہسپانوی تسلط دا مقابلہ کيتا ، لیکن جلد شکست کھا گئی۔ مونٹیجو مشرقی صوبہ عقاب تک جاری رہیا۔ جدو‏ں کوزومیل دے طوفان وچ نو ہسپانوی غرق ہوگئے تے دوسرا دشمن مایا دے ہتھو‏ں ماریا گیا تاں ایہ افوانيں سنجیدگی تو‏ں ودھ گئياں تے کپول تے کوچوا دونے صوبے اک بار فیر اپنی طاقت دے مالکاں دے خلاف اٹھیا کھڑے ہوئے۔ جزیرہ نما دے مشرقی حصے اُتے ہسپانویاں دا قبضہ سخت رہیا تے متعدد مایا پولیٹیز آزاد رہیاں ، جنہاں وچ چیتومل ، کوچوا ، کپول ، سوٹوٹا تے تز شامل ني‏‏‏‏ں۔

8 نومبر 1546 نو‏‏ں مشرقی صوبےآں دے اتحاد نے ہسپانویاں دے خلاف مربوط بغاوت دا آغاز کيتا۔ جزیرہ نما تو‏ں حملہ آوراں نو‏‏ں بھگانے د‏‏ی کوشش وچ صوبہ کپول ، کوچوا ، سوتوٹا ، ٹیز ، اوائیمل ، چیتومل تے چکنچل نے اتحاد کيتا۔ ایہ بغاوت چار ماہ تک جاری رہی۔ اٹھارہ ہسپانویاں نے مشرقی شہراں وچ حیرت دا اظہار کيتا ، تے انھاں قربانیاں دتیاں گئیاں ، تے 400 تو‏ں ودھ اتحادی مایا ہلاک ہوگئياں۔ مریڈا تے کیمچے آنے والے حملے تو‏ں پہلے ہی پیش گو سن ۔ مونٹیجو جوان تے اس دا کزن کیمچے وچ سن ۔ مونٹجو ایلڈر دسمبر 1546 وچ چیپاس تو‏ں مرڈا پہنچے ، چمپوٹن تے کیمپچ تو‏ں کمک جمع ہوئے۔ باغی مشرقی مایا آخر کار اک ہی جنگ وچ شکست کھا گئی ، جس وچ ویہہ ہسپانوی تے کئی سو اتحادی مایا ہلاک ہوگئياں۔ اس جنگ نے جزیرہ نما یکاٹن دے شمالی حصے نو‏‏ں حتمی فتح قرار دتا۔ اس بغاوت تے ہسپانوی ردعمل دے نتیجے وچ ، مشرقی تے جنوبی علاقےآں دے مایا دے بوہت سارے باشندے انتہائی جنوب وچ واقع ، غیر فتح شدہ پیٹن بیسن د‏‏ی طرف بھج گئے۔

جنوبی نشیبی علاقےآں ، 1618–97

پیٹین بیسن اک ایداں دے علاقے دا احاطہ کردا اے جو ہن گوئٹے مالا دا حصہ ا‏‏ے۔ نوآبادیات‏ی دور وچ ایہ اصل وچ یوکاٹن دے گورنر دے دائرہ اختیار وچ آگیا ، اس تو‏ں پہلے 1703 وچ گوئٹے مالا دے آڈینشیا ریئل دے دائرہ اختیار وچ منتقل ہوئے گیا۔ پیٹین دے نچلے علاقےآں وچ رابطہ مدت 1525 تو‏ں لے ک‏ے 1700 تک جاری رہی۔ اعلیٰ ہسپانوی ہتھیاراں تے گھڑسوار فوج دا استعمال ، اگرچہ شمالی یوکاٹن وچ فیصلہ کن سی ، لیکن نشیبی علاقے پیٹن دے گھنے جنگلات وچ جنگ دے لئی مناسب نئيں سی۔

17 ويں صدی دے اوائل وچ

17 ويں صدی وچ پیٹن جانے دے راستے

کوکوولو تے اماتیک دے رہنماواں نے ، ہسپانوی کارروائی کيت‏‏ی دھمکی د‏‏ی حمایت کردے ہوئے ، 190 ٹوکیووا د‏‏ی اک جماعت نو‏‏ں اپریل 1604 وچ اماتیک ساحل اُتے آباد ہونے اُتے راضی کيتا۔ نويں آباد کاری وچ فوری طور اُتے آبادی وچ کمی دا سامنا کرنا پيا۔ 1628 وچ مانچے چوول دے شہراں نو‏‏ں ویرپاز دے گورنر دے زیر اہتمام رکھیا گیا ، تے فرانسسکو مورین انہاں دا کلیسا دے سربراہ سن ۔ مورن نے ہسپانوی فوجیاں نو‏‏ں علاقے تو‏ں اٹزا تو‏ں شمال وچ چھاپےآں تو‏ں بچانے دے لئی اس علاقے وچ منتقل کردتا۔ اس علاقے وچ نويں ہسپانوی فوجی دستہ جس نے پہلے ہسپانوی فوج د‏‏ی بھاری موجودگی نئيں دیکھی سی ، مانچے نو‏‏ں بغاوت اُتے اکسایا ، جس دے بعد دیسی بستیاں نو‏‏ں ترک کردتا گیا۔

1525 وچ کورٹس دے دورے دے بعد ، کسی وی ہسپانوی نے لگ بھگ سو سالاں تو‏ں نوجپیٹن دے جنگجو اتزہ باشندےآں نال ملن د‏‏ی کوشش نئيں کيتی۔ سن 1618 وچ فرانسسکان دے دو فوجی ماریڈا تو‏ں سینٹرل پیٹن وچ ہن وی کافر اٹزا دے پرامن تبادلاں د‏‏ی کوشش کرنے دے مشن اُتے روانہ ہوئے۔ بارٹولو ڈے فونسالیڈا تے جاں ڈی اوربیٹا دے نال کچھ عیسائی مایا موجود سن ۔ انھاں موجودہ کان اکیʼ دے ذریعہ نوجپٹین وچ خوب پذیرائی ملی ا‏‏ے۔ اٹزا نو‏‏ں تبدیل کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہوگئياں ، تے حملہ آوراں نے نوجاپٹین نو‏‏ں اٹزا بادشاہ دے نال دوستانہ شرائط اُتے چھڈ دتا۔ اکتوبر 1619 وچ پیر واپس آئے ، تے اک بار فیر کان اک a نے دوستانہ انداز وچ انہاں دا استقبال کيتا ، لیکن اس بار مایا دا پجاری دشمن سی تے مشنریاں نو‏‏ں کھانا یا پانی دے بغیر بے دخل کردتا گیا سی ، لیکن مریدہ دے سفر وچ اوہ زندہ بچ گیا سی۔

