میتھلس

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
میتھلس
 
معلومات نسلی گروہ
نسلی گروہ ویکیپیڈیا کا ضد ابہام صفحہ   ویکی ڈیٹا اُتے (P31) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ترمیم سانچہ دستاویز دیکھو

میتھلیس ( ترہوتا : মৈথিل، دیوناگری : मैथिल)، جس نوں میتھلی لوک وی کیہا جاندا اے، برصغیر دا اکّ انڈو-آریئن نسلی-لسانی گروہ اے، جو اپنی مول بولی وجوں میتھلی بولی بولدے ہن۔ اوہ متھلا کھیتر وچ وسدے ہن،[۱] جس وچ بھارت وچ اتری بہار اتے جھارکھنڈ دے کجھ حصے شامل ہن[۲][۳] اتے نیپال دے کجھ نیڑلے ضلعے مدھیش صوبہ دا گٹھن کردے ہن۔[۴] میتھل کھیتر ہندو دھرم دا اکّ اہم حصہ اے کیونکہ اسنوں رام دی بیوی سیتا اتے لکشمی دے اوتار دا جم تھاں کیہا جاندا اے۔[۵]

اتہاس[سودھو]

ویدک دور[سودھو]

ودیہ راج دا قیام کرن والے انڈو-آریئن بولن والے لوکاں ولوں وسائے جان توں بعد متھلا نے سبھ توں پہلاں پرمکھتا حاصل کیتی۔ ویدک دور دے انت وچ (سی۔ 1100-500 بی۔سی۔ای۔)، ودیہا کرو اتے پنکالا دے نال دکھنی ایشیا دے پرمکھ سیاسی اتے تہذیبی مرکزاں وچوں اکّ بن گیا۔ ودیہ راج دے راجیاں نوں جنک کیہا جاندا سی۔[۶]

ودیہا راج بعد وچ وجکا لیگ وچ شامل ہو گیا جو کہ متھلا وچ واقع سی۔[۷]

مدھکالی دور[سودھو]

11ویں صدی توں 20ویں صدی تک، متھلا اتے وکھ-وکھ آدواسی راجونشاں دا راج سی۔ ایہناں وچوں سبھ توں پہلاں کرناٹک سن، جو میتھل کھتری مول دے سن، اونیوار ٹبر دے سن، جو میتھل براہمن سن، اتے راج دربھنگا دے کھنڈوالا، جو میتھل براہمن وی سن۔[۸] اس ویلے دوران متھلا دا راجگڑھ دربھنگا وچ تبدیل کر دتی گئی سی۔[۹][۱۰]

میتھلی بولن والے راجٹبر اتے راج[سودھو]

  • کرناٹ راجٹبر، 1097 CE-1324 CE[۱۱]
  • اونیوار راجٹبر، 1325 ای۔ ای۔–1526 ای۔[۱۲]
  • راج دربھنگا، 1557 CE −1947 CE[۱۳]
  • ملاّ راجٹبر، 1201 CE-1779 CE[۱۴]
  • مکوانپر دی فوج، 1518 ای۔ -1762[۱۵]
  • بنالی[۱۶]

کھیتر[سودھو]

بھارت[سودھو]

زیادہ تر میتھل عام طور اُتے گنگا دے اتر ول رہندے ہن؛ دربھنگا اتے باقی اتری بہار دے آلے-دوآلے واقع اے۔[۱۷] مول میتھلی بولن والے وی دلی، کولکاتہ، پٹنا، رانچی اتے ممبئی وچ رہندے ہن۔

بھارتی متھلا وچ ترہوت، دربھنگا، کوسی، پورنیا، منگیر، بھاگل پور؉ اتے سنتھال پرگنا حصہ شامل ہن۔[۲]

دربھنگا نے خاص طور اُتے متھلا دے اتہاس وچ اکّ اہم کردار نبھائی اے اتے اسنوں اس دے "مکھ مرکزاں" وچوں اکّ منیا جاندا اے۔ ایہہ راج دربھنگا دا مرکز سی جس نے زیادہ تر کھیتر اُتے راج کیتا سی۔[۱۸] مدھوبنی اوہ وی سی جتھے مدھوبنی پینٹنگاں دی شروعات ہوئی سی جو میتھل سبھیاچار دا اکّ پرمکھ حصہ اے۔[۱۹] بہت سارے لوکاں ولوں سیتامڑی نوں دیوی سیتا دا جم تھاں ہون دا دعوہ کیتا جاندا اے اتے سیتا کنڈ اکّ پرمکھ تیرتھ تھاں اے۔ بلیراجگڑھ، اجوکے مدھوبنی ضلعے وچ واقع، پرانے متھلا راج دا راجگڑھ منیا جاندا اے۔[۲۰] میتھلاں نے بیدییتیم مندر دے اساری وچ اکّ پرمکھ کردار نبھائی جو اوہناں لئی اکّ اہم تیرتھ تھاں اے۔[۲۱] بہار اتے جھارکھنڈ دے میتھلی بولن والے کھیتر وچ وکھرے بھارتی راج متھلا لئی تحریک چل رہا اے۔[۲۲]

