مہدویت دے جھوٹے دعویدار
مہدویت دے دعویدار [عربی =المتمہدیون] یا مہدی ہونے دے جھوٹھے دعویدار اوہ لوک نيں جو تریخ وچ جھوٹھے دعوے کرکے خود کوامام مہدی کہلوائے یا اوہ جنہاں نے خود کوئی دعوی نئيں کیتا لیکن لوکاں نے لاعلمی تے نادانی یا بعض مقاصد دے حصول دی غرض توں انہاں نوں مہدی موعود قرار دتا۔
اس جھوٹھے دعوے دا انگیزہ[سودھو]
جو چیز مسئلہ مہدویت دی اہمیت نوں نمایاں کردی اے ایہ اے کہ تریخ وچ سانوں ایداں لوک ملدے نيں جو اپنے لئے مہدی دا ناں جعل کردے یا مہدی موعود دا ناں اپنے اُتے لاگو کردے نيں یا فیر دوسرےآں دی طرف توں انہاں اُتے اس عنوان دا اطلاق کردے ہوئے اپنے بارے وچ وڈے وڈے دعوے کردے نظر آندے نيں یا انہاں دے پیروکار انہاں دی طرف وڈی وڈی نسبتاں دیندے نظر آندے نيں۔ ایہ چیز مسئلہ مہدویت دی حقایت تے اصالت اُتے بہترین دلیل اے۔ کیونکہ جے ایہ مسئلہ کوئی حقیقت نئيں رکھدا تاں تریخ وچ اِنّے سارے لوک کیوں اپنے آپ نوں مہدی ہونے تے مہدیت دے مسئلے نوں اپنے نال ملحق کرنے دی کوشش کردے!!!؟
دعویداراں دی تعداد[سودھو]
جے سبائیہ نامی فرقے دے وجود تے انہاں دی طرف توں امیرالمؤمنین علیہ السلام دے مہدی موعود ہونے دے دعوے نوں یقینی نہ سمجھیا جائے[۱] تاں بعض اہم ترین متمہدیاں دے ناں حسب ذیل نيں:
محمد حنفیہ دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
سب توں پہلے شخص جنہاں اُتے اس ناں دا اطلاق کیتا گیا امیرالمؤمنین علیہ السلام دے فرزند محمد حنفیہ سن ؛ اوہ ایويں کہ فرقہ کیسانیہ دا عقیدہ سی کہ اوہ مہدی موعود نيں۔ اس فرقے دے پیروکاراں نے انہاں دی وفات دے بعد دعوی کیتا کہ اوہ مرے نئيں نيں بلکہ مدینہ دے قریب واقع "کوہ رضوٰی" وچ دو شیراں دے درمیان نيں جو انہاں دی حفاظت کردے نيں۔ حالانکہ محمد حنفیہ سنہ 80 یا 81ہجری قمری وچ دنیا توں رخصت ہوئے تے مدینہ دے قبرستان "جنت البقیع" وچ سپرد خاک کيتے گئے۔[۲] انھاں نے کدی خود مہدویت دا دعوی نئيں کیتا۔ کیونکہ کدرے وی کسی معتر ماخذ وچ ایسی کسی گل یا کسی واقعے دا تذکرہ نئيں ملدا کہ انھاں نے امام زین العابدین علیہ السلام دی امامت دا انکار کیتا ہو یا آپ(ع) دے مد مقابل آکے کھڑے ہوگئے ہاں یا لوکاں نوں اپنی امامت دی طرف بلايا ہوئے۔[۳]۔[۴] بعض مؤرخین دا کہنا اے کہ مختار نے محمد حنفیہ دی مہدویت دا دعوی کیتا سی لیکن شواہد توں معلوم ہُندا اے کہ ایہ دعوی مختار دے بعد کیسانیہ توں وکھ ہونے والی شاخاں دے پیروکاراں دا سی ۔[۵]
نفس زکیہ دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
محمد بن عبداللہ محض بن حسن بن حسن بن علی، المعروف بہ نفس زکیہ جنہاں نوں فرقہ جارودیہ نے مہدی دا عنوان دتا اے۔ انھاں نے سنہ 145ہجری قمری وچ مدینہ وچ تحریک دا آغاز کیتا تے منصور دوانیقی دی سازش دے نتیجے وچ قتل ہوئے۔[۶]
ابو جعفر محمد بن عبداللہ[سودھو]
یہ شخص منصور دوانیقی دا بیٹا اے جس نے نفس زکیہ دے مقابلے وچ اٹھیا کر مہدویت دا دعوی کیتا تے لوکاں نوں اپنی امامت دی طرف دعوت دتی۔[۷]
عمر بن عبدالعزیز دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
وہ اموی (مروانی) خلفاء وچوں اک سی تے سعید بن مسیب دا خیال سی کہ اوہی مہدی موعود اے۔[۸]
ابو مسلم خراسانی دے بارے وچ مہدیت دا دعوا[سودھو]