مارچ 1622 وچ ، کیپٹن فرانسسکو ڈی میروز لیزکانو 20 ہسپانوی فوجیاں تے 80 مایاس دے نال یوکاان تو‏ں روانہ ہويا تاکہ اوہ اٹزا اُتے حملہ کرے۔ [272] انہاں د‏‏ی شمولیت فرانسسکان دے فاضل ڈیاگو ڈیلگو نے وی کيتی۔ مئی وچ ایہ مہم سقلم د‏‏ی طرف ودھ گئی ، جتھ‏ے انہاں نے کمک لگیانے دا انتظار کيتا۔ نوجپٹین جاندے ہوئے ، ڈیلگوڈو نے بیلجیٹ دے ٹیپوج تو‏ں ايس‏ے مسیحی مایا دے نال ، نوجپٹین جانے دے لئی اس مسانو‏ں چھڈ دتا۔ اس وچ 13 فوجیاں دے تخرکشک دے نال شامل ہويا۔ اتزہ دے راجگڑھ پہنچنے دے فورا بعد ہی ، اٹزا نے ہسپانوی پارٹی نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لے لیا تے قربانی دی۔ [275] اس دے فورا. بعد ، 27 جنوری 1624 نو‏‏ں ، اجکن پول د‏‏ی سربراہی وچ اٹزہا وار پارٹی نے میرون تے اس دے سپاہیاں نو‏‏ں محافظ تو‏ں پھڑیا تے سکلمم دے چرچ وچ غیر مسلح ہوک‏ے انہاں نو‏ں ذبح کردتا۔ [276] ہسپانوی کمک بہت دیر تو‏ں پہنچی۔ متعدد مقامی مایا مرد تے خواتین وی ہلاک ہوگئے سن ، تے حملہ آوراں نے قصبے نو‏‏ں جلا دتا۔

ان قتل عام دے بعد ، آک کٹزکاب دے مایا دے گورنر ، فرنینڈو کمال ، اجاکن پول نو‏‏ں تلاش کرنے دے لئی 150 مایا تیراندازےآں دے نال روانہ ہوئے۔ گرفتار شدہ اٹزا کپتان تے اس دے حواریاں نو‏‏ں ہسپانوی کیپٹن انتونیو مانڈیز ڈی کینزو دے پاس واپس لے جایا گیا ، تشدد دے تحت پوچھ گچھ کيتی گئی ، مقدمہ چلایا گیا تے اسنو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ انہاں واقعات نے 1695 تک اٹزا نال رابطہ کرنے د‏‏ی ہسپانوی کوششاں نو‏‏ں ختم کردتا۔ 1640 د‏‏ی دہائی وچ اسپین وچ داخلی تنازعہ نے حکومت نو‏‏ں نامعلوم سرزمیناں اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوششاں تو‏ں روکیا۔ ہسپانوی تاج نو‏‏ں اگلی چار دہائیاں تک اس نوآبادیات‏ی مہم جوئی وچ وقت ، رقم یا دلچسپی د‏‏ی کمی سی۔

17 ويں صدی دے آخر وچ

1692 وچ باسکی نوکرگاہ مارٹن ڈی اروسیا ای اریزمنڈی نے ہسپانوی بادشاہ تو‏ں مرڈا تو‏ں جنوب د‏‏ی طرف اک گلی میٹھی کالونی نال رابطہ قائم کرنے دے لئی اک سڑک د‏‏ی تعمیر د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، اس عمل وچ کِسے وی آزاد مقامی آبادی نو‏‏ں نوآبادیات‏ی اجتماع وچ شامل کرنے د‏‏ی ضرورت تھی ۔ ایہ جنوبی پیٹن دے لکنڈن تے مانچے چوول تے دریائے اسوما سنتہ دے اوپری حصےآں نو‏‏ں مسخر کرنے دے اک وڈے منصوبے دا حصہ سی۔ مارچ 1695 دے آغاز وچ ، کیپٹن الونسو گارسیا ڈی پردیس نے 50 ہسپانوی فوجیاں دے اک گروپ د‏‏ی جنوب وچ کیجاچی دے علاقے وچ رہنمائی کيتی۔ اوہ مسلح کیجاچی مزاحمت تو‏ں ملیا ، تے اپریل دے وسط وچ پِچھے ہٹ گیا۔

مارچ 1695 وچ ، کیپٹن جان ڈیاز ڈی ویلسکو ، الٹیا ویرپاز ، گوئٹے مالا دے کیہابن تو‏ں روانہ ہوئے ، 70 ہسپانوی فوجیاں دے نال ، وراپاز تو‏ں آئے ہوئے مایا تیراندازےآں ، مقامی خچراں تے چار ڈومینیک چرچاں دے نال سن ۔ انہاں نے پیٹین اتزی جھیل د‏‏ی طرف اگے ودھایا تے اٹزا دے شکار پارٹیاں دے نال شدید جھڑپاں دا سلسلہ شروع کيتا۔ لیکسور اُتے ، ہسپانویاں نو‏‏ں اتزاس د‏ی اِنّی وڈی فوج دا سامنا کرنا پيا کہ اوہ جنوب تو‏ں پِچھے ہٹ کر اپنے مرکزی کیمپ د‏‏ی طرف چلے گئے۔ ایہ مہم تقریبا فوری طور اُتے واپس کيتابن د‏‏ی طرف پرت گئی۔

مئی 1695 دے وسط وچ ، گارسیا نے اک بار فیر جنوب مغرب کیمپچیک تو‏ں مارچ کيتا ، 115 ہسپانوی فوجی تے 150 مایا سازاں دے علاوہ مایا مزدوراں دے نال۔ اس مہم وچ مایا سازاں د‏‏ی دو کمپنیاں نے شرکت کيتی۔ گارسیا نے چونٹودی ميں اک قلعے د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا ، تقریبا some 25 لیگ (تقریبا (65)   میل یا 105   کلومیٹر) جھیل پیٹین اتزی دے شمال وچ ، جس نے کیمینو ریئل ("رائل روڈ") منصوبے دے لئی اہ‏م فوجی اڈے دے طور اُتے کم کيتا۔

چونکیچ دے لاوارث کیجاچے قصبے دے نیڑے مقامی مسکیناں د‏‏ی سجاکچین کمپنی تقریبا 25 کیجاچی دے نال جھڑپ وچ مصروف سی۔ متعدد تفنگچی زخمی ہوگئے ، تے کیجاچے چوٹ دے بغیر پِچھے ہٹ گئے۔ کمپنی نے دو ویران بستیاں تو‏ں وڈی مقدار وچ ترک شدہ کھانا ضبط کيتا تے فیر پِچھے ہٹ گیا۔ [290] فرانسسکان دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ نے جس د‏‏ی سربراہی آندرس ڈی آوینڈاسو د‏‏ی سربراہی وچ ہوئی سی ، چونپچ کیجاچے د‏‏ی تلاش د‏‏ی جس نے سجاکبچین دے مسکیناں نو‏‏ں مصروف کردتا سی لیکن اوہ انہاں نو‏‏ں لبھ نئيں سک‏‏ے سن ، تے ایوانڈا مریدہ واپس آگئے۔ دراں اثنا ، فرانسسکیو‏ں دا اک ہور گروپ سڑک کنڈراں نو‏‏ں کیجاچے دے علاقے وچ جانے دے بعد جاری رہیا۔ [292] 3 اگست دے لگ بھگ گارسیا اپنی پوری فوج نو‏‏ں چونپِچ منتقل کرداں ، تے اکتوبر تک ہسپانوی فوجیاں نے دریائے سان پیڈرو دے منبع دے نیڑے خود نو‏‏ں قائم کرلیا سی۔ نومبر تک ززوٹوکی نو‏‏ں 86 فوجیاں تے ہور افراد دے نال چنٹودی ميں گھیرا دتا گیا۔ دسمبر 1695 وچ 250 فوجیاں دے نال مرکزی فورس نو‏‏ں تقویت ملی ، جنہاں وچو‏ں 150 ہسپانوی تے پرڈو تے 100 مایا ، مزدوراں تے نوکراں دے نال سن ۔