نیپال[سودھو]

پوربی ترائی دے نال لگدے ضلعے نیپالی متھلا بناؤندے ہن۔[۲۳] ایہہ علاقہ ودیہا دے راج دا حصہ سی۔[۲۴] راج رامائن وچ ظاہر ہندا اے۔ بہت سارے لوک جنک پور؉ نوں دیوی سیتا دا جم تھاں ہون دا دعوہ کردے ہن پر ایہہ ووادت اے کیونکہ بہت سارے لوک سیتامڑی نوں اپنی جم زمین مندے ہن۔ نیپال وچ میتھل اکّ "مکت میتھل راج" ول کم کر رہے ہن۔[۲۵]

نیپال دے میتھلی بولن والے علاقیاں وچ وکھرے صوبے لئی تحریک چل رہا اے۔[۲۶] صوبہ نمبر 2 دا قیام 2015 دے آئین دے تحت کیتی گئی سی، جس نے کل 7 صوبےآں دے نال نیپال نوں اکّ سنگھی لوکتنتری لوکراج وچ بدل دتا سی۔ صوبہ نمبر 2 وچ میتھلی بولن والیاں دی بہو گنتی اے اتے اس وچ نیپال دے زیادہ تر میتھلی بولن والے کھیتر شامل ہن۔ متھلا دے کجھ کارکناں ولوں ایہہ منگ کیتی گئی اے کہ صوبہ نمبر 2 دا ناں 'متھلا صوبہ' رکھیا جاوے۔[۲۷] صوبہ نن۔ 2 نوں 17 جنوری 2022 نوں مدھیش صوبہ دا نام دتا گیا سی[۲۸]

نسلاں اتے جاتاں[سودھو]

متھلا کھیتر وچ بہت سارے نسلی گروہ اتے جاتاں وسدیاں ہن جیہناں وچ میتھل براہمن، راجپوت، بھومہار، کایستھ، اہیر، کرمی، کوری، بانیئے، مسلمان اتے ہور بہت سارے شامل ہن۔[۲۹]

میتھل براہمن متھلا کھیتر دا ہندو براہمن بھائی چارا اے۔ اوہ پنج پنچ-گوڑا براہمن بھائیچاریاں وچوں اکّ ہن۔[۳۰] اوہ پنجیاں لئی وی مشہور ہن، پچھلیاں چووی پیڑھیاں لئی رکھے گئے مکمل ونشاولی ریکارڈ۔

میتھل راجپوت پورے کھیتر وچ کھنڈے ہوئے ہن اتے وکھ-وکھ اپ-قبیلیاں وچ ونڈے ہوئے ہن جیہناں وچ سبھ توں پرمکھ گندھاوریاں سن جیہناں نے مکھ طور اُتے سہرسا اتے مدھیپرا وچ جائیداداں اتے راج کیتا سی۔[۳۱] متھلا دے ہندو دوجے کھیتراں دے ہندواں نال سماجی اتے ویاہتا رشتے قائم رکھدے ہن۔

بولی[سودھو]

ترہوٹا لپی

میتھل لوکاں دی سانجھی بولی میتھلی اے، جو بھارت دیاں مانتا حاصل علاقائی بولیاں وچوں اکّ اے اتے بھارتی آئین دی اٹھویں انولسٹ اتے نیپال دے انترم آئین وچ سوچیبدھ نیپال دی دوجی قومی بولی اے۔ ترہوتا لپی، جس نوں متھلاکشر لپی وی کیہا جاندا اے، بولی دی مول لپی وجوں ورتی جاندی سی۔ حالانکہ، 20ویں صدی دوران زیادہ تر میتھلی لکھاریاں نے ہولی-ہولی میتھلی لئی دیوناگری لپی اپنا لئی۔[۳۲] کجھ روایتی پنڈت اجے وی پٹا (اہم کماں، جویں کہ ویاہ نال متعلق رسمی اکھر) لئی ترہوتا لپی دی ورتوں کردے ہن۔

سبھیاچار[سودھو]

پاگ میتھل لوکاں دی روایت اے

اوہناں دے ماحول دے سبھ توں بااثر پہلو ہن سجائے ہوئے چولاں دے ڈبے، رنگ دار؉ پینٹ کیتے ورانڈے اتے اوہناں دے گھراں دیاں باہرلیاں کندھاں جویں کہ مٹی، چکڑ، گوبر اتے گھاہ ورگیاں مہیا سمگریاں دی ورتوں کردے ہوئے۔ زیادہ تر امیر ڈزائین بھگتی دیاں سرگرمیاں وچ جڑھاں ہن اتے اکّ پیڑھی توں اگلی پیڑھی تک پہنچدے ہن، کدے-کدائیں بسّ جاں ہوائی جہاز ورگے ہم عصر تتاں نوں پیش کردے ہن۔[۳۳]

