محاصرہ قسطنطنیہ 717ء توں 718ء
دوسرا محاصرہ قسطنطنیہ | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ عرب بازنطینی جنگاں | |||||||
بازنطینی دور وچ قسطنطنیہ دے مضافات دا نقشہ | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
خلافت امویہ |
بازنطینی سلطنت بلغاری خانیت | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
Maslama ibn Abd al-Malik Sulayman ibn Mu'ad Umar ibn Hubayra |
Leo III Tervel | ||||||
طاقت | |||||||
120,000 مرد[۱] 2,560 بیڑے[۲] | نامعلوم |
عرب محاصرہ قسطنطنیہ 717ء تا 718ء، امیہ خلافت دے عرباں دی طرف توں زمین تے سمندر دے ذریعے بازنطینی سلطنت دے راجگڑھقسطنطنیہ نوں لینے دے لئی اک مشترکہ کوشش سی۔ بیس سال دی لگاتار مہم تے بازنطینی سرحداں اُتے بتدریج عرب تجاوز و حملےآں تے بازنطینی سیاسی بحران دی وجہ توں اس مسانوں شروع کرنے وچ امیہ خلافت نوں مدد ملی۔ عرباں نے مسلمہ بن عبدالملک دی قیادت وچ 716ء وچ بازنطینی روم اُتے حملہ کر دتا۔ اگرچہ ابتدا وچ عرب، بازنطینی امیر لیو ایسوریائی تے ثیودوسیوس تریہم دے درمیان جاری بازنطینی کشیدگی توں فائدہ اٹھانے دی امید کر رہے سن، لیو نے انہاں دی امیداں اُتے پانی پھیر دتا جدوں اوہ بازنطینی تخت حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔
پس منظر
[سودھو]محاصرہ قسطنطنیہ 674ء تا 678ء دے بعد، عرباں تے بازنطینیاں وچ زیادہ مدت دے لئی امن قائم نہ رہیا۔ 692ء وچ مسلم خانہ جنگی امیہ فتح دے نال ختم ہوئی، تاں خلیفہ عبدالملک بن مروان نے اسلامی دنیا وچ پہلی مرتبہ نواں سکہ جاری کيتا، جس اُتے سورة الإخلاص دی آیت "لَمۡ یَلِدۡۙ وَ لَمۡ یُوۡلَدۡ" تحریر سی، جس اُتے بازنطینی روم دے قیصر، جستینی دوم نوں شدید اختلاف سی ۔ اس اختلاف دے نتیجے وچ جنگ سباستوپولیس 692ء وچ لڑی گئی۔ بازنطینیاں دی جنگ وچ لئونتیوس نے قیادت دی سی تے انہاں نوں اسلاو دے اک وڈے دستے دے انحراف دے بعد خلیفہ دی جانب توں فیصلہ کن شکست دتی گئی۔ اسلامی سکہ فیر مسلم دنیا وچ واحد سکہ رائج کر دتا گیا سی ۔
نتیجے وچ بازنطینیاں نے آہستہ آہستہ آرمینیا تے قفقاز قلمرو نوں کھو دتا تے مسلمان عرباں نے بازنطینی زمین اُتے بتدریج تجاوز دا سلسلہ جاری رکھیا۔ سال ہا سال، خلافت دے امرا، عام طور اُتے امیہ دے خاندان دے ارکان، بازنطینی علاقے وچ چھاپے مار قبضہ کر ليا کردے سن ۔ بازنطینی رد عمل زیادہ توں زیادہ کمزور بن گیا۔ بازنطینی دفاعی نظام وچ بحران و داخلی عدم استحکام دی طویل مدت بعد جس وچ اس وقت بازنطینی تخت ست بار تشدد انقلاگل کيتی نظر ہوئی، عرباں نے قسطنطنیہ نوں فتح کرنے دا فیصلہ کیتا۔
مہم دی افتتاحی مراحل
[سودھو]خلیفہ سلیمان بن عبدالملک دے زمانے وچ سلطنت روم اندرونی خلفشار توں دوچار سی۔ سلیمان نے اس موقع نوں غنیمت جبن کے رومی سلطنت دے راجگڑھقسطنطنیہ اُتے حملہ دا منصوبہ بنایا۔ اس دوران بازنطینی امیر لیو ایسوریائی تے ثیودوسیوس تریہم دے وچکار خانہ جنگی جاری سی تاں عرباں نے احتیاط توں عسکری پیشگی شروع کيتی۔ لیو ایسوریائی نے جو ایشیائے کوچک وچ رومی افواج دا اک سپہ سالار سی نے سلیمان نوں اپنے تعاون دی پیش کش کيتی۔ چنانچہ 98 ھ وچ وڈے زبردست پیمانہ اُتے جنگی تیاریاں دا آغاز کیتا گیا۔ بیش از بیش افواج اس مہم وچ شمولیت دے لئی منظم کيتیاں گئیاں۔ سامان جنگ، اسلحہ، قلعہ شکن آلات تے سامان رسد دے ذخیرے جمع کیتے گئے۔ ستمبر 715ء وچ ، سليمان بن معاذ دے تحت ہراول دستہ ایشیائے کوچک وچ بذریعہ کلکیا داخل ہوئے تے راستے وچ لولان دا قلعہ لینے وچ کامیاب رہے۔ فیر آفق،اک نامعلوم مقام وچ ، سردیاں دے دن گزارے۔ سليمان بن معاذ نے فیر 716ء وچ دوبارہ چہل پہل شروع دی تے مرکزی ایشیائے کوچک وچ داخل ہويا۔ نال ہی میر بحر، عمر ابن هبيرہ نے کلکیا دے ساحل دے نال نال اگے ودھیا جدوں کہ امیر مسلمہ بن عبدالملک بیشتر اکثر فوج دے ہمراہ، انہاں دی رفت دے متعلق خبر لینے دے لئی شام وچ انتظار فرما سی ۔
امیر لیو ایسوریائی نے آخرکار مسلمہ بن عبدالملک دے نال رابطہ قائم کیتا۔ ایہ صحیح طرح توں معلوم نئيں اے کہ انہاں دونے دے درمیان کیتا طے پایا۔ فرانسیسی عالم روڈالف گیلانڈ دا کہنا اے کہ لیو ایسوریائی نے خلافت دے ماتحت بحیثیت جاگیردار بننے دی پیشکش کیتی، اگرچہ لیو اپنے مقاصد دے لئی عرباں نوں استعمال کر رہیا سی ۔ مسلمہ اپنی جگہ کچھ تے سوچ رہیا سی ۔ مسلمہ، لیو دی حمایت، اس چکر وچ کر رہیا سی کہ اس توں بازنطینی روم وچ الجھن تے سلطنت کمزور ہوئے جائی گی جس دے نتیجے وچ اوہ قسطنطنیہ نوں آسانی توں فتح کر لے گا۔
سليمان بن معاذ نے عموریہ دا محاصرہ کر ليا، لیکن بجائے اسنوں فتح کرنے کے، اوتھے دے مقامیاں توں اپنے حمایتی لیو ایسوریائی دے حق وچ سمجھوتہ کرنے لگے کہ جے اوہ اسنوں اپنا قیصر تسلیم کر لین تاں اوہ بخش دتے جان گے۔ عموریہ دے شہریاں نے تمام شرائط قبول کيتیاں، لیکن فیر وی عرباں دے لئی اپنے دروازے نہ کھولے۔ لیو خود، فورا فوجیاں دی اک مٹھی بھر تعداد لے کے عموریہ دے ارد گرد آ پہنچیا۔ کئی چالاں تے مذاکرات دے بعد اوہ شہر وچ 800 پیاداں دی اک چوکی بنانے وچ کامیاب ہويا۔ عرباں نوں عموریہ دا محاصرہ کرکے کچھ نہ حاصل ہويا سوائے ضروری اشیاء وچ کمی، جس دی وجہ توں اوہ واپس پرت گئے۔ لیو خود آرٹاباسدوس دی مدد توں پیسیدتا فرار ہويا تے موسم گرما وچ ، اوہ شہنشاہ بنیا۔
لیو دی کامیابی بازنطینی روم دے لئی لئی خوش قسمتی دا سبب بنی۔ اس دوران کوہ طوروس نوں پار کر کے عموریہ دی جانب بڑھدے ہوئے مسلمہ بن عبدالملک نويں حالات توں ناواقف سی ۔ اوہ آرمینیا و اناطولیہ صوبےآں اُتے قابض اس لئی نہ ہويا کہ اوہ انہاں نوں ہن وی اتحادی سمجھ رہیا سی ۔ لیکن جدوں اس دا سامنا سليمان بن معاذ دی فوج توں ہويا تاں اسنوں اصل معاملے توں آگاہی ہوئی۔ مسلمہ نے اپنے حملے دی سمت تبدیل کر لئی تے افیون قرهحصار اُتے حملہ آور ہويا تے فیر اوتھے توں مغربی ساحلی زمین اُتے موسم سرما وچ آرام کرنے دے لئی روانہ ہويا۔ راستے وچ اس نے سارد تے پرگامون شہر تباہ کیتے۔
لیو نے اس دوران اپنی کارروائی جاری رکھی۔ پہلے نیکومیدتا اُتے قبضہ کیتا جتھے ثیودوسیوس دا بیٹا اس دی حراست وچ آگیا تے بعد وچ اسنوں استعمال کرکے، ثیودوسیوس تریہم نوں تخت توں دستبردار ہونے دے لئی مجبور کیتا۔ ثیودوسیوس تے اس دے بیٹے نوں مسیحی خانقاہ وچ باقی ایام گزارنے دی اجازت دے دتی گئی جدوں کہ آرٹاباسدوس دی وفاداری دا انعام اپنی بیٹی آنا دی صورت وچ اسنوں دتا۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Treadgold 1997, p. 346۔
- ↑ Treadgold 1997, pp. 346–347۔