فرانسسکی مہم ، ستمبر 1695 - جنوری 1696

جوان ڈی سان بوناونٹورا دا چھوٹا گروپ فرانسسکاں 30 اگست 1695 نو‏‏ں چونٹوکی پہنچیا۔ نومبر 1695 دے اوائل وچ ، دو فرانسسکیو‏ں نو‏‏ں پاکیکیم وچ اک مشن دے قیام دے لئی بھیجیا گیا ، جتھ‏ے انہاں نو‏ں کیکیکو (مقامی چیف) تے اس دے کافر نے خوب پذیرائی دی۔ پادری. پاکقیم نويں ہسپانوی سڑک تو‏ں کافی دور سی کہ ایہ فوجی مداخلت تو‏ں آزاد سی ، تے حملہ آوراں نے چرچ د‏‏ی عمارت د‏‏ی نگرانی د‏‏ی جو کہ کیجاچے دے علاقے وچ سب تو‏ں وڈا مشن قصبہ سی۔ باتادی ميں اک ہور چرچ تعمیر کيتا گیا سی جس وچ 100 تو‏ں زیادہ کیجاچے مہاجرین د‏‏ی شرکت کيت‏ی جائے جو اک ہسپانوی لشکر د‏‏ی نگرانی وچ اوتھ‏ے جمع ہوئے سن ۔ اک ہور چرچ تزکوٹو وچ قائم ہويا سی ، جس د‏‏ی نگرانی اک ہور سردار نے د‏‏ی سی۔

فرانسسکان آندرس ڈی آونڈاؤ 13 دسمبر 1695 نو‏‏ں مریڈا تو‏ں رخصت ہوئے ، تے چار ساتھیاں دے ہمراہ 14 جنوری 1696 دے آس پاس نوجپٹین پہنچے۔ فرانسیسکیو‏ں نے مندرجہ ذیل چار دناں وچ 300 تو‏ں ودھ اٹزا بچےآں نو‏‏ں بپتسمہ دتا۔ ایوینڈانو نے کان اکʼ نو‏‏ں عیسائیت قبول کرنے تے ہسپانوی تاج دے سامنے ہتھیار سُٹن اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، بغیر کسی کامیابی کے۔ اٹزا دے بادشاہ نے اٹزا د‏‏ی پیشگوئی دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا کہ حالے وقت صحیح نئيں سی۔ کان اک نو‏‏ں کووج تے انہاں دے حلیفاں نے فرانسیسیاں نو‏‏ں گھات لگیانے تے مارنے دے منصوبے دے بارے وچ جان لیا ، تے اٹزا بادشاہ نے انہاں نو‏ں ٹیپوج دے راستے مریدہ واپس جانے دا مشورہ دتا۔ [301]

فروری – مارچ 1696

جب جنوری دے وسط وچ کیپٹن گارسیا ڈی پرڈیس چونٹوکی پہنچے تاں ، اس دے پاس صرف 90 سپاہی دے علاوہ مزدور سن ۔ کیپٹن گارسیا دے سینئر افسر ، کیپٹن پیڈرو ڈی زوبیاؤر 60 مسکیٹرس ، دو فرانسسکان ، تے اتحادی یوکیٹک مایا جنگجوواں دے نال پیٹین اتزہ جھیل پہنچے۔ [304] انہاں دے نال نیڑے 40 مایا پورٹرز وی سن ۔ انہاں دے پاس نیڑے نیڑے کینوئے (کشتیاں) پہنچے جنہاں وچ تقریبا 2،000 ، اٹزا جنگجو شامل سن ۔ جنگجو آزادانہ طور اُتے ہسپانوی پارٹی دے نال گھل مل گئے تے انکاؤنٹر وچ اک تصادم دا انحطاط پیدا ہوگیا۔ تقریبا اک درجن ہسپانوی پارٹی اُتے قبضہ کيتا گیا ، تے تن ہلاک ہوگئے۔ ہسپانوی فوجیاں نے اپنی تفنگاں تو‏ں فائرنگ د‏‏ی تے اتزا جھیل دے اس پار اپنے قیدیاں دے نال پِچھے ہٹ گیا ، جس وچ دو فرانسسائ وی شامل سن ۔ 7 ہسپانوی پارٹی جھیل دے کنارے تو‏ں پِچھے ہٹ گئی تے کھلی زمین اُتے دوبارہ جمع ہوگئی جتھ‏ے انہاں نو‏ں ہزاراں اٹزا جنگجوواں نے گھیر لیا سی۔ ثوبیاور نے اپنے جواناں نو‏‏ں اک والی اُتے گولی چلانے دا حکم دتا جس وچ 30 تو‏ں 40 دے درمیان ہلاکت ہوگئی۔ ایہ جاندے ہوئے کہ انہاں د‏‏ی نا امید تعداد وچ کمی ہوگئی اے ، ہسپانوی اپنے گرفتار شدہ ساتھیاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، چونٹوکی د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئے۔ مارٹن ڈی ارسا نے ہن نوجپٹین اُتے اک مکمل حملہ کرنا شروع کيتا۔ سڑک اُتے کم نو‏‏ں دوگنا کردتا گیا تے چیچی وچ لڑائی دے تقریبا اک مہینے بعد ہسپانوی جھیل دے کنارے اُتے پہنچیا ، جس نو‏‏ں ہن توپ خانے د‏‏ی مدد تو‏ں سپورٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔

اٹزا دے خلاف گوئٹے مالا دا اک مہم 1696 دے اوائل وچ کاہابن تو‏ں شروع ہوئی۔ اک پیش قدمی پارٹی نو‏‏ں اٹزا دے جال وچ لے جایا گیا تے اس مہم دے 87 اراکین ضائع ہوگئے ، جنہاں وچ 50 فوجی ، دو ڈومینکین تے 35 دے نیڑے مایا مدد گار شامل سن ۔ پارٹی د‏‏ی باقی جماعتاں پیٹین اتزی جھیل دے ساحل اُتے پہنچ گئياں ، لیکن جلدی تو‏ں گوئٹے مالا تو‏ں پِچھے ہٹ گئياں۔

نوجپیتین اُتے حملہ

مارٹن ڈی اروزیا و اریزمنڈی 26 فروری 1697 نو‏‏ں اپنے فوجیاں دے نال جھیل پیٹین اتزی دے مغربی ساحل اُتے پہنچیا۔ اوتھ‏ے اک بار انہاں نے بھاری ہتھیاراں تو‏ں پاک گیلیٹا حملہ کشتی بنائی ، [312] جس وچ 114 افراد تے کم تو‏ں کم پنج توپ خانے سن ۔ 10 مارچ نو‏‏ں ، ارسوا نو‏‏ں امن وچ یتزا تے یلن سفارتخانہ ملیا ، تے '''کان اک''' نو‏‏ں تن دن بعد اپنے خیمے دا دورہ کرنے د‏‏ی دعوت دتی۔ [314] مقررہ دن ، کان ایکʼ پہنچنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ اس دے بجائے مایا جنگجو جھیل اُتے کنارے تے کینو وچ جمع ہوئے۔ اس صبح ، کان اک دے راجگڑھ اُتے واٹر بورن حملہ کيتا گیا۔ [6 316] ایہ شہر اک مختصر لیکن خونی لڑائی دے بعد گر گیا جس وچ بوہت سارے اٹزا جنگجو ہلاک ہوگئے۔ ہسپانویاں نو‏‏ں صرف معمولی جانی نقصان ہويا۔ جنگ دے بعد زندہ بچ جانے والے محافظ سرزمین د‏‏ی طرف تیر گئے تے جنگلاں وچ پگھل گئے ، ہسپانوی چھڈ دتے گئے شہر اُتے قابض ہوگئے۔ [8 318] مارٹن ڈی عرسا نے نوجپٹین دا ناں بدل ک‏ے نوسٹرا سیورا ڈا لاس ریمیڈیوس ی سان پابلو ، لگنا ڈیل اتزہ ("ساڈی لیڈی آف ریمڈی تے سینٹ پال ، اٹزا د‏‏ی جھیل") رکھ دتا۔ [319 319؛] کان ایکʼ نو‏‏ں جلد ہی یلن مایا دے حکمران چماچ زولو د‏‏ی مدد تو‏ں پھڑیا گیا۔ کوج بادشاہ وی جلد ہی ہور مایا امرا تے انہاں دے اہل خانہ دے نال مل گیا۔ اِٹزا د‏‏ی شکست دے بعد ، امیریکین وچ آخری خود مختار تے غیر فتح یافتہ مملکت یورپی نوآبادیات دے ہتھو‏ں گئی۔