گھریلو بنتر[سودھو]

روایتی طور اُتے میتھل کئی پیڑھیاں دے وڈے پریواراں، کئی وار 40-50 لوکاں دے نال لمبے گھر کہے جاندے بڈاگھراں وچ رہندے سن۔ گھر دے سارے ممبر اپنی کرت طاقت نوں اکٹھا کردے ہن، اپنی آمدن وچ یوگدان پاؤندے ہن، خرچے سانجھے کردے ہن اتے اکّ رسوئی دی ورتوں کردے ہن۔[۳۴]

دھرم[سودھو]

میتھلاں دیاں مذہبی پرتھاواں آرتھوڈاکس ہندو دھرم ' تے بیسڈ ہن کیونکہ متھلا تریخی طور اُتے ہندو سکھیا دی پرمکھ سیٹ رہی اے۔[۳۵]

سیاست[سودھو]

میتھل بھارت اتے نیپال دوواں دی سیاست وچ اہم اثر رکھدے ہن۔ اوہ بہار صوبائی اسمبلی دے 243 حلقیاں وچوں 144 وچ اکثریت دے کارن، بھارت دے تیجے سبھ توں ودھ آبادی والے راج بہار دی سیاست اتے حاوی ہن۔[۳۶] میتھل نیپالی مدھیش صوبہ وچ سبھ توں وڈا نسلی لسانی گروہ اے اتے صوبہ نمبر 1 وچ دوجا سبھ توں وڈا نسلی لسانی گروہ اے۔[۳۷]

سرحد پار کھیترواد[سودھو]

متھلا کھیترواد قومانتری سرحد دے دوویں پاسیاں توں بھارت دے میتھلاں اتے نیپال دے میتھلاں نوں جوڑدا اے۔ کیونکہ اوہ اکّ سانجھا اتہاس، بولی، سبھیاچار اتے جاتی نوں سانجھا کردے ہن، اوہ اکّ متھلا دا حصہ محسوس کردے ہن۔ قومانتری سرحد دے اکّ پاسے مثبت واقعے دا جشن منایا جاندا اے اتے دوجے پاسے منفی واقعے دا سوگ منایا جاندا اے۔[۳۸]

مشہور لوک[سودھو]

  • رامدھاری سنگھ دنکر - مہان ہندی شاعر، آزادی سینانی، مضمون نگار، راشٹرشاعر
  • نند کشور سنگھ - چیئرمین، 15ویں مالیات کمیشن اتے سابقہ آئی۔اے۔ایس
  • سشانت سنگھ راجپوت – بھارتی اداکار
  • ڈاکٹر۔ (مان) آدتیا جھاء - گلوبل صنعت کار اتے پراپکاری
  • ہریسمہدیو - کرناٹک راجٹبر دوران متھلا دا راجا۔
  • راجا جنک - ودیہ راج دا راجا
  • سیتا - ہندو چتر رام دی بیوی
  • ودیاپتی – میتھلی شاعر اتے اکّ سنسکرت لکھاری
  • گوپال جی ٹھاکر - بھارتی جنتا پارٹی دے لیڈر، دربھنگا لوک سبھا توں پارلیمنٹ ممبر
  • آنند موہن سنگھ - سابقہ پارلیمنٹ ممبر
  • کیرتی آزاد - سابقہ بھارتی کرکٹر اتے دربھنگا توں سیاستدان
  • بندیاباسنی دیوی - لوک گلوکارہ
  • انقلاب پرکاش جھاء - بالیوڈّ اداکار اتے ماڈل
  • نرندر جھاء - بالیوڈّ اداکار
  • سرتی جھاء – بالیوڈّ اداکارہ
  • بھاونا کنٹھ – بھارت دیاں پہلیاں خاتون پائلٹاں وچوں اکّ
  • کنھیا کمار، بھارتی سیاستدان
  • ادت نارائن - بالیوڈّ پلیبیک گلوکار
  • داخلہ ملک - بالیوڈّ سنگیت ڈریکٹر
  • سنجے مشرا - بالیوڈّ اداکار
  • کامیشور سنگھ بہادر – بھارت وچ راج دربھنگا دا آخری زمیدار
  • شاردا سنہا - میتھلی لوک گلوکارہ
  • جوتیریشور ٹھاکر - میتھلی شاعر اتے لکھاری
  • گنگیش اپباب - 12ویں صدی دے بھارتی گنت-کلاسیکل اتے فلسفی
  • بملیندر ندھی - نیپال دے سابقہ اپ وزیر اعظم
  • رام برن یادو - نیپال دے سابقہ صدر
  • تارکشور پرساد - بہار دے اپ وزیر اعلیٰ

