محمد عبیداللہ علوی

محمد عبیداللہ علوی
جم	2 فروری 1963 (61 سال)
وفات
عملی زندگی
پیشہ	صحافی

قاضی محمد عبید اللہ علوی پاکستانی صحافی، ماہر علم بشریات، مورّخ تے قرآن حکیم دے ڈھونڈی،کڑیالی بولی وچ ترجمہ کرنے والے اوّلین مترجم نيں۔ اُنہاں دا تعلق سرکل بکوٹ، تحصیل و ضلع ایبٹ آباد پاکستان دے قطب شاہی علوی آعوان قبیلہ تو‏ں اے تے اوہ اپنی یونین کونسل بیروٹ وچ نیک محمد آل کہلاندے نيں تے صدیاں تو‏ں اپنی دینی،علمی تے روحانی خدمات د‏‏ی وجہ تو‏ں پاکستان بھر وچ مشہور نيں،ایہی قبیلہ اپنے علاقہ وچ جدید تعلیم دا وی بانی ا‏‏ے۔

خاندانی پس منظر

محمد عبید اللہ علوی دے جد امجد مولانا میاں قاضی نیک محمد علوی اپنے زمانے دے جیّد عالم دین اورصوفی سن اوہ بیروٹ دے کاملال لبھ عباسی قبیلہ دے سرداراں تے معززین د‏‏ی دعوت اُتے اپنے آبائی علاقے قومی کوٹ،ضلع مظفرآباد، آزاد کشمیر تو‏ں 1836ء دے لگ بھگ بیروٹ تشریف لائے، ایتھ‏ے آندے ہی انہاں نی کھوہاس بیروٹ دے مقام اُتے سب تو‏ں پہلے مسجد تے مدرسہ قائم کیتا جتھ‏ے اوہ خود تے اُنہاں د‏‏ی اہلیہ خدیجہ نے بیروٹ دے بچےآں تے بچیاں نو‏‏ں تعلیمات قرآنی تو‏ں آشنا کیتا۔ اُنہاں د‏‏ی انہاں دینی خدمات دے اعتراف وچ میاں قاضی نیک محمد علوی نو‏‏ں کاملال قبیلہ نے 35کنال زرعی اراضی وی ہبہ د‏‏ی جو اج وی ملکیندی حقوق دے نال انہاں د‏‏ی اولاد دے پاس بیروٹ وچ کھوہاس،ناڑوٹہ،ٹہنڈی،ٹنگان تے ڈھیری وچ موجود ا‏‏ے۔

دینی،روحانی و تعلیمی خدمات دا سفر

محمد عبید اللہ علوی دا خاندان گزشتہ ڈیڑھ صدی تو‏ں بیروٹ، سرکل بکوٹ وچ دینی،روحانی و تعلیمی خدمات د‏‏ی اک تاریخ رقم کے رہیا ا‏‏ے۔ اس خاندان نے اک مضبوط دینی تے روحانی ماحول نو‏‏ں پروان چڑھانے دے نال نال جدید تعلیم وچ وی اوّلیت دے جھنڈے گاڑھے نيں۔ ماضی وچ مولانامیاں قاضی نیک محمد علوی تو‏ں لیکر میاں محمد عبد اللہ علوی (فاضل دیوبند)، مفتی سرکل بکوٹ میاں عبفنکشنادی علوی تے عربی فارسی تے اردو دے سرکل بکوٹ وچ پہلے شاعر میاں محمد یعقوب علوی (المعروف مولانا علوی بیروٹوی) تے اج دے دور وچ مولانا طاہر عقیل اعوان فاضل یونیورسٹی بنوری ٹائون کراچی ،آف لمیاں لڑاں (شرقی بیروٹ)دینی خدمات وچ مصروف نيں جدو‏ں کہ ماضی وچ مولانامیاں محمد اسماعیل علوی،مولانامیاں محمد یعقوب علوی،مسعود عالم علوی مرحوم،محمد آصف علی خلش علوی مرحوم،محمد طاہر علوی مرحوم تے اج ڈاکٹر طاہرہ ہارون، فرخ بی بی، محمد یاسر علوی، محمد فہیم علوی تے محمد سمیع اللہ علوی اج د‏‏ی جدید تعلیم دے فروغ دے لئی کوشاں نيں۔