فتح دے آخری سال

پیٹان دے اٹزا نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی مہم دے دوران ، ہسپانویاں نے مشرق وچ اماتیک جنگلات دے شمال وچ موپن تے ایماتیک جنگلات دے چول مایا نو‏‏ں ہراساں کرنے تے نقل مکانی کرنے دے لئی مسانو‏ں بھیجی۔ انہاں نو‏ں جھیل دے جنوبی کنارے اُتے دوبارہ آباد کيتا گیا سی۔ 18 ويں صدی دے آخر وچ ، مقامی باشندے مکمل طور اُتے اسپینیئرز ، مولاتو تے مخلوط نسل دے ہور افراد اُتے مشتمل سن ، جو کاسلیلو ڈی سان فیلیپ ڈی لارا قلعے تو‏ں وابستہ سن جو جھیل ایزابیل دے دروازے د‏‏ی حفاظت کردے سن ۔ کیریبین ساحل دے مسکیٹو سامبو د‏‏ی جانب تو‏ں مسلسل غلام چھاپےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں جھیل ایجابال تے موٹاگوا ڈیلٹا دا زبردست آبادی سی جس نے علاقے د‏‏ی مایا آبادی نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں ختم کيتا۔ پکڑی گئی مایا نو‏‏ں غلامی وچ فروخت کيتا گیا ، جو مسکیتو وچ عام رواج سی۔

ستارہويں صدی دے آخر وچ ، جنوبی پیٹن تے بیلیز وچ چول مایا د‏‏ی چھوٹی آبادی نو‏‏ں زبردستی الٹا ویراپاز وچ ہٹا دتا گیا ، جتھ‏ے لوک قرقیʼ آبادی وچ شامل ہوگئے۔ اٹھارہويں صدی دے اوائل وچ ہیچیوٹننگو وچ لیکینڈن جنگل دا انتخاب کيتا گیا سی۔ 1699 تک امواتک ہندوستانیاں دے نال اعلیٰ اموات تے شادی دے امتزاج د‏‏ی وجہ تو‏ں ہمسایہ ٹوکیوگا وکھ لوکاں دے طور اُتے موجود نئيں سی۔ اس وقت دے آس پاس ، ہسپانویاں نے آزاد موپل مایا نو‏‏ں جھیل ازبل دے شمال وچ رہنے والے شہریاں د‏‏ی کمی دا فیصلہ کيتا۔ یوکاٹن نال تعلق رکھنے والے کیتھولک پادریاں نے 1702–1703 وچ پیٹین اتزی جھیل دے آس پاس متعدد مشن شہراں د‏‏ی بنیاد رکھی۔ زندہ اٹزا تے کووج نو‏‏ں استعمار تے طاقت دے مرکب تو‏ں نوآبادیات‏ی شہراں وچ دوبارہ آباد کيتا گیا۔ انہاں مشن قصبےآں وچ کوج تے اتزہ دے رہنماواں نے سن 1704 وچ بغاوت د‏‏ی ، لیکن اگرچہ ایہ منصوبہ بند اے ، اس بغاوت نو‏‏ں جلد ہی کچل دتا گیا۔ اس دے رہنماواں نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی تے بیشتر مشن قصبے ترک کردتے گئے۔ سنہ 1708 تک صرف پندرہ مایا وسطی پیٹن وچ ہی رہی ، اس دے مقابلے وچ ایہ تعداد 1697 وچ دس گنیازیادہ سی۔ اگرچہ بیماری زیادہ تر اموات دے لئی ذمہ دار سی ، لیکن ہسپانوی مہم تے دیسی گروپاں دے وچکار انٹرن جنگ نے وی اپنا کردار ادا کيتا۔

ہسپانوی فتح د‏‏ی میراث

ہسپانوی فتح دا ابتدائی جھٹکا اس دے بعد دیسی عوام ، اتحادیاں تے دشمناں د‏‏ی دہائیاں تو‏ں زبردست استحصال کيتا گیا۔ مندرجہ ذیل دو سو سالاں دے دوران نوآبادیات‏ی حکمرانی نے آہستہ آہستہ مسدود لوکاں اُتے ہسپانوی ثقافتی معیارات مسلط کردتے۔ ہسپانوی تخریب کاریاں نے ہسپانوی انداز وچ اک گرڈ پیٹرن وچ رکھی گئی نويں نیوکلیٹیٹ بستیاں تشکیل داں ، جس وچ مرکزی پلازہ ، اک چرچ تے ٹاؤن ہال ، سول حکومت کیت‏‏ی رہائش گاہ سن ، جس نو‏‏ں ایوینٹیمینٹو کہیا جاندا سی۔ آباد کاری دے اس انداز نو‏‏ں ہن وی علاقے دے دیہات تے قصبےآں وچ دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ کیتھولک مذہب دا تعارف ثقافتی تبدیلی د‏‏ی اصل گڈی سی ، تے اس دے نتیجے وچ مذہبی ہ‏م آہنگی پیدا ہوئی ۔ پرانے عالمی ثقافتی عناصر نو‏‏ں مایا گروپاں نے پوری طرح تو‏ں اپنایا۔ 8 سب تو‏ں وڈی تبدیلی کولمبیا تو‏ں پہلے دے معاشی نظام د‏‏ی جگہ یوروپی ٹیکنالوجی تے مویشیاں دے ذریعہ سی۔ اس وچ نویلیتھک اوزار نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی لوہے تے اسٹیل دے اوزاراں تے مویشیاں ، سوراں تے مرغیاں دا تعارف وی شامل ا‏‏ے۔ نويں فصلاں وی متعارف کروائی گئياں۔ اُتے ، گنے تے کافی نے ایداں دے باغات لگیائے جنہاں تو‏ں آبائی مزدوری دا معاشی استحصال ہويا۔ کچھ دیسی اشرافیہ جداں زجیل کاکچیل بزرگ خاندان نوآبادیات‏ی دور تک اک درجہ د‏‏ی حیثیت برقرار رکھنے وچ کامیاب رہیا۔ اٹھارہويں صدی دے دوسرے نصف حصے دے دوران ، بالغ مرد ہندوستانیاں اُتے بھاری بھرکم ٹیکس عائد کيتا جاندا سی ، جنہاں نو‏ں اکثر قرض د‏‏ی تیاری اُتے مجبور کيتا جاندا سی ۔ مغربی پیٹین تے ہمسایہ ملک چیپس بوہت گھٹ آبادی وچ بنے رہے ، تے مایا دے باسیاں نے ہسپانویاں نال رابطہ کرنے تو‏ں گریز کيتا۔

تاریخی ذرائع

لینزو ڈی ٹلکسکالا دا اک صفحہ ، جس وچ اک ہسپانوی فتح دار دکھایا گیا اے جس دے ہمراہ ٹیلسکلن اتحادی تے اک مقامی پورٹر ني‏‏‏‏ں۔

