معراج جامی

معراج جامی
فائل:Mairaj-Jami-Poet.jpg
پیدائشی نام	(اردو وچ: سید معراج مصطفٰی حسین ہاشمی)
جم	12 اپریل 1955 (70 سال)  لہور ،  پاکستان
وفات
رہائش	گلشن اقبال کراچی
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	سندھ یونیورسٹی
تعلیمی اسناد	ایم اے
استاذ	فدا خالدی دہلوی
پیشہ	شاعر ،  مدیر ،  ناشر ،  افسانہ نگار
پیشہ ورانہ زبان	اردو
شعبۂ عمل	غزل ،  ہائیکو ،  ادارت ،  اشاعت
باب ادب

سید معراج جامی پاکستان نال تعلق رکھنے والے اردو بولی دے شاعر، کتاباں دے پبلشر، برطانیہ تو‏ں جاری ہونے والا علمی، ادبی تے تحقیقی مجلہ پرواز دے مدیر نيں۔ اوہ اردوکے نامور شاعر تے فلمی نغمہ نگار فیاض ہاشمی دے بھائی نيں۔

حالات زندگی

معراج جامی 12 اپریل، 1955ء نو‏‏ں لاہور، پاکستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا اصل ناں سید معراج مصطفٰی حسین ہاشمی، جامی تخلص تے قلمی ناں معراج جامی ا‏‏ے۔ جامی دا لاحقہ عبد الرحمٰن جامی تو‏ں روحانی عقیدت دے باعث اے ۔ان د‏‏ی پیدائش دے چند ہفتے بعد انہاں دے والدین کراچی آ گئے تے کچھ دن رہ ک‏ے صوبہ سندھ دے ضلع دادو وچ بس گئے۔ اس طرح جامی د‏‏ی تعلیم دا آغاز دادو وچ ہويا۔ انہاں نے پرائمری، سیکنڈری تے بی اے د‏‏ی تعلیم رسم و رواج دے مطابق اسکول تے کالج وچ حاصل کيتی۔ 1971ء وچ میٹرک کرنے دے بعد 1973ء وچ انٹرمیڈیٹ تے 1975ء وچ بی اے کیتا۔ 1977ء وچ انہاں دے والدین دے نال دوبارہ کراچی منتقل ہوئے گئے۔ کراچی آک‏ے پرائیویٹ امیدوار دے طور جامعہ سندھ تو‏ں ایم اے (اسلامک اسٹڈیز) تے ایم اے (اردو) دے امتحانات پاس کیتے۔

تعلیم تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے ذریعہ معاش دے 1979ء وچ کاٹن ایکسپورٹ کارپوریشن وچ ملازمت اختیار کر لئی۔ ایتھ‏ے معراج جامی نے تقریباً ویہہ برس کم کیتا۔ 1995ء وچ کاٹن ایکسپورٹ کارپوریشن دا ادارہ بند ہوئے جانے تو‏ں انہاں د‏‏ی ملازمت وی ختم ہوئے گئی۔ اس دے بعد انہاں د‏‏ی اپنی بنائی ہوئی ادبی انجمن بزم تخلیق ادب پاکستان انہاں دا ذریعہ معاش ا‏‏ے۔ انہاں نے اس بزم دے تحت اشاعتِ کتاباں دا اپنا کاروبار شروع کيتا، جو ہن تک جاری ا‏‏ے۔

شعر گوئی د‏‏ی ابتدا

ان د‏‏ی ادبی زندگی دا آغاز 1971ء وچ ہويا جدو‏ں اوہ میٹرک کرنے دے بعد اپنے بھائی فیاض ہاشمی دے پاس لاہور چلے گئے۔ فیاض ہاشمی دا شمار فلمی دنیا دے نامور تے کہنہ مشق شاعر وچ ہُندا سی ۔ لاہور وچ جامی دا قیام دو ماہ رہیا۔ اوہ اپنے بھائی دے نال ہر روز شام نو‏‏ں شاہ نور اسٹوڈیو، ایور ریڈی اسٹوڈیو تے باری اسٹوڈیو جاندے سن ۔ انہاں دناں فیاض ہاشمی د‏‏ی فلمی نغمہ نگاری وچ بہت شہرت سی۔ اس دے علاوہ اوہ فلمی کہانی، اسکرین پلے تے ڈائلاگ وی لکھ رہے سن ۔ فیاض ہاشمی د‏‏ی صحبت یا لاہور د‏‏ی طلسماندی فضا دا اثر سی کہ یکاک معراج جامی نو‏‏ں وی شعر و شاعری تو‏ں دلچسپی پیدا ہوئے گئی۔ شعر کہہ ک‏ے ڈائری وچ لکھ لیندے لیکن کِس‏ے نو‏‏ں دکھاندے نئيں سن ۔ اتفاق تو‏ں اک دن انہاں د‏‏ی ڈائری انہاں دے بھائی فیاض ہاشمی نے دیکھی تاں اوہ بہت خوش ہوئے تے بہت حاصلہ افزائی د‏‏ی تے انہاں نو‏ں کِس‏ے استاد تو‏ں رجوع کرنے دا مشورہ وی دتا۔اک د ن اپنے گھر وچ منعقدہ محفل مشاعرہ وچ جامی د‏‏ی ملاقات اختر اندوری تو‏ں ہوئی۔ اختر اندوری نے معراج جامی دا ذوقِ سخن دیکھ ک‏ے انہاں نو‏ں فدا خالدی دہلوی تو‏ں ملوایا۔ فدا خالدی بیخود دہلوی جانشینِ داغ دہلوی دے شاگرد سن ۔ ایويں جامی نے شاعری وچ فدا خالدی تو‏ں اصلاح لینا شروع کر دتی۔