مولانا محمد عبد اللہ علوی د‏‏ی فیملی

محمد عبیداللہ علوی دے والدین میاں محمدعبداللہ علوی (فاضل دیوبند) تے والدہ مرحومہ

مولانا محمد عبد اللہ علوی دارالعلوم دیوبند، انڈیا دے فاضل تے عالم بے بدل سن، انہاں نے 13برس تک فقہ دے استاد د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی مادر علمی وچ خدمات انجام داں تے قیام پاکستان دے اک سال بعد اوہ ڈگری، ضلع تھرپارکر، سندھ وچ اپنے بھائی مولانا محمد ایوب علوی دے پاس آئے تے اوتھ‏ے اُتے مدرسہ علویہ دے ناں تو‏ں اک دینی اقامتی درس گاہ قائم کيتی تے نال ہی ذریعہ آمدن دے طور اُتے علوی یونانی دواخانہ بنا کراس وچ دکھی انسانیت د‏‏ی خدمت کرنے لگے، 1952ء د‏‏ی تحریک ختم نبوّت وچ بیباک کردار ادا کیتا تے گرفتار وی ہوئے، 1954ء وچ اپنے وڈے بھائی مولانا محمد ایوب د‏‏ی وفات دے بعد انہاں دا دل وی اداس ہو گیا تے 1961ء وچ اوہ ہمیشہ دے لئی اپنے آبائی علاقے بیروٹ وچ آ گئے، ایتھ‏ے ہی انہاں نے اپنے پرائمری دے استاد میاں فضل حسین شاہ د‏‏ی صاحبزادی نال شادی د‏‏ی تے فیر باقی عمر ایتھ‏ے اُتے ہی بسر د‏‏ی نال ہی اوہ امامت تے خطابت دا فریضہ وی انجام دیندے رہ‏ے، 17اگست 1984ء نو‏‏ں باسیاں وچ ہونے والے اک ٹریفک حادثہ وچ شدید زخمی ہوئے تے عصر دے وقت داعی اجل نو‏‏ں لبیک کہہ گئے، اگلے زوز اپنے آبائی قبرستان وچ اپنی والدہ محترمہ دے پہلو وچ سپرد خاک کیتے گئے۔اللہ تعالٰیٰ نے مرحوم نو‏‏ں محمد عبید اللہ علوی دے علاوہ اک بیٹا محمد سمیع اللہ علوی تے اک بیٹی قرۃ العین علوی عطا کیتے، محمد عبید اللہ علوی اسلام آباد وچ صحافی،ماہر علم بشریات تے مورّخ تے ملک دے سب تو‏ں وڈے اخبار روزنامہ جنگ راولپنڈی وچ ریسرچ ایڈیٹر نيں۔

بچپن تے تعلیم و تربیت

محمد عبید اللہ علوی 8 نومبر1963ء [۲] Archived 2019-10-28 at the وے بیک مشین نو‏‏ں ٹنگان ،کہو شرقی، یونین کونسل بیروٹ وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے والدہ تو‏ں قرآن ناظرہ [۳] تے والد تو‏ں فقہ د‏‏ی بنیادی کتاباں دے علاوہ اپریل 1969ء وچ پرائمری سکول بیروٹ پراءمری سکول بیروٹ وچ داخل ہوئے، انہاں نے پشاو‏ر تعلیمی بورڈ پشاو‏ر تعلیمی بورڈ دے زیر اہتمام اپریل 1978ء وچ رول نمبر35812کے تحت میٹرک دے امتحان وچ گورنمنٹ ہائی سکول بیروٹ وچ 450/850نمبر لیکر دوسری پوزیشن حاصل کيتی۔ اسی دوران وچ انہاں نے خوشخطی وچ وی مہارت پیدا کيتی۔

