محمد اول تپار
| ||||
|---|---|---|---|---|
 |
||||
| جم | 21 جنوری 1082 | |||
| وفات | 5 اپریل 1118 (36 سال) | |||
| شہریت | سلجوق سلطنت | |||
| اولاد | مسعود بن محمد بن ملک شاہ ، طغرل دوم | |||
| والد | ملک شاہ اول | |||
| بہن/بھائی | سلطان احمد سنجر ، برکیاروق ، ناصر الدین محمود اول سلجوقی ، گوہر خاتون
| |||
| خاندان | سلجوق خاندان | |||
ترمیم  | ||||
سوانح
[سودھو]محمد دی پیدائش جنوری ۱۰۸۲ وچ ہوئی سی اس نے بغداد وچ سلجوق سلطان دے طور اُتے اپنے بھتیجے ملک شاہ دوم دی جگہ لی تے اس طرح نظریاتی طور اُتے خاندان دا سربراہ سی، حالانکہ خراسان وچ اس دے بھائی احمد سنجر دے پاس ودھ عملی طاقت سی محمد اول نے غالباً ۱۱۰۷ وچ روم دے سلطان کلیج ارسلان اول دے خلاف دریائے خبور دی لڑائی وچ حلب دے رضوان دے نال اتحاد کیتا، جس وچ مؤخر الذکر نوں شکست ہوئی۔ اپنے سوتیلے بھائی، برقیاروق دے نال باہمی تنازع دے بعد، اسنوں ملک تے آرمینیا تے آذربائیجان دے صوبےآں دا خطاب دتا گیا۔ اس توں مطمئن نہ ہو کے اس نے دوبارہ بغاوت کر دتی، لیکن اسنوں واپس آرمینیا بھجنا پيا۔ ۱۱۰۴ تک، برقیاروق، بیمار تے جنگ توں تھکا ہويا، محمد دے نال سلطنت نوں تقسیم کرنے اُتے راضی ہويا۔ ۱۱۰۵ وچ برقیاروق دی موت دے بعد محمد واحد سلطان بنیا۔ ۱۱۰۶ وچ ، محمد نے شاہدز دے اسماعیلی قلعے نوں فتح کيتا تے باوندی حکمران شہریار چہارم نوں اسماعیلیاں دے خلاف اپنی مہم وچ حصہ لینے دا حکم دتا۔ شہریار، محمد دے بھیجے گئے پیغام توں بہت ناراض ہويا، اس نے اسماعیلیاں دے خلاف اس دی مدد کرنے توں انکار کر دتا۔ تھوڑی دیر بعد، محمد نے امیر چاولی دی سربراہی وچ اک فوج بھیجی، جس نے ساری اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کيتی لیکن شہریار تے اس دے بیٹے قرن III دی قیادت وچ فوج دے ہتھوں غیر متوقع طور اُتے شکست کھا گئی۔ فیر محمد نے اک خط بھیجیا، جس وچ شہریار توں درخواست کيتی گئی کہ اوہ اپنے اک بیٹے نوں اصفہان دی سلجوق عدالت وچ بھیجے۔ اس نے اپنے بیٹے علی اول نوں بھیجیا، جس نے محمد نوں اِنّا متاثر کيتا کہ اس نے اسنوں اپنی دھی دی شادی کيتی پیشکش کیتی، لیکن علی نے انکار کر دتا تے اسنوں کہیا کہ اوہ اپنے بھائی تے باوند خاندان دے وارث، قرن III نوں ایہ اعزاز عطا کرے۔ قرن سوم نے فیر اصفہان دے دربار وچ جا کے اس نال شادی کر لئی۔ ۱۱۰۶/۱۱۰۷ وچ احمد بن نظام الملک جو مشہور وزیر نظام الملک دا پُتر سی، محمد اول دے دربار وچ ہمدان دے رئیس (سر) دے خلاف شکایت درج کرنے گیا۔ جدوں احمد عدالت وچ پہنچیا تاں محمد اول نے سعد الملک ابو المحسن ابی دی جگہ اسنوں اپنا وزیر مقرر کيتا جسنوں حال ہی وچ بدعت دے شبہ وچ پھانسی دتی گئی سی ایہ تقرری بنیادی طور اُتے احمد دے والد دی ساکھ دی وجہ توں سی اس دے بعد انھاں وکھ وکھ القابات دتے گئے جو انہاں دے والد دے پاس سن (قیام الدین، صدر الاسلام تے نظام الملک)۔ محمد اول نے اپنے وزیر احمد دے نال بعد وچ عراق وچ مہم چلائی، جتھے انھاں نے ہور حکمران سیف الدولہ صدقہ ابن منصور نوں شکست دتی تے قتل کر دتا، جس دا لقب "عرباں دا بادشاہ" سی۔ ۱۱۰۹ وچ ، محمد اول نے احمد تے چاولی سقاوو نوں الموت تے اوستاوند دے اسماعیلی قلعےآں اُتے قبضہ کرنے دے لئی بھیجیا، لیکن اوہ کوئی فیصلہ کن نتیجہ حاصل کرنے وچ ناکام رہے تے پِچھے ہٹ گئے۔ احمد نوں جلد ہی خطیر الملک ابو منصور میبودی نے سیجلق سلطنت دا وزیر بنا دتا سی۔ علی ابن العثیر (اک مورخ جو تقریباً اک سو سال بعد زندہ رہیا) دے مطابق، احمد فیر بغداد وچ اپنی ذاتی زندگی توں ریٹائر ہو گئے، لیکن معاصر سوانح نگار، انوشیروان بن خالد دے مطابق، محمد اول نے احمد نوں دس سال قید وچ رکھا۔ محمد اول دا انتقال ۱۱۱۸ وچ ہويا تے اس دا جانشین محمود دوم نے سنبھالیا، حالانکہ محمد اول دی موت دے بعد سنجار واضح طور اُتے سلجوقی ریاستاں وچ سب توں وڈی طاقت سی۔
خاندان
[سودھو]محمد دی بیویاں وچوں پہلی گوہر خاتون سی جو یاقوتی دے بیٹے اسماعیل دی دھی سی۔
دوسری بیوی قطلغ خاتون سی
تیسری بیوی نستندر جہان خاتون سی۔ اوہ سلطان غیاث الدین مسعود تے فاطمہ خاتون دی والدہ سی۔ محمد دی وفات دے بعد عراق دے گورنر مینگوبارس نے انہاں نال شادی کيتی۔ انہاں دی دھی فاطمہ نے عباسی خلیفہ المقطفی نال ۱۱۳۷ وچ شادی کيتی تے ستمبر ۱۱۴۷ وچ انہاں دا انتقال ہو گیا۔
حکمرانی و شخصیت
[سودھو]محمد آخری سلجوق حکمران سی جسنوں سلطنت دے مغربی حصے وچ مضبوط اختیار حاصل سی۔ وزیر تے مصنف انوشیروان ابن خالد (وفات ۱۱۳۷/۱۱۳۹) دے مطابق، محمد دی وفات دے بعد سلجوقی ریاست دی حالت انتہائی خراب سی "محمد دے دور وچ سلطنت متحد تے تمام ساڑ(حسد) دے حملےآں توں محفوظ سی لیکن جدوں ایہ اس دے بیٹے محمود دے پاس پہنچی تاں انھاں نے اس اتحاد نوں توڑ دتا تے اس دی ہم آہنگی نوں ختم کر دتا۔ معاصر مورخین نے محمد نوں بنیادی طور اُتے مثبت روشنی وچ پیش کيتا اے۔ مؤرخ عماد الدین اصفہانی (وفات ۱۲۰۱) دے مطابق، محمد "سلجوقی خاندان دا کامل آدمی تے انہاں دا سب توں مضبوط سوار سی۔