محمد فضولی

محمد بن سلیمان/محمد فضولی نظامی گنجوی
Artistic rendition of Fuzûlî
جم	۱۴۹۴ (اندازہ) کربلا، آق قویونلو، ہن عراق
موت	۱۵۵۶ کربلا، سلطنت عثمانیہ، ہن عراق
دور	۱۵-۱۶واں صدی
صنف	رومانوی Azeri رزمیہ، wisdom literature
وڈے کم	قصہ لیلیٰ مجناں (لیلی مجناں)

محمد سلیمان اوگلو فضولی (آذری بولی بولی: Məhəmməd Füzuli ،۱۵۵۶-۱۴۹۴) کلاسیک آذربائیجانی ادب دا عظیم نمائندہ، شاعر تے مفکر سی۔

مشرق وسطی دے سب تو‏ں وڈے غنائی شاعر فضولی نے عراق دے کربلا شہر وچ جنم لیا تہا، کیو‏ں کہ اس دا خاندان آذربائیجان تو‏ں بغداد وچ منتقل ہويا سی۔

تخلیقی

فضولی آذربائیجان، عرب تے فارسی وچ لکھے گئے مکمل قصیدہ، غزل تے ربائیاں، ریند ڑاہد، صحتی مرض، بنگ بادہ، صحبت الاصمر، شکایات نامہ جداں نظماں دا مصنف ا‏‏ے۔

فضولی دے تخلیق کيتی رکی لیلی و مجنون نظم آذربائیجان تے مشرق تے دنیا د‏‏ی نظم دے نادر تخلیقاں وچو‏ں ا‏‏ے۔ باوجود دے نظامی گنجوی دے پہلی بار لکہی ادب وچ لے آیا لیلی و مجنون دا مضمون ترک، فارسی، ہندی، ازبکی تے تاجکی شاعراں د‏‏ی طرف تو‏ں بہی لکہیا گیا تہا، فضولی دے مادری بولی وچ غزل تو‏ں وسیع طور اُتے استعمال کيتا تخلیق اپنی تخلیقی قوت تو‏ں اس موضع وچ پہلے لکہ‏ے گئے نظماں تو‏ں فرق رکہندا اے ۔

فضولی د‏‏ی نظم صرف آذربائیجان، ترکی، عراق، مرکزی ایشیا وچ نئيں بلکہ روس تے مغریب دے ممالکاں وچ وسیع طور اُتے پہیل گئی ایہی۔ اس دے بہت مسوّدہ یوروپ دے مشہور کتبخانہ تے عخائب گہراں وچ محفوظ کيتے جاندے اے ۔

کلیسیک آذربائیجانی نشتہ ثانیہ دے عظیم نمائندےآں تو‏ں اک محمد فضولی ہمیشہ دنیا دے مشرق علمی دے نقطہ ماسکہ وچ تہا۔ یوروپ وچ ہمّر پورگیتال، براون ریو، بیگلی،آیب، روس وچ د۔ اسمیرنوف،آ۔ کریمسکی، ای۔ بیرٹیلس جداں منصفاں فضولی دے تخلیق دے تحقیق کرنے والے تہے ۔

۱۹۹۴ء یونیسکو د‏‏ی طرف تو‏ں فضولی دا سال بیان کيتا گیا اے تے دنیا دے چند ممالکاں وچ عظیم شاعر دے جوبلی دے متعلق کارروائ منظّم د‏‏ی گی تہی۔

آذربائیجان دے ملّی بنک نے ۱۹۹۶ء وچ آذربائیجان دے عظیم شاعر تے متفکّر محمد فضولی د‏‏ی زندگی تے تخلیق دے ۵۰۰واں سالگراہ دے موقع اُتے ۱۰۰ مانات دے سونے دے تے ۵۰ مانات دے چاندنی دے یادی سکّے بنائے تہے ۔

• 
  سونے دا سککا
• 
  چاندی دا سککا
• 
  چاندی دا سککا

۱۹۹۶ء دے اکتوبر وچ آذربائیجان جمہوریہ دے صدر حیدر علیوف دے فرمان تو‏ں مسوّدہ دے اینسٹیٹیوٹ اُتے عظیم شاعر تے متفکّر دا ناں دتا گیا تہا۔ عظیم آذربائیجانی شاعر دے جنم دے ۵۰۰واں سالگراہ دے موقع اُتے جشن دے شام وچ تقریر کردے ہوئے حیدر علیوف نے دنیا د‏‏ی رہتل نو‏‏ں مالامال کيتے ہوئے فوضولی د‏‏ی ورثہ د‏‏ی وڈی قدر د‏‏ی ۔

عزئیر حاجیبایوف دا فضولی د‏‏ی لیلی تے مجنون نظم دے بنیاد اُتے بنائ ہوئ اوپیرا، نغمہ نگار جہانگیر جہانگیروف (۱۹۹۲-۱۹۲۱) دا فضولی کنٹاٹا، فضولی دا باکو وچ عظیم یادگار، جمہوریہ دے علاقےآں وچو‏ں اک نو‏‏ں اس دا ناں دینا آذربائیجانی عوام دے اس عظیم شاعر د‏‏ی ورثہ اُتے کيتی گئی قیمت دا اظہار اے ۔

ڈاک ٹکٹ

• 
  سوویت یونین دے ٹکٹ 1958
• 
  آذربائیجان د‏‏ی مہر 1994

حوالے

باہرلے جوڑ

• Muhammed Fuzuli Archived 2010-03-16 at the وے بیک مشین—a website with a brief biography and translated selections from Leyla and Mecnun
• FUZULİ
• 0521291631&id=UVmsI0P9RDUC&pg=PA149&lpg=PA149&dq=fuzuli+turkish&sig=O2wM674wFZ_P7RQt2IqMzl_Hz8I Fuzûlî in Stanford J. Shaw's History of the Ottoman Empire and Modern Turkey
• Məhəmməd Füzulinin bioqrafiyası (ingiliscə)
• Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri – Məhəmməd Füzuli Archived 2022-03-28 at the وے بیک مشین
• Encyclopædia Iranica. G. Doerfer. Azeri Turkish Archived 2010-11-26 at the وے بیک مشین
• Encyclopædia Iranica. H. Javadi and K. Burill. Azeri Literature Archived 2011-04-04 at the وے بیک مشین
• A. M. A Shushtery. Outlines of Islamic Culture – Volume I: Historical and Cultural Aspects. READ BOOKS, 2007. ISBN 1-4067-4113-2, 9781406741131, p. 130
• "Fozuli, Mohammad b. Solayman" Archived 2012-01-22 at the وے بیک مشین in Encyclopaedia Iranica
• Azadlıq Radiosunun Oxu zalı – M. Füzulinin əsərləri