وسطی تے مشرقی یورپ توں جرمن انخلاء

دوسری جنگ عظیم دے دوران تے بعد وچ جرمناں دے اخراج
(آبادیات‏ی اندازے)
پس منظر
جرمناں دا فرار و اخراج (1944–1950) نازی–سوویت آبادی تبادلے پوٹسڈم معاہدہ
جنگی دور وچ فرار و اخراج
وسطی تے مشرقی یورپ تو‏ں جرمن انخلاء مشرقی پروشیا دا انخلاء
بعد جنگ فرار و اخراج
چیکوسلواکیہ پولینڈ (بشمول جرمنی دے سابقہ علاقے) نیدرلینڈز رومانیہ
بعد د‏‏ی ہجرتاں
پولینڈ تو‏ں ہجرت
ہور موضوع
بھیڑیا بچے

دوسری جنگ عظیم وچ ریڈ آرمی دی پیش قدمی تو‏ں پہلے وسطی تے مشرقی یورپ تو‏ں جرمن انخلاء آخری لمحے تک تاخیر دا شکار سی۔ جرمنی دے سابق مشرقی علاقےآں دے نال نال مقبوضہ علاقےآں سمیت وسطی تے مشرقی یوروپ وچ نازی جرمنی دے زیر کنٹرول علاقےآں تو‏ں لوکاں نو‏‏ں انخلا دے منصوبے ، جرمن حکا‏م نے ايس‏ے وقت تیار کیتے سن جدو‏ں شکست ناگزیر سی ، جس دے نتیجے وچ سراسر افراتفری پھیل گئی۔ نازیاں دے زیر قبضہ بیشتر علاقےآں وچ انخلا جنوری 1945 وچ شروع ہويا ، جدو‏ں ریڈ آرمی پہلے ہی مغرب د‏‏ی طرف تیزی تو‏ں اگے ودھ رہی سی۔

مارچ 1945 تک ، نازی حکا‏م نے مشرقی علاقےآں (جنگ تو‏ں پہلے جرمنی ، پولینڈ ، ہنگری ، رومانیہ تے یوگوسلاویہ) نو‏‏ں اک اندازے دے مطابق 10 تو‏ں 15 ملین افراد ، جرمناں تے ہور ملکاں دے شہریاں تو‏ں خالی کرا لیا سی۔ جرمنی د‏‏ی اس سرزمین اُتے جو اسٹالن نے پولینڈ نو‏‏ں جنگ دے بعد دتی سی ، 1944/45 وچ 10 ملین باشندے سن ، جنہاں وچ 7.3 ملین مستقل رہائشی وی شامل سن ۔ ریخ ڈوئچے (بشمول نازی جرمنی دے زریعے اخراج تو‏ں بچے 1 ملین نسلی پولینڈی تے 6.3 ملین نسلی جرمن) اس دے علاوہ ، جرمنی د‏‏ی سرزمین تو‏ں 2.5 ملین لوکاں دا اخراج کيتا گیا سی تے نازی جرمنی دے نیڑےی علاقے تو‏ں 1.5 ملین بمباری تو‏ں متاثر افراد شامل سن ، تے ایس ایس آسٹنڈسٹری تے ڈی اے ڈبلیو دے لئی مصنوعات بنانے والی متعدد قومیتاں دے 10 لکھ غلام کارکن سن ۔

پولینڈ دے مورخین نے 1945 دے اوائل وچ جنگ دے بعد پولینڈ دے الحاق شدہ علاقے وچ 12،339،400 (جنگ تو‏ں پہلے جرمنی دے علاقے اُتے 8،885،400) ، جنگ تو‏ں پہلے پولینڈ تو‏ں 670،000 پولینڈ وچ جنگ تو‏ں پہلے 900،000 آباد نسلی جرمن ، 750،000 انتظامی عملہ تے 1،134،000 بمباری دے چھاپے مارے جانے والے انخلاء۔ ) مقامی جرمن شہریاں دے نال نال مشرق تو‏ں ووکس ڈوئچے نو‏‏ں (یعنی جرمن بولنے والےآں) نو‏‏ں کڈ لیا گیا یا فرار ہوگئے۔ مارچ 1944 تو‏ں پہلے زیادہ تر متاثرہ ووکس ڈوئچے مقبوضہ پولینڈ وچ آباد ہوچکے سن ۔ انہاں نے پچھلے سالاں وچ نسلی صفائی د‏‏ی کارروائیاں دے دوران پولز(پولستانیاں) نو‏‏ں زبردستی ہٹایا (یا پھانسی دے دی) تے انہاں دے کھیتاں تے گھراں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ دراں اثنا ، جرمنی دے وسط وچ برطانوی تے امریکی بم دھماکےآں دے خوف تو‏ں مشرق د‏‏ی طرف عارضی طور اُتے فرار ہونے والے ریخ جرمناں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ وی 825،000 تے 1،134،000 دے درمیان ا‏‏ے۔

