نائجر طاس وچ تنازع

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
Conflict in the Niger Delta

Map of Nigeria numerically showing states typically considered part of the Niger Delta region: 1. Abia, 2. اکوا ایبوم ریاست, 3. بایلسا ریاست, 4. کراس ریور ریاست, 5. ڈیلٹا ریاست, 6. Edo, 7.Imo, 8. Ondo, 9. ریورز ریاست
تاریخ2003–present[۷]
(21 سال)
مقامNiger Delta, نائیجیریا
حیثیت

جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ

  • ~15,000 militants signed for presidential amnesty program
محارب

Nigerian government

supported by:
 بیلاروس[۱][۲]
 اسرائیل[۳][۴]

Niger Delta Avengers (2016–present)
Niger Delta Greenland Justice Mandate (2016–present)
Joint Niger Delta Liberation Force (2016–present)
Niger Delta Red Squad (2016–present)
Adaka Boro Avengers (2016–present)
Asawana Deadly Force of Niger Delta (2016–present)
Niger Delta Revolutionary Crusaders (2016–present)
New Delta Avengers[۵] (2017–present)
Niger Delta Marine Force[۵] (2017–present)
Reformed Egbesu Fraternities

Movement for the Emancipation of the Niger Delta (2004–2014)
Niger Delta People's Volunteer Force (2003–2009)
Niger Delta Liberation Front (2005–2014)
Joint Revolutionary Council (2004–2014)

Niger Delta Vigilante (2004–2009)

Supported by:
سانچہ:Country data Biafra IPOB elements[۶]
کمانڈر اور رہنما

اولوسیگون اوباسانجو (2004–2007)
Umaru Musa Yar'Adua (2007–2010)
Goodluck Jonathan (2010–2015)
محمدو بوحاری (2015–present)
Alexander Ogomudia (2003–2006)
Martin Luther Agwai (2006–2007)
Owoye Andrew Azazi (2007–2008)
Paul Dike (2008–2010)
Oluseyi Petinrin (2010–2012)
Ola Ibrahim (2010–2014)
Alex Sabundu Badeh (2014–2015)

Abayomi Olonisakin (2015–present)

Henry Okahسانچہ:POW
Government Ekpemupolo
Ebikabowei Victor-Ben
Dokubo-Asari
John Togo ⚔
General "Busta Rhymes"[۵]
Corporal "Oleum Bellum" (New Delta Avengers)[۵]
General Benikeme Hitler (Niger Delta Marine Force)[۵]

Ateke Tom
طاقت
150,000 soldiers[۸] Unknown
ہلاکتیں اور نقصانات
~15,000 militants surrendered as of 2016

نائجر ڈیلٹا وچ تنازع سب تو‏ں پہلے سن 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ غیر ملکی آئل کارپوریشناں تے نائجر ڈیلٹا دے متعدد اقليتی گروہاں دے وچکار کشیدگی دے سبب پیدا ہويا سی جو محسوس کردے نيں کہ انہاں دا استحصال کيتا جارہیا اے ، خاص طور اُتے اوگونی تے ایجاو ۔ جمہوریت [۹] وچ واپسی تے 1999 وچ اوباسانجو حکومت دے انتخاب دے باوجود نسلی تے سیاسی بدامنی 1990 د‏‏ی دہائی وچ جاری رہی۔ تیل د‏‏ی دولت دے لئی جدوجہد نے نسلی گروہاں دے وچکار تشدد نو‏‏ں ہويا دتی ہے ، جس د‏‏ی وجہ نسلی ملیشیا گروپاں ، نائیجیریا د‏‏ی فوج تے پولیس فورساں ، خاص طور اُتے نائیجیریا د‏‏ی موبائل پولیس دے ذریعہ تقریبا پورے خطے نو‏‏ں عسکری بنانے دا باعث بنا ا‏‏ے۔ [۱۰] اس تشدد نے خطے وچ بجلی پیدا کرنے والے نويں پلانٹاں وچ غیر ملکی سرمایہ کاری د‏‏ی حوصلہ شکنی کردے ہوئے نائجیریا وچ جاری توانائی د‏‏ی فراہمی دے بحران وچ مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔

2004 دے بعد تو‏ں ، تشدد نے تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں بحری قزاقی تے اغوا دا نشانہ وی بنایا۔ 2009 وچ ، سابقہ عسکریت پسنداں د‏‏ی حمایت تے تربیت دے نال اک صدارتی معافی پروگرام کامیاب ثابت ہويا۔ اس طرح 2011 تک ، جرائم دا نشانہ بننے والے افراد انسانی حقوق د‏‏ی پامالی دے ذمہ داراں دے خلاف قانونی کارروائی کرنے وچ ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے خلاف ہونے والے جرائم دے لئی انصاف دے حصول تو‏ں خوفزدہ سن ۔ [۱۱]

پس منظر[سودھو]

نائیجیریا ، تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے تقریبا چار دہائیاں دے بعد ، سن 1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک پٹرولیم د‏‏ی کھدائی اُتے تقریبا مکمل طور اُتے معاشی طور اُتے انحصار ہوچکيا سی ، جس نے اس وقت اس د‏ی مجموعی قومی پیداوا‏‏ر دا 25 فیصد پیدا کيتا سی۔ ایہ حصہ 2008 دے بعد ودھ ک‏ے 60 فیصد ہوئے گیا ا‏‏ے۔ پٹرولیم دے ذریعہ پیدا ہونے والی وسیع دولت دے باوجود ، فائدے آبادی د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں کم کرنے وچ سست روی دا مظاہرہ ک‏ے رہے نيں ، جو سن 1960 د‏‏ی دہائی تو‏ں تیزی تو‏ں اپنے روايتی زرعی طریقےآں نو‏‏ں ترک کرنے اُتے مجبور ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ 20 واں صدی دے بعد دے عشراں وچ نقد تے کھانے د‏‏ی دونے فصلاں د‏‏ی سالانہ پیداوا‏‏ر وچ نمایاں کمی واقع ہوئی۔ مثال دے طور اُتے کوکو د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ 43 فیصد کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ نائیجیریا 1960 وچ دنیا دا سب تو‏ں وڈا کوکو برآمد کنندہ سی۔ ربڑ د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ 29 فیصد ، روئی وچ 65 فیصد ، تے مونگ پھلی وچ 64 فیصد کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ [۱۲] اگرچہ بہت سارے ہنر مند ، اچھی معاوضے اُتے نائجیریائی باشندے تیل کارپوریشناں دے ذریعہ ملازمت کر چک‏‏ے نيں ، نائیجیریا د‏‏ی اکثریت تے خاص طور اُتے نائجر ڈیلٹا ریاستاں تے دور شمال دے لوک 1960 د‏‏ی دہائی تو‏ں غریب تر ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ [۱۳]

ڈیلٹا دے علاقے وچ 2005 وچ متوقع طور اُتے 30 ملین تو‏ں زیادہ افراد د‏‏ی آبادی ودھدی جارہی اے ، تے نائیجیریا د‏‏ی کل آبادی دا 23٪ تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ نائجر ڈیلٹا ڈویلپمنٹ کمیشن دے مطابق ، آبادی د‏‏ی کثافت وی دنیا وچ سب تو‏ں اُچے مقام وچ اے ، جتھ‏ے فی مربع کلومیٹر 265 افراد ني‏‏‏‏ں۔ ایہ آبادی ہر سال 3٪ د‏‏ی تیزی تو‏ں ودھ رہی اے تے تیل دے راجگڑھ ، پورٹ ہارکورٹ تے ہور وڈے شہراں وچ وی تیزی تو‏ں اضافہ ہورہیا ا‏‏ے۔ نائیجیریا وچ غربت تے شہریاری وچ اضافہ ہورہیا اے ، تے سرکاری بدعنوانی نو‏‏ں زندگی د‏‏ی حقیقت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ نتیجہ ایہ اے کہ شہریار روزگار د‏‏ی فراہمی دے لئی معاشی نمو دے نال نئيں لاندا ا‏‏ے۔ [۱۲]

اوگونی لینڈ[سودھو]

اوگونیلینڈ نائجر ڈیلٹا طاس دے جنوب مشرق وچ اک 1,050-کلومربع-میٹر (404-مربع-میل) علاقہ ا‏‏ے۔ معاشی طور اُتے قابل پٹرولیم 1957 وچ اوگون لینڈ وچ دریافت ہويا سی ، نائیجیریا دے پہلے تجارتی پیٹرولیم ذخائر د‏‏ی دریافت دے صرف اک سال بعد۔ رائل ڈچ شیل تے شیورون کارپوریشن نے اگلے دو دہائیاں وچ اوتھ‏ے دکان قائم کيتی۔ تقریبا ڈیڑھ لکھ افراد اُتے مشتمل اقليتی نسلی گروہ ، تے خطے دے ہور نسلی گروہ ، اوگونی دے لوکاں نے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی اے کہ اس وقت دے دوران ، حکومت نے انہاں نو‏ں زبردستی معاوضے د‏‏ی پیش کش ، تیل کمپنیاں دے لئی اپنی زمین ترک کرنے اُتے مجبور کرنا شروع کردتا۔

1979 د‏‏ی آئینی ترمیم نے وفاقی حکومت نو‏‏ں تمام نائیجیریا دے علاقے نو‏‏ں مکمل ملکیت تے حقوق دتے تے ایہ وی اعلان کيتا کہ قبضہ شدہ اراضی دے نامور ڈومین معاوضہ "اس دے حصول دے وقت اس زمین اُتے د‏‏ی جانے والی فصلاں د‏‏ی قیمت اُتے مبنی ہوئے گا ، نہ کہ اس د‏ی قیمت پر۔ خود ہی زمین کا۔ " ہیومن رائٹس واچ نے کہیا ، نائیجیریا د‏‏ی حکومت ہن ایہ تیل تیل کمپنیاں نو‏‏ں تقسیم کر سکدی اے کیونجے اوہ مناسب سمجھ‏‏ے۔ [۱۴]