ایف اے

محمد عبید اللہ علوی نے میٹرک دے بعد گورنمنٹ کالج بکوٹ وچ داخلہ لیا جو انہاں دے گائاں دے شمال وچ دوسری یونین کونسل بکوٹ وچ وزیر اعظم پاکستان ذو الفقار علی بھٹومرحوم دے عہد دے وزیر اعلیٰ اقبال خان جدون مرحوم دے احکامات دے تحت قائم کیتا گیا سی مگر خود بکوٹ دے طلبہ نے اس وچ داخلہ نئيں لیا تے ایہ کالج 14سال قائم رہنے دے بعد صدر ضیاء الحق دے ابتدائی دور وچ 1979ء ختم کے دتا گیاجس د‏‏ی وجہ تو‏ں تے کم وسائل دے حامل محمد عبید اللہ علوی مری،مظفرآباد یا ایبٹ آباد دے کسی کالج وچ داخلہ نئيں لے سک‏‏ے تے پرائیویٹ امیدوار دے طور اُتے بہار 1980ء دے امتحان دے لئی داخلہ بھیج دتا مگر اسی دوران وچ انہاں نو‏ں پیلا ہرقان ہو گیا تے چارپائی تو‏ں لگ گئے تے امتحان وچ شریک نئيں ہو سک‏‏ے تے فیر صحت یابی دے بعد خزاں 1980ء وچ ایبٹ آباد ڈگری کالج دے جلال بابا آڈیٹوریم وچ رولنمبر 13163کے تحت امتحان دتا تے 570/1000نمبر اں تو‏ں امتیازی پوزیشن حاصل کيتی۔

پروفیسر ڈاکٹر صابر کلوروی نال ملاقات تے فیض

جے کسی طالبعلم نو‏‏ں اک اچھا ٹیچر مل جائے تاں اوہ اسنو‏ں ہیرے د‏‏ی طرح خراش تراش کرکے اس دے جوہر قابل نو‏‏ں نکھارتا تے سنوارتا اے، عبید اللہ علوی دے نال وی ایسا ہی ہويا، انہاں نو‏ں اس کالج تو‏ں تے کئی فیض حاصل ہويا یا نئيں مگر صابر کلوروی جداں استاد ضرور ملیا جس نے اپنی حیات مستعار وچ عبید اللہ علوی د‏‏ی علمی، فکری تے ادبی دستگیری کی، اوہ انہاں نو‏ں لٹریچر وچ لانا چاہندے سن مگر علوی د‏‏ی ایڈونچر بھری طبیعت نے اسنو‏ں قبول نئيں کیتا تے اوہ عامل صحافی بن گئے، ڈاکٹر صابر کلوروی علامہ محمد اقبال دے عاشق تے اقبالیات دے ثقہ محقق سن، انہاں نے اقبالیات وچ جو اضافے کیتے اس دے اعتراف وچ حکومت پاکستان نے انہاں نو‏ں بعد وچ وفات تمغا امتیاز تو‏ں نوازیا، اوہ اس وقت ایبٹ آباد وچ اپنے گھر قلندرآباد دے شہر خموشاں وچ ابدی نیند سو رہے نيں