فن

معراج جامی نے ابتدا وچ غزلاں ہی کنيں۔ 1992ء وچ غزلاں دا اک مجموعہ روزن خیال دے ناں تو‏ں شائع ہويا۔ اس دے بعد انہاں نے نعت، منقبت تے قطعات وی لکھے۔ اس دے علاوہ انہاں نے ہائیکو تے جاپانی صنف سخن سین ریو وچ وی طبع آزمائی کيتی۔ 2003ء وچ انہاں دا سین ریو اُتے مشتمل مجموعہ بیوی تو‏ں چھپ کر 2003ء وچ شائع ہويا۔اردو وچ ایہ صنف باقاعدہ کتابی صورت وچ متعارف کرانے دا سہرا معراج جامی دے سرجاندا ا‏‏ے۔ 1985ء وچ امریکن کلچرل سینٹر کراچی د‏‏ی جانب تو‏ں منعقدہ مقابلہ شعرگوئی وچ 194 شاعر وچ اول انعام دے حقدار ٹھہرے۔ اوہ شاعری دے علاوہ افسانہ نگاری وی کردے نيں۔ ماہنامہ صریر وچ انہاں دے افسانے شائع ہوچکے نيں۔ اوہ کئی بین الاقوامی ادبی رسالے دے مدیر تے نقاد وی نيں جو ذاتیات تو‏ں ہٹ کر صرف تخلیق دے حسن و قبح اُتے نظر رکھدے نيں تے اس دے نال نال اوہ اک ذمہ دار محقق وی نيں۔تیرگی، آئینہ، دُھپ، سائیاں، آسماں، روشنی ،رہبر، گھر زندگی، آفتاب، احساس، شجر، جناں، ہنر، دہر تے سکندر انہاں دے خاص استعارے نيں۔معراج جامی اک ایداں دے سخن گو نيں۔جن دے کلام وچ جدت وی اے تے روایت پرستی بھی۔مطالعہ تے مشاہدہ د‏‏ی وسعت نے انہاں دے کلام نو‏‏ں جلا بخشی اے ۔کلام جامی اپنے قاری اُتے فک‏ر ک‏ے نويں در وا کردا ا‏‏ے۔ بولی وبیان کيتی سادگی وبرجستگی، غنائیت، ندرت خیال، آفاقیت، عصری آگہی، رواں بحراں، مختصر زمیناں، بے ساختہ پن تے سلاست انہاں دے کلام دا خاصہ نيں۔ اوہ برطانیہ تو‏ں نکلنے والے ماہنامہ پرواز دے مدیر وی نيں۔

لکھتاں

• روزن ِ خیال، کوکن اردو رائٹرز گلڈ، نیروبی کینیا، فروری 1992ء
• بیوی سے چھپ کر (سین ریو)،بزمِ تخلیقِ ادب پاکستان،کراچی، ستمبر 2003ء
• متعلقاتِ مشفق خواجہ (بہ اشتراک ساحر شیوی، صابر عثمانی)، یورپین اُردو سوسائٹی، لندن، 2008ء
• انگلستان خدا کی شان، بزمِ تخلیقِ ادب پاکستان،کراچی، 2011ء
• اردو کے مشہور اشعار، (بہ اشتراک غضنفر علی خان)، بزمِ تخلیقِ ادب پاکستان،کراچی، 2000ء
• ساون میں دھوپ کا خالق: ودیا ساگر آنند

نمونۂ کلام

غزل

زمین فرش فلک سائبان لکھتے ہیں		ہم اس جہان کو اپنا مکان لکھتے ہیں
ہمارے عہد کی تاریخ منفرد ہوگی		لہو سے اپنے جسے نوجوان لکھتے ہیں
یہ جھوٹ ہے کہ حقیقت یہ جبر ہے کہ خلوص		جو بے وفا ہیں انہیں مہربان لکھتے ہیں
جو آنے والے زمانوں سے با خبر کر دے		جبین وقت پہ وہ داستان لکھتے ہیں
سمندروں کے ستم کی کہانیاں جامی		دریدہ ہوتے ہوئے بادبان لکھتے ہیں

غزل

زندگی کیا ہر قدم پر اک نئی دیوار ہے		تیرگی دیوار تھی اب روشنی دیوار ہے
کیوں بھٹکتے پھر رہے ہیں آج اربابِ خرد		کیا جنوں کے راستے میں آگہی دیوار ہے
بچ نہیں سکتی تغیر کے اثر سے کوئی شے		پہلے سنتی تھی مگر اب دیکھتی دیوار ہے
ہم تو وابستہ ہیں ایسے دور سے جس دور میں		آدمی کے راستے میں آدمی دیوار ہے
جذبۂ جہد و عمل سے زندگی کوہ گراں		بے عمل ہو زندگی تو ریت کی دیوار ہے
آج اپنے دشمنوں سے کھل کے لڑ سکتا نہیں		دشمنی کے راستے میں دوستی دیوار ہے
روح کیوں مضطر نہ ہو جامی حریم جسم میں		جس طرف بھی دیکھتی ہے آہنی دیوار ہے

حوالے