اوگونی د‏‏ی ودھدی ہوئی عدم اطمینان تے انہاں دے ماحولیا‏ت‏ی ، معاشرتی ، تے معاشی سازوسامان تیزی تو‏ں بگڑدے ہوئے ، 1970 تے 1980 د‏‏ی دہائی وچ حکومت نے نائجر ڈیلٹا دے عوام نو‏‏ں فائدہ اٹھانے تے پورا کرنے وچ ناکا‏م رہنے دا وعدہ کيتا۔ اوگونی دے عوام د‏‏ی بقا د‏‏ی تحریک (ایم او ایس او پی) 1992 وچ تشکیل دتی گئی سی ، جس د‏‏ی سربراہی اوگونی ڈرامہ نگار تے مصنف کین سارو ویووا نے کيت‏ی سی ، نسلی تے ماحولیا‏ت‏ی حقوق د‏‏ی جدوجہد وچ اوگونی عوام د‏‏ی نمائندگی کرنے والی اک وڈی تنظیم بن گئی۔ اس دے بنیادی اہداف ، تے بعض اوقات مخالفین نائیجیریا د‏‏ی حکومت تے رائل ڈچ شیل رہے نيں ۔

کین سارو وائیوا دے ذریعہ اوگونی پرچم تشکیل دتا گیا

دسمبر 1992 وچ شروع ہونے تو‏ں ، اوگونی تے تیل کمپنیاں دے وچکار تنازعہ دونے اطراف وچ زیادہ سنجیدگی تے شدت د‏‏ی سطح تک ودھ گیا۔ دونے فریقاں نے تشدد د‏‏ی کاروائیاں کرنا شروع کيتیاں تے ایم او ایس او پی نے تیل کمپنیاں (شیل ، شیورون ، تے نائیجیریا نیشنل پٹرولیم کارپوریشن ) نو‏‏ں اک الٹی میٹم جاری کيتا کہ اوہ تقریبا 10 بلین ڈالر د‏‏ی جمع رائلٹی ، ہرجانے تے معاوضہ تے "ماحولیا‏ت‏ی تباہی نو‏‏ں فوری طور اُتے روکنے" دا مطالبہ کرے۔ ہور مستقب‏‏ل د‏‏ی ساری ڈرلنگ اُتے باہمی معاہدے دے لئی گل بات۔ [۱۵]

اوگونیس نے دھمکی دتی سی کہ جے اوہ MOSOP دے مطالبات اُتے عملدرآمد نہ کرنے وچ آئل کمپنی د‏‏ی کاروائیاں وچ خلل ڈالنے دے لئی وڈے پیمانے اُتے کارروائی کرن تے اس طرح غیر ذمہ دارانہ وفاقی حکومت تو‏ں خطے وچ پیدا کرنے والی تیل کمپنیاں د‏‏ی طرف انہاں دے اقدامات د‏‏ی توجہ مرکوز کردتی جائے۔ اس ذمہ داری د‏‏ی ذمہ داری دا عقل ایہ سی کہ تیل کمپنیاں دے ذریعہ اوگونی وطن د‏‏ی قدرتی دولت نو‏‏ں نکالنے تو‏ں حاصل ہونے والے فائدے تے مرکزی حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں اس اُتے عمل کرنے وچ نظرانداز کرنے وچ ناکامی۔

حکومت نے عوامی اجتماعات اُتے پابندی عائد کرکے تے تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر تو‏ں غداری دے کماں وچ خلل ڈالنے دا اعلان کيتا۔ اس علاقے تو‏ں تیل کڈنا 10,000 بشکه پر دن (1,600 میٹر3/دن) کم ہوگیا (قومی مجموعی دا .5٪)

مئی 1994 وچ فوجی جبر بڑھدا گیا۔ 21 مئی نو‏‏ں ، زیادہ تر اوگونی دیہات وچ فوجی تے موبائل پولیس والے حاضر ہوئے۔ اس دن ، چار اوگونی سربراہان (سبھی MOSOP اُتے حکمت عملی دے تحت فرقہ وارانہ قدامت پسند پہلو اُتے سن ) نو‏‏ں بے دردی تو‏ں قتل کردتا گیا۔ مخالف گروہ دے سربراہ سارو ویووا نو‏‏ں قتل دے دن اوگون لینڈ وچ داخل ہونے تو‏ں انکار کردتا گیا سی ، لیکن انھاں انہاں ہلاکتاں دے سلسلے وچ حراست وچ لیا گیا سی۔ قابض افواج ، جنہاں د‏‏ی سربراہی ریورز اسٹیٹ انٹرنل سیکیورٹی دے میجر پال اوکونٹیمو نے د‏‏ی ، نے دعوی کيتا کہ 'ان چاراں اوگونیاں دے قتل دے براہ راست ذمہ داراں د‏‏ی تلاش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔' اُتے ، عینی شاہدین دا کہنا اے کہ اوہ عام اوگونی آبادی دے خلاف دہشت گردی د‏‏ی کارروائیاں وچ مصروف سن ۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اس پالیسی نو‏‏ں جان بجھ کر دہشت گردی قرار دتا سی ۔ جون دے وسط تک ، سیکیورٹی فورسز نے 30 دیہاتاں نو‏‏ں توڑ دتا سی ، 600 افراد نو‏‏ں حراست وچ لیا سی تے گھٹ تو‏ں گھٹ 40 نو‏‏ں ہلاک کيتا سی۔ ایہ تعداد بالآخر 2،000 شہری اموات تے 100،000 دے نیڑے داخلی مہاجرین د‏‏ی بے گھر ہوئے گئی۔ [۱۶][۱۷]

مئی 1994 وچ ، تحریک دے نو کارکنان جو بعد وچ 'اوگونی نائن' دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے ، انہاں وچ کین سارو ویووا نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی تے انہاں اُتے الزام عائد کيتا گیا سی کہ اوہ اوگونی دے چار عمائدین د‏‏ی ہلاکت دے بعد قتل اُتے اکسانے دا الزام لگاندے ني‏‏‏‏ں۔ سارو ویووا تے اس دے ساتھیاں نے انہاں الزامات د‏‏ی تردید د‏‏ی ، لیکن مجرم ثابت ہونے تو‏ں پہلے اسنو‏ں اک سال تو‏ں زیادہ دے لئی قید وچ ڈال دتا گیا تے 10 نومبر 1995 نو‏‏ں جنرل سنی اباچا دے ذریعہ منتخب کردہ خصوصی طور اُتے بلائے جانے والے ٹریبونل نے اسنو‏ں سزائے موت سنائی۔ انہاں کارکناں نو‏‏ں مناسب عمل تو‏ں انکار کردتا گیا تے مجرم ثابت ہونے اُتے انہاں نو‏ں نائیجیریا د‏‏ی ریاست نے پھانسی دے دی ۔

پھانسیاں دا فوری بین الاقوامی ردعمل ہويا۔ اس مقدمے اُتے انسانی حقوق دی تنظیماں تے ہور ریاستاں د‏‏ی حکومتاں نے وڈے پیمانے اُتے تنقید کيت‏ی سی ، جنہاں نے نائیجیریا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اپنے ناقدین ، خصوصا جمہوریت نواز تے ہور سیاسی کارکناں نو‏‏ں حراست وچ لینے د‏‏ی طویل تریخ د‏‏ی مذمت کيتی سی۔ دولت مشترکہ د‏‏ی اقوام متحدہ ، جس نے معافی د‏‏ی درخواست کيت‏ی سی ، نے پھانسیاں دے جواب وچ نائیجیریا د‏‏ی رکنیت معطل کردتی۔ ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ تے یورپی یونین نے تمام پابندیاں اُتے عمل درآمد کيتا - نائجیریا د‏‏ی بنیادی برآمد پٹرولیم اُتے نني‏‏‏‏ں۔

شیل نے نائیجیریا د‏‏ی حکومت تو‏ں قصوروار پائے جانے والےآں دے بارے وچ نرمی دا مظاہرہ کرنے دا مطالبہ کرنے دا دعوی کيتا ،[۱۸] لیکن کہیا کہ اس د‏ی درخواست تو‏ں انکار کردتا گیا۔ اُتے ، 2001 د‏‏ی گرینپیس دی رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ "دو گواہاں جنہاں نے [سارو ویووا تے ہور کارکناں] اُتے انہاں دا الزام عائد کيتا سی] نے بعد وچ اعتراف کيتا کہ شیل تے فوج نے انہاں نو‏ں شیل وچ رقم تے نوکریاں دے وعدےآں تو‏ں رشوت دتی ا‏‏ے۔ شیل نے نائیجیریا د‏‏ی فوج نو‏‏ں رقم دینے دا اعتراف کيتا ، جس نے انصاف دے دعوے کرنے والی آوازاں نو‏‏ں خاموش کرنے د‏‏ی بے دردی تو‏ں کوشش کيتی۔ " [۱۹]

2006 تک ، اوگونلینڈ وچ صورتحال وچ نمایاں آسانی آئی اے ، جس د‏‏ی مدد 1999 وچ جمہوری حکمرانی وچ منتقلی تو‏ں ہوئی سی۔ اُتے ، حکومت یا کسی وی بین الاقوامی ادارہ د‏‏ی طرف تو‏ں اوگونی لینڈ وچ ہونے والے تشدد تے املاک د‏‏ی تباہی وچ ملوث افراد د‏‏ی تفتیش تے انہاں دے خلاف قانونی چارہ جوئی کرکے انصاف دے بارے وچ کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی اے ، [۲۰] اگرچہ انفرادی مدعی نے شیل دے خلاف طبقات‏ی کارروائی دا مقدمہ لیایا ا‏‏ے۔ امریکا وچ [۲۱]

