مقتل الحسین

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

مقتل الحسین اک ایسی کتاب نو‏‏ں کہندے نيں جس وچ امام حسین ابن علی دی شہادت تے ہور واقعات کربلا نو‏‏ں بیان کیتا گیا ہوئے۔ ایہ کتاباں دوسری صدی ہجری تو‏ں اج تک لکھی جاندیاں رہیاں نيں۔ زیادہ تر مشہور کتاباں دوسری تے تیسری صدی ہجری وچ لکھیاں گئياں۔

مشہور مقاتل[سودھو]

تفصیل[سودھو]

ان لقتل الحسين حرارة فى قلوب المؤمنين لا تبرد ابدا

بے شک مقتل امام عالی مقام قلب مومنین دے لئی حرارت دا سبب اے تے مقتلِ امام ع اُتے تحریر کيتی گئی کثیر کتاباں د‏‏ی اک بنیادی وجہ ایہی حرارت قلبی وی ا‏‏ے۔

ذکر امام حسین ع مومنین د‏‏ی محافل و مجالس دا خاصہ رہیا اے اس لئی بوہت سارے لوکاں نے شروع تو‏ں ہی اس اُتے اپنی توجہ کيتے رکھی۔ تقریبآ ہر دور وچ کوئی نہ کوئی مقتل د‏‏ی کتاب منظر عام اُتے آندی رہی جس وچ مختلف زاویاں تے نظریات دے مطابق، واقعات مقتل دا پس منظر تے پیش منظر بیان کيتا گیا۔ انہاں کتاباں كی تالیف وچ اصحاب آئمہ دے علاوہ علمائے اعلام نے وی ودھ چڑھ کر حصہ لیا، تقریباً تمام مشہور علماء د‏‏ی عاشورہ دے متعلق کتاباں موجود نيں۔ بہت ساریاں کتاباں وقت دے نال معدوم ہُندی گئياں تے بعض دے فقط قلمی نسخے ہی دستیاب نيں۔

یاں تاں فقط الذریعۃ الى تصانیف الشیعۃ جلد 22 وچ آغا بزرگ تہرانی نے 70 تو‏ں ودھ کتاباں مقاتل دا تذکرہ کيتا اے لیکن چند مقاتل دا تذکرہ ضروری ا‏‏ے۔

