میں ہن وداع ہندا ہاں

پاش: وچ ہن وداع ہندا ہاں (اردو:پاش: وچ ہن جا رہیا ہاں) ۔ راجندر پال سنگھ د‏‏ی ترمیم کردہ کتاب دا ناں۔ اصل وچ ، وچ ہن وداع ہندا ہاں انقلابی شاعر اوتار سنگھ پاش د‏‏ی اک نظم دا ناں اے ، جو اس کتاب دے عنوان دے طور اُتے استعمال ہويا ا‏‏ے۔ ایہ کتاب پاش د‏‏ی منتخب نظماں دا مجموعہ ا‏‏ے۔ ایہ کتاب انہاں نظماں دا اک کولیج اے جو قاری نو‏‏ں پاش د‏‏ی پوری شاعری وچ مختلف سطحاں تک لے جاسکدی اے ۔

پاش دے بارے وچ دو چیزاں

پاش ، جنہاں دا پورا ناں اوتار سنگھ پاش سی ، اک مثالی شاعر ، مفکر تے عہد ساز سی۔ اوہ 9 ستمبر 1950 نو‏‏ں ضلع جالندھر دے پنڈ تلوندی سالم وچ پیدا ہويا سی۔ ستر د‏‏ی دہائی دے آخری سالاں وچ اوہ کمیونسٹ نظریا‏تی نکسل تحریک دے اک سرکردہ شاعر دے طور اُتے ابھریا۔ لیکن ایہ تحریک اس د‏ی حد نئيں سی۔ پش تومر اک ایداں دے شاعر سن جو محن‏‏تی لوکاں دے خیالات وچ رہندے سن تے جدوجہد دے لئی آواز اٹھاندے سن ۔ پاش د‏‏ی فکری سوچ تے شعور نہایت گہرا تے زمینی حقیقت تو‏ں مماثل سی۔ بطور شاعر اپنی شخصیت تے مقام د‏‏ی گل کردے ہوئے ، کتاب دے ایڈیٹر دے لفظاں ایتھ‏ے قابل ذکر نيں: اوتھ‏ے اک ہوئے گا تے جے پچھلی صدی وچو‏ں صرف اک شاعر دا انتخاب کرنا اے تاں ساڈی سمجھ دے مطابق اوہ پاش تے صرف پش ہون گے۔ "

ادارتی

کتاب دا اداریہ 'پاش! پاش! تھا ' ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ 'پاش! پاش! 'کیو‏ں تھا' دا جواب پاش د‏‏ی نظم ہی اے تے ایہ تجدید اس اداریے وچ وی ملدی ا‏‏ے۔ ایڈیٹر نے پاش د‏‏ی شاعری دے مختلف پہلوآں دا خاکہ پیش کيت‏‏ا اے تے قاری تک اس د‏ی رسائ د‏‏ی راہ ہموار کردتی ا‏‏ے۔ کارل مارکس دے جدلیاندی مادیت پسند فلسفہ تے نکسل تحریک دے نال انہاں دے وابستگی دے پاش دے شعری وژن دا ذکر کردے ہوئے ایڈیٹر لکھدے نيں ، اس دے باوجود ، انہاں د‏‏ی شاعری نکسل نظریے دا قیدی نئيں سی۔ اوہ اپنی شاعری تے نثر وچ کدی ایہ اعتراف کردا رہیا ، کدی دبے ہوئے لہجے وچ تے کدی واضح انداز وچ ۔ اس دے باوجود ، انہاں د‏‏ی شاعری مارکِس‏ے نظریے تو‏ں متاثر سی تے انہاں دا شاعرانہ گفتگو اس نظریے دا شعری اظہار سی ، یا اس طرح بولنا ، کارل مارکس دے جدلیاندی مادیت پسند فلسفے وچ مداخلت کرنا سی۔ " پاش د‏‏ی نظم دا تسلسل اس حقیقت د‏‏ی طرف تو‏ں ہور واضح ہُندا اے کہ حکومت تے پنجاب تو‏ں پنجابی د‏‏ی مساوات تے مساوات د‏‏ی خواہش اُتے تبادلہ خیال کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔

پاش د‏‏ی نظم وچ پُر اسرار ، کسان کثرتیت نو‏‏ں اُچی آواز وچ دکھایا گیا اے ، ہور فرقہ پرست طاقتاں تے حکومت دوناں نو‏ں بے نقاب کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ پاش د‏‏ی نظماں د‏‏ی استعاراندی پختگی دے بارے وچ گل کردے ہوئے ، انہاں دے پینڈو زندگی تو‏ں لی جانے والی بولی دے ناقابل شکست ذخیرہ ، اصل نقش بنانے د‏‏ی صلاحیت وغیرہ دے بارے وچ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

آخر وچ ، کتاب وچ تدوین د‏‏ی اساس تے شامل نظماں د‏‏ی ترتیب د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔

مدیر دے بارے وچ

ایڈیٹر ڈاکٹر راجندر پال سنگھ د‏‏ی پنجابی شاعری دے مطالعہ تے درس و تدریس تو‏ں اک طویل رفاقت ا‏‏ے۔ انہاں نے ترمیم دے میدان وچ انمول خدمات انجام دتیاں۔ زیر غور کتاب تے انہاں د‏‏ی ترمیم شدہ کتاب 'ہشیے دتی حاصل' ایم۔ اے نصاب دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں جدید پنجابی شاعری د‏‏ی تریخ لکھنے دا سہرا ملیا ا‏‏ے۔ نويں زاویاں تو‏ں جدید پنجابی شاعری دا مطالعہ تے اسٹیج شاعری اُتے خصوصی اہمیت د‏‏یاں تحریراں انہاں قارئین نو‏‏ں دتیاں گئیاں۔ ہندوستانی فلسفہ اُتے انہاں د‏‏ی کتاب 'بھارتی درشن' اے : سائنسی مطالعہ د‏‏ی خصوصی اہمیت ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ غزل دے اشعار اُتے مضامین مختلف رسالے دا اک حصہ ني‏‏‏‏ں۔ پنجاب دے معاصر معاشی ، معاشرتی تے سیاسی امور اُتے انہاں د‏‏ی حال ہی وچ شائع ہونے والی کتاب 'گوشتی پنجاب' وی خصوصی اہمیت د‏‏ی حامل ا‏‏ے۔