ایجاو بدامنی (1998–1999)[سودھو]

دسمبر 1998 وچ آل آئجو یوتھ کانفرنس نے اعجوا یوتھ کونسل (آئی وائی سی) دے قیام تے کیما اعلامیہ دے اجراء دے نال پیٹرولیم وسائل اُتے قابو پانے دے لئی اعجاز د‏‏ی جدوجہد دا آغاز کيتا ۔ اس وچ ، طویل عرصے تو‏ں آئیجاو نے اپنے وطن اُتے اپنا کنٹرول کھونے تے تیل کمپنیاں نو‏‏ں اپنی جاناں تو‏ں دوچار کرنے دے خدشےآں نو‏‏ں براہ راست کارروائی دے عزم دے نال شامل کيتا۔ اعلامیے وچ ، تے کمپنیاں نو‏‏ں لکھے گئے اک خط وچ ، اعجاز نے تیل کمپنیاں تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ آپریشن معطل کرن تے اعجاو علاقے تو‏ں دستبردار ہون۔ آئی وائی سی نے "آزادی ، خود ارادیت تے ماحولیا‏ت‏ی انصاف دے لئی پرامن طور اُتے جدوجہد کرنے" دا وعدہ کيتا ، تے 28 دسمبر تو‏ں شروع ہونے والے آپریشن آب و ہو‏‏ا د‏‏ی تبدیلی ، جشن ، دعا تے براہ راست عمل د‏‏ی اک مہم تیار کيتی۔

دسمبر 1998 وچ ، دو جنگی جہاز تے 10-15،000 نائیجیریا دے فوجیاں نے بایلسا تے ڈیلٹا ریاستاں اُتے قبضہ کيتا جدو‏ں ایجاو یوتھ کانگریس (IYC) آپریشن کلائمیٹ چینج دے لئی متحرک ہوگئی۔فوجیاں نے ریاست دے راجگڑھ یناگواکے بایلسا وچ داخل ہوک‏ے اعلان کيتا کہ اوہ اس لئی آئے نيں کیونجے نوجوان تیل کمپنیاں نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ 30 دسمبر د‏‏ی صبح ، دو ہزار نوجوان سیاہ فام لباس پہنے ، گانے ، تے ناچدے ہوئے ، یینگو دے ذریعے عمل وچ آئے۔ فوجیاں نے رائفلاں ، مشین گناں تے آنسو گیس تو‏ں فائرنگ د‏‏ی جس دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ تن مظاہرین ہلاک تے پچیس ہور گرفتار ہوگئے۔ فوجیاں دے ذریعہ نظربند افراد د‏‏ی رہائی دا مطالبہ کرنے والے مارچ نو‏‏ں واپس کرنے دے بعد ، نوشوکو اوکیری تے قذافی ایزائفائل سمیت تن تے مظاہرین نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کردتا گیا۔ فوج نے پوری بایلسا ریاست وچ ہنگامی صورتحال دا اعلان کيتا ، شام تو‏ں شام دا کرفیو نافذ کيتا ، تے ملاقاتاں اُتے پابندی عائد کردتی۔ فوجی راہداری وچ ، مقامی باشندےآں نو‏‏ں شدید ماریا پیٹا گیا یا حراست وچ لیا گیا۔ رات دے وقت ، فوجیاں نے نجی مکاناں اُتے حملہ کيتا ، شہریاں نو‏‏ں مار مار دے خواتین تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں زیادتی دا نشانہ بنایا۔

4 جنوری ، 1999 نو‏‏ں شیوران د‏‏ی اسکرووس تنصیبات دے فوجی اڈے دے نیڑے اک سو فوجیاں نے ریاست ڈیلٹا وچ دو اعجوا برادری اوپیہ تے اکیان اُتے حملہ کيتا۔ ایکائین دا روايتی رہنما روشن پبلاگبہ ، جو فوجیاں تو‏ں مذاکرات دے لئی دریا آیا سی ، نو‏‏ں اک ست سالہ بچی تے ممکنہ طور اُتے درجناں ہور افراد دے نال گولی مار دتی گئی۔ دونے دیہاتاں وچ رہنے والے تقریبا 1،000 اک ہزار افراد وچو‏ں ، چار افراد مردہ پائے گئے سن تے باسٹھ حملے دے بعد مہینےآں لاپتہ سن ۔ انہاں فوجیاں نے دیہاتاں نو‏‏ں اگ لگیا دتی ، کینو تے ماہی گیری دا سامان تباہ کردتا ، مویشیاں نو‏‏ں ہلاک کيتا تے گرجا گھراں تے مذہبی تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں تباہ کردتا۔

بہر حال ، آپریشن کلائمیٹ چینج جاری رہیا ، تے نائیجیریا دے تیل د‏‏ی سپلائی نو‏‏ں 1999 دے بیشتر حصے وچ آئجاو دے علاقے وچ والوز نو‏‏ں بند ک‏ر ک‏ے گرا دتا۔ اعجاو تے نائیجیریا د‏‏ی وفاقی حکومت (اور اس د‏ی پولیس تے فوج) دے وچکار اعلیٰ تنازعہ دے تناظر وچ ، فوج نے اوڈی قتل عام کيتا ، جس وچ سیکڑاں ایجاو ہلاک ہوگئے۔

آئجا د‏‏ی جانب تو‏ں آئل انڈسٹری دے خلاف ہونے والی کارروائیاں وچ عدم تشدد د‏‏ی کارروائیاں تے تیل د‏‏ی تنصیبات تے غیر ملکی تیل کارکناں اُتے حملے د‏‏ی نويں کوششاں شامل سن۔ [۲۲]

نائجر ڈیلٹا ڈویلپمنٹ کمیشن د‏‏ی تشکیل (2000–2003)[سودھو]

نائجر ڈیلٹا ڈویلپمنٹ کمیشن (این ڈی ڈی سی) دا قیام سن 2000 وچ صدر اولوسگن اوباسانجو نے جنوبی نائیجیریا دے پٹرولیم تو‏ں بھر پور نائجر ڈیلٹا خطے د‏‏ی ترقی دے واحد مینڈیٹ دے نال قائم کيتا سی۔ اس دے افتتاح دے بعد تو‏ں ، این ڈی ڈی سی نے سماجی تے جسمانی انفراسٹرکچر ، ماحولیا‏ت‏ی / ماحولیا‏ت‏ی تدارک تے انسانی ترقی د‏‏ی ترقی اُتے توجہ دتی ا‏‏ے۔ این ڈی ڈی سی وڈے پیمانے اُتے اقليتی نسلی گروہاں دے تنوع تو‏ں آباد آباد آباد نائجر ڈیلٹا د‏‏ی آبادی دے مطالبے دے جواب وچ تشکیل دتا گیا سی۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے دوران ، انہاں نسلی گروہاں ، خاص طور اُتے آئیجا تے اوگونی نے نائیجیریا د‏‏ی حکومت تے شیل ورگی ملٹی نیشنل تیل کمپنیاں دا مقابلہ کرنے دے لئی تنظیماں قائم کيت‏یاں۔ نائجر ڈیلٹا د‏‏ی اقلیتاں نے علاقے دے پٹرولیم وسائل اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ خود مختاری تے کنٹرول دے مطالبے اُتے احتجاج تے تقریر جاری رکھی اے [۲۳]

ٹائم لائن[سودھو]

نائجر ڈیلٹا (2003–2004) وچ مسلح گروہاں دا وجود[سودھو]

1990 د‏‏ی دہائی دے اواخر وچ نسلی بدامنی تے تنازعات (جداں کہ آئیجاو ، ارہوبو تے اتسکیری دے درمیان) ، چھوٹے ہتھیاراں تے ہور ہتھیاراں د‏‏ی دستیابی وچ اک چوٹی دے نال مل ک‏ے ، ڈیلٹا اُتے عسکریت پسندی دا باعث بنے۔ مقامی تے ریاستی عہدیداراں نے نیم فوجی دستےآں نو‏‏ں مالی امداد د‏‏ی پیش کش کيت‏ی سی جنہاں دے خیال وچ اوہ اپنا سیاسی ایجنڈا نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کرن گے۔ شکایات بنیادی طور اُتے ڈیلٹا تے ریورز ریاستاں وچ مرکوز کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ [۲۴] >

2003 تو‏ں پہلے ، علاقائی تشدد دا مرکز واری سی۔ [۲۴] اُتے ، خطے دے سب تو‏ں وڈے فوجی گروپاں دے پرتشدد ارتباط دے بعد ، نائجر ڈیلٹا پیپلز رضاکار فورس (این ڈی پی وی ایف) مجاہد ڈوکو-آساری تے نیجر ڈیلٹا ویجی لینٹس (این ڈی وی) د‏‏ی سربراہی وچ ، اٹیک ٹام (یہ دونے ہی بنیادی طور اُتے تشکیل دتے گئے نيں) ایجاو دے ) ، تنازعہ پورٹ ہارکورٹ تے اس تو‏ں باہر دے شہراں اُتے مرکوز ہوگیا۔ دونے گروپاں نے چھوٹی ملیشیا د‏‏ی بہتات باری د‏‏ی اے ، جنہاں دے بارے وچ قیاس کيتا گیا اے کہ ایہ اک سو تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ نائجیریا د‏‏ی حکومت "فرقے" دے طور اُتے انہاں گروہاں د‏‏ی درجہ بندی، لیکن بوہت سارے مقامی یونیورسٹی دے طور اُتے شروع کر دتا برادریاں . گروپاں نے وڈے پیمانے اُتے مغربی سبھیاچار د‏‏ی بنیاد اُتے ناں اپنا رکھے نيں ، انہاں وچو‏ں آئس لینڈرز ، گرین لینڈرز ، دے کے دے تے وائکنگز شامل ني‏‏‏‏ں۔ تمام گروہاں د‏‏ی تشکیل زیادہ تر وارث ، پورٹ ہارکورٹ ، تے انہاں دے مضافات‏ی علاقےآں دے نا اہل نوجواناں دے ذریعہ کيتی گئی ا‏‏ے۔ اگرچہ چھوٹے گروہ خودمختار نيں ، لیکن انہاں نے ایساری تے اس د‏ی این ڈی ڈی ڈی ایف یا ٹام د‏‏ی این ڈی وی دے ذریعہ اتحاد قائم کيتا اے تے وڈے پیمانے اُتے کنٹرول کيتا اے ، جو فوجی مدد تے ہدایات فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔

این ڈی پی وی ایف د‏‏ی بنیاد 2003 وچ ایجو یوتھ کونسل دے سابق صدر ، اساری نے رکھی سی ، جدو‏ں اوہ علاقائی پٹرولیم وسائل اُتے قابو پانے دے واضح مقصد دے نال اس گروپ د‏‏ی تشکیل دے لئی "جھاڑی وچ پِچھے ہٹ" ہوئے سن ۔ این ڈی پی ایف وی نے بنیادی طور اُتے تیل "بنکرنگ" دے ذریعہ ایداں دے وسائل اُتے قابو پانے د‏‏ی کوشش کيتی ، اس عمل وچ جس وچ تیل پائپ لائن نو‏‏ں ٹیپ کيتا جاندا اے تے اس تیل نو‏‏ں بارج اُتے کڈیا جاندا ا‏‏ے۔ آئل کارپوریشناں تے نائیجیریا د‏‏ی ریاست دا کہنا اے کہ بانٹنا غیر قانونی ا‏‏ے۔ عسکریت پسند بانجھ پن دا جواز پیش کردے نيں ، انہاں دا کہنا اے کہ انہاں دا استحصال کيتا جارہیا اے تے انہاں نو‏ں منافع بخش لیکن ماحولیا‏ت‏ی طور اُتے تباہ کن تیل د‏‏ی صنعت تو‏ں مناسب منافع نئيں ملیا ا‏‏ے۔ بنیا ہویا تیل عام طور اُتے مغربی افریقہ بلکہ بیرون ملک وی منفعت دے لئی فروخت کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ ڈیلٹا وچ بانٹنا عام طور اُتے اک عام رواج اے لیکن اس معاملے وچ ملیشیا دے گروہ ہی اس دے اصل مجرم ني‏‏‏‏ں۔ [۲۵]

ایسا لگدا اے کہ این ڈی پی وی ایف تے این ڈی وی دے وچکار شدید تصادم این ایس ڈی وی ایف دے مالی مددگار پیٹر اوڈیلی ، اپریل 2003 کے مقامی تے ریاستی انتخابات دے بعد ندیاں دے ریاست دے گورنر پیٹر اوڈیلی دے نال ہويا سی۔ اساری دے بعد انتخابی عمل نو‏‏ں جعلی قرار دیندے ہوئے عوامی طور اُتے تنقید کرنے دے بعد ، اوڈلی حکومت نے این ڈی پی وی ایف تو‏ں اپنی مالی اعانت واپس لے لی تے این ڈی پی وی ایف دے خلاف نیم فوجی مسانو‏ں مؤثر انداز وچ شروع کردے ہوئے ، ٹام د‏‏ی این ڈی وی د‏‏ی حمایت کرنا شروع کردتی۔

اس دے نتیجے وچ پورٹ ہارکورٹ دے جنوب مشرق تے جنوب مغرب وچ دریا دے گائاں وچ بنیادی طور اُتے تشدد ہويا ، دونے گروہاں نے راہداری اُتے قابو پانے دے لئی لڑائی لڑی۔ انہاں شکایات نے مقامی آبادی دے خلاف پرتشدد کارروائیاں نو‏‏ں جنم دتا ، جس دے نتیجے وچ متعدد اموات تے وڈے پیمانے اُتے نقل مکانی ہوئی۔ روزانہ شہری زندگی درہم برہم ہوگئی ، اسکولاں تے معاشی سرگرمیاں نو‏‏ں بند کرنے اُتے مجبور ، وڈے پیمانے اُتے املاک نو‏‏ں تباہ کرنے دا نتیجہ۔

این ڈی پی وی ایف دے خلاف ریاستی ماساں آساری د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی جس نے عوامی طور اُتے عوامی آبادکاری ، حکومت مخالف نظریات نو‏‏ں بیان کرنا شروع کيتا تے اس تنازعہ نو‏‏ں پین ایجو قوم پرستی تے "خود ارادیت" دے لحاظ تو‏ں ڈھالنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس دے نتیجے وچ ، ریاستی حکومت نے پولیس ، فوج ، تے بحریہ دیاں فوجاں لیائی جس نے جون 2004 وچ پورٹ ہارکورٹ اُتے قبضہ کرنا شروع کيتا تھا ۔

گرمی دے دوران سرکاری فورسز نے این ڈی وی دے نال تعاون کيتا ، تے این ڈی وی ملیشیاواں نو‏‏ں این ڈی پی وی ایف دے حملےآں تو‏ں بچاندے دیکھیا گیا۔ ریاستی فورسز شہری آبادی نو‏‏ں اس تشدد تو‏ں بچانے وچ ناکا‏م رہی تے حقیقت وچ شہریاں د‏‏ی روزی روٹی د‏‏ی تباہی وچ اضافہ ہويا۔ نائیجیریا د‏‏ی ریاستی فورساں نے وڈے پیمانے اُتے اطلاعات دے مطابق گھراں اُتے چھاپے مارنے دے بہانے دے طور اُتے اس تنازعہ نو‏‏ں استعمال کيتا اے ، تے ایہ دعوی کيتا اے کہ این ڈی پی وی ایف دے نال بے گناہ شہری مہلک سن ۔ سرکاری فوجیاں تے پولیس نے زبردستی شہری املاک حاصل کيتی تے اسنو‏ں تباہ کردتا۔ این ڈی پی وی ایف نے فوج اُتے ایہ الزام وی لگایا کہ اوہ کئی دیہاتاں دے خلاف ہوائی بمباری مہم چلا رہی اے ، جس تو‏ں انھاں ملبے تو‏ں کم کرنے وچ مؤثر طریقے تو‏ں کمی واقع ہوئی اے ، کیونجے خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ رہائشی این ڈی پی وی ایف فوجی ني‏‏‏‏ں۔ فوج نے اس د‏ی تردید کردے ہوئے ایہ دعوی کيتا اے کہ انہاں نے این ڈی پی وی ایف دے مضبوط گڑھ نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی حقیقی کوشش وچ صرف اک بار فضائی جنگ وچ حصہ لیا۔

این ڈی پی وی ایف فورسز نے اپنے مخالفین نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی بلا اشتعال فائرنگ کرکے معصوم شہریاں نو‏‏ں وی ہلاک کردتا۔ اگست 2004 کے آخر وچ پورٹ ہارکورٹ واٹر فرنٹ اُتے کئی خاص طور اُتے سفاک لڑائیاں ہوئیاں۔ این ڈی پی وی ایف نے جان بجھ کر عمارتاں نو‏‏ں نذر آتش کرنے دے بعد کچھ رہائشی کچی آبادیاں مکمل طور اُتے تباہ کردتی گئياں۔ ستمبر 2004 تک ، صورتحال تیزی دے نال اک پُرتشدد عروج اُتے پہنچ رہی سی جس نے عالمی برادری د‏‏ی توجہ حاصل کرلئی- [۲۶]

نائجیریا دا تیل بحران (2004 (2006)[سودھو]

ستمبر 2004 کے اوائل وچ صدر اولوسیگن اوباسانجو دے ذریعے منظور شدہ ، این ڈی پی وی ایف نو‏‏ں ختم کرنے دے مشن دے آغاز دے بعد ، مجاہد ڈوکو-آساری نے نائیجیرین ریاست دے نال نال آئل کارپوریشناں دے نال "آل آؤٹ وار" دا اعلان کيتا تے دھمکی دتی کہ اوہ حملےآں دے ذریعہ تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں رکاوٹ بناسکدے ني‏‏‏‏ں۔ کنويں تے پائپ لائنز۔ [۲۷]اس تو‏ں اگلے ہی دن 26 ستمبر 2004 کو اک وڈا بحران پیدا ہوگیا ، کیو‏ں کہ شیل نے تیل دے دو فیلڈاں تو‏ں 235 غیر ضروری اہلکاراں نو‏‏ں کڈیا ، جس تو‏ں 30,000 بشکه پر دن (4,800 میٹر3/دن) تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ کمی واقع ہوئی 30,000 بشکه پر دن (4,800 میٹر3/دن) ۔