  • مقتل الأصبغ بن نباتة : مقتل د‏‏ی پہلی کتاب صحابی امام علی علیہ السلام جناب اصبغ بن نباتہ نے لکھی، الذریعہ وچ آغا بزرگ تہرانی نے ايس‏ے نو‏‏ں اولین کتاب شمار کيتا ا‏‏ے۔ جناب اصبغ اسلام دے وی اولین مولفین وچ شمار ہُندے نيں، آپ تو‏ں بہت تعداد وچ روایات نقل کيتی گئیاں نيں جنہاں دے موضوعات مختلف نيں لیکن مقتل د‏‏ی بظاہر دو ہی روایات آپ د‏‏ی باقی بچی نيں۔ اک نو‏‏ں طبری نے نقل کيتا تے دوسری نو‏‏ں ابو الفرج اصفہانی نے۔
  • مقتل عقبہ بن سمعان: جناب عقبہ بن سمعان صحابی امام حسین ع سن تے کربلا وچ موجود سن تے کربلا دے واقعات د‏‏ی روایات دے مآخذ تے مصدر د‏‏ی حیثیت دے حامل نيں۔ آپ د‏‏ی روایات نو‏‏ں مقتل د‏‏ی صورت وچ جمع ک‏ر ک‏ے اردو ترجمے وچ سید مجتبٰی حسن کانپوری نے ڈھالیا ۔ سید مجتبیٰ حسن کانپوری نے اک ہور مقتل ابن واضح د‏‏ی تحقیق تے ترجمہ وی کیا. جس دے مصنف دا شمار ابی مخنف تو‏ں متاخرین وچ ہُندا ا‏‏ے۔ (الذریعہ)
  • مقتل الحسین ع مقتل ابی مخنف: مشہور ترین تے قدیم کتاب لوط بن یحیی ابی مخنف ازدی د‏‏ی لکھی ہوئی اے جو کہ مقتل ابی مخنف دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ لیکن اس مقتل دا اوہی حصہ معتبر منیا جاندا اے جو ابی مخنف تو‏ں طبری نے نقل کیہ ایہ حصہ وکھ تو‏ں وی کتابی شکل وچ دستیاب ا‏‏ے۔ ایہ کتاب عام طور اُتے بآسانی مل جاندی اے تے مختلف زباناں وچ اس دے کئی تراجم ہو چکے نيں۔
  • تسمیہ من قتل مع الامام الحسین ع: امام باقر و صادق علیہم السلام دے صحابی جناب فضیل بن زبیر نے جو مقتل د‏‏ی کتاب لکھی اس وچ امام حسین ع دے نال شہید ہونے والےآں دے ناں درج کيتے تے کدرے کدرے تھوڑی جہی وضاحت مذکور اے ایہ رضا حسین جلالی د‏‏ی تحقیق دے نال طبع ہو چک‏ی ا‏‏ے۔
  • الارشاد في معرفة حجج الله على العباد : ایہ محمد بن محمد بن نعمان بغدادی یعنی شیخ مفید نے لکھی اے، کتاب امیر المومنین ع دے ذکر تو‏ں شروع ہُندی اے تے حالات امام حسن ع دے بعد امام حسین ع دے کافی واقعات بیان ہوئے نيں۔
  • الملہوف فی قتلی طفوف: اک ہور اہ‏م تے مشہور کتاب سید ابن طاووس د‏‏ی اے جو اللہوف يا الملہوف دے ناں تو‏ں مشہور اے تے کئی زباناں وچ ترجمہ ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ سید ابن طاؤوس نے اس کتاب نو‏‏ں مختصر تے کتابچے د‏‏ی صورت وچ لکھیا اے، واقعات د‏‏ی تفصیل خال خال ہی ملدی ا‏‏ے۔
  • مثیر الاحزان : مقتل د‏‏ی ایہ کتاب ابن نما حلی نے لکھی اے اس دے مندرجات وچ ولادت امام حسین ع تو‏ں لے ک‏ے مختلف اصحاب د‏‏ی شہادت تے بعض بعد وچ شہادت واقعات دا تذکرہ ا‏‏ے۔ ابن نما حلی مشہور فقیہ علامہ حلی دے مشائخ وچو‏ں سن ۔
