منصور بن حسین آبی

منصور بن حسین آبی
جم	؟
جم تھاں	- آبه (آوه)
موت	۴۲۱ یا ۴۲۲ق تے به گمان قوی‌تر ۴۳۲ق
محل زندگی	طبرستان
استاد	شیخ صدوق
پیشه	فقیه، محدث، نویسنده، شاعر تے دولتمرد (وزیر)
لقب	معروف به وزیر ذوالمعالی تے زین الکفاه
دین	اسلام
مذهب	شیعه
آثار	کتاب نثر الدُّرَرِ (و نفائس الجوهر) فی المحاضرات، تریخ الرّی،
ساک	برادرش، ابومنصور محمد بن حسین آبی ہور ادیب تے دانشمند تے وزیر ملوک طبرستان بوده است.

ابو سعد منصور ابن حسین (متوفی ۴۲۱ یا ۴۲۲ق تے به گمان قوی‌تر ۴۳۲ق)، وزیر ذوالمعالی تے زین الکفاه دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، مصنف تے شاعر امامی ] تے حکومت طبرستان دے علویاں دے حکمراناں وچو‏ں اک نيں۔ شیعہ لکھنے والےآں وچ ، فقیہ تے محدث دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ انہاں دے پاس صرف کتاب باقی اے نُزْهة الأدب ، جس دا خلاصہ انہاں نے 7 جلداں وچ کیتا تے نثر الدُرَرِ (و نفائس الجوهر) فی المحاضرات دے ناں تو‏ں پکاریا۔ سیرت == 'پیدائش' : اوہ آبہ (آوہ) وچ پیدا ہويا سی۔ اس دا بھائی ، ابو منصور محمد ابن حسین ابی ، تبصرستان وچ اک مصنف ، سائنس دان ، تے بادشاہاں دا وزیر وی سی ، لیکن انہاں د‏‏ی زندگی تے کم دے بارے وچ کچھ معلوم نئيں ا‏‏ے۔

'حدیث دا بیان' : ایہ امکان نئيں اے کہ اس نے جوانی وچ ہی شیخ صدوق تو‏ں کوئی حدیث نقل کيتی ہوئے ، لیکن شیخ طوسی دے نال اس د‏ی شاگردی دا امکان کم نظر آندا ا‏‏ے۔

"صاحب ابن عباد دے نال دوستی": انہاں د‏‏ی جوانی وچ ہی صاحب ابن عباد (وفات 385 ھ) دے نال دوستی سی ، تے انہاں تو‏ں دو تقابلی آیات ابی نو‏‏ں مخاطب نيں۔ اس وقت ، اوہ بلاشبہ اک بُڈھے تے طاقت ور آدمی دا مالک سی ، تے ابی اک نواں شاعر سی۔

وزارت : ایہ معلوم نئيں اے جدو‏ں مجدال دوالہ رستم ابن فخر الدولہ ، دلمیان دے ریح تے حمادان تے اصفہان (387-420 ہجری) دے حکمران ، وزارت دے لئی ابی دا انتخاب کيتا ا‏‏ے۔ ایہ واضح نئيں اے کہ اس وزارت دے دوران تے اس دے دوران ، جس وچو‏ں صرف چند عنوانات باقی نيں۔

ادبی تے شاعرانہ شخصیت

ان د‏‏ی زیادہ تر نظماں لطیفے نيں۔ انہاں وچو‏ں صرف دو غزالیات اوزوری د‏‏ی طرح نيں۔ اک دلچسپ ٹکڑا جس وچ پنجويں صدی دے کھانے د‏‏ی کچھ قسماں دا تذکرہ ا‏‏ے۔ تصنیف کتاب دے نثر تو‏ں لیکچر وچ منصور بن حسین ابی۔