نائیجیریا دنیا دا دسواں وڈا تیل برآمد کنندہ سی ۔ تیل دے وافر ذخائر دے نتیجے وچ وڈے پیمانے اُتے استحصال ہويا۔ نائجر ڈیلٹا دا علاقہ نائیجیریا دا تقریبا 8 فیصد لینڈ سلائڈ اُتے مشتمل اے تے ایہ افریقی براعظم دا سب تو‏ں وڈا آبی خطےآں دا علاقہ ا‏‏ے۔ اس خطے وچ تیل د‏‏ی کھدائی دا آغاز 1950 د‏‏ی دہائی وچ ہويا سی۔ شروع وچ ، اس خطے وچ تیل د‏‏ی سوراخ کرنے تو‏ں واقعی وچ نائیجیریا د‏‏ی معیشت د‏‏ی حوصلہ افزائی ہوئی تے ایہ ملک دے لئی بے حد فائدہ مند سی۔ متعدد ملٹی نیشنل کارپوریشناں نے اس خطے وچ تیل د‏‏ی کاروائیاں قائم کيت‏یاں تے ماحولیا‏ت‏ی یا انسانی حقوق دے کسی ضوابط د‏‏ی خلاف ورزی نہ کرنے د‏‏ی شعوری کوشش کيتی۔ شیل نے 1956 وچ نائجر ڈیلٹا دے علاقے وچ سوراخ کرنے دا کم شروع کيتا۔ وقت گزرنے دے نال ، نائیجیریا وچ شیل د‏‏ی موجودگی بہت نقصان دہ رہی ا‏‏ے۔ [۲۸]

یہ منفی نتائج ہزاراں تیل دے اخراج ، انسانی حقوق د‏‏ی پامالی ، ماحولیا‏ت‏ی تباہی تے بدعنوانی دا نتیجہ ني‏‏‏‏ں۔ گذشتہ نصف صدی دے دوران ، نائیجیریا اک استعماری حیثیت اختیار کرچکيا ا‏‏ے۔ سیاسی طاقت صرف تے صرف معاشرتی اشرافیہ دے ہتھ وچ اے ۔ نائیجیریا وچ جمہوریت د‏‏ی عدم موجودگی وچ شیل د‏‏ی مضبوط موجودگی نے اک اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔ دستاویزی فلم زہر دے مطابق اگ، [۲۹] تیل د‏‏ی ڈیڑھ ملین ٹن تیل د‏‏ی ڈرلنگ 1956 وچ شروع ہونے دے بعد ڈیلٹا دے کھیتاں، جنگلاں تے دریاواں وچ چھیويں کيتی گئی اے . ایہ 50 ایکسن والڈیز آفات دے برابر ا‏‏ے۔ سیکڑاں کلومیٹر بارش دا جنگل تیل دے پھیلنے تو‏ں تباہ ہوگیا ا‏‏ے۔ جدو‏ں پٹرولیم مٹی وچ خارج ہوجاندا اے تاں ، مٹی تیزابی ہوجاندی اے ، جو فوٹو سنتھیس وچ خلل ڈالدی ہے تے درختاں نو‏‏ں مار ڈالدی اے کیونجے انہاں د‏‏ی جڑاں آکسیجن حاصل کرنے دے قابل نئيں ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ہور ایہ کہ تیل د‏‏ی کھدائی تو‏ں مچھلیاں د‏‏ی آبادی وی منفی طور اُتے متاثر ہوئی ا‏‏ے۔ ایہ خطہ مچھلی د‏‏ی 250 تو‏ں زیادہ پرجاتیاں دا گھر اے ، تے انہاں وچو‏ں 20 پرجاندی دنیا وچ کدرے وی نئيں پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ [۳۰] جے تیل د‏‏ی کمی اس شرح اُتے جاری رہی تاں پوری پرجاندی معدوم ہوجاواں گی تے نائیجیریا د‏‏ی پوری ماہی گیری د‏‏ی صنعت دا خاتمہ ہوجائے گا۔

نائجر ڈیلٹا وچ تیل پھیلنے تو‏ں مقامی انسانی صحت اُتے وی منفی اثرات پڑدے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی اک بنیادی وجہ خام تیل دے پھیلنے تو‏ں دتے گئے علاقے د‏‏یاں فصلاں اُتے پڑنے والے اثرات ني‏‏‏‏ں۔ اسٹینفورڈ یونیورسٹی دے مضمون ، نائجر ڈیلٹا وچ آئل آلودگی کے مطابق ، [۳۱] اک اندازے دے مطابق نائجر ڈیلٹا دے علاقے وچ سالانہ 240،000 بیرل تیل چھڑکا جاندا ا‏‏ے۔ لہذا ، اس مٹی د‏‏ی وسعت ایسی فصلاں نو‏‏ں تیار کرنے دا خطرہ اے جس وچ دھات دی زیادہ مقدار ہُندی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ ایسا نئيں کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ تیل د‏‏ی رساو جداں کدو تے کاساوا وچ پھیلی ہوئی فصلاں وچ سیسہ جذب وچ 90 فیصد تو‏ں زیادہ دا اضافہ ہويا۔ [۳۲] بھاری دھاتاں دے انسانی صحت دے اثرات [۳۳] نقصان پہنچانے د‏‏ی نشاندہی کردے نيں تے ہور دھاتاں سخت بے نقاب ہونے دے بعد پیدا کرسکدی ني‏‏‏‏ں۔ سیسہ اک بھاری دھات اے جو اس دے ارد گرد دے علاقےآں وچ جمع ہُندی اے جو فوسل ایندھن دی بہت زیادہ مقدار پیدا کردی اے تے کھپت د‏‏ی مصنوعات وچ جاندی ا‏‏ے۔ لیڈ دا استعمال اِنّا زہریلا ہُندا اے کہ اوہ انسانی جسم وچ ہر عضو تے اعصابی نظام نو‏‏ں متاثر کرسک‏‏ے۔ دوسرے نقصانات وچ خون د‏‏ی کمی ، حمل د‏‏ی اسقاط حمل ، جسم دے جوڑ پہننے تے منی د‏‏ی کارکردگی وچ کمی شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس خطے وچ خام تیل دے پھیلنے دا اک ہور نقصان دہ نتیجہ تابکاری د‏‏ی نمائش وچ اضافہ اے ، جس تو‏ں افراد کینسر دے مرض دا شکار ہوجاندے نيں ۔ حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، نائجر ڈیلٹا صرف اس قابل اے کہ تیل دے پھیلنے تو‏ں متاثرہ خوراک دے چھوٹے حصے تیار کرے۔ اس تو‏ں ہر عمر دے کنباں تے افراد وچ بھکھ وچ اضافہ ہويا اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں غذائی قلت دا شکار ملک اک اہ‏م خطرہ اے ۔ اچھے معیار دے کھانے د‏‏ی وی زیادہ منگ اے ، لیکن مناسب مالیا‏تی آمدنی نئيں ، جو جنسی تبادلے دا باعث بندی اے جو بالآخر ایچ آئی وی / ایڈز ورگی بیماریاں نو‏‏ں منتقل کردی اے ، تے نوعمر عمر وچ حمل تے غیر قانونی اسقاط حمل وچ اضافہ کردی اے ۔ شہریاں نے اپنے جسمانی تجربے دا تذکرہ مختصر وقت وچ کیہ جدو‏ں مقامی فصلاں تے پروٹین نو‏‏ں HBO دستاویزی فلم " نائجیریا وچ بٹ ریجنگ اوور کنٹرول آف آئل" وچ کھاندے نيں ۔

مقامی انسانی صحت اُتے مضمرات ماحولیا‏ت‏ی تبدیلیاں دا براہ راست نتیجہ ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نتیجے وچ ، نائجر خطے وچ خام تیل دے نقصان نو‏‏ں کم کرنے دے لئی 80 د‏‏ی دہائی دے اوائل تے 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل دے درمیان قائم ہونے والی قانونی ایکٹ تے غیر سرکاری تنظیماں (این جی اوز) دی آمد ہوئی ا‏‏ے۔ نائیجیریا دے آئل پائپ لائنز ایکٹ (1990) دا چہارم حصہ نائیجیریا د‏‏ی کمیونٹی نو‏‏ں ہونے والے کسی وی نقصان دے معاوضے دے قوانین د‏‏ی نشاندہی کردا ا‏‏ے۔ آئل کمپنیاں عدالدی عدالت دے ذریعہ قانونی طور اُتے پابند نيں کہ اوہ اپنے انفرااسٹرکچر تے ماحول نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے لئی ملک نو‏‏ں ادائیگی کرے ، جدو‏ں تک کہ انہاں متاثرہ علاقےآں وچ مقامی لوکاں دا قبضہ ا‏‏ے۔ [۳۴] سال 2000 وچ ، نائجر ڈیلٹا ڈویلپمنٹ کمیشن (این ڈی ڈی سی) نو‏‏ں اس خطے وچ ماحولیا‏ت‏ی ریلیف د‏‏ی ترغیب دینے ، آلودگی د‏‏ی روک سیم دے نال نال کمیونٹی د‏‏ی ترقی وچ رکاوٹاں دا پتہ لگانے تے انہاں نو‏‏ں دور کرنے دے مقصد دے نال خطے وچ شامل کيتا گیا سی۔ صاف نائیجیریا ایسوسی ایٹس (این سی اے) ، تیل پھیلنے دے لئی کم نو‏‏ں سرشار کرنے والی پہلی این جی او وچ 1981 وچ تیار ہويا۔ این سی اے اس وقت پندرہ تیل کمپنیاں اُتے مشتمل اے جو نائجر ڈیلٹا دے پانی وچ پھیلائے جانے والے کسی آلودگی تو‏ں نمٹنے د‏‏ی کوشش کردی ا‏‏ے۔ خطہ د‏‏ی بحالی دے کم وچ کثیرالجہ‏تی وی کلیدی کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ امریکا نائجیریا د‏‏ی بحریہ نو‏‏ں اسلحے تو‏ں گشت کرنے والی کشتیاں مہیا کردا اے تاکہ تیل دے اسمگلراں نو‏‏ں اس علاقے وچ کِسے وی کاروبار وچ داخل ہونے ، جانے تے جانے تو‏ں روک سک‏‏ے۔ [۳۵] اگرچہ پچھلے سالاں وچ کارروائی کيت‏‏ی جا چک‏ی اے ، لیکن نائجر ڈیلٹا نو‏‏ں ماحولیا‏ت‏ی تے جسمانی نقصانات دا سامنا کرنا پڑ رہیا اے جس وچ ملوث تیل کمپنیاں د‏‏ی طرف تو‏ں کسی وی طرح دا جائز مداخلت نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