ایہہ وی ویکھو[سودھو]

حوالے[سودھو]

  1. ↑ Burman, B.K.R. (1988). Social Science and Social Concern: Felicitation Volume in Honour of Professor B.K. Roy Burman. Mittal Publications, 411. ISBN 9788170990628. 
  2. ↑ ۲.۰ ۲.۱ Jha, Pankaj Kumar (2010). Sushasan Ke Aaine Mein Naya Bihar. Bihar (India): Prabhat Prakashan. ISBN 9789380186283. 
  3. ↑ Brass, Paul R. (8 ستمبر 1994). The Politics of India Since Independence, 184. ISBN 978-0-521-45970-9. 
  4. ↑ Gellner, D. (2012). Nationalism and Ethnicity in a Hindu Kingdom: The Politics and Culture of Contemporary Nepal. Taylor & Francis, 251. ISBN 978-1-136-64956-1. 
  5. ↑ Minahan, J.B. (2012). Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-660-7. 
  6. ↑ Michael Witzel (1989)، Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed.
  7. ↑ Raychaudhuri Hemchandra (1972)، Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, pp. 85–86
  8. ↑ Jha, Makhan (1997). Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective. ISBN 9788175330344. 
  9. ↑ Mandal, R. B. (2010). Wetlands management in North Bihar. ISBN 9788180697074. 
  10. ↑ Jha, Makhan (1997). Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective. ISBN 9788175330344. 
  11. ↑ Sinha, CPN (1969). "Origin of the Karnatas of Mithila – A Fresh Appraisal". Proceedings of the Indian History Congress 31: 66–72. 
  12. ↑ Pankaj Jha (20 نومبر 2018). A Political History of Literature: Vidyapati and the Fifteenth Century. OUP India. ISBN 978-0-19-909535-3. 
  13. ↑ Tahir Hussain Ansari (20 جون 2019). Mughal Administration and the Zamindars of Bihar. Taylor & Francis, 200–223. ISBN 978-1-00-065152-2. 
  14. ↑ Brinkhaus, Horst (1991). "The Descent of the Nepalese Malla Dynasty as Reflected by Local Chroniclers". Journal of the American Oriental Society 111 (1): 118–122. doi:10.2307/603754. 
  15. ↑ Das, Basudevlal (2013). "Maithili in Medieval Nepal : A Historical Apprisal". Academic Voices 3: 1–3. doi:10.3126/av.v3i1.9704. https://doi.org/10.3126/av.v3i1.9704. 
  16. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  17. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  18. ↑ Jha, Makhan (1997). Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective, 62. ISBN 9788175330344. 
  19. ↑ (2003) Madhubani paintings. ISBN 9788170171560. 
  20. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  21. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  22. ↑ Kumāra, Braja Bihārī (1998). Small States Syndrome in India, 146. ISBN 9788170226918. 
  23. ↑ Bolduc, Benjamin; Hodgkins, Suzanne B.; Varner, Ruth K.; Crill, Patrick M.; McCalley, Carmody K.; Chanton, Jeffrey P.; Tyson, Gene W.; Riley, William J.; et al. (13 اگست 2020). "Supplemental Information 3: An excerpt from Data Downloads page, where users can download original datasets.". PeerJ 8: e9467. doi:10.7717/peerj.9467/supp-3. http://dx.doi.org/10.7717/peerj.9467/supp-3. Retrieved on
    ۵ نومبر ۲۰۲۱. 
  24. ↑ Michael Witzel (1989)، Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed.
  25. ↑ Gellner, D. (6 دسمبر 2012). Nationalism and Ethnicity in a Hindu Kingdom. ISBN 978-1-136-64956-1. 
  26. ↑ Burkert, C. (2012). "Defining Maithil Identity", Nationalism and Ethnicity in a Hindu Kingdom: The Politics and Culture of Contemporary Nepal. London, New York: Routledge, 241–273. ISBN 978-1-136-64956-1. 
  27. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  28. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  29. ↑ Jha, Makhan (1997). Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective, 32–35. ISBN 9788175330344. 
  30. ↑ Venkatesa Iyengar (1932). The Mysore of Brahmins of Mithila region of Nepal. Mittal Publications, 301. GGKEY:XFC5XHQ9E3J. 
  31. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  32. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  33. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  34. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  35. ↑ Vidyabhusana, Satis Chandra (1988). A History of Indian Logic: Ancient, Mediaeval and Modern Schools. ISBN 9788120805651. 
  36. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  37. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  38. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

ببلیؤگرافی[سودھو]

  • Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=میتھلس&oldid=618074" توں لیا