اتابک خرمی تے خرمیہ فرقے دے پیروکارں دا گمان سی کہ ابو مسلم خراسانی اوہی شخص اے جو زمین نوں عدل و انصاف توں بھر دے گا۔ انھاں نے منصور دوانیقی دے ہتھوں اس دے قتل نوں جھٹلایا تے اس دے ظہور دے منتظر ہوئے۔[۹]
امام جعفر صادق علیہ السلام دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
ناؤسیہ فرقے دا خیال سی کہ گویا آپ(ع) مہدی موعود نيں۔[۱۰]
محمد بن قاسم بن عمر بن علی بن الحسین دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
زیدیہ دے ذیلی فرقے جارودیہ قائل ہوئے کہ محمد بن قاسم مہدی موعود نيں، اوہ قتل نئيں ہوئے تے ظہور کرن گے۔[۱۱]
امام موسی کاظم علیہ السلام دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
فرقہ واقفہ دے پیروکار آپ(ع) دی مہدویت دے قائل ہوئے۔[۱۲]
امام حسن عسکری علیہ السلام دے بھائی محمد بن علی دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
فرقۂ محمدیہ دے پیروکار انہاں دی مہدویت دے قائل ہوئے۔[۱۳]
امام حسن عسکری علیہ السلام دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
بعض لوکاں دا خیال سی کہ گویا امام حسن عسکری علیہ السلام مہدی موعود نيں۔[۱۴]
جعفر بن علی امام حسن عسکری علیہ السلام دے دوسرے بھائی دے بارے وچ امامت دا دعوا[سودھو]
بعض لوک اس دے لئی امامت دے قائل ہوئے۔[۱۵]
عبداللہ بن معاویہ بن عبداللہ بن جعفر بن ابی طالب دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
بعض لوک انہاں نوں مہدی(عج) سمجھدے سن تے کہندے سن کہ اوہ زندہ نيں تے اصفہان دے اک پہاڑ وچ رہائش پذیر نيں تے بہر حال ظہور کرن گے۔ عبداللہ اوہی شخص نيں جنہاں نے مروان حمار دے زمانے وچ اموی سلطنت دے خلاف فارس وچ قیام کیتا تے ابو مسلم خراسانی نے انہاں نوں گرفتار کرکے کچھ عرصہ قید وچ رکھیا تے فیر قتل کیتا۔ [۱۶]
یحیی بن عمر دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
انھاں نے سنہ 259ہجری قمری وچ عباسی خلیفہ مستعین باللہ دے خلاف کوفہ توں قیام کیا؛ پس انہاں نوں قتل کیتا گیا تے انہاں دا سر تن توں جدا کیتا گیا تے جارودیہ وچوں بعض لوکاں نے انہاں نوں مہدی دا عنوان دتا۔[۱۷] * موسی بن طلحہ بن عبداللہ: اس شخص نے مختار بن ابی عبیدہ ثقفی دے دور وچ بصرہ وچ قیام کیتا تے بعض لوک اوہدی مہدویت دے قائل ہوکے اوہدی طرف مائل ہوئے۔[۱۸]
عبداللہ المہدی دے بارے وچ مہدویت دا دعوا[سودھو]
انھاں نے اپنا تعارف ابو محمد عبیداللہ بن اسمعیل دے عنوان توں کرایا تے کہیا کہ امام جعفر صادق علیہ السلام دی اولاد وچوں نيں۔ انھاں نے سنہ 297ہجری قمری وچ افریقہ توں قیام کیتا تے سلسلۂ فاطمیہ دی بنیاد رکھی۔ ایہ حکومت 270 برس بعد زوال پذیر ہوئی۔ بعض لوکاں نے دعوی کیتا کہ اوہ مہدی موعود نيں۔[۱۹]
محمد بن عبداللہ بن تومرث علوی المعروف بہ مہدی ہرغی[سودھو]
وہ قبیلہ مصامدہ توں تعلق رکھدا سی تے مراکش دے پہاڑی سلسلے "اطلس" دا رہائشی سی ۔ اس نے سنہ 497ہجری قمری وچ قیام کیتا تے اسپین اُتے مسلط ہويا تے اوتھے سلسلۂ موحدین دی بنیاد رکھی۔[۲۰]
الناصر لدین اللہ[سودھو]
وہ عباسی خلفاء وچوں سی جو سنہ 550ہجری قمری وچ پیدا ہويا سی ۔ سبط بن تعاویذی نے اوہدی تعریف مہدی منتظر دے عنوان توں دی اے:
انت الامام المهدی لیس لنا * امام حق سواک ینتظر
تبدو لابصارنا خلاقاً لان *یزعم انہاں الامام منتظر[۲۱]
اسحق سبتی[سودھو]