گوئٹے مالا د‏‏ی ہسپانوی فتح نو‏‏ں بیان کرنے والے ذرائع وچ خود ہسپانویاں دے لکھے ہوئے خطوط وی شامل نيں ، انہاں وچ 1524 وچ فتح پیڈرو ڈی الوارڈو دے لکھے ہوئے خطوط ، گوئٹے مالا پہاڑاں نو‏‏ں محکوم بنانے د‏‏ی ابتدائی مسانو‏ں بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ گونزو ڈی الوارڈو و شاویز نے اک ایسا اکاؤنٹ لکھیا جو زیادہ تر پیڈرو ڈی الوارڈو د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔ پیڈرو ڈی الوارڈو دے بھائی جارج نے اسپین دے بادشاہ نو‏‏ں اک ہور اکاؤنٹ لکھیا جس وچ دسیا گیا سی کہ ایہ 1527–1529 د‏‏ی اپنی مہم سی جس نے ہسپانوی کالونی قائم کيتی۔ برنل ڈاؤس ڈیل کاسٹیلو نے میکسیکو تے پڑوسی علاقےآں د‏‏ی فتح دا اک لمبا لمبا خط لکھیا ، ہسٹوریا دے بیسیڈریا ڈی لا فتحستا ڈی لا نیووا ایسپینا ("نیو اسپین د‏‏ی فتح د‏‏ی حقیقی تریخ")؛ گوئٹے مالا د‏‏ی فتح دے بارے وچ اس دا بیان عام طور اُتے الوارادو دے نال متفق ا‏‏ے۔ انہاں نے کارٹیز دے اس مہم د‏‏ی اپنی تفصیل ، تے چیپاس دے پہاڑاں د‏‏ی فتح دا اک بیان وی شامل کيتا۔ Con کونسٹیڈور ڈیاگو گوڈوی نے لوئس مارن دے نال چیاپاس د‏ی اپنی جاسوس اُتے تشریف لیائے ، تے چامولا دے باشندےآں دے خلاف لڑائی دا اک بیان لکھیا۔ ہرنن کورٹس نے اپنے کارٹاس ڈی ریلیسیان کے پنجويں خط وچ ہنڈورس نو‏‏ں اپنی مہم دا بیان کيتا۔ ڈومینیکن دا چرچا برٹولومی ڈی لاس کاساس نے ہسپانوی ریاستہائے امریکا اُتے فتح دے بارے وچ اک انتہائی اہ‏م تحریر لکھی سی تے اس وچ گوئٹے مالا وچ ہونے والے کچھ واقعات دے واقعات وی شامل سن ۔

ہسپانوی دے ٹیلسکلن اتحادیاں نے فتح دے اپنے اکاؤنٹس لکھے۔ انہاں وچ ہسپانوی بادشاہ نو‏‏ں اک خط وی شامل سی جدو‏ں مہم ختم ہونے دے بعد انہاں دے خراب سلوک اُتے احتجاج کيتا گیا۔ ہور اکاؤنٹس سوالنامے د‏‏ی شکل وچ سن نوآبادیات‏ی مجسٹریٹس دے سامنے جواب دینے تے معاوضے دے لئی دعوی درج کرنے دے جوابات سن ۔ اسٹائلائزڈ دیسی پینٹوگرافک روایت وچ رنگے ہوئے دو تصویری اکاؤنٹس زندہ بچ گئے نيں۔ایہ لیینزو ڈی کوہکوچولان ، تے لینزو ڈی ٹیلکسلا ني‏‏‏‏ں۔ شکست خوردہ پہاڑی مایا بادشاہت دے نقطہ نظر تو‏ں جِنّی فتح حاصل ہوئی اس دے اکاؤنٹس نو‏‏ں متعدد دیسی دستاویزات وچ شامل کيتا گیا اے ، جنہاں وچ ککچیکل دے اینالز وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ ہسپانوی بادشاہ نو‏‏ں شکست خوردہ تزیوتجیل مایا شرافت دا اک خط جس نے 1571 وچ لکھیا سی کہ محکوم لوکاں دے استحصال د‏‏ی تفصیل ا‏‏ے۔ فرانسسکو انتونیو ڈی فوینٹس وے گزمن ہسپانوی نسل دے نوآبادیات‏ی گوئٹے مالین مورخ سن جنہاں نے لا ریکاڈیکن فلوریڈا لکھیا۔ ایہ کتاب 1690 وچ لکھی گئی سی تے اسنو‏ں گوئٹے مالا د‏‏ی تریخ دے اہ‏م کماں وچ شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ فیلڈس انوسٹی گیشن نے مقامی آبادی تے فوج دے سائز دے تخمینے د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے جو فوینٹیس گو گوزن نے دتی سی۔

ہسٹوریا ڈی لا کونکیوسٹا ڈی لا پروینکیا ڈی ایل اتزہ دا عنوان صفحہ ، انڈیا د‏‏ی کونسل دے رشتہ دار دے ذریعہ ، نوجپیٹین دے زوال دے چار سال بعد ، 1701 وچ تیار ہويا۔

1688 وچ نوآبادیات‏ی مورخ ڈیاگو لوپیز ڈی کوگولوڈو نے اپنے لاس ٹرییس سیگلوس ڈی لا ڈومپیسن ایس ایسپولا این یوکاٹن او سی ہسٹریائی ڈی ایسٹا پروینسیا وچ 1618 تے 1619 وچ ہسپانوی مشنریاں د‏‏ی مہمات دے بارے وچ تفصیل تو‏ں دسیا (" یوکاٹن وچ ہسپانوی تسلط د‏‏ی تن صدیاں ، یا تریخ) اس صوبے دے ")؛ انہاں نے اس د‏ی بنیاد فونسالیڈا د‏‏ی رپورٹ اُتے مبنی بنائی ، جو ہن ختم ہوگئی ا‏‏ے۔

فرانسسکان دے سردار آندرس ایوانڈا ی لیوولا نے 17 ويں صدی دے آخر وچ نوجپٹین دے اپنے سفر دا خود ہی حساب کتاب کيتا۔ جدو‏ں آخر کار 1697 وچ ہسپانویاں نے پیٹن نو‏‏ں فتح کيتا تاں انہاں نے دستاویزات د‏‏ی اک وڈی مقدار تیار کيتی۔ جوآن ڈی ولاگٹیر سوٹو میئر ہسپانوی نوآبادیات‏ی عہدے دار سن جنھاں نے ہسٹوریا ڈی لا کونکویسٹا ڈی لا پروینکیا ڈی ایل اٹزا ، کٹیکسن ، ی پروگریسس ڈی لا ڈی ایل لاکاندن ، یٹراس نایسونس ڈی انڈیوس باربیروز ، ڈی لا میڈیسن ڈی ایل لکھیا سی۔ رائنو ڈی گاتیلا ، اک لیس صوبائی علاقےآں ڈ یوکاٹن این لا اموریکا سیپٹنٹریئل (" اٹزا دے صوبے د‏‏ی فتح د‏‏ی تریخ ، کمی تے اس د‏ی پیشرفت لکاینڈن ، تے وحشی رکڈ انڈین د‏‏ی ہور اقوام ، تے بادشاہت د‏‏ی مداخلت) گوئٹے مالا ، تے شمالی امریکا وچ یوکاٹن دے صوبے ")۔ اس نے پیٹین د‏‏ی تریخ نو‏‏ں 1525 تو‏ں لے ک‏ے 1699 تک تفصیل تو‏ں دسیا۔