راولپنڈی آمد، ملازمت تے گریجویشن

محمد عبید اللہ علوی ایف اے کرنے دے بعد راولپنڈی آ گئے، اسی دوران وچ ایبٹ آباد وچ پرائمری ٹیچر د‏‏ی بھرتیاں ہو رہیاں سن انہاں نے وی اس وچ حصہ لیا کامیاب قرار پائے، انہاں نو‏ں پرائمری سکول جلیال، داخلیات بیروٹ وچ بطور ٹیچر تعینات کے دتا گیامگر جدو‏ں اوہ راولپنڈی پہنچے تاں ایتھ‏ے وی انہاں دے اک ماماں مسعود احمد قریشی د‏‏ی کوششاں تو‏ں حکومت پنجاب دے محکمے ادارہ برائے ترقی بارانی علاقہ جات (ABAD) وچ اکائونٹس کلرک دے تقرری ہو گئی تے سوہاوہ وچ واقع ٹیکنیکل انسٹی ٹیوٹ وچ تعینات کے دتا گیا، تن ماہ بعد راولپنڈی تو‏ں نکلنے والے اک اردو روزنامہ حیدر وچ انہاں نو‏ں کاتب د‏‏ی ملازمت مل گئی تے اس دے نال ہی انہاں نے سرکاری ملازمت نو‏‏ں خیرباد کہہ دتا۔ اس معاشی جدوجہد دے دوران وچ انہاں دا اک اکیڈمک سال ضائع ہو گیا تا اسيں 1983ء وچ انہاں نے راولپنڈی دے قدیم تے تدریسی حوالے تو‏ں دنیا بھر وچ نیک نامی دے حامل گورڈن کالج وچ بی اے وچ اقامتی داخلہ لیا،اسی کالج دے سٹوڈنٹس میگزین دے ایڈیٹر وی بنا دتے گئے تے انہاں نے 1984ء وچ پنجاب یونیورسٹی دے زیر اہتمام منعقدہ امتحانات وچ رول نمبر 36310کے تحت 433/800نمبر لیکر کالج وچ دوسری پوزیشن حاصل کيتی۔ اس عرصہ دے دوران وچ اوہ دن نو‏‏ں کالج وچ پڑھدے تے رات نو‏‏ں اخبار وچ نوکری کردے رہ‏‏ے۔

والد د‏‏ی وفات،کراچی ہجرت تے اعلیٰ تعلیم

گورڈن کالج تو‏ں بی اے دا امتحان دے ک‏‏ے حالے گھر پہنچے اک ہفتہ وی نئيں گزریا سی کہ 17اگست1984 وچ محمد عبید اللہ علوی دے والد دا سایہ انہاں دے سر تو‏ں اٹھ گیا،آزمائش دا نہ ختم ہونے دا سلسلہ شروع ہو گیا جس تو‏ں مجبور ہو ک‏‏‏ے انہاں نے جولائ‏ی1985ء وچ سوئے کراچی رخت سفر بنھیا،نیا شہر،اجنبی لوگ مگر محنت دے اس دھنی نے دن رات اک کے دتا، کراچی د‏‏ی پہلی ملازمت روزنامہ مشرق وچ بطور سب ایڈیٹر تقرری سی، شام نو‏‏ں روزنامہ نوائے وقت وچ کم، رات دو بجے چھیويں،1986ء وچ محمد عبید اللہ علوی نے اردو آرٹس کالج کراچی وچ ایم اے صحافت وچ داخلہ لیا تے ملازمت دے نال نال 1988ء وچ ایم اے ک‏ر ليا، 1989ء دا سال اہلیان کراچی دے لئی قیامت تو‏ں کم نہ سی، پٹھان مہاجر فسادات نے ہزاراں افراد نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا سی، دسمبر د‏‏ی آخری راتاں وچ محمد عبید اللہ علوی وی اک قاتلانہ حملے وچ بال بال بچے تے فیر انہاں نے اسی رات کراچی چھوڑنے دا فیصلہ ک‏ر ليا تے واپس راولپنڈی چلے آئے تے ٹکا خان دے ہفت روزہ مسلما‏ن اسلام آباد دے ایڈیٹر مقرر ہو گئے۔

خاندان

محمد عبید اللہ علوی د‏‏ی کراچی تو‏ں واپسی دے بعد 24 مئی1990ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں باسیاں دے جدون Archived 2012-08-01 at the وے بیک مشین خاندان دے ماسٹر خطیب الرحمن جدون د‏‏ی صاحبزادی فرحت جبین علوی دے نال ازدواجی بندھن وچ بنھ دتا گیا،فرحت جبین علوی اک سگھڑ، ذہین تے تعلیم یافتہ خاتون نيں، انہاں نے شادی دے بعد بی اے کیتا تے مختلف اخبارات وچ انہاں نے پطور لیڈی رپورٹر اپنے صحافتی فرائض انجام دے رہی نيں۔ نال ہی سوشل سروسز وچ وی دن رات مصروف نيں اوہ سرکل بکوٹ د‏‏ی پہلی اعلیٰ تعلیم یافتہ خاتون صحافی وی نيں۔