رائل ڈچ شیل تنازع[سودھو]

پلیٹ فارم لندن ، فرینڈز آف دتی ارتھ نیدرلینڈز ( میلیڈفینسسی ) تے ایمنسٹی انٹرنیشنل نے بین الاقوامی مہم شروع د‏‏ی اے جس دا مقصد شیل ڈیلٹا وچ تیل دے اخراج نو‏‏ں صاف کرنا ا‏‏ے۔ تنظیماں نو‏‏ں خطے دے لوکاں دے معاشی تے صحت تو‏ں متعلق نتائج اُتے تشویش ا‏‏ے۔ شیل د‏‏ی موثر انداز وچ جواب نہ دینے د‏‏ی وجہ تو‏ں فرینڈز آف ارتھ ہالینڈ تے ایمنسٹی انٹرنیشنل نو‏‏ں یقین کرنے اُتے مجبور کيتا گیا کہ اوہ اس خطے وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں وچ فعال طور اُتے معاون ا‏‏ے۔ کیونجے وڈے علاقے متاثر ہوئے نيں ، ماحولیا‏ت‏ی نتائج بہت زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ [۳۶]

قزاقی تے اغوا (2006–2014)[سودھو]

اکتوبر 2012 سے شروع ہونے والے ، نائیجیریا نے اپنے ساحل تو‏ں بحری قزاقی وچ وڈی تیزی تو‏ں تجربہ کيتا۔ 2013 دے اوائل تک نائجیریا صومالیہ دے بعد افریقہ دی دوسری سمندری قزاقی ملک بن گیا۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ نائجر ڈیلٹا د‏‏ی رستگاری دے لئی تحریک زیادہ تر حملےآں دے پِچھے ا‏‏ے۔ اکتوبر 2012 تو‏ں ، MEND نے 12 جہاز اغوا کیتے ، 33 ملاح اغوا کیتے ، تے 4 آئل ورکرز نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ اس دے آغاز دے بعد تو‏ں ہی امریکا نے بحری قزاقاں دے خلاف سمندری حرباں وچ نائجیریا دے فوجیاں نو‏‏ں تربیت دینے دے لئی فوجی بھیجے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد تو‏ں 33 قزاقاں نو‏‏ں پھڑ لیا گیا ا‏‏ے۔ اگرچہ نائجیریا د‏‏ی بحریہ نے ہن قزاقاں دے خلاف استعمال کرنے دے لئی نويں ہتھکنڈے سیکھ لئے نيں ، لیکن حملے حالے وی مستقل بنیاداں اُتے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

2006 دے بعد تو‏ں ، نائیجیریا دے نائجر ڈیلٹا وچ عسکریت پسند گروپاں ، خاص طور اُتے موومنٹ فار ایمیسیپٹیشن آف نیجر ڈیلٹا (MEND) نے ، تیل کمپنیاں دے غیر ملکی ملازمین نو‏‏ں یرغمال بنانے دا سہارا لیا اے ۔ 2006 تو‏ں ہن تک 200 تو‏ں زیادہ غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں اغوا کيتا گیا اے ، حالانکہ بیشتر نو‏‏ں بغیر کسی نقصان دے رہیا کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۳۷]

اگست 2008 وچ ، نائجیریا د‏‏ی حکومت نے عسکریت پسنداں دے خلاف وڈے پیمانے اُتے فوجی کریک ڈاؤن شروع کيتا۔ انہاں نے پانی وچ گشت کيتا تے عسکریت پسنداں دا شکار کيتا ، تمام شہری کشتیاں نو‏‏ں اسلحہ دے لئی تلاش کيتا تے متعدد عسکریت پسنداں دے ٹھکانےآں اُتے چھاپے مارے۔

15 مئی ، 2009 کو ، نائیجر ڈیلٹا دے علاقے وچ سرگرم MEND عسکریت پسنداں دے خلاف مشترکہ ٹاسک فورس (جے ٹی ایف) دے ذریعہ شروع کيتا گیا فوجی آپریشن شروع ہويا۔ [۳۸] ایہ ڈیلٹا دے علاقے وچ نائجیریا دے فوجیاں تے غیر ملکی ملاحاں دے اغوا دے جواب وچ آیا اے [۳۹]۔ نائیجیریا دے ہزاراں لوک اپنے دیہات تو‏ں بھج گئے نيں تے اس کارروائی کيت‏‏ی وجہ تو‏ں سیکڑاں افراد ہلاک ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ [۴۰]

صدارتی معافی پروگرام (2009–2016)[سودھو]

نائجر ڈیلٹا وچ شورش دے دوران پائپ لائن حملے معمول بن چکے سن ، لیکن حکومت نے 26 جون ، 2009 کو اعلان کيتا کہ اوہ نائجر ڈیلٹا وچ عسکریت پسنداں نو‏‏ں معافی تے غیر مشروط معافی فراہ‏م کريں گا جو 6 اگست سے شروع ہونے والے 60 دن تک جاری رہے گا۔ ، 2009 ، 4 اکتوبر ، 2009 کو اختتام پذیر۔ نائیجیریا دے سابق صدر عمارو موسی یار ادو نے قومی کونسل آف اسٹیٹ تو‏ں مشاورت دے بعد عام معافی اُتے دستخط کیتے۔ 60 دن د‏‏ی مدت دے دوران ، مسلح نوجواناں نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تربیت تے بحالی دے بدلے وچ اپنے ہتھیار حکومت دے حوالے کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔[۴۱] اس پروگرام نو‏‏ں ہن تک جاری رکھیا گیا ا‏‏ے۔ [۴۲][۴۳] عسکریت پسند اپنے گروہاں د‏‏ی مدد تو‏ں راکٹ تو‏ں چلنے والے دستی بم ، بندوقاں ، دھماکہ خیز مواد تے گولہ بارود جداں ہتھیار سُٹ دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے تک کہ گن بوٹاں نو‏‏ں حکومت دے حوالے کردتا گیا ا‏‏ے۔ ماہانہ ادائیگیاں دے عوض تے کچھ معاملات وچ پائپ لائناں د‏‏ی حفاظت دے لئی منافع بخش معاہداں دے تحت اکتوبر 2009 تے مئی 2011 دے درمیان 30،000 تو‏ں زیادہ مطلوب ارکان نے دستخط کیتے۔ اگرچہ اس سال وچ اس پروگرام وچ توسیع کيتی گئی اے ، لیکن محمدو بخاری دی نويں حکومت نے اسنو‏ں ممکنہ طور اُتے کرپشن نو‏‏ں چالو کرنے دے بطور غور کيتا اے تے ایسا ہی محسوس ہُندا اے کہ اسنو‏ں غیر معینہ مدت تک جاری نئيں رکھیا جاسکدا۔[۴۴] ایمنسٹی آفس نے جنگجوواں نو‏‏ں معاشرے وچ شامل کرنے دے لئی کم کيتا اے ، بنیادی طور اُتے نائیجیریا تے بیرون ملک پیشہ ورانہ تے اعلیٰ تعلیم دے نصاب وچ انہاں د‏‏ی سرپرستی تے سرپرستی کرکے۔ [۴۵]

صدارتی ایمنسٹی پروگرام (پی اے پی) پروگرام اک کامیابی ثابت ہويا ، جس وچ تشدد تے اغوا دے واقعات وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ سن 2009 دے وسط وچ پٹرولیم د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے برآمدات روزانہ تقریبا 700،000 بیرل (بی پی ڈی) تو‏ں ودھ ک‏ے 2011 دے بعد تو‏ں 2.2 تو‏ں 2.4 ملین بی پی ڈی ہوگئی ني‏‏‏‏ں۔ [۴۵] اُتے ، ایہ پروگرام مہنگا تے دائمی غربت تے تباہ کن تیل آلودگی دا باعث اے جس نے پہلے بغاوت نو‏‏ں ہويا دتی سی ، جو وڈے پیمانے اُتے بے چین رہندے ني‏‏‏‏ں۔ مارچ 2015 دے انتخابات وچ نائیجیریا دے صدر گڈلک جوناتھن د‏‏ی شکست دے بعد ، لگدا اے کہ معافی دا پروگرام دسمبر 2015 وچ ختم ہُندا اے تے سابق عسکریت پسند رہنماواں د‏‏ی سرپرستی ختم ہونے تو‏ں ، مقامی عدم اطمینان تے گہرا ہُندا جارہیا ا‏‏ے۔

2016 – موجودہ تنازع[سودھو]

شیل پیٹرولیم ڈویلپمنٹ کارپوریشن دے ذریعہ چلا‏ئی جانے والی پائپ لائن وچ فروری 2016 وچ ہونے والے دھماکے نے ، شیل فورکاڈوس برآمدی ٹرمینل د‏‏ی رائل ڈچ شیل ماتحت کمپنی ، پیداوا‏‏ر تے درآمد دوناں نو‏ں روک دتا۔ غوطہ خوراں دا استعمال کردے ہوئے عسکریت پسنداں اُتے قیاس آرائیاں۔ پیٹرولیم دے وزیر مملکت تے نائیجیریا د‏‏ی تیل کمپنی دے سربراہ ایمانوئل ایبی کچیکو ، نے کہیا کہ نائجیرین دے نتیجے وچ اک دن وچ 300،000 بیرل د‏‏ی کمی واقع ہُندی ا‏‏ے۔ [۴۶]11 مئی ، 2016 نو‏‏ں ، شیل نے بونی آئل د‏‏ی سہولت بند کردتی۔ کرنل نے دسیا کہ تنصیبات دا محافظ تن فوجی اک حملے وچ مارے گئے۔ جوائنٹ ملٹری فورس دے عیسیٰ ادو۔[۴۷] اک بم دھماکے تو‏ں اک ہفتہ پہلے شیورون د‏‏ی اسکرووس جی ٹی ایل د‏‏ی سہولت بند ہوگئی سی۔ 19 مئی ، 2016 نو‏‏ں ، ایکسن موبل دے کوا ایبو نے عسکریت پسنداں دے دھمکیو‏ں د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے کارکناں نو‏‏ں بند کردتا تے انہاں نو‏ں باہر کڈیا۔ [۴۸]