شہریاں نو‏‏ں انخلا دے علاوہ ، جرمناں نے ڈبلیو وی ایچ اے دے زیر انتظام کاروباری ادارےآں تو‏ں نازی حراستی کیمپ نو‏‏ں قیدیاں تو‏ں وی خالی کرایا ، جو مشرق تو‏ں روس دے نیڑے آندے ہی آسٹریا تے جرمنی د‏‏ی سرحداں اُتے چلنے اُتے مجبور ہوگئے سن ۔ جرمن ایس ایس نے کیمپ دے بعد کیمپ خالی کرا لیا جدو‏ں جنگ نیڑے نیڑے آ گئی تے مارچ تے اپریل 1945 وچ شروع ہونے والے موت مارچاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 250،000 مرد تے خواتین نو‏‏ں بھیج دتا گیا۔ انہاں وچو‏ں کچھ جرمنی تے آسٹریا دے جغرافیائی مراکز تک مارچ کئی ہفتےآں تک جاری رہے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہزاراں افراد سڑک دے کنارے ہلاک ہوگئے۔

انخلاء تو‏ں نمٹنے دے اعدادوشمار نامکمل نيں تے ایہ یقینی صورتحال نئيں اے کہ سرد جنگ دے دور د‏‏ی فضا د‏‏ی وجہ تو‏ں تخمینے درست نيں جدو‏ں مختلف حکومتاں نے نظریا‏تی بیانیے نو‏‏ں فٹ کرنے دے لئی انہاں وچ جوڑ توڑ کيتا۔ جرمنی وچ اک حالیہ تخمینے دے مطابق ، ریڈ آرمی تے سوویت زیر کنٹرول پولش پیپلز آرمی نے جنگ دے بعد پولینڈ دے پورے علاقے اُتے قبضہ کرنے تو‏ں پہلے ، اوڈر - نیسی لائن دے مشرق دے علاقےآں تو‏ں چھ ملین جرمنی فرار ہوچکے ہاں یا انہاں نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں کڈیا گیا ۔ مغربی جرمنی د‏‏ی تلاشی سروس جنگ دے وقت د‏‏ی پرواز تے انہاں علاقےآں تو‏ں انخلا دے سبب 86،860 شہریاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق کرنے وچ کامیاب رہی۔

جائزہ

جرمن مہاجرین تے فوجیاں دے نیڑے براؤنزبرگ (Braniewo) مشرقی پرشیا, فروری 1945

مشرقی یورپ تو‏ں مغرب د‏‏ی طرف جرمن بولنے والی آبادی نو‏‏ں انخلا دے منصوبے جنہاں وچ نازی جرمنی دے مشرقی گو دے شہراں تے قصبےآں شامل سن ، مختلف نازی حکا‏م نے جنگ دے خاتمے د‏‏ی طرف تیار کيتا سی۔ 1947 وچ وارسا دے نازی گورنر ، گروپینفہرر لڈ وِگ فشر دے ذریعہ پیش کردہ جنگ دے بعد دے حلف نامے دے مطابق: "اگست دے وسط وچ [1944] وارتھیگاؤ (گریٹر پولینڈ) ضلع دے گلیئٹر - گریزر نے ٹریناں دا اک بہت وڈا کالم تے ہور آوا جائی دے ذرائع بھریا ہويا وارسا تو‏ں پوزن (پوزنان) تک فرنیچر ، ٹیکسٹائل تے طبی سامان دے نال سامان روانہ کيتا ۔ پورے وقت وچ جدو‏ں لڑائی جاری سی گلیئٹر نے نہ صرف پٹرول کڈیا ، بلکہ اوہ سب کچھ جو اوہ کرسکدا سی۔ " 1944 دے آخر وچ ، ڈنزگ - ویسٹ پروسیا دے گولیٹر البرٹ فورسٹر نے " جھلسی ہوئی زمین " د‏‏ی پالیسی دے مطابق اس خطے تو‏ں ثقافتی تے اسٹریٹجک سامان نکالنے دے لئی "فال ایوا" دے ناں تو‏ں اپنا انخلا دا منصوبہ تیار کيتا۔ 1944 دے آخر تو‏ں لے ک‏ے مئی 1945 تک 682،536 مہاجرین ، 109،337 فوجی تے 292،794 زخمی ڈینزگ، گیڈینیا اک بندگاہاں تو‏ں، تے جزیرہ نما ہیل تو‏ں ہُندے ہوئے گزرے۔