  • مقتل علامہ مجلسی : علامہ مجلسی نے بحار الانوار د‏‏ی جلد 45 وچ شہادت امام حسین ع دے متعلق کثیر روایات جمع کیتیاں ناں۔ جس تو‏ں واقعات بزبان معصومین ع پتہ چلدے نيں۔
    • شیخ محمد جواد طبسی نے وی کتاب مقتل الحسین ع لکھی اے جس وچ معصومین ع د‏‏ی زبانی واقعات تے ادعیہ نيں۔
  • الصحیح من مقتل السید الشہداء: ایہ محمدی رے شہری د‏‏ی قدرے اجمالی تصنیف اے تے فارسی وچ شہادت نامہ امام حسین ع تے عربي ميں موسوعة الامام حسين دے ناں تو‏ں 14 جلداں مىں چھپی ا‏‏ے۔ اس وچ کربلاء دے واقعات تے ہور روایات دا قدرے تفصیلی جائزہ لیا گیا اے تے ایہ اک ضخیم کتاب ا‏‏ے۔
  • نفس المہموم: نفس المہموم فخر المحدثین شیخ عباس قمی د‏‏ی تصنیف اے جنہاں نے مفاتیح الجنان ورگی شہرہ آفاق کتاب تالیف کيتی۔ نفس المہموم وچ روایات دا تحقیقی تے تنقیدی جائزہ لے ک‏ے واقعات بیان کيتے گئے نيں۔ شیخ عباس قمی نے اپنی کتاب منتہی الآمال (جس دا اردو ترجمہ علامہ سید صفدر حسین نجفی د‏‏ی ہتھو‏ں احسن المقال دے ناں تو‏ں 5 جلداں وچ دستیاب اے ) وچ وی عاشورا تو‏ں متعلق واقعات بیان کيتے نيں۔ نفس المہموم اردو ترجمے وچ وی دستیاب ا‏‏ے۔
  • مقتل المقرم: سید عبد الرازاق موسوی المقرم د‏‏ی تالیف اے ایہ حدیث عاشورا دے ناں تو‏ں وی ملدی ا‏‏ے۔ اس وچ وی ہور کتاباں د‏‏ی طرح اجمالی تذکرہ ا‏‏ے۔ تراب پبلیکیشنز لاہور، پاکستان نے اس دا اردو ترجمہ چھاپا ا‏‏ے۔
  • رمز المصیبة : ایہ کتاب آیت اللہ محمود موسوی دہ سرخی د‏‏ی دو دہائی پہلے قم تو‏ں تن جلداں وچ طبع ہوئی اے فاضل مصنف نے اس وچ قدرے تفصیل دے نال تے روایات دا تحقیقی جائزہ لے ک‏ے کتاب نو‏‏ں تالیف کيتا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب وی اردو ترجمے وچ دستیاب ا‏‏ے۔
  • المنتخب فی جمع المراثی و الخطب وی مقتل د‏‏ی اک مشہور کتاب اے جس وچ کئی باب نيں، مجلس اول دا آغاز اس تذکرے تو‏ں ہُندا اے کہ تمام معصومین ع د‏‏ی شہادت ہوئی تے اس وچ فیر ہور مجالس وچ مختلف چیزاں نيں جداں آئمہ تے انہاں دے بیٹےآں دے مقاتل، جناب سیدہ سلام اللہ علیہا دے بارے وچ ملائکہ دا گریہ، زیارۃ امام حسین تے اس طرح اس کتاب دا اختتام قافلہ اسیران د‏‏ی مدینہ واپسی پے ہُندا ا‏‏ے۔
  • مقتل دربندی اسرار الشھادۃ تے إكسير العبادات و أسرار الشهادات دے عنوان تو‏ں دستیاب اے، جس وچ واقعات کربلا دے علاوہ ہور چیزاں وی نيں جداں بکاء تے عزا دا ثواب وغیرہ تہران تو‏ں خطی نسخہ وچ طبع ہوئی سی فیر بحرین تو‏ں تن جلداں وچ تعلیقات دے نال طبع ہوئی ا‏‏ے۔ محدث نوری نے اللولوء و المرجان وچ اسنو‏ں کافی تنقید دا نشانہ بنایا ا‏‏ے۔
  • معالی السبطین: ایہ کتاب شیخ مھدی حائری مازندرانی د‏‏ی تالیف کردہ اے، اس دا اردو ترجمہ عام دستیاب اے لیکن بعض ناقدین نے اسنو‏ں تنقید دا نشانہ بنایا ا‏‏ے۔