کم

ندر الدرر فی المحاضرات

شیعہ لکھنے والےآں وچ ، اوہ فقیہ تے راوی دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ اُتے ، انہاں دے پاس صرف کتاب ہی باقی اے جو ادب تے نکات دے بارے وچ زیادہ ا‏‏ے۔ ایہ کتاب ، جسنو‏ں ابتدا وچ نُزْهة الأدب کہیا جاندا سی تے بظاہر بہت ہی مفصل معلوم ہُندا اے ، اس نے اپنے آپ نو‏‏ں 7 جلداں وچ مختصر کيتا تے نثر الدُّرَرِ (و نفائس الجوهر) فی المحاضرات کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اس کم دے بوہت سارے مخطوطے نيں جو حالے تک شائع نئيں ہوئے نيں۔ اس کتاب د‏‏ی اک پرانی نسخہ ، جو 565 ہجری اے ، نمبر 4416 اے ، آستان قدس رضوی لائبریری وچ دستیاب ا‏‏ے۔

نويں ذرائع پہلے تے دوسرے ابواب دے مندرجات د‏‏ی میز اُتے ہور رجوع کردے نيں۔

کتاب چار ابواب اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اک باب دے پنج ابواب درج ذیل نيں:

1. آیاندی متشابہ تے متشاکل از کتاب خدا که نویسنده بدان نیازمند می‌شود.
2. سخنانی کوتاه تے فصیح از پیامبر گرامی(ص)( نبی اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی مختصر تے فصیح تقریراں)
3. نکته‌هایی از گفتارهای امیرالمؤمنین(ع)( امیر المومنین (ع) د‏‏ی تقاریر تو‏ں نکات)

1. نکته‌هایی از گفتارهای امامان یازدهگانه(ع) پس از علی (علی دے بعد [[شیعہ امام | گیارہ ائمہ (ع)]} د‏‏ی تقاریر تو‏ں نکات)

1. نکته‌هایی از گفتارهای بزرگان بنی هاشم(بزرگان بنی ہاشم د‏‏ی گفتگو تو‏ں نکات)

دوسرے باب وچ دادا (سنجیدہ) تے مزاح (مذاق / لطیفہ) دے 10 ابواب نيں۔ تیسرے باب وچ 20 ابواب نيں۔ تے چوتھے باب وچ 11 ابواب نيں۔

تریخ الری

اس نے تریخ الری دے ناں تو‏ں اک ہور کتاب لکھی جس دا کوئی نسخہ موجود نئيں۔ معجم الأدباء وچ صرف یعقوت الحموی نے اس دے تقریبا 10 صفحات نقل کیتے نيں ، جس وچ صاحب ابن عباد د‏‏ی زندگی دے بارے وچ لطیف نکات موجود نيں۔

الانس تے العرس

کتاب الأنس تے العُرس کہ عمر رضا کحالہ نے اس د‏ی نسبت کہیا اے کہ معلوم نئيں کہ ایہ سی۔

منابع

• آقا بزرگ تہرانی، طبقات اعلام الشیعه (القرن الخامس)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۱ق، ج۵، ص۱۹۵.
• امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۹۸۳م، ج۱۰، ص۱۳۸.
• باخرزی، علی بن حسن، دُمیه القصر، حلب، ۱۹۳۰م، ص۶۵.
• بروکلمان (آلمانی)، ج۱، ص۴۲۹، ذیل، ج۱، ص۵۹۳.
• ثعالبی، ابومنصور، تتمه الیتیمه، به کوشش عباس اقبال، تهران، ۱۳۵۳ق، ص۱۰۰ به بعد.
• حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م، ج۱، ص۲۹۵، ج۲، ص۱۹۲٧، ۱۹۳۹.
• دانشنامه ایران تے اسلام.
• زرکلی، خیرالدین، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۴م، ج٧، ص۲۹۸.
• سزگین (آلمانی)، ج۲، ص۶۴۶.
• صدر، حسن، تأسیس الشیعه، ص۱۱٧.
• کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین. بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۳، ص۱۲.
• مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد، محاسن اصفهان، به کوشش جلال الدین تهرانی، تهران، ۱۳۱۲ش، ص٧۵.
• منتجب الدین، علی بن عبیدالله، الفهرست، تهران، المکتبه الرضویه، ۱۴۰۴ق، ص۱۶۱.
• یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۰م، ج۶، ص۲۳۸ـ۲۴۹.
• همو، معجم البلدان، به کوشش فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ، ۱۸۶۶ـ۱۸٧۰م، ج۱، ص۵۱.

بیرونی جوڑ

• منبع مقاله: دایره المعارف بزرگ اسلامی