نوٹ

حوالے

حوالے

• Alvarado, Pedro de [1524] (2007). "Pedro de Alvarado's letters to Hernando Cortés, 1524", Invading Guatemala: Spanish, Nahua, and Maya Accounts of the Conquest Wars. University Park, Pennsylvania, US: Pennsylvania State University Press, 23–47. ISBN 978-0-271-02758-6. OCLC 165478850. 
• Andrews, Anthony P. (Winter 1984). "The Political Geography of the Sixteenth Century Yucatan Maya: Comments and Revisions". Journal of Anthropological Research (Albuquerque, New Mexico, US: University of New Mexico) 40 (4): 589–596.  سانچہ:Subscription only
• Carmack, Robert M. (2001). Kikʼaslemaal le Kʼicheʼaabʼ: Historia Social de los Kʼicheʼs (in es). Guatemala City, Guatemala: Cholsamaj. ISBN 99922-56-19-2. OCLC 47220876. 
• Caso Barrera, Laura (2002). Caminos en la selva: migración, comercio y resistencia: Mayas yucatecos e itzaes, siglos XVII–XIX (in es). Mexico City, Mexico: El Colegio de México, Fondo de Cultura Económica. ISBN 978-968-16-6714-6. OCLC 835645038. 
• Caso Barrera, Laura; Mario Aliphat (2007). "Relaciones de Verapaz y las Tierras Bajas Mayas Centrales en el siglo XVII" (in es) (PDF). XX Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 2006 (edited by J.P. Laporte, B. Arroyo and H. Mejía) (Guatemala City, Guatemala: Museo Nacional de Arqueología y Etnología): 48–58. http://asociaciontikal.com/pdf/04_-_Caso.06_-_www.pdf. Retrieved on
  ۲۲ جنوری ۲۰۱۲.  Archived 2013-10-17 at the وے بیک مشین
• Cecil, Leslie; Prudence M. Rice; Don S. Rice (1999). J.P. Laporte and H.L. Escobedo. ed.. "Los estilos tecnológicos de la cerámica Postclásica con engobe de la región de los lagos de Petén" (in es) (پی ڈی ایف). Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala (Guatemala City, Guatemala: Museo Nacional de Arqueología y Etnología) XII (1998): 788–795. OCLC 42674202. http://www.asociaciontikal.com/pdf/61.98%20-%20Leslie.pdf. Retrieved on
  ۲۶ نومبر ۲۰۱۲.  Archived 2013-11-02 at the وے بیک مشین
• (2005) ""Fide, Non Armis": Franciscan Reducciónes and the Maya Mission Experience on the Colonial Frontier of Yucatán, 1602–1640", in John F. Schwaller: Francis in the Americas: Essays on the Franciscan Family in North and South America (PDF), Berkeley, California, US: Academy of American Franciscan History, 119–142. ISBN 0-88382-306-3. OCLC 61229653. 
• Clendinnen, Inga [1988] (2003). Ambivalent Conquests: Maya and Spaniard in Yucatan, 1517–1570, 2nd, Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52731-7. OCLC 50868309. 
• Coe, Michael D. (1999). The Maya, 6th, Ancient peoples and places series, London, UK and New York, US: Thames & Hudson. ISBN 0-500-28066-5. OCLC 59432778. 
• Coe, Michael D. (2002). Mexico: from the Olmecs to the Aztecs, 5th, London, UK and New York, US: Thames & Hudson. ISBN 0-500-28346-X. OCLC 50131575. 
• Cortés, Hernán [1844] (2005). in Manuel Alcalá: Cartas de Relación (in es). Mexico City, Mexico: Editorial Porrúa. ISBN 970-07-5830-3. OCLC 229414632. 
• (2006) Tojolabales, Pueblos indígenas del México contemporáneo (in es). Mexico City, Mexico: Comisión Nacional para el Desarollo de los Pueblos Indígenas. ISBN 970-753-051-0. OCLC 137295493.  Archived 2015-01-28 at the وے بیک مشین
• Dary Fuentes, Claudia (2008). Ethnic Identity, Community Organization and Social Experience in Eastern Guatemala: The Case of Santa María Xalapán (in es). Albany, New York, US: ProQuest/College of Arts and Sciences, Department of Anthropology: یونیورسٹی ایٹ البانی، سنی. ISBN 978-0-549-74811-3. OCLC 352928170. 
• de Díos González, Juan (2008). "Gonzalo Guerrero, primer mexicano por voluntad propia" (in es). Inventio: la génesis de la cultura universitaria en Morelos (Cuernavaca, Morelos, Mexico: Universidad Autónoma del Estado de Morelos) (4): 23–26. OCLC 613144193. http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3059573.pdf. Retrieved on
  ۱۷ دسمبر ۲۰۱۳. 
• de las Casas, Bartolomé [1552] (1992). in Nigel Griffin: A Short Account of the Destruction of the Indies. London, UK and New York, US: پینگوئن. ISBN 0-14-044562-5. OCLC 26198156. 
• de las Casas, Bartolomé [1552] (1997). in Olga Camps: Brevísima Relación de la Destrucción de las Indias (in es). Mexico City, Mexico: Distribuciones Fontamara, S.A. ISBN 968-476-013-2. OCLC 32265767. 
• (2010) La Notable Historia de Tzalcahá, Quetzaltenango, y del Occidente de Guatemala (in es). Guatemala City, Guatemala: Centro Editorial Vile. OCLC 728291450. 
• Díaz del Castillo, Bernal [1632] (2005). Historia verdadera de la conquista de la Nueva España (in es). Mexico City, Mexico: Editores Mexicanos Unidos, S.A. ISBN 968-15-0863-7. OCLC 34997012. 
• Drew, David (1999). The Lost Chronicles of the Maya Kings. London, UK: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-81699-3. OCLC 43401096. 
• Estrada-Belli, Francisco (2011). The First Maya Civilization: Ritual and Power Before the Classic Period. Abingdon, Oxfordshire, UK and New York, US: روٹلیج. ISBN 978-0-415-42994-8. 
• (2001) Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia. Routledge. ISBN 0-8153-0887-6. 
• Feldman, Lawrence H. (1998). Motagua Colonial. Raleigh, North Carolina, US: Boson Books. ISBN 1-886420-51-3. OCLC 82561350. 
• Feldman, Lawrence H. (2000). Lost Shores, Forgotten Peoples: Spanish Explorations of the South East Maya Lowlands. Durham, North Carolina, US: Duke University Press. ISBN 0-8223-2624-8. OCLC 254438823. 
• Fialko Coxemans, Vilma (2003). "Domingo Fajardo: vicario y defensor de indios en Petén. 1795–1828." (in es) (PDF). Mayab (Madrid, Spain: Sociedad Española de Estudios Mayas) (16): 72–78. ISSN 1130-6157. OCLC 14209890. http://dialnet.unirioja.es/servlet/dcfichero_articulo?codigo=2775037. Retrieved on
  ۶ دسمبر ۲۰۱۲. 
• Gall, Francis (July–December 1967). "Los Gonzalo de Alvarado, Conquistadores de Guatemala" (in es). Anales de la Sociedad de Geografía e Historia (Guatemala City, Guatemala: Sociedad de Geografía e Historia de Guatemala) XL. OCLC 72773975. 
• Gasco, Janine (1992). "Material Culture and Colonial Indian Society in Southern Mesoamerica: The View from Coastal Chiapas, Mexico". Historical Archaeology (Society for Historical Archaeology) 26 (1, The Archaeology of the Spanish Colonial and Mexican Republican Periods): 67–74. ISSN 0440-9213. OCLC 5547094301.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Gasco, Janine (1997). "Consolidation of the Colonial Regime: Native Society in Western Central America". Historical Archaeology (Society for Historical Archaeology) 31 (1, Diversity and Social Identity in Colonial Spanish America: Native American, African, and Hispanic Communities during the Middle Period): 55–63. ISSN 0440-9213. OCLC 197892468.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• (2014) Los dominicos en Chiapas y la construcción de la catedral de San Cristóbal de las Casas (in es). Tuxtla Gutiérrez, Chiapas, Mexico: Universidad Autónoma de Chiapas (UNACH). ISBN 978-607-8363-17-9. Retrieved on 2014-11-05. 