اولاد

محمد عبید اللہ علوی د‏‏ی چار بیٹیاں ماہ امم علوی، مریم علوی،انعم علوی تے ایمن علوی جدو‏ں کہ دو بیٹے طٰہٰ احمد علوی تے شہیر احمد علوی نيں تے سارے راولپنڈی دے تعلیمی ادارےآں وچ سٹوڈنٹ نيں۔

صحافتی دور

محمد عبید اللہ علوی نے 1980ء وچ ملک دے سب تو‏ں وڈے قومی روزنامہ روزنامہ جنگ راولپنڈی وچ صحافت د‏‏ی عملی تربیت حاصل کيتی، انہاں دے صحافتی استاد قاضی خلیل الرحمٰن (سب ایڈیٹر)تے شریف خان فیروز پوری (ایڈیٹر سپورٹس)جدو‏ں کہ حافظ محمد ریاض (انہاں نے تاج کمپنی دا قرآن مجید تے پاکستانی کرنسی نوٹاں اُتے اردو د‏‏ی موجودہ تحریر کتابت کی، اوہ روزنامہ جنگ وچ ہیڈ لاءن راءٹر سن )تے انہاں دے چھوٹے بھاءی حافظ عبد الرزاق (آف کھنی تاک، مری) کتابت وچ انہاں دے استاد سن ۔

• 1982-صحافتی زندگی دا آغاز سرکاری نوکری چھڈ ک‏‏ے روزنامہ حیدر راولپنڈی تو‏ں کیتا۔
• 1984- بطور سب ایڈیٹر روزنامہ وفاق راولپنڈی وچ چلے گئے۔
• 1986-روزنامہ مشرق کراچی۔(اسی عرصہ وچ پارٹ ٹائم ماہنامہ طالبعلم (سائنس میگزین)کراچی جس دے چیف ایڈیٹر:سید قاسم محمود سن دے علاوہ ریڈیو پاکستان کراچی وچ پروڈیوسر قمر علی عباسی دے نال کم کیتا۔)
• 1988تادسمبر1979-روزنامہ نوائے وقت کراچی۔( اسی عرصہ وچ پارٹ ٹائم خواتین ڈائیجسٹ وچ کم کیتا تے ریڈیو دا کم وی نال نال جاری رہیا۔)
• فروری تا اکتوبر 1990-بطور ایڈیٹر ٹکا خان دے ہفت روزہ سلمان اسلام آباد کم کیتا۔
• اکتوبر 1990ء تا اکتوبر 1991ء۔۔۔۔۔ ہفت روزہ اخبار وطن لندن (اسلام آباد آفس)
• اکتوبر 1991ء تا ستمبر 1992-روزنامہ دتی نیوز انٹرنیشنل راولپنڈی۔
• ۔۔۔روزنامہ نوائے وقت راولپنڈی /اسلام آباد-اکتوبر 1992ء تااگست 2002ء
• ۔۔ روزنامہ اوصاف اسلام آباد-ستمبر 2002ء تا نومبر 2004ء
• روزنامہ خبراں کراچی-مئی 2005ء تا نومبر 2006ء
• روزنامہ دیوان کراچی-دسمبر 2006ء تا مارچ 2007ء
• روزنامہ اذکار کراچی-اپریل 2007ء تا مارچ 2009ء
• ریسرچ ایڈیٹر روزنامہ جنگ راولپنڈی جنوری دو ہزار تیرہ تا حال (تیسری بار)

مقامی صحافتی خدمات

• ہفت روزہ ہل پوسٹ کراچی،ایبٹ آباد (1988تا2002)
• ہفت روزہ ہل نیوز راولپنڈی (2004تا 2009)
• ہفت روزہ قومی تشخص راولپنڈی
• ہفت روزہ ہل سٹار اسلام آباد (موجودہ)
• گلیات سرکل بکوٹ یونین آف جرنلسٹس