اس شخص نے سنہ 986ہجری قمری وچ سلطنت عثمانیہ دے بادشاہ محمد چہارم دے زمانے وچ مہدویت دا دعوی کیتا۔ اوہ بنیادی طور اُتے ترک سی تے ازمیر دے علاقے توں تعلق رکھدا سی ۔ ال 986 هـ به ناں مهدویت قیام کرد و اصالتا ترک و از اهالی ازمیر بود.[۲۲]
محمد مہدی سنوسی[سودھو]
وہ شیخ محمد سنوسی دا بیٹا سی جو انیہويں صدی عیسوی دے وسط وچ مغرب توں اٹھا تے اپنی موت توں پہلے اپنے مریداں نوں سمجھایا کہ مہدی اوہ نئيں بلکہ اس دے بعد آئے گا تے ایويں اپنی مہدویت دی نفی کردتی؛ تے شاید اس دا اشارہ اپنے بیٹے دے قیام و خروج دی طرف سی ۔ [۲۳]
میرزا غلام احمد قادیانی[سودھو]
وہ انیہويں صدی عیسوی دے اوائل (سنہ 1826عیسوی) ہندوستان دے صوبے پنجاب توں اٹھا تے ابتداء وچ مہدویت تے فیر نبوت دا اعلان کیتا تے انہاں دو دعوواں دی بنیاد اُتے سکھاں دے خلاف لڑا۔ تے قادیانی فرقے دی بنیاد رکھی جس نوں پیروکار اج وی ہندوستان (تے پاکستان) وچ پائے جاندے نيں۔[۲۴]
سید احمد ابن محمد بریلوی[سودھو]
اسنوں مہدی وہابی وی کہیا جاندا اے۔ اوہ سنہ 1224ہجری نوں ميں ہندوستان دے شہر بریلی وچ پیدا ہويا۔ تیرہويں صدی دے نصف اول دے دوران ہندوستان وچ وہابی فرقے دی تبلیغ و ترویج وچ مصروف ہويا تے اپنا تعارف شیعیان اہل بیت دے دوسرے امام حسن بن علی علیہ السلام دی اولاد دے طور اُتے کرایا تے اسی عنوان توں شہرت کمائی، بعدازاں ہندؤاں تے سکھاں دے خلاف جہاد دا اعلان کیتا تے جنگ دے شعلے بھڑکے تاں مغلوب تے مقتول ہويا۔[۲۵]
علی محمد شیرازی[سودھو]
المعروف بہ علی محمد باب: ایہ شخص سنہ 1235ہجری قمری نوں شیراز وچ پیدا ہويا؛ اس نے ابتداء وچ "باب" تے "خلیفۃ الخلیفہ" دے عنوان توں خروج کیتا تے جدوں تھوڑی توں شہرت پائی تاں "باب المہدی المنتظر" دا عنوان اختیار کیتا تے آخر کار مہدویت دا دعوی کیتا۔ [۲۶]
اس جھوٹھے دعوے دے محرکات[سودھو]
جن لوکاں نے تریخ وچ اس عنوان توں شہرت پائی اے، اک لحاظ توں تن گروہاں وچ تقسیم ہُندے نيں:
- اوہ لوک جنہاں نوں دوسرےآں نے خاص محرکات دی بنیاد اُتے مہدی یا نجات دہندہ دے طور اُتے متعارف کرایا اے۔
- اوہ لوک جنہاں نے اقتدار طلبی تے شہرت طلبی دی بنا اُتے ایہ جھوٹا دعوی کیتا تے مہدی کہلوانے دی کوشش کيتی۔
- اوہ لوک جو سامراجی سازشاں تے دشمنان اسلام دے اشارے اُتے ایہ مکارانہ تے شرمناک دعوی کیتا تے اپنا تعارف نجات دہندہ تے مہدی موعود دے طور اُتے کرایا۔
پہلا گروہ[سودھو]
اس قسم دے دعؤاں دی تریخ توں ظاہر ہُندا اے کہ بعض افراد جنہاں نوں مہدویت دی نسبت دتی گئی اے، نہ تاں خود اس امر دے محرک سن تے نہ ہی اس قسم دے دعؤاں اُتے راضی سن ؛ بلکہ انہاں دے دوستاں تے پیروکاراں نے انہاں نوں اس قسم دے عناوین دتے نيں تے اس قسم دے تفکر نوں اس زمانے دے لوکاں تے مراکز وچ رائج کرچکے نيں۔ انہاں دے پیروکاراں نے حضرت مہدی(عج) دے ظہور دے بعض علائم نوں ـ جو بہت ساریاں روایات وچ مذکور نيں ـ دا اطلاق انہاں افراد اُتے کیتا اے۔
اس گروہ وچ نمایاں ترین افراد دے ناں:
دوسرا گروہ[سودھو]
یہ اوہ لوک سن جنہاں نے مکارانہ تے طاقت پسندانہ یا شہرت پسندانہ محرکات دی بنا اُتے خود ہی مہدی ہونے دا دعوی کیتا تے لوکاں دے جذبات نوں موہ لینے تے دلاں نوں مسخر کرنے ہور طاقت تے اثر و رسوخ حاصل کرنے دی غرض توں نجات دہندہ مہدی کہلوائے۔
ان ہی وچوں اک مہدی عباسی اے جس دے باپ منصور دوانیقی نے دعوی کیتا کہ اس کہ بیٹا (مہدی عباسی) مہدی موعود اے۔