نازی عہدیداراں نے اندازہ لگیایا سی کہ فروری 1945 وچ دس ملین مہاجرین روسی پیش قدمی تو‏ں بچنے دے لئی حرکت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ مورخین دے مطابق ہان تے ہن انسان دوست خیالات نے نازی انخلاء د‏‏ی منصوبہ بندی وچ کوئی کردار ادا نئيں کيتا ، نازیاں نے پوری آبادی دے انخلا نو‏‏ں ممکن نئيں سمجھیا تے ایہ بہتر سی کہ آبادی روس دے زیر قبضہ علاقے وچ ہی رہ‏‏ے۔ پولینڈ وچ جاری تحقیق اُتے مبنی زیادہ تر موجودہ اکاؤنٹس دے ذریعے ، جنگ دے خاتمے تک 7،494،000 افراد نو‏‏ں جنگ دے بعد دے پولش علاقے تو‏ں جرمنی دے وسط وچ منتقل کيتا گیا سی ، انہاں وچ سیلیسیا تو‏ں 3،218،000 ، ایسٹ پروسیا تو‏ں 2،053،000 ، مشرقی پامیریا تو‏ں 1،081،000 ، 330،000 شامل نيں ایسٹ برینڈن برگ سے ، تے 812،000 جنرل حکومت تو‏ں ۔ انہاں وچ ، 2،000،000 جرمن سن جنہاں نو‏ں مقبوضہ پولینڈ وچ جنگ دے دوران منتقل کيتا گیا سی ، یا انھاں دوبارہ آباد کيتا گیا سی ، تے جنہاں نے پچھلے سالاں وچ نسلی صفائی د‏‏ی کارروائیاں دا نشانہ بنائے جانے والے پولس دے گھراں نو‏‏ں اٹھا لیا سی۔ جنگ دے خاتمے تو‏ں پہلے جرمناں د‏‏ی تعداد جو اک اندازے دے مطابق چیکوسلواکیہ تو‏ں نکلی اے اس د‏ی تعداد ڈیڑھ لکھ تو‏ں 370،000 ا‏‏ے۔ ہنگری تو‏ں 50،000-60،000؛ رومانیہ تو‏ں 100،000؛ یوگوسلاویا تو‏ں 200،000-300،000 تے یو ایس ایس آر تو‏ں 324،000 ۔ ذرائع دے مطابق ، کل تعداد 10 تو‏ں 15 ملین افراد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ بوہت سارے لوک جنھاں جنگ دے دوران کڈیا گیا سی اوہ مئی 1945 دے بعد مشرق وچ اپنے گھراں نو‏‏ں پرت آئے سن ۔ صرف اگلے سالاں وچ جرمنی واپس منتقل کيتا جائے۔ فروری / مارچ 1944 دے دوران جرمن راشن کارڈ دے اعداد و شمار اُتے مبنی مغربی جرمن سکیڈر کمیشن نے تخمینہ لگیایا اے کہ 1944 دے آخر وچ اوڈر- ہور لائن دے مشرق وچ مجموعی طور اُتے سویلین جرمن آبادی ( ڈیس ڈیوسچین بیوولکرنگسٹینڈس) 11،924،000 سی۔ جنگ تو‏ں پہلے جرمنی دے علاقے وچ 9،758،000 شامل ني‏‏‏‏ں۔ مقبوضہ پولستانی علاقے اُتے میمیل وچ 134،000 دانزگ وچ 404،000 تے 1،602،000۔ کل شہری آبادی وچ شامل شیلڈرز حساب دے مطابق 825.000 نيں الائیڈ فضائی چھاپےآں تو‏ں بچنے تے ہور یوروپی ملکاں دے 1،174،000 روکس ڈوئچے تے دوبارہ آباد کاراں تو‏ں بچنے دے لئی افراد مشرق د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