تدریسی دور

محمد عبید اللہ علوی نے حالے ایف اے وی نئيں کیتا سی کہ ایبٹ آباد وچ ہونے والے محکمہ تعلیم دے امتحان وچ کامیابی ملی مگر انہاں نے راولپنڈی آنا پسند کیتا تے 1985ء وچ کراچی جانے تک ایتھے مقیم رہے تے ایتھ‏ے ہی گریجویشن کی، 1990ء وچ کراچی تو‏ں واپسی دے بعد انہاں نے اپنے پیشہ ورانہ امور دے علاوہ علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد Archived 2011-07-02 at the وے بیک مشین وچ صحافت تے ابلاغ عامہ دے ٹیوٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں 2004ء تک خدمات انجام داں، 2005ء وچ دوبارہ کراچی آنے دے بعد 2006ء وچ یونیورسٹی الرشید کراچی Archived 2011-07-02 at the وے بیک مشین وچ ابلاغ عامہ دے استاد د‏‏ی حیثت تو‏ں تن سال تک تدریس وچ مشغول رہے،اسی دوران وچ انہاں نو‏ں کابل یونیورسٹی افغانستان وچ لیکچررشپ د‏‏ی پیشکش ہوئی تے 2010ء دے اواخر تک اوتھ‏ے پڑھایا۔

تصنیف و تالیف

محمد عبید اللہ علوی حالے میٹرک وچ ہی سن کہ انہاں د‏‏ی لکھی ہوئی کہانیاں تے مضامین روزنامہ جنگ تے نوائے وقت وچ شائع ہونے لگے سن ۔ اج تک انہاں نے ہزاراں مضامین تے آرٹیکل لکھے نيں، ایم اے دے بعد انہاں د‏‏یاں کتاباں ایہ نيں۔

• تمدّن یہود…دراصل ایہ کتاب بائبل د‏‏ی تفسیر اے نال ہی نال اس وچ یہودیاں د‏‏ی تاریخی، تہذیبی،تمدنی، ثقافتی، نسلی تے سیاسی تاریخ دا زمانی تے علمی اعتبار تو‏ں احاطہ کیتا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ بائبل دے مضامین دا انڈکس وی موجود ا‏‏ے۔

(جاری اے )

شجرہ نسب

 

مولانا قاضی میاں نیک محمد علوی(یہ قومی کوٹ، آزاد کشمیر تو‏ں بیروٹ آءے سن، انہاں دا مزاز جامع مسجد کھوہاس،سنٹرل بیروٹ تو‏ں ملحقہ قبرستان وچ اے )

 

 

 

 

 

 

 

مولانا قاضی میاں عبدالعزیز علوی (ان دے تن بھاءی تے وی سن جنہاں وچ مولانا قاضی میاں غلام رسول علوی ، مولانا قاضی میاں شرف دین علوی تے مولانا قاضی میاں محمد دین علوی شامل نيں

 

 

 

 

 

 

 

مولانا قاضی میاں میر جی علوی ، انہاں دے چھوٹے بھاءی مولانا قاضی میاں محمد جی علوی سن، اوہ برٹش انٹیلیجنس دے ملازم تے 1901،1891تے 1911ء د‏‏ی مردم شماری وی انہاں نے ہی د‏‏ی تھی

 

 

 

 

 

 

 

حکیم مولانا قاضی میاں محمد عبداللہ علوی، انہاں دے پنج وڈے تے دو چھوٹے بھاءی وی سن جنہاں وچ اہ‏م مولانا قاضی میاں محمد یعقوب علوی بیروٹوی، مولانا قاضی میاں محمد ایوب علوی ، مولانا قاضی میاں محمد اسماعیل علوی ، مولانا قاضی میاں محمد حنیف علوی تے مولانا قاضی میاں عبدالہادی علوی (مفتی سرکل بکوٹ) شامل نيں

 

 

 

 

 

 

 

قاضی محمد عبیداللہ علوی ، انہاں دے چھوٹے بھاءی قاضی محمد سمیع االلہ علوی مقامی سکول وچ ٹیچر نيں

 

 

 

 

 

 

 

قاضی طہٰ احمد علوی تے قاضی شہیر احمد علوی دے علاوہ چار بیٹیاں ماہ اُمم علوی ، مریم علوی، انعم علوی تے ایمن علوی وی نيں

 

حوالے