جعفر کذاب اسی گروہ دے ہور افراد وچوں اے۔
تیسرا گروہ[سودھو]
اس گروہ وچ شامل دعویدار اوہ افراد سن جنہاں نے استعمار (= سامراج) دے منصوبےآں تے استعماری طاقتاں دے اشارے اُتے مہدویت دا دعوی کیتا۔ جنہاں چیزاں توں اس میدان وچ ناجائز فائدہ اٹھایا گیا انہاں وچ اک عقیدۂ مہدویت سی ۔ استعمار نے اس سلسلے وچ اپنے مقاصد دے حصول دے لئی بعض افراد نوں پالا تے انہاں دی تربیت دی تے اپنے تمام وسائل توں انہاں دی مدد کيتی۔ اس حوالے توں علی محمد باب دا ناں نمونے دے طور اُتے پیش کیتا جاسکدا اے۔
متعلقہ مآخذ[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ↑ شهرستانی، ملل ونحل، ج2، ص11۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص192۔
- ↑ شهرستاني، ملل و نحل، ج1، ص133۔
- ↑ محقق طوسی، تلخيص المحصل، ص 414۔
- ↑ فرق الشيعه نوبختي ص 28۔
- ↑ ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص221۔
- ↑ سعد محمد حسن، المهدیة فی الاسلام، ص49۔
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ج5، ص245۔
- ↑ سعد محمد حسن، المهدیه فی الاسلام، ص184۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص192۔
- ↑ سعد محمد حسن؛ المهدیه فی الاسلام، ص125۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص192-198۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص192-198۔
- ↑ شهرستانی، ملل ونحل، ج2، ص7۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص225-222۔
- ↑ سعد محمد حسن، المدیه فی الاسلام، ص48۔
- ↑ سعد محمد حسن، المدیه فی الاسلام، ص135۔
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ج5، ص245۔
- ↑ ابن خلدون، مقدمه، ص374۔
- ↑ ابن خلدون، مقدمه، ص366۔
- ↑ سعد محمد حسن، المهدیه فی الاسلام، ص135۔
- ↑ دارمستیتر (James Darmesteter)، مهدی از صدر اسلام تا قرن سیزدهم، ص173۔
- ↑ أحمد أمین، المهدی و المهدویة، مصر، دار المعارف ص98۔
- ↑ سعد محمد حسن، المهدیة فی الاسلام، ص270۔
- ↑ سعد محمد حسن، المدیه فی الاسلام، ص268۔
- ↑ رضا برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص88۔
مآخذ[سودھو]
- ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، بیروت، بیتا.
- ابن خلدون، مقدمہ ابن خلدون، الجزء الاول من کتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، بیروت 1391ہجری قمری/1971عیسوی۔
- ابوالفرج اصفہانی، مقاتل الطالبیین، تحقیق کاظم مظفر، مکتبہ حیدریہ، نجف، بیتا.
- أحمد أمین، المہدی و المہدویۃ، مصر، دارالمعارف، بیتا.
- برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاہب اسلامی، طہ - حوزہ علمیہ خواہران، 1382ہجری شمسی۔
- الطوسی، المحقق الخواجہ نصیر الدین، تلخیص المحصل المعروف ب"نقد المحصل"۔ دار الاضواء، بیروت ـ لبنان۔ الطبعۃ الثانیۃ، 1405ہجری قمری / 1985عیسوی۔
- دارمستیتر (James Darmesteter)، (1849–1894) مہدی از صدر اسلام تا قرن سیزدہم، محسن جہانسوز، کتابفروشی ادب، تہران، 1317ہجری شمسی۔
- سعدمحمد حسن، المہديۃ في الاسلام منذ اقدم العصور، مصر، دارالکتب الاسلامیہ، بیتا.
- شہرستانی، الملل و النحل، تحقیق محمدسید کیلانی، دارالمعرفہ، بیروت.
- شیخ طوسی؛ محمد بن حسن، الغیبہ، تہران، مکتبہ نینوی.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||