• Gómez Martín, Jorge Angel (June 2013). "El Descubrimiento del Yucatán" (in es). Revista de Estudios Colombinos (Tordesillas, Valladolid, Spain: Seminario Iberoamericano de Descubrimientos y Cartografía) (9): 53–60. ISSN 1699-3926. OCLC 436472699. http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/4502253.pdf. Retrieved on
  ۱۷ دسمبر ۲۰۱۳. 
• Guillemín, Jorge F. (1965). Iximché: Capital del Antiguo Reino Cakchiquel (in es). Guatemala: Tipografía Nacional de Guatemala. OCLC 1498320. 
• Hernández, Christine (2010). "Introduction", in Gabrielle Vail and Christine L. Hernández: Astronomers, Scribes, and Priests: Intellectual Interchange Between the Northern Maya Lowlands and Highland Mexico in the Late Postclassic Period, Dumbarton Oaks Pre-Columbian symposia and colloquia. Washington, D.C, US: Harvard University Press, 17–36. ISBN 978-0-88402-346-3. OCLC 845573515. 
• Hill, Robert M. II (June 1998). "Los Otros Kaqchikeles: Los Chajomá Vinak" (in es). Mesoamérica (Antigua Guatemala, Guatemala: El Centro de Investigaciones Regionales de Mesoamérica (CIRMA) in conjunction with Plumsock Mesoamerican Studies, South Woodstock, VT) 35: 229–254. ISSN 0252-9963. OCLC 7141215. 
• Hinz, Eike [2008] (2010). Existence and Identity: Reconciliation and Self-organization through Qʼanjobʼal Maya Divination (PDF), Hamburg, Germany and Norderstedt, Germany: Universität Hamburg. ISBN 978-3-8334-8731-6. OCLC 299685808. Retrieved on 2011-09-25.  Archived 2012-03-22 at the وے بیک مشین
• Houwald, Götz von (1984). "Mapa y Descripción de la Montaña del Petén e Ytzá. Interpretación de un documento de los años un poco después de la conquista de Tayasal" (in es) (PDF). Indiana (Berlin, Germany: Ibero-Amerikanisches Institut) (9). ISSN 0341-8642. OCLC 2452883. http://www.iai.spk-berlin.de/fileadmin/dokumentenbibliothek/Indiana/Indiana_9/IND_09_von_Houwald.pdf. Retrieved on
  ۳ دسمبر ۲۰۱۲. 
• سانچہ:Cite map
• Jones, Grant D. (1998). The Conquest of the Last Maya Kingdom. Stanford, California, US: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3522-3. 
• Jones, Grant D. (2000). "The Lowland Maya, from the Conquest to the Present", The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Vol. II: Mesoamerica, part 2. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 346–391. ISBN 0-521-65204-9. OCLC 33359444. 
• Jones, Grant D. (2009). "The Kowoj in Ethnohistorical Perspective", The Kowoj: identity, migration, and geopolitics in late postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 55–69. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Jones, Grant D.; Don S. Rice; Prudence M. Rice (July 1981). "The Location of Tayasal: A Reconsideration in Light of Peten Maya Ethnohistory and Archaeology". American Antiquity (Washington, D.C.: Society for American Archaeology) 46 (6): 530. doi:10.2307/280599. ISSN 0002-7316. OCLC 482285289.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• (2000) "Introducción", Recordación Florida: Primera Parte: Libros Primero y Segundo, 3rd, Ayer y Hoy (in es), Guatemala: Editorial Artemis-Edinter. ISBN 84-89452-66-0. 
• Lee, Thomas A. Jr.; Sidney D. Markman (1977). "The Coxoh Colonial Project and Coneta, Chiapas Mexico: A Provincial Maya Village Under the Spanish Conquest". Historical Archaeology (Society for Historical Archaeology) 11: 56–66. ISSN 0440-9213. OCLC 5547052781.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Lehmann, Henri (1968). Guide to the Ruins of Mixco Viejo, Andrew McIntyre; Edwin Kuh, Guatemala: Piedra Santa. OCLC 716195862. 
• Lenkersdorf, Gudrun [1995] (2004). "La resistencia a la conquista española en Los Altos de Chiapas", in Juan Pedro Viqueira: Chiapas: los rumbos de otra historia (in es). Mexico City, Mexico: Centro de Investigaciones Filológicas with Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social, 71–85. ISBN 968-36-4836-3. OCLC 36759921. 
• Lovell, W. George; Christopher H. Lutz; William R. Swezey (April 1984). "The Indian Population of Southern Guatemala, 1549–1551: An Analysis of López de Cerrato's Tasaciones de Tributos". The Americas (Academy of American Franciscan History) 40 (4): 459–477. doi:10.2307/980856.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Lovell, W. George (1988). "Surviving Conquest: The Maya of Guatemala in Historical Perspective" (پی ڈی ایف). Latin American Research Review (Pittsburgh, Pennsylvania: The Latin American Studies Association) 23 (2): 25–57. http://www.latinamericanstudies.org/maya/maya.pdf. Retrieved on
  ۲۷ ستمبر ۲۰۱۲. 
• Lovell, W. George (2000). "The Highland Maya", The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Vol. II: Mesoamerica, part 2. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 392–444. ISBN 0-521-65204-9. OCLC 33359444. 
• Lovell, W. George (2005). Conquest and Survival in Colonial Guatemala: A Historical Geography of the Cuchumatán Highlands, 1500–1821, 3rd, Montreal, Canada: McGill-Queen's University Press. ISBN 0-7735-2741-9. OCLC 58051691. 
• Lutz, Christopher H. (1997). Santiago de Guatemala, 1541–1773: City, Caste, and the Colonial Experience. University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2597-7. OCLC 29548140. 
• Matthew, Laura E. (2012). Memories of Conquest: Becoming Mexicano in Colonial Guatemala (hardback), First Peoples, Chapel Hill, North Carolina, USA: University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-3537-1. OCLC 752286995. 
• Means, Philip Ainsworth (1917). History of the Spanish Conquest of Yucatan and of the Itzas, Papers of the Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology, Harvard University VII. Cambridge, Massachusetts, US: Peabody Museum of Archaeology and Ethnology. OCLC 681599. 
• MINEDUC (2001). in Eleuterio Cahuec del Valle: Historia y Memorias de la Comunidad Étnica Chuj, Versión escolar II (in es), Guatemala: Universidad Rafael Landívar/یونیسف/FODIGUA. OCLC 741355513. 
• (2003) Tzotziles, Pueblos indígenas del México contemporáneo (in es). Mexico City, Mexico: Comisión Nacional para el Desarollo de los Pueblos Indígenas. ISBN 970-753-007-3. OCLC 61370611.  Archived 2015-01-21 at the وے بیک مشین
• Perramon, Francesc Ligorred (1986). "Los primeros contactos lingüísticos de los españoles en Yucatán", Los mayas de los tiempos tardíos (in es). Madrid, Spain: Sociedad Española de Estudios Mayas, 241–252. ISBN 9788439871200. OCLC 16268597. 
• Phillips, Charles [2006] (2007). The Complete Illustrated History of the Aztecs & Maya: The definitive chronicle of the ancient peoples of Central America & Mexico – including the Aztec, Maya, Olmec, Mixtec, Toltec & Zapotec. London, UK: Anness Publishing Ltd. ISBN 1-84681-197-X. OCLC 642211652. 
• Pohl, John [2001] (2008). The Conquistador 1492–1550, Warrior 40. Oxford, UK and New York, US: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-175-6. OCLC 47726663. 
• Polo Sifontes, Francis (1986). Los Cakchiqueles en la Conquista de Guatemala (in es). Guatemala: CENALTEX. OCLC 82712257. 