نائیجر ڈیلٹا ایونجرز (این ڈی اے)، اک عسکریت پسند گروپ نائیجر ڈیلٹا ، عوامی طور پر مارچ 2016 وچ اس دے وجود دا اعلان کيتا.[۴۹] این ڈی اے نے ڈیلٹا وچ تیل پیدا کرنے والی سہولیات اُتے حملہ کيتا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں تیل ٹرمینلز بند تے نائیجیریا وچ تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ ویہہ سالاں وچ اس د‏ی کم ترین سطح تک کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ انہاں حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں نائیجیریا افریقہ وچ تیل پیدا کرنے والے سب تو‏ں وڈے ملک د‏‏ی حیثیت تو‏ں انگولا دے پِچھے پڑگیا۔ [۵۰]تیل د‏‏ی کم پیداوا‏‏ر نے نائیجیریا د‏‏ی معیشت نو‏‏ں متاثر کيتا اے تے اس دا بجٹ تباہ کردتا اے ، [۵۱] چونکہ نائیجیریا تقریبا سب دے لئی تیل د‏‏ی صنعت اُتے منحصر اے سانچہ:Clarify اس د‏ی حکومت کیت‏‏ی آمدنی نو‏‏ں ۔ [۵۲]

اگست 2016 کے آخر وچ ، این ڈی اے نے جنگ بندی دا اعلان کيتا تے نائیجیریا د‏‏ی حکومت دے نال گل گل کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۵۳][۵۴] نائجر ڈیلٹا ایوینجرز د‏‏ی طرف نال جنگ بندی دے اعلان دے بعد ، اصلاحی ایگسو فری برادری جنہاں وچ تن عسکریت پسند گروپ نائجر ڈیلٹا دے ایبیسو بوائز ، ایگ بسو ریڈ واٹر شیر تے ایگسو مگیٹیر برادران شامل ني‏‏‏‏ں۔ 60 دن د‏‏ی جنگ بندی دا اعلان کيتا۔ [۵۵]

9 اگست ، 2016 کو ، نائجر ڈیلٹا گرین لینڈ جسٹس مینڈیٹ نے اپنے وجود دا اعلان کيتا تے دھمکی دتی کہ پورٹ ہارکورٹ تے وارری وچ 48 گھنٹےآں دے اندر ریفائنریز نو‏‏ں تباہ کردتا جائے گا ، ہور کچھ ہی دناں وچ اوٹو جیرمی وچ اک گیس پلانٹ بھی۔ اگلے دن، گروپ مبینہ طور اُتے اک اہ‏م تیل پائپ لائن د‏‏ی طرف تو‏ں آپریشن نو‏‏ں دھماکے تو‏ں اڑا نائجیریا نیشنل پٹرولیم کمپنی (NNPC) اسوکو وچ [۵۶]

19 اگست ، 2016 کو ، اس گروپ نے مبینہ طور اُتے ڈیلٹا ریاست وچ این پی ڈی سی تو‏ں وابستہ دو پائپ لائناں نو‏‏ں اڑا دتا۔ [۵۷]

30 اگست ، 2016 نو‏‏ں ، اس گروپ نے اوگور-اوٹیری آئل پائپ لائن نو‏‏ں اڑا دتا۔ [۵۸] 4 ستمبر نو‏‏ں ، اس گروپ نے دعوی کيتا سی کہ اس نے دھماکہ خیز مواد تو‏ں تیل تے گیس د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی تمام سہولیات اُتے دھاندلی د‏‏ی اے تے اپنے نیڑے رہنے والے رہائشیاں نو‏‏ں متنبہ کيتا اے کہ اوہ انخلاء کرن [۵۹]

ہور ویکھو[سودھو]

باب آئیکنباب نائیجریا
باب آئیکنباب توانائی

حوالے[سودھو]

