نک دیاں بیماریاں
نظام تنفس دے ذرائع وچ نک‘ نرخرہ (Larynx)حلق (Pharynx)ہوا دی نالی (Trachea)سینہ دی جھلی (Pleura)تے پھیپھڑے (Lungs)اہمیت دے حامل نيں تے انہاں وچ ہوا دے آنے جانے دا راستہ سب توں اہم اے۔
نک دی تعریف وچ ایہ کہیا جاسکدا اے کہ ایہ اوہ قوت حس اے جس دے ذریعہ اسيں سونگھدے تے سانس لیندے نيں۔ درحقیقت ناک نوں اک نالی سمجھیا جاندا اے مگر ایہ دو نالیاں وچ منقسم اے۔ یعنی داہنا تے بایاں نتھنا جنہاں وچ اک طرح دی رطوبتی جھلی دا استش ہُندا اے اس وچ بال وی ہُندے نيں جو مضر ذرات نوں اندر جانے توں رکدے نيں۔ تالو دے اُتے ناک دا پیچیدہ نظام اے جتھے غار نما علاقے وچ اردگرد اٹھ جگہاں اُتے اندر توں کھوکھلی مخصوص ہڈیاں نيں جو اکھاں دے اُتے و درمیان دونے رخساراں وچ تے عقبی حصے وچ و اقع نيں۔ چار جوڑیاں وچ ایہ اٹھ خم دار حصے جوف یا Sinusesکہلاندے نيں۔ انہاں وچ ورم آجائے تاں Sinusکی بیماری کہلاندی اے۔ کدی ایسا وی ہُندا اے کہ استر دی جھلی وچ ورم آجاندا اے جس دی وجہ توں بدبو یا خوشبو دے ذرات قوت شامہ دی جھلی تک نئيں پہنچ پاندے تے بو ہونے دے باوجود اس دا ادراک نئيں ہُندا۔ کدی جوف دماغ توں شامہ دی جھلی مل جائے تاں بدبو دار مادہ پیدا ہوجاندا اے جس دی وجہ توں بدبو دار چیز موجود نہ ہُندے ہوئے وی اس دی بو محسوس ہُندی اے۔ ایہ قوت شامہ دا اہم ترین حصہ اے جو دماغ دے سامنے والے حصے توں شروع ہوکے ویہہ باریک شاخاں دے نال ناک دی اندرونی جھلی اُتے ختم ہوجاندا اے۔ اس وچ خرابی پیدا ہوئے جائے تاں قوت شامہ ختم ہوجاندی اے۔
نک[سودھو]
نک دور جدید دی بولی وچ اک ایئرکنڈیشنگ پلانٹ دی حیثیت رکھدی اے جس دا بنیادی کم ایہ وی اے کہ اوہ پھیپھڑیاں نوں گرم‘ مرطوب تے صاف ستھری ہوا فراہم کردی رہے۔ پیدا ہُندے ہی بچہ جدوں پہلی چیخ ماردا اے تاں اس پلازمہ دی کارکردگی شروع ہوجاندی اے۔ ناک جتھے ایئرکنڈیشنگ پلانٹ اے تاں ایہ کھانے پینے دی چیزاں وچ اچھائی‘ برائی‘ خوشبو بدبو وچ حد امتیاز کھچ دیندا اے۔ گویا اک چیک پوسٹ وی اے۔
اس اہم حصے دی بیماریاں[سودھو]
نکسیر پھوٹنا[سودھو]
گرمی دے موسم وچ جوان افراد نوں ایہ شکایت بدن وچ خون دی زیادتی دی وجہ توں اکثر ہوجاندی اے۔ اس مرض وچ نک دیاں رگاں خون نال پر ہوکے پھٹ جاندیاں نيں تے ناک توں خون بہنے لگدا اے۔ بعض دفعہ حرارت جگر تے وبائی بخار تے بچےآں وچ پیٹ دے کیڑے وی اس دے اسباب ہُندے نيں۔ جدوں نکسیر آنے والی ہُندی اے تاں سر وچ گرمی تے خشکی معلوم ہُندی اے۔ ناک دے نتھناں وچ حلق تے سوزش تے بعض دفعہ خارش محسوس ہُندی اے۔ کمزور بچےآں وچ پیٹ وچ کیڑے پڑ جانے دی وجہ توں ہوتو بچہ بار بار ناک نوچکيا اے۔ بعض دفعہ دُھپ وچ چلنے‘ پان چبانے‘ ناک نوں کھجانے‘ چھینک لینے یا زور توں کھنکھارنے توں فوراً نکسیر پھوٹ جاندی اے۔ بعض دفعہ بغیر کِسے حرکت دے ناک وچ سوزش ہوکے نکسیر جاری ہوجاندی اے تے ناک توں خون بہنے لگدا اے ۔تے بعض دفعہ بلد شوگر ہونےکی وجہ توں وی نکسیر پھوٹ پرتی اے۔
جے خون جاری ہوئے جائے تاں ابتدائی طبی امداد دے طور اُتے مریض دے سر اُتے ٹھنڈا پانی ڈالاں اس توں نکسیر بند ہوجاندی اے جے اس عمل توں نکسیر بند نہ ہوئے تاں جنہاں خاتون دی گود وچ لڑکی ہوئے انہاں دا دُدھ پنج قطرے ناک وچ ٹپکانے توں وی خون بند ہوجاندا اے۔
