Jump to content

وادی گولاغمولی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
وادئ گولاغمولی
کوہِ غذر
ٹیرو
وادئ گولاغمولی is located in پاکستان
وادئ گولاغمولی
وادئ گولاغمولی
Location in Pakistan
مقامضلع غذر، گلگت بلتستان، پاکستان
متناسقات36°09′26″N 72°44′17″E / 36.1573309°N 72.7381°E / 36.1573309; 72.7381متناسقات: 36°09′26″N 72°44′17″E / 36.1573309°N 72.7381°E / 36.1573309; 72.7381
قسمسیاحتی مقام
بنیادی داخلی بہاودریائے غذر
طاس ملکاںپاکستان
انتظامی ایجنسیگلگت بلتستان
آبادیاںگولاغمولی، گولاغتوری، ٹیرو، ہندارپ، ہرکوش، بارست، ترچ، شاہی مل

وادی گولاغمولی (وادی پھنڈر یا کوہ غذر) یا وادی شہدا یا شندور وادی غذر بالا وچ اک  پہاڑی وادی دا ناں ا‏‏ے۔ ایہ وادی چترال تو‏ں مشرق  کی طرف شندور تو‏ں شروع ہُندی اے تے پھنڈر تک جا دے ختم ہوجاندی ا‏‏ے۔ اس دے جنوب وچ وادی سوات واقع اے جو ہندارپ نالہ تو‏ں جڑی ہوئی ا‏‏ے۔ وادی گولاغمولی چترال تو‏ں بلند و بالا پہاڑی سلسلےآں دے ذریعے تو‏ں وکھ ہُندی ا‏‏ے۔ جے کوئی گلگت تو‏ں اس وادی د‏‏ی سیر نو‏‏ں نکلے تاں اسنو‏ں گلگت شہر تو‏ں مغرب د‏‏ی طرف قریباََ 150 کلو میٹر دا فاصلہ طے کرنا پئے گا۔ گوپس دے مقام اُتے اک روڈ شمال د‏‏ی طرف یاسین نو‏‏ں جاندی اے جدو‏ں کہ دوسری وڈی شاہراہ مغرب د‏‏ی طرف وادی گولاغمولی، وادی پھنڈر دے نال وادی شندور د‏‏ی طرف نکلدی ا‏‏ے۔

تریخ

[سودھو]

وادی گولاغمولی دا ضلع غذر د‏‏ی تریخ وچ اک کلیدی کردار رہیا ا‏‏ے۔ ماضی بعید تے ماضی نیڑے وچ ایتھ‏ے دے بزرگاں نے نہ صرف ضلع غذر دے لئی بلکہ پورے گلگت بلتستان دے لئی بے مثل قربانیاں دتی نيں۔ ایہ وادی پہلے تحصیل گوپس دے حدود وچ آندی سی ہن تحصیل پھنڈر بن جانے دے بعد ایہ اس تحصیل د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے خوبصورت وادی ا‏‏ے۔ اس وادی وچ کئی بزرگاں نے ناں پیدا کیتے۔  اس وادی دے لوکاں وچ نرمی، حلیمی تے سخنوری مشہور ا‏‏ے۔ 1973ء دے ایف سی آر دے خاتمے دے بعد ایتھ‏ے دے مقامی راجاواں دا اثر و رسوخ وی ختم ہوئے گیا۔ ایتھ‏ے دا آخری مقامی حکمران نیت قبول حیات کاکاخیل ثابت ہويا۔ انہاں حکمراناں نے ماضی وچ جنگ آزادی تو‏ں لےک‏ے گلگت بلتستان د‏‏ی آزادی تک کافی قربانیاں دتی نيں۔

Golaghmuli وادی گیا سی د‏‏ی اسٹریٹجک اہمیت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی طرف جاندا اے کرنے دے لئی اک اعلیٰ پہاڑ نو‏‏ں منتقل کرنے دے لئی، Laspur وچ وادی چترال دے ذریعے شندور دے سب تو‏ں اُتے تے اس دے بعد دے لئی Mastuj. اک گیٹ وے دے د‏‏ی منظوری Dadaili پاس وچ Handarap Nallah جاندا اے جس وچ سوات دے ضلع۔

دیہات

[سودھو]

گولاغمولی، گولاغتوری، ہیرکوش، شاہی مال، ترچ، کھوناندھ، جیکاناندھ، ہندارپ، علی آباد، ٹیرو، باہچ، ہیلدی، بارست، پھنڈر دے کافی جگے شامل نيں۔

بولی

[سودھو]

لوک کھوار زبان کو مقامی بولی دے طور اُتے استعمال کردے نيں۔ جو صرف اک ہی بولی بولی جاندی نيں۔ اُتے لوکاں نو‏‏ں  شینا, اردو تے انگریزی زبان ماں وی عبور حاصل ا‏‏ے۔

مذہب

[سودھو]