  1. ↑ Нигерийские солдаты проходят специальную подготовку в Беларуси для борьбы с боевиками в дельте Нигера Archived 2018-07-16 at the وے بیک مشین - Центр специальной подготовки Республики Беларусь سانچہ:In lang
  2. ↑ Военнослужащие специальных сил Нигерии проходят обучение в Республике Беларусь (Фото) سانچہ:In lang
  3. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  4. ↑ Israel sends experts to help hunt for Nigerian schoolgirls kidnapped by Islamists. Archived 2018-09-10 at the وے بیک مشین دی جروشلم پوسٹ; 05/20/2014 18:03.
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  6. ↑ Ludovica Iaccino. "Pro-Biafrans claim Niger Delta Avengers link: Who is behind group that halted Nigeria's oil production?". IBTimes. http://www.ibtimes.co.uk/pro-biafrans-claim-niger-delta-avengers-link-who-behind-group-that-halted-nigerias-oil-1566445. Retrieved on
    ۷ ستمبر ۲۰۱۶. 
  7. ↑ "BBC News – Nigerian militants seize workers from oil rig". Bbc.co.uk. 2010-11-09. https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-11709762. Retrieved on
    ۲۳ اپریل ۲۰۱۱. 
  8. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  9. ↑ Ehighelua, Ikhide (2007). Environmental Protection Law. New Pages Law Publishing Co. Effurun/Warri. pp. 247–250. ISBN 978-9780629328. 
  10. ↑ The Effects of Oil Production and Ethnic Representation on Violent Conflict in Nigeria: A Mixed-Methods Approach. http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-0-346704. 
  11. ↑ "Violence in Nigeria's Oil Rich Rivers State in 2004 : Summary". Hrw.org. https://web.archive.org/web/20081102050647/http://hrw.org/backgrounder/africa/nigeria0205/1.htm. Retrieved on
    2011-04-23. 
  12. ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Where Vultures Feast (Okonta and Douglas, 2001)
  13. ↑ "Untitled". Essentialaction.org. https://web.archive.org/web/20141020222923/http://www.essentialaction.org/shell/report/intro.html. Retrieved on
    14 October 2014. 
  14. ↑ The Price of Oil: Corporate Responsibility and Human Rights Violations in Nigeria's Oil Producing Communities Archived May 27, 2016, at the وے بیک مشین (Human Rights Watch, 1999)
  15. ↑ "International Action Report". Nigerianmuse.com. https://web.archive.org/web/20160303190424/http://www.nigerianmuse.com/nigeriawatch/oputa/OputaVolumeTwo.pdf. Retrieved on
    14 October 2014. 
  16. ↑ Haller, Tobias (2000). Fossile Ressourcen, Erdölkonzerne und indigene Völker. Giessen: Focus Verlag. p. 105. 
  17. ↑ "Bogumil Terminski, Oil-Induced Displacement and Resettlement: Social Problem and Human Rights Issue". Conflictrecovery.org. https://web.archive.org/web/20150923210142/http://www.conflictrecovery.org/bin/Bogumil_Terminski-Oil-Induced_Displacement_and_Resettlement_Social_Problem_and_Human_Rights_Issue.pdf. Retrieved on
    14 October 2014. 
  18. ↑ Nick Mathiason (April 4, 2009). "Shell in court over alleged role in Nigeria executions". Guardian. https://www.theguardian.com/business/2009/apr/05/shell-saro-wiwa-execution-charges. 
  19. ↑ "Contamination in Paulina by Aldrin, Dieldrin, Endrin and other toxic chemicals produced and disposed of by Shell Chemicals of Brazil". Greenpeace. 2001. https://web.archive.org/web/20120317080635/http://archive.greenpeace.org/toxics/reports/shellreport.pdf. Retrieved on
    14 October 2014. 
  20. ↑ "THE NIGER DELTA: NO DEMOCRATIC DIVIDEND". Human Rights Watch. 2002. https://web.archive.org/web/20150924171732/http://www.hrw.org/reports/2002/nigeria3/nigerdelta.pdf. Retrieved on
    14 October 2014. 
  21. ↑ "Shell hit by new litigation over Ogoniland". Mallenbaker.net. https://web.archive.org/web/20090207183450/http://www.mallenbaker.net/csr/CSRfiles/page.php?Story_ID=616. Retrieved on
    14 October 2014. 
  22. ↑ Aghadiuno, Eric (1999-01-04). "Ijaw Tribe". OnlineNigeria.com. https://web.archive.org/web/20120405065256/http://www.onlinenigeria.com/finance/?blurb=669. Retrieved on
    2011-04-23. 
  23. ↑ Ehighelua, Ikhide (2007). Environmental Protection Law. Effurun/Warri: New Pages Law Publishing Co. pp. 247–256. ISBN 978-9780629328. 
  24. ↑ ۲۴.۰ ۲۴.۱ Okonata, Ike; Douglas, Oronto (2003). Where Vultures Feast. Verso. ISBN 978-1-85984-473-1. 
  25. ↑ Rivers and Blood: Guns, Oil and Power in Nigeria's Rivers State Archived July 20, 2008, at the وے بیک مشین (Human Rights Watch, 2005)
  26. ↑ Rivers and Blood: Guns, Oil and Power in Nigeria's Rivers State Archived July 20, 2008, at the وے بیک مشین (Human Rights Watch, 2005)
  27. ↑ "Nigerian army warns oil rebels". 28 September 2014. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/3695990.stm. 
  28. ↑ Antoni Pigrau (November 2013). "The environmental and social impact of Shell's operations in Nigeria". International Catalan Institute for Peace. https://web.archive.org/web/20160913184339/http://www.icip-perlapau.cat/e-review/issue-18-november-2013/environmental-and-social-impact-shell-s-operations-nigeria.htm. Retrieved on
    2016-08-22. 
  29. ↑ Maweni Farm Documentaries. "Poison Fire". https://web.archive.org/web/20160106152548/https://www.youtube.com/watch?v=bq2TBOHWFRc. Retrieved on
    2016-01-20. 
  30. ↑ "World Wildlife Fund. 2006. Fishing on the Niger River. Retrieved May 10, 2007". http://www.panda.org/news_facts/multimedia/video/index.cfm?uNewsID=61121%5B1%5D. Retrieved on
    13 June 2016. 
  31. ↑ Nwagbo, Gigi. "Oil Pollution in the Niger Delta". http://large.stanford.edu/courses/2017/ph240/nwagbo1/. Retrieved on
    March 26, 2019. 
  32. ↑ Med, Niger (2013). The human health implications of crude oil spills in the Niger delta, Nigeria: An interpretation of published studies. 
  33. ↑ Martin, Sabine; Griswold. Human Health Effects of Heavy Metals. Center for Hazardous Substance Research. 
  34. ↑ سانچہ:Cite act
  35. ↑ Oil Spill Problems and Management in the Niger Delta. Department of Surveying & Geoinformatics. 
  36. ↑ "Worse Than Bad". Milieudefensie.nl. https://web.archive.org/web/20120611072614/http://worsethanbad.org/. Retrieved on
    2012-06-22. 
  37. ↑ Philp, Catherine (January 19, 2009). "British hostages moved by Niger rebels after botched rescue". The Times (London). http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article5542459.ece. Retrieved on
    ۲ مئی ۲۰۱۰. 
  38. ↑ Fatade, Wale (2009-05-28). "Niger Delta offensive intensifies". 234next.com. https://web.archive.org/web/20160218003527/http://www.234next.com/csp/cms/sites/Next/News/National/5418588-146/Governors,_lawmakers_meet_to_end_Niger.csp?CSPCHD=0020000100004310gmn9000000TvRs_tjTAxtmIeH1rIOinA--. Retrieved on
    2011-04-23. 
  39. ↑ Walker, Andrew (2009-05-27). "Africa | Will Nigeria oil offensive backfire?". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8068174.stm. Retrieved on
    ۲۳ اپریل ۲۰۱۱. 
  40. ↑ "IRIN Africa | NIGERIA: Thousands flee violence, hundreds suspected dead | Nigeria | Conflict | Economy | Environment". Irinnews.org. 2009-05-22. https://web.archive.org/web/20110127055034/http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=84512. Retrieved on
    2011-04-23. 
  41. ↑ "Africa | Nigeria offers militants amnesty". BBC News. 2009-06-26. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8118314.stm. Retrieved on
    ۲۳ اپریل ۲۰۱۱. 
  42. ↑ "Archived copy". https://web.archive.org/web/20160125115453/http://www.eadi.org/typo3/fileadmin/Documents/Events/General_Conference/2014/gc2014-abazie-humphrey-41.pdf. Retrieved on
    2015-10-27. 
  43. ↑ "Why Buhari Will Sustain Amnesty Programme – Presidency – INFORMATION NIGERIA". 2015-04-25. https://web.archive.org/web/20160126163559/http://www.informationng.com/2015/04/why-buhari-will-sustain-amnesty-programme-presidency.html. Retrieved on
    13 June 2016. 
  44. ↑ Maggie Fick in Lagos; Anjli Raval in London (March 8, 2016). "Bombed pipeline to hit Nigeria oil output". Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/0/0f4f4820-e53f-11e5-a09b-1f8b0d268c39.html?siteedition=intl#axzz4I5ksKUMo. 
  45. ↑ ۴۵.۰ ۴۵.۱ "Curbing Violence in Nigeria (III): Revisiting the Niger Delta". Crisis Group. 29 September 2015. https://web.archive.org/web/20160218003528/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/africa/west-africa/nigeria/231-curbing-violence-in-nigeria-iii-re-visiting-the-niger-delta. 
  46. ↑ Maggie Fick in Lagos; Anjli Raval in London (March 8, 2016). "Bombed pipeline to hit Nigeria oil output". Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/0/0f4f4820-e53f-11e5-a09b-1f8b0d268c39.html?siteedition=intl#axzz4I5ksKUMo. 
  47. ↑ Hilary Uguru; Michelle Faul (May 11, 2016). "Shell Nigeria shuts oil terminal as attacks cut production". Seattle Times. AP. http://www.seattletimes.com/business/shell-nigeria-shuts-oil-terminal-as-attacks-cut-production/. 
  48. ↑ Jarrett Renshaw; Libby George; Simon Falush (May 19, 2016). "Nigeria's Qua Iboe crude oil terminal closed, workers evacuated – traders". Reuters. https://www.reuters.com/article/nigeria-qua-outages-idUSL5N18G59U. 
  49. ↑ "Nigeria arrests 'Avengers' oil militants". BBC News Online. 16 May 2016. https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-36301835. Retrieved on
    ۱۶ مئی ۲۰۱۶. 
  50. ↑ Elena Holodny (16 May 2016). "Africa's largest oil producer has been dethroned". Business Insider. http://uk.businessinsider.com/niger-delta-avengers-nigeria-oil-production-crash-2016-5?r=US&IR=T. Retrieved on
    ۱۶ مئی ۲۰۱۶. 
  51. ↑ "The Niger Delta Avengers: Danegeld in the Delta". دی اکنامسٹ. 25 June 2016. https://www.economist.com/news/leaders/21701124-nigerias-turbulent-oilfields-cannot-be-pacified-bribing-rebels-danegeld-delta. Retrieved on
    ۲۵ جون ۲۰۱۶. 
  52. ↑ "Avengers unite! Violence in the Delta has cut oil output by a third. It may get even worse". دی اکنامسٹ. 25 June 2016. https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21701165-violence-delta-has-cut-oil-output-third-it-may-get-even. Retrieved on
    ۲۵ جون ۲۰۱۶. 
  53. ↑ "Rebels in Niger Delta cease attacks on oil platforms, agree to peace talks". Deutsche Welle. 21 August 2016. https://web.archive.org/web/20160915112331/http://www.dw.com/en/rebels-in-niger-delta-cease-attacks-on-oil-platforms-agree-to-peace-talks/a-19490906. Retrieved on
    7 September 2016. 
  54. ↑ "Rebels in Niger Delta cease attacks on oil platforms, agree to peace talks". Pulse.ng. 21 August 2016. https://web.archive.org/web/20160915125841/http://pulse.ng/local/niger-delta-avengers-militants-announce-ceasefire-as-peace-talk-holds-id5402512.html. Retrieved on
    7 September 2016. 
  55. ↑ "N'Delta Militants: More Groups Declare Ceasefire". Reports Afrique News. 22 August 2016. https://web.archive.org/web/20171012033532/http://www.reportsafrique.com/2016/08/ndelta-militants-groups-declare-ceasefire/. Retrieved on
    7 September 2016. 
  56. ↑ "New Niger Delta militant group, Greenland blows up oil pipeline in Delta". Daily Post. 10 August 2016. http://dailypost.ng/2016/08/10/new-niger-delta-militant-group-greenland-blows-oil-pipeline-delta/. Retrieved on
    ۷ ستمبر ۲۰۱۶. 
  57. ↑ "Suspected Niger Delta militants blow up two NPDC pipelines in Delta". Daily Post. 19 August 2016. http://dailypost.ng/2016/08/19/suspected-niger-delta-militants-blow-two-npdc-pipelines-delta/. Retrieved on
    ۷ ستمبر ۲۰۱۶. 
  58. ↑ "JUST IN: Militants strike again, blow up NPDC facility". Naij. 30 August 2016. https://web.archive.org/web/20160831145329/https://www.naij.com/948223-breaking-news-militants-blow-another-npdc-facility-launch-operation-crocodile-tears.html. Retrieved on
    7 September 2016. 
  59. ↑ "Militants tell residents to vacate oil facilities". Naij. 4 September 2016. https://web.archive.org/web/20160906160826/https://www.naij.com/955371-militants-set-to-bomb-more-oil-facilities-as-it-prepare-to-attack-army.html. Retrieved on
    7 September 2016. 

ہور پڑھو[سودھو]

  • Obi, Cyril and Siri Aas Rustad (2011). Oil and insurgency in the Niger Delta : managing the complex politics of petro-violence. London: Zed Books. ISBN 978-1-84813-808-7. 
  • Maier, Karl (2002). This House Has Fallen: Nigeria in Crisis (illustrated, reprint ed.). Westview Press. ISBN 978-0-8133-4045-6.  Unknown parameter |url-access= ignored (help)
  • Lorne Stockman; James Marriott; Andrew Rowell (3 Nov 2005). The Next Gulf: London, Washington and Oil Conflict in Nigeria. Constable & Robinson Ltd. ISBN 978-1-84529-259-1. 
  • Peel, Michael (24 Mar 2011). A Swamp Full of Dollars: Pipelines and Paramilitaries at Nigeria's Oil Frontier (illustrated, reprint ed.). I.B.Tauris. ISBN 978-1-84885-840-4. 

باہرلے جوڑ[سودھو]

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=نائجر_طاس_وچ_تنازع&oldid=560104" توں لیا