بعد وچ جے ایہ محسوس کرن کہ نکسیر خشکی دی وجہ توں آندی اے تاں روغن کدو سر اُتے لگائاں تے ناک وچ وی ٹپکائاں تے دماغ دی تقویت دے لئی صبح نوں مربا آملہ اک عدد دھوکر چاندی دے ورق وچ لپیٹ کر کھانا وی مفید اے۔ دُھپ وچ زیادہ چلنے پھرنے تے اگ دے پاس بیٹھنے تے لکھنے پڑھنے دے کم توں پرہیز کرن۔
علاج: ٹھنڈی ترکاریاں مثلاً کدو‘ ترئی‘ قرفہ‘ پالک‘ ٹنڈا وغیرہ تنہا یا گوشت دے نال پکا کر دتیاں۔
سونگھنے دی طاقت جاندی رہنا[سودھو]
مریض اس مرض وچ خوشبو تے بدبو وچ تمیز نئيں کر سکدا۔ بعض دفعہ ایہ مرض پیدائشی ہُندا اے جس وچ علاج معالجہ توں کوئی فائدہ نئيں ہُندا۔ کدی نزلہ‘ زکام‘ وچ عرصہ تک مبتلا رہنے توں غلیظ بلغم ناک دی انتہائی گہرائی یعنی قوت شامہ دے عصب دے نیڑے جمع ہوکے قوت شامہ نوں زائل کردیندا اے اس مرض وچ پہلے نزلہ تے زکام دا ہونا۔ سر دی گرانی تے بجھ معلوم ہونا۔ بولنے وچ گنگناہٹ دی آواز معلوم ہونا۔ کدی ناک توں غلیظ رطوبت دا خارج ہونا۔ اکھاں دے پپٹاں اُتے پھڑپھڑاہٹ معلوم ہونا تے مریض دی کِسے چیز نوں سونگھ کر اس دی خوشبو تے بدبو معلوم نہ کرسکنا۔
علاج: اک اِٹ سرخ پکی ہوئی نوں گرم کرکے اس اُتے سرکہ ڈال کر اس دے بخارات نوں سونگاں ۔
نک توں بدبو آنا[سودھو]
اکثر نزلہ تے زکام دے علاج دی بے ترتیبی اس دے بگڑنے دا سبب بندی اے تے ناک بند ہوجاندی اے۔ عورتاں تے بچے تے سرد مزاج والے لوک بہ نسبت گرم مزاجاں دے اس بیماری وچ زیادہ متبلا ہُندے نيں۔ پرانے نزلہ یا زکام دی وجہ توں غلیظ رطوبات ناک دے اندر اکھٹے ہوکے سڑجاندیاں نيں تے جو چیز سونگھی جاندی اے اس دے نال ایہ بدبو مل کے اسنوں خراب کردیندی اے بعض دفعہ ناک اُتے چوٹ لگنے یا زخم ہوجانے تے بعض دفعہ چیچک تے خسرہ دی وجہ توں وی ایہ شکایت پیدا ہوجاندی اے۔ ایہ مرض پرانا ہوئے جائے تاں بعض دفعہ ناک وچ کیڑے پڑ جاندے نيں۔
علاج: کدی ناک توں چھچھڑے نکلدے نيں تے کدی خون آمیز بدبو دار رطوبت خارج ہُندی اے۔ ناک نوں صاف رکھن دن وچ کئی بار ناک وچ پانی ڈال کر ناک نوں دھویا کرن تے روغن کدو یا روغن گل دے چند قطرے ناک وچ ٹپکا دتا کرن۔ یا آب برگ تلسی سبز وچ نمک ملا کے چند قطرے ناک وچ ٹپکانے توں وی مریض ٹھیک ہوجاندا اے۔
چھینکاں زیادہ آنا[سودھو]
اگرچہ کدی کدی چھینک آنا صحت دی علامت سمجھی جاندی اے مگر ایہ شکایت جدوں حد توں زیادہ ہوجاندی اے تاں انسان نوں بجائے فائدے دے طرح طرح دے مصائب وچ مبتلا کردیندی نيں۔ بعض دفعہ دُھپ وچ چلنے یا گرد غبار یا تیز تمباکو یا مرچ وغیرہ دی دھانس ناک وچ چلی جانے توں بار بار چھینکاں آندیاں نيں تے بعض دفعہ تیز قسم دی رطوگل کيتی وجہ توں اندرونی جھلی وچ خراش پیدا ہوجاندی اے جس دی وجہ توں بے اختیار چھینکاں آنا شروع ہوجاندی نيں۔ جدوں چھینکاں بار بار آئیاں تے ناک وچ سوزش ہوئے تے تکلیف معلوم ہوئے تاں ناک نوں اچھی طرح توں صاف کرکے روغن گل دے چند قطرے ناک وچ ٹپکائاں تے جے دُھپ وچ چلنے دی وجہ توں ہوئے تاں آپ سرد غسل کرن۔
علاج: گردو غبار تے دُھپ وچ چلنے پھرنے توں تے تیز چیزاں مثلاً مرچ‘ تمباکو وغیرہ دی دھانس توں بچے ں نزلہ ہوئے تاں سردپانی نال غسل نہ کرن۔ سانچہ:غیر گٹھ بند