اسلام ہی ایتھ‏ے دا  واحد مذہب اے . زیادہ تر لوکاں دا تعلق  اسماعیلی تے سنی فرقےآں تو‏ں اے . ایتھ‏ے د‏‏ی آبادی دا 65 فیصد حصہ اسماعیلاں اُتے مشتمل اے جدو‏ں کہ باقی لوک سنی مسلک نال تعلق رکھدے نيں۔

آب و ہو‏‏ا

[سودھو]

گولاغمولی وادی د‏‏ی آب و ہو‏‏ا مقامی ہی سمجھی جاندی ا‏‏ے۔  اک سال دے دوران بارش دا سیزن مارچ تو‏ں جون تک ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ جنوری تو‏ں مارچ تک سخت برف پڑدی ا‏‏ے۔  Köppen-گائیکر کے مطابق ایتھ‏ے دا اوسط درجہ حرارت 19.6 درجہ سنٹی گریڈ جدو‏ں کہ سال وچ اوسط بارش 429 ملی میٹر ا‏‏ے۔

وادی گولاغمولی دا موسم
مہینا جنوری فروری مارچ اپریل مئی جون جولائی اگست ستمبر اکتوبر نومبر دسمبر سال
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 8.3
(46.9)
9.5
(49.1)
14.9
(58.8)
21.0
(69.8)
25.6
(78.1)
31.8
(89.2)
32.8
(91)
32.0
(89.6)
28.7
(83.7)
23.7
(74.7)
17.4
(63.3)
10.9
(51.6)
۳۲.۸
(۹۱)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 4.1
(39.4)
5.0
(41)
9.8
(49.6)
15.3
(59.5)
19.4
(66.9)
24.9
(76.8)
26.1
(79)
25.4
(77.7)
21.9
(71.4)
17.0
(62.6)
11.5
(52.7)
6.5
(43.7)
۲۶.۱
(۷۹)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 0.0
(32)
0.6
(33.1)
4.8
(40.6)
9.7
(49.5)
13.3
(55.9)
18.0
(64.4)
19.5
(67.1)
18.8
(65.8)
15.2
(59.4)
10.3
(50.5)
5.6
(42.1)
2.1
(35.8)
۱۱.۴
(۵۲.۵)
مینہہ م م (انچ) 69
(2.72)
99
(3.9)
146
(5.75)
139
(5.47)
69
(2.72)
22
(0.87)
52
(2.05)
56
(2.2)
40
(1.57)
31
(1.22)
26
(1.02)
51
(2.01)
۸۰۰
(۳۱.۵)
جتھوں لیا: Climate-Data.org[۱]

قبیلے

[سودھو]

اس وادی وچ مختلف قسم دے قوم قبیلے آباد نيں انہاں وچو‏ں بیشتر ایتھ‏ے دے پشتنی باشندے نيں جدو‏ں کہ دوسرے علاقےآں تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے ایتھ‏ے آنے والےآں د‏‏ی وی خاصی تعداد ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے مشہور قوم قبیلے درج زیل نيں:

  • کاکاخیل (قبیلہ) کے لوک گلوغ مولی، پھنڈر ٹیرو بارست، پینگل، شمرن الغرض پورے ضلعے وچ آباد نيں۔
  • چوروٹے گولاغتوری تے ٹیرو وچ آباد نيں۔
  • شوکھائے ہیاں دے پشتنی باشندے نيں جنہاں د‏‏ی تریخ کافی پرانی ا‏‏ے۔
  • شومورے
  • راجا
  • موکھے ہندارپ وچ مقیم نيں
  • کھونے
  •  جیکانے
  • ماشولے تے بڈورے ٹیرو وچ آباد نيں

گزرگاہاں

[سودھو]

ایتھ‏ے دے دو گزرگاہاں مشہور نيں انہاں وچو‏ں پہلا درۂ شندور تے دوسرا درۂ ڈاڈائلی (ڈاڈاریلی)۔ انہاں دے علاوہ چمرکھن آن، نغلاچو داہار، غوٹ بر آن تے چھاشی نالے د‏‏ی گزرگاہاں شامل نيں۔

جھلیاں

[سودھو]

ضلع غذر د‏‏ی زیادہ تر جھلیاں اس وادی وچ واقع نيں۔ انہاں جھیلاں ہی د‏‏ی وجہ تو‏ں پورے ضلعے نو‏‏ں جھیلاں دا ضلع کہیا جاندا ا‏‏ے۔ گولاغمولی وچ واقع جھلیاں درج زیل نيں۔

  • کھوکش لنگر باہا جھیل [۲]
  • شندور جھیل [۳]
  • ہندارپ جھیل
  • باریچ جھیل یہ مصنوعی جھیل  نما تالاب اے جو نومبر وچ سُک جاندا اے ۔
  • کنیسو ٹیکوجھیل 1
  • کنیسو ٹیکو جھیل 2
  • شاہی مال جھیل

باہرلے جوڑ

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. Shandul Weather – AccuWeather Forecast for Sistan and Baluchestan Iran
  2. http://mygolaghmuli.com/baha-lake-ghizer-gilgit-baltistan-pakistan/
  3. «Archive copy». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.