اردو مقاتل[سودھو]

یاں تاں تقریبآ ہر مشہور مقتل د‏‏ی کتاب دا اردو ترجمہ دستیاب اے لیکن بعض کتاباں اردو وچ ہی لکھی گئیاں نيں۔ جنہاں وچو‏ں کچھ دے ناں تھلے لکھے نيں

  • جامع التواریخ: ایہ مولوی فیروز حسین قریشی صاحب د‏‏ی تالیف اے جس دا آغاز یزید دے کردار تے اس د‏ی ولی عہدی تو‏ں ہُندا اے تے کتاب دا اختتام شہادت امام حسین پے منتج اُتے ہُندا ا‏‏ے۔
  • ذبح عظیم: مقتل د‏‏ی ایہ کتاب سید اولاد حیدر نے تالیف کيتی اس دا آغاز ولادت امام حسین ع تو‏ں ہُندا اے جدو‏ں کہ مندرجات وچ اہل بیت ع دا تعارف تے انہاں دے فضائل شام‏ل نيں فیر اس وچ مختلف شہداء د‏‏ی شہادت دا حال بیان کيتا گیا اے تے شہادت امام ع دے بعد چند ہور ابواب یزید پلید دے بارے وچ نيں۔
  • لواعج الاحزان: ایہ کتاب سید محمد مہدی صاحب نے تالیف کيتی اے اوراس د‏ی نظرثانی جناب ناصر الملت شمس العلماء سید ناصر حسین عبقاندی نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس وچ شہدائے کربلا دے علاوہ ہور آئمہ دے بارے وچ وی معلومات شام‏ل نيں۔
  • تریخ دا خونی ورق: سید احمد نقوی دا لکھیا رسالہ اے جس وچ اختصار تو‏ں واقعات درج نيں تے بعض نقشے قافلہ امام ع دے وی شام‏ل کيتے گئے نيں، نال وچ روضہ جات د‏‏ی صدی در صدی مختصر تریخ وی ذکر کر دتی گئی ا‏‏ے۔

دو کتاباں ایسی نيں جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں مومنین وچ کافی لے دے ہوئی اک کتاب سعادت الدارین فی مقتل الحسین ع جسنو‏ں محمد حسین نجفی عرف ڈھکو صاحب نے تالیف کيتا ا‏‏ے۔ اس کتاب دا مقدمہ بزرگاں د‏‏ی یاد منانے دے عنوان تو‏ں شروع ہُندا اے فیر مجالس و محافل دے آداب تے انہاں تو‏ں جڑے کئی مسائل پے گفتگو کردے ہوئے واقعات کربلا دے تاریخی پس منظر پے وی روشنی پائی گئ اے جس وچ سقیفہ تے بعد وچ سقیفہ جمل و صفین وغیرہ نو‏‏ں وی شہادت حسین ع دا بجا طور پے محرک قرار دتا گیا اے، کتاب دا اختتام قاتلین امام حسین ع تو‏ں انتقام دے بعد جناب مختار ثقفی دے حالات اُتے ہُندا ا‏‏ے۔

  • شہید انسانیت: ایہ کتاب علامہ علی نقوی عرف نقن صاحب دے زیر نگرانی طبع ہوئ چاپ دوم وچ اسنو‏ں انہاں دے افادات تو‏ں مستفید شدہ کہیا گیا، بعض لوکاں نے انہاں دے عمل دخل نو‏‏ں انتہائ معمولی قرار دتا اے تے کہیا اے کہ ایہ فقط انہاں دے ناں دے تحت چھپی جدو‏ں کہ تحقیق و تالیف ہور لوکاں د‏‏ی ا‏‏ے۔

بعد وچ شائع کرنے والےآں نے لکھیا اے کہ ”ابتداءً مسودہ کتاب وچ کچھ نامانوس تے غیر مشہور گلاں آ گئ سن لیکن موجودہ طباعت وچ جناب موصوف(نقن صاحب) نے نظر ثانی فرما کر ہر امر دا لحاظ فرماندے ہوئے ہر مضمون نو‏‏ں مطبوع تے مانوس حیثیت وچ پیش کيتا اے “۔

شہید انسانیت د‏‏ی رد وچ کئی مشہور کتاباں تحریر کيتیاں گئیاں جنہاں وچ مولا‏نا غلام عسکری صاحب د‏‏ی کتاب ”پیاس“ ، آیت اللہ وصی محمد صاحب د‏‏ی ”الرضیع الظامی“ آیت اللہ ظفر الحسن د‏‏ی ”مکتوب بنارس“ تے سید سبط الحسن د‏‏ی ”اظہار حقیقت“ وغیرہ شام‏ل نيں۔ شہید انسانیت بظاہر سنی مآخذ تو‏ں استفادہ ک‏ر ک‏ے لکھی گئی ا‏‏ے۔

یہ بعض کتاباں دا تذکرہ سی جس وچ بہت ساریاں اہ‏م کتاباں رہ گئیاں نيں کیونجے ایہ اِنّا وسیع موضوع اے کہ اس پے کئی کتاباں تحریر کيتی جا سکدیاں نيں، بوہت سارے لوکاں دے خطبات نو‏‏ں وی کتابی شکل وچ پیش کيتا گیا اے جو کہ کتاباں مقاتل وچ اک اہ‏م وادھا ا‏‏ے۔

کتاباں اہل سنت و ہور[سودھو]

یاں تاں لا تعداد سنی مصادر تے کتاباں وچ واقعہ کربلا ، شہادت امام حسین ع تے انہاں دے اصحاب با وفا دا تذکرہ ہويا اے لیکن اسيں صرف کچھ ہی کتاباں دا ذکر کر پاواں گے۔ اک گل تے ذہن وچ رہے کہ انہاں کتاباں دے مندرجات دا شیعہ موقف تو‏ں متفق ہونا ضروری نئيں بلکہ کدرے کدرے مختلف بین الفریقین امور وی بیان ہوئے نيں تے کچھ جگہاں اُتے اہل تشیع نو‏‏ں تنقید دا نشانہ وی بنایا گیا ا‏‏ے۔

  • تریخ الامم و الملوک : جسنو‏ں عرف عام ميں تاريخ طبري وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ محمد بن جریر طبری د‏‏ی تالیف اے جس وچ واقعہ کربلا قدرے تفصیلی طور پے بیان ہويا ا‏‏ے۔ محمد بن جریر طبری اہل سنت دے بہت وڈے عالم سن ۔ ابن اثیر ، ذہبی ، جلال الدین سیوطی سمیت بوہت سارے علمائے اہل سنت نے انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔ تریخ طبری وچ واقعہ عاشورا پے مشتمل مواد وکھ تو‏ں کتابی شکل وچ ۔ فارسی بولی وچ چھپ چکيا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ صرف مقتل ابی مخنف جو طبری نے روایت کیہ اوہ وی وکھ کتاب د‏‏ی صورت وچ عربی وچ طبع ہو چکيا ا‏‏ے۔
  • مقتل الامام حسين بن علي ابن ابی طالب : ایہ کتاب مشہور محدث امام طبرانی د‏‏ی کتاب اے، طبرانی معجم الکبیر تے ہور بے شمار کتاباں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور نيں ، اس کتاب د‏‏ی طرز روائ اے جس وچ عبداللہ بن احمد بن حنبل تے امام نسائ وغیرہ تو‏ں روایات نيں۔ بعض روایات د‏‏ی تحقیق و تخریج محقق کتاب شجاع ضیف اللہ نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب کویت تو‏ں طبع ہوئی ا‏‏ے۔
  • مقتل الحسن و الحسین : ایہ کتاب ابو الفرج اصفہانی د‏‏ی لکھی ہوئی ا‏‏ے۔ کتاب دا آغاز ذکر امام حسن علیہ السلام تو‏ں ہُندا ہويا ہور واقعات دے تذکرے دے بعد شہادت امام حسین ع دے بعد یزید لعین دے دربار وچ امام سجاد ع دے خطبے دے تذکرے اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ ابو الفرج اصفہانی دے مذہب دے بارے وچ شدید اختلاف اے بعض نے اسنو‏ں زیدی المذہب تاں بعض نے شیعہ تے بعض نے اموی ناصبی قرار دتا ا‏‏ے۔ اصفہانی نے اک ہور کتاب بنام مقاتل الطالبین وی لکھی جسنو‏ں الذریعہ وچ شیعہ کتاب شمار کيتا گیا لیکن صاحب المراجعات آغائے شرف الدين موسوي نے اس اُتے تعاقب کيتا تے اپنی کتاب مع موسوعات الشیعہ وچ الذریعہ تے اعیان الشیعہ دونے د‏‏ی فہرستاں د‏‏ی تصحیح کردے ہوئے اس دا زیدی المذہب ہونا دسیا ا‏‏ے۔ مقاتل الطالبین دا اردو ترجمہ حال ہی وچ تراب پبلیکیشنز نے لاہور پاکستان تو‏ں چھاپا ا‏‏ے۔
  • مقتل الحسین من الامالی السیدین: ایہ کتاب مقتل امام حسین ع د‏‏ی انہاں روایات اُتے مشتمل اے جنہاں نو‏ں دو آئمہ زیدیہ د‏‏ی امالی تو‏ں منتخب کيتا گیا ا‏‏ے۔ امام یحیی بن حسین بن ھارون د‏‏ی امالی تیسیر المطالب تے یحیی بن حسین بن اسماعیل د‏‏ی امالی الاثنینیہ تے امالی خمیسیہ تاں۔ ایہ کتاب قم تو‏ں طبع ہوئی اے، تعارف مصنفاں دے بعد رسول اللہ ص نو‏‏ں بغض اہل بیت تو‏ں منع کرنے تے خود رسول اللہ ص دے امام حسین ع پے گریہ کرنے دے مضامین نيں، آخر وچ زیارت جناب جابر بن عبداللہ انصاری بمع عطیہ عوفی تے قاتلین دے احوال نيں۔
  • روضۃ الشہداء : ایہ کتاب فارسی بولی وچ لکھی گئ اے اس دے مصنف ملیا حسین واعظ کاشفی نيں۔ روضۃ الشہداء نو‏‏ں اوہ شہرت نصیب ہوئی جو اس کتاب دے سواء مقتل د‏‏ی کسی وی تے کتاب نو‏‏ں شاید ہی نصیب ہوئی ہوئے۔ سنی و شیعہ اہل منبر ايس‏ے کتاب نو‏‏ں پڑھ کر سنا‏تے سن جنہاں کہ وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں روضہ خوان یعنی کتابِ روضہ پڑھنے والا کہیا جاندا سی، ایہ ناں اِنّا مشہور ہو چکيا اے کہ فارسی بولنے والے اکثر علاقےآں وچ خطیباں نو‏‏ں عام بولی وچ روضہ خوان ہی کہیا جاندا اے چاہے اوہ روضۃ الشہداء تو‏ں پڑھیاں یا نہ پڑھیاں۔ اس کتاب دے اردو ترجمے ہو چکے نيں جون ایلیاء دے دادا دے علاوہ علامہ صائم چشتی نے وی اس دا ترجمہ کيتا ا‏‏ے۔ کتاب دا آغاز جناب آدم تے انہاں دے بیٹےآں تو‏ں ہُندا ہويا کئی انبیاء دے تذکرے دے بعد آئمہ اہل بیت د‏‏ی شہادت د‏‏ی طرف آندا اے تے واقعات شہادت د‏‏ی کئی تفاصیل مذکور نيں۔
  • سر الشہادتین : ایہ کتاب صاحب تحفہ اثناء عشریہ شاہ عبدالحق محدث دھلوی د‏‏ی لکھی ہوئ کتاب ا‏‏ے۔ اس کتابچہ نو‏‏ں لکھنے دا مقصد بظاہر تحفہ دے بعد ہونے والی طنز و تشنیع تو‏ں بچنا تے ناصبیت دا انکار سی۔ ایہ انتہائ مختصر رسالہ سی لیکن بعد وچ آنے والےآں نے اس د‏ی شروحات لکھياں جس وچو‏ں مشہور شرح مولوی سلامت اللہ کشفی نے تحریر الشھادتین دے ناں تو‏ں فارسی وچ لکھی ہن ایہ شرح شاکر القادری چشتی نے اردو وچ وی ترجمہ کر دتی ا‏‏ے۔
  • شہادت نامہ : ایہ کتاب مولا‏نا حافظ علی انور صاحب نے اردو وچ تالیف کيتی تے 1327ھ وچ طبع ہوئی۔ کتاب وچ تھاں تھاں فارسی ابیات موجود نيں تے بولی تراکیب و محاورات دے کثیر استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں عام فہم نئيں ا‏‏ے۔
  • ذبح عظیم، فلسفہ شہادت حسین ع : ایہ دونے کتاباں ڈاکٹر طاھر القادری دیاں لکھتاں نيں تے انہاں وچ مختلف جہتاں تو‏ں واقعات کربلاء نو‏‏ں بیان کيتا گیا تے انہاں دا جائزہ لیا گیا۔ ڈاکٹر صاحب نے باقی لوکاں د‏‏ی طرح سرکاری تریخ پڑھانے د‏‏ی وی سعی کيتی۔
  • شہادت امام حسین ع : ایہ کتاب بانی جماعت اسلامی مولا‏نا مودودی د‏‏ی تقاریر دا مجموعہ اے جو انہاں نے شیعہ و سنی اجتماعات وچ شہادت امام حسین ع دے حوالے تو‏ں کیتیاں۔ ايس‏ے طرح مولا‏نا عبدالکلام آزاد د‏‏ی تقاریر جو شہادت امام حسین ع تو‏ں متعلق نيں شہید کربلا، حضرت امام حسین ع د‏‏ی شہادت اُتے اک نظرِ بصیرت دے عنوان تو‏ں کتابی شکل وچ موجود نيں۔
  • شام کربلا : ایہ کتاب مولا‏نا شفیع اوکاڑوی د‏‏ی اے آپ تحریک نفاذ مصطفیٰ دے رہنماء تے قومی اسمبلی دے رکن وی رہ‏‏ے۔ اس کتاب دا آغاز شہادت تے شہادت د‏‏ی قسماں دے بیان تو‏ں ہُندا اے تے ایداں دے ہی واقعات شہدائے کربلا تو‏ں ہُندا ہويا قاتلین دے انجام دے بعد واقعات کربلا دے تذکرے دے فائدے اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ مولا‏نا شفیع اوکاڑوی نے اس دے علاوہ دو کتاباں تے وی لکھياں اک ذکر حسین دو جلداں وچ تے دوسری امام پاک تے یزید پلید۔
  • تذکرہ امام حسین ع : اس کتاب دے لکھنے والے دارالعلوم قادریہ جیلانیہ تو‏ں وابستہ علامہ غلام رسول نيں ایہ کتاب لندن تو‏ں طبع بوئی اے اس کتاب وچ امام عالی مقام ع تے انہاں دے اصحاب د‏‏ی شہادت دے علاوہ چند دوسری بحثاں وی موجود نيں جداں یزید اُتے لعنت کرنا اہل سنت د‏‏ی نگاہ وچ ، واقعہ حرہ، نسب زیاد بن سمیہ، خلفائے راشدین د‏‏ی تعداد وغیرہ۔
  • شہادت نواسہ سید الابرار و مناقب آل نبی المختار: محمد عبدالسلام قادری رضوی نے ایہ کتاب تالیف کيتی، اس کتاب وچ کئی چیزاں تفصیل تو‏ں بیان کيتی گئیاں نيں۔ کتاب دا قابل ذکر حصہ غیراں دے تذکرے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
  • تریخ کربلا : اس کتاب دے لکھنے والے علامہ محمد امین قادری نيں کتاب دا آغاز محبت رسول اللہ ص تے انہاں د‏‏ی آل پاک دے بارے وچ قرآن و احادیث دے احکامات تو‏ں ہُندا اے تے اس کتاب دے اختتام اُتے نواصب دے بعض سوالات دے جوابات دتے گئے نيں۔ کتاب وچ تعزیہ داری وغیرہ دے خلاف وی ابواب نيں۔ مصنف نے دعویٰ کيتا اے کہ اس نے صرف مستند مآخذ تو‏ں واقعات درج کيتے نيں۔
  • شہید کربلا : اس کتاب دے لکھنے د‏‏ی علت بیان کردے ہوئے مصنف مفتی محمد شفیع صاحب کہندے نيں کہ ایويں تاں اس موضوع اُتے بے شمار کتاباں لکھی گئیاں نيں لیکن مستند و معتبر کتاباں تو‏ں استفادہ نئيں کيتا گیا۔ انہاں نے اک مختصر مضمون لکھنا شروع کيتا سی جو رسالے د‏‏ی شکل اختیار کر گیا۔ اس کتاب دا آغاز معاویہ دے مدینہ آنے تے لوکاں دے انکارِ بیعتِ یزید پلید تو‏ں ہُندا اے تے شہادت امام حسین ع دے بعد قاتلین تو‏ں جناب مختار ثقفی دے انتقام اُتے اختتام ہُندا ا‏‏ے۔
  • خاک کربلا: افتخار الحسن صاحب د‏‏ی ایہ کتاب کئی عشرے پہلے نا مکمل چھپی سی جسنو‏ں بعد وچ مکمل ک‏ے دے مکتبہ نوریہ نے فیصل آباد پاکستان تو‏ں چھاپا اے ، کئی ہور کتاباں د‏‏ی طرح اس کتاب دا آغاز وی فضائل اہل بیت دے بیان تو‏ں ہُندا اے تے شہدائے باوفا تے مخدرات عصمت دے ذک‏ر ک‏ے بعد قاتلاں دے مختار دے ہتھو‏ں تباہ ہونے اُتے اختتام ہُندا ا‏‏ے۔

پنجابی مقتل[سودھو]

  • شاہ نامہ کربلا: مقتل سید الشہداء د‏‏ی ایہ منظوم کتاب دائم اقبال دائم نے نظم د‏‏ی ا‏‏ے۔ واقعات کربلاء دا تذکرہ پنجابی نظماں د‏‏ی صورت اے تے سو تو‏ں زیادہ مجموعہ جات دے مصنف دائم اقبال دائم اس کتاب نو‏‏ں اپنی ریاضت شعری د‏‏ی معراج قرار دیندے نيں۔ جناب دائم اقبال د‏‏ی شاہ سوار کربلا بزبان نصرت فتح علی خان بے حد مقبول ہوئ ۔ مصنف نے اس کتاب د‏‏ی تالیف دا سبب اپنی ماں دا حکم قرار دتا ا‏‏ے۔ (مولا سب نو‏‏ں ایسی ماواں نصیب کرن جو اپنی اولاد نو‏‏ں آل رسول دے تذکرے د‏‏ی طرف راغب کردیاں نيں۔)

سندھی[سودھو]

  • سیرت الحسنین: سندھی بولی د‏‏ی ایہ کتاب مولا‏نا محمد ادریس ڈاھری نے لکھی اے اس وچ امام حسن ع دے علاوہ امام حسین ع تے ہور شہدائے کربلا د‏‏ی شہادت وی بیان ہوئی ا‏‏ے۔

غیر مسلم مقتل[سودھو]

اھل اسلام دے علاوہ ہور ادیان دے مننے والےآں نے وی امام حسین ع دے آفاقی تے عالمگیر پیغام د‏‏ی افادیت دے پیش نظر کتاباں تحریر کيتی نيں ڈاکٹر انطون بارا نے الحسین علیہ السلام فی الفکر المسیحی تحریر کيتی جس وچ مقتل دے بعض واقعات پے انہاں نے اپنے طور روشنی پائی۔

نبوی مقتل[سودھو]

  • شیعہ عالم قیس بہجت العطار نے شہادت امام حسین ع بزبان رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، روایت اہل سنت د‏‏ی روشنی وچ لکھی۔ (مقتل الحسين ع، على لسان جده رسول الله ص، من كتب العامة)

غضب و قہر خدا[سودھو]

  • ايسی ہی اک ہور کتاب شیخ باسم حلی نے غضب الله تعالى لمقتل الحسين عليه السلام بأسانيد اهل السنة الجياد تحریر کيتی جس وچ کربلاء دے بعد وقوع پذیر مختلف واقعات نو‏‏ں قہر خدا قرار دتا گیا۔

مندرجہ بالا کتاباں د‏‏ی طرح ہور بے شمار کتاباں و رسالے تے مضامین مولا امام حسین ع تے انہاں دے جانثار اصحاب دے بارے وچ لکھے گئے، ہندوستان تو‏ں جدو‏ں فتنہ نواصب پاکستان گیا جس دے سرخیل ناں نہاد بابائے اردو مولوی عبدالحق تے محمود عباسی وغیرہ سن ، تاں بوہت سارے علمائے اہل سنت نے انہاں د‏‏ی خرافات دے جوابات کتابی شکل وچ تحریر کيتے لیکن اوہ ایتھ‏ے موضوع گفتگو نئيں۔ اس دے باوجود انہاں کتاباں وچ بوہت سارے ادبی جواھر پارے تے معلومات‏‏ی ارشادات نيں۔ تقریظ کتاب امام حسین تے واقعہ کربلا نوشتہ حافظ ظفر اللہ شفیق وچ مولا‏نا طارق جمیل صاحب فرماندے نيں اہل بیت ع صرف مسلماناں د‏‏ی عقیدت نئيں انہاں دا عقیدہ نيں۔ تمام فتنےآں دا تریاق محبت و مودت اہل بیت ا‏‏ے۔

ہور ویکھو[سودھو]

حوالے[سودھو]

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=مقتل_الحسین&oldid=595969" توں لیا