• Pons Sáez, Nuria (1997). La Conquista del Lacandón (in es). Mexico: Universidad Nacional Autónoma de México. ISBN 968-36-6150-5. OCLC 40857165. 
• Pugh, Timothy W. (2009). "Residential and Domestic Contexts at Zacpetén", The Kowoj: Identity, Migration, and Geopolitics in Late Postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 141–191. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Putzeys, Ivonne; Sheila Flores (2007). "Excavaciones arqueológicas en la Iglesia de la Santísima Trinidad de Chiquimula de la Sierra: Rescate del nombre y el prestigio de una iglesia olvidada" (in es) (PDF). XX Simposio de Arqueología en Guatemala, 2006 (edited by J.P. Laporte, B. Arroyo and H. Mejía) (Guatemala City, Guatemala: Museo Nacional de Arqueología y Etnología): 1473–1490. http://www.asociaciontikal.com/pdf/90_-_Yvonne_y_Sheila.pdf. Retrieved on
  ۲۴ جنوری ۲۰۱۲.  Archived 2011-09-14 at the وے بیک مشین
• Quezada, Sergio (2011). La colonización de los mayas peninsulares (PDF), Biblioteca Básica de Yucatán 18 (in es), Merida, Yucatan, Mexico: Secretaría de Educación del Gobierno del Estado de Yucatán. ISBN 978-607-7824-27-5. OCLC 796677890. Retrieved on 2013-01-20.  Archived 2013-11-04 at the وے بیک مشین
• Recinos, Adrian [1952] (1986). Pedro de Alvarado: Conquistador de México y Guatemala, 2nd (in es), Guatemala: CENALTEX Centro Nacional de Libros de Texto y Material Didáctico "José de Pineda Ibarra". OCLC 243309954. 
• Recinos, Adrian (1998). Memorial de Solalá, Anales de los Kaqchikeles; Título de los Señores de Totonicapán (in es). Guatemala: Piedra Santa. ISBN 84-8377-006-7. OCLC 25476196. 
• Restall, Matthew (2007). Invading Guatemala: Spanish, Nahua, and Maya Accounts of the Conquest Wars. University Park, Pennsylvania, US: Pennsylvania State University Press. ISBN 978-0-271-02758-6. OCLC 165478850. 
• Rice, Prudence M. (2009a). "Who were the Kowoj?", The Kowoj: identity, migration, and geopolitics in late postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 17–19. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Rice, Prudence M. (2009b). "The Archaeology of the Kowoj: Settlement and Architecture at Zacpetén", The Kowoj: Identity, Migration, and Geopolitics in Late Postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 81–83. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Rice, Prudence M. (2009). "Introduction to the Kowoj and their Petén Neighbors", in Prudence M. Rice: The Kowoj: identity, migration, and geopolitics in late postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 3–15. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Rice, Prudence M. (2009). "Defensive Architecture and the Context of Warfare at Zacpetén", in Prudence M. Rice: The Kowoj: identity, migration, and geopolitics in late postclassic Petén, Guatemala. Boulder, Colorado, US: University Press of Colorado, 123–140. ISBN 978-0-87081-930-8. OCLC 225875268. 
• Salazar, Gabriel [1620] (2000). "Geography of the Lowlands: Gabriel Salazar, 1620", in Lawrence H. Feldman: Lost Shores, Forgotten Peoples: Spanish Explorations of the South East Maya Lowlands. Durham, North Carolina, US: Duke University Press, 21–54. ISBN 0-8223-2624-8. OCLC 254438823. 
• Schele, Linda (1999). The Code of Kings: The language of seven Maya temples and tombs. New York, US: Simon & Schuster. ISBN 978-0-684-85209-6. OCLC 41423034. 
• Schwartz, Norman B. (1990). Forest Society: A Social History of Petén, Guatemala, Ethnohistory. Philadelphia, Pennsylvania, US: یونیورسٹی آف پنسلوانیا پریس. ISBN 978-0-8122-1316-4. OCLC 21974298. 
• Sharer, Robert J. (2006). The Ancient Maya, 6th, Stanford, California, US: Stanford University Press. ISBN 0-8047-4817-9. OCLC 57577446. 
• Smith, Michael E. [1996] (2003). The Aztecs, 2nd, Malden, Massachusetts, US and Oxford, UK: Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-23016-8. OCLC 59452395. 
• Thompson, J. Eric S. (October–December 1938). "Sixteenth and Seventeenth Century Reports on the Chol Mayas". American Anthropologist. New Series (Wiley on behalf of the American Anthropological Association) 40 (4 (Part 1)): 584–604. doi:10.1525/aa.1938.40.4.02a00040.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Thompson, J. Eric S. (1966). "The Maya Central Area at the Spanish Conquest and Later: A Problem in Demography". Proceedings of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland (Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland) (1966): 23–37. doi:10.2307/3031712.  سانچہ:Subscription only
• (1988) The Maya of Belize: Historical Chapters Since Columbus. Benque Viejo del Carmen, Belize: Cubola Productions. ISBN 968-6233-03-2. OCLC 19255525. 
• Townsend, Richard F. [1992] (1995). The Aztecs. London, UK: Thames and Hudson. ISBN 0-500-27720-6. OCLC 27825022. 
• Veblen, Thomas T. (December 1977). "Native Population Decline in Totonicapan, Guatemala". Annals of the Association of American Geographers (Taylor & Francis, on behalf of the Association of American Geographers) 67 (4): 484–499. doi:10.1111/j.1467-8306.1977.tb01157.x. PMID 11614191.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Viqueira, Juan Pedro [1995] (2004). "Chiapas y sus regiones", in Juan Pedro Viqueira: Chiapas: los rumbos de otra historia (in es). Mexico City, Mexico: Centro de Investigaciones Filológicas with Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social (CIESAS), 19–40. ISBN 968-36-4836-3. OCLC 36759921. 
• Wagner, Henry Raup (1967). The Life and Writings of Bartolomé de Las Casas. University of New Mexico Press. OCLC 427169. 
• Wauchope, Robert (1973). in Robert Wauchope and Howard Francis Cline: Handbook of Middle American Indians: Part Two. Guide to ethnohistorical sources. Austin, Texas, US: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-70153-3. OCLC 310563755. 
• Webster, David L. (2002). The Fall of the Ancient Maya: Solving the Mystery of the Maya Collapse. London, UK: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05113-5. OCLC 48753878. 
• Wise, Terence [1980] (2008). The Conquistadores, Men-at-Arms 101. Oxford, UK and New York, US: Osprey Publishing. ISBN 978-0-85045-357-7. OCLC 12782941. 

ہور پڑھو

• Graham, Elizabeth; David M. Pendergast; Grant D. Jones (8 December 1989). "On the Fringes of Conquest: Maya-Spanish Contact in Colonial Belize". Science. New Series (American Association for the Advancement of Science) 246 (4935): 1254–1259. doi:10.1126/science.246.4935.1254. PMID 17832220.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
• Kramer, Wendy; W. George Lovell; Christopher H. Lutz (1990). "Encomienda and Settlement: Towards a Historical Geography of Early Colonial Guatemala". Yearbook. Conference of Latin American Geographers (Austin, Texas, USA: University of Texas Press) 16: 67–72. ISSN 1054-3074. OCLC 4897324685.  (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات