منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب)

منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب)
مصنف	شیخ عباس قمی
موضوع	محمد،  آل
ادبی صنف	غیر افسانوی ادب

منتہی الآمال شیخ عباس قمی دی لکھی ہوئی مشہور کتاب جو معصومین علیہم السلام دیاں سوانح عمری تے تاریخ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اس کتاب دا اردو ترجمہ مولانا سید صفدر حسین نجفی نے احسن المقال دے نام تو‏ں پنج جلداں وچ کیتا اے ۔

منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل

موضوع	چودہ معصومین دی حالات زندگی
اشاعت	چوہدويں صدی ہجری
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

مُنْتَہى ألآمال فی تَواريخِ ألنَّبی وَ ألْآل چودہويں صدی ہجری دے شیعہ عالم شیخ عباس قمی دی چودہ معصومینؑ دی زندگی دے بارے وچ فارسی بولی وچ لکھی جانے والی کتاب ا‏‏ے۔ مؤلف نے اس کتاب وچ کثیر مآخذ تو‏ں استفادہ کردے ہوئے چہادہ معصومین دی حالات زندگی نو‏‏ں تفصیل تو‏ں بیان کیتا ا‏‏ے۔

منتہی الآمال دے چودہ باب نيں تے ہر باب وچ کئی فصل نيں جنہاں وچ انفرادی معلومات، فضائل، ہر امام تو‏ں مربوط واقعات تے حادثات، اولاد تے گھر والے، ہور راوی تے اصحاب دے بارے وچ بیان کیتا ا‏‏ے۔ منتہی الآمال شیعہ مشہور کتاباں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ تے ایہ کتاب عربی تے اردو وچ وی ترجمہ ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ اردو وچ صفدر حسین نجفی نے احسن المقال دے نام تو‏ں ترجمہ کیتا ا‏‏ے۔

مؤلف

عباس بن محمدرضا بن ابوالقاسم عصر حاضر دے مشہور علما تے محدثاں وچ شمار ہُندے نيں۔ آپ قم وچ پیدا ہوئے تے ابتدائی تعلیم اوتھے تو‏ں حاصل کيتی تے 1316ھ نو‏‏ں نجف چلے گئے تے میرزا حسین نوری دے درس وچ شرکت کيتی۔

1320ھ نو‏‏ں استاد دی وفات دے بعد قم واپس لوٹے تے اوتھ‏ے تو‏ں مشہد چلے گئے تے کچھ عرصہ مشہد وچ مقیم رہے تے پھر اوتھ‏ے تو‏ں نجف چلے گئے تے اوتھے وفات پائے۔

کچھ کتاب دے بارے وچ

منتہی الآمال چہاردہ معصوم دی حالات زندگی اُتے مشتمل اک کتاب اے جس وچ ہر معصوم دے بارے وچ مندرجہ ذیل موضوعات نو‏‏ں بیان کیتا اے: ولادت، نام، لقب، کنیت، ہر معصوم دی بعض اخلاقی فضیلتاں تے خصوصیات، معجزے تے ہر امام دی امامت دی دلیل، ائمہ دے حکمت آمیز کلمات، معصومین دی شہادت تے انہاں دا مدفن۔

سبب تالیف

مؤلف نے کتاب دے مقدمے وچ منتہی الآمال لکھنے دی وجوہات نو‏‏ں اوہ احادیث قرار دتا اے جو ائمہؑ تے اولیاء الہی دی احادیث دا احیاء تے انہاں دے مصائب اُتے رونے نو‏‏ں سب تو‏ں وڈی عبادت قرار دتا ا‏‏ے۔ آپ اس کتاب وچ پیغمبر اکرم تے ائمہ معصومین دی ولادت تے مصائب بیان کردے نيں۔ اس دے علاوہ بعض اخلاقی مناقب تے فضائل وی بیان کیتا اے، تاکہ احادیث دے احیاء کرنے دا ثواب مل سکے تے انہاں دی مصیبت اُتے گریہ کرکے مقربین دے درجے تک پہنچے۔ شیخ عباس قمی اپنی کتاب نو‏‏ں مختصر سمجھدے نيں جسنو‏ں چودہ ابواب وچ ترتیب دتا ا‏‏ے۔

کتاب دا ڈھانچہ

منتہی الآمال چودہ باب اُتے مشتمل اے تے ہر معصومؑ دی زندگی دے بارے وچ اک باب ا‏‏ے۔ تے ہر باب وچ مختلف فصل نيں جنہاں وچ حالات زندگی، مناقب تے فضائل، ہر امام تو‏ں مربوط واقعات، اولاد تے گھر والے، راوی تے اصحاب دے بارے وچ بیان ہويا ا‏‏ے۔ تے کتاب دا بیشتر حصہ پیغمبر اکرمؐ، امیر المؤمنینؑ دی زندگی دے بارے وچ تے خاص کرامام حسین دی حالات زندگی تے مقتل تو‏ں مختص ہويا ا‏‏ے۔

کتاب دے مآخذ

محدث قمی نے کتاب وچ بیان شدہ مطالب دے مصادر تے مآخذ نو‏‏ں بیان کیتا اے تے آخری ایڈیشن وچ باقری بیدہندی نے مآخذ دا جلد تے صفحہ نمبر نو‏‏ں حوالے وچ ذکر کیتا ا‏‏ے۔ آپ نے مختلف واقعات دے بارے وچ مختلف روایات ذکر کرنے دی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ اس کتاب دے مآخذ وچو‏ں اک شیخ مفید دیاں کتاباں خاص کر الارشاد، شیخ صدوق دیاں کتاباں جداں عیون الاخبار تے امالی، شیخ طوسی دیاں کتاباں تے کتاب کافی، اعلام الوری، اثبات الوصیة، ابن طاووس دیاں کتاباں، الخرائج و الجرائح، مناقب ابن شہر آشوب، تذکرة الخواص، تاریخی کتاباں جداں تاریخ طبری، تاریخ یعقوبی تے مروج الذہب، جدو‏ں کہ اشخاص تے جگہاں دی تاریخ دے بارے وچ لکھی جانے والی تاریخی کتاباں جداں تاریخ قم، تاریخ بغداد، دمشق تے رجال نجاشی قابل ذکر نيں۔

مؤلف نے عبارت دے درمیان «مؤلف کہندا اے » دی عبارت دے نال روایات تے واقعات دے بارے وچ توضیح دے کر کتاب دی منزلت وچ تے اضافہ کیتا ا‏‏ے۔ اگرچہ کتاب مؤلف دے دور دے ادبیات دے نال فارسی بولی وچ لکھی گئی اے جدو‏ں کہ معصومینؑ دے مختلف اقوال، دعا تے اشعار عربی وچ نقل ہوئے نيں جنہاں دا ترجمہ ہوچکيا ا‏‏ے۔

فائل:ترجمه منتهی الآمال.jpg

ترجمہ عربی منتہی الآمال

تتمۃ المنتہی

محدث قمی نے منتہی الآمال دی تکمیل وچ کتاب تتمۃ المنتہی فی وقایع ایام الخلفاء نو‏‏ں لکھیا جس وچ پیغمبر اکرم دے بعد دے تیناں خلیفاں دی زندگی دے بارے وچ لکھیا ا‏‏ے۔ تے اس کتاب دے مقدمے وچ لکھدا اے: « چونکہ اس آرزواں دے اسیر دے لئی توفیق الہی حاصل ہوئی تو چاہیا بنی حسن دے بارے وچ مختصر کچھ لکھنے تے انہاں دے مقاتل دی تشریح کرنا چاہیا تے کچھ لکھیا تو دیکھیا کہ کتاب دی موجودہ صورت تو‏ں کنيں تے جارہیا ہاں تو سوچا اسنو‏ں تتمۃ تے تکملۃ منتہی الآمال دے نام تو‏ں ذکر کروں»۔

اشاعت تے ترجمہ

سید ہاشم میلانی نے اس کتاب دا عربی وچ ترجمہ کیتا ا‏‏ے۔ پاکستان دے شیعہ عالم دین صفدر حسین نجفی نے اس کتاب دا اردو وچ ترجمہ کیتا اے تے احسن المقال دے نام تو‏ں امامیہ پبلیکیشنز لاہور نے اسنو‏ں چھاپا ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

• قمی، شیخ عباس، منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، 1379 ش.
• قمی، شیخ عباس، منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، ترجمہ میلانی، قم، جامعہ مدرسین، 1422ق.
• فاطمی، سید حسن، منتہی الآمال، کتاب ماہ دین، خرداد و تیر 1381 - شمارہ 56 و 57.
• کتاب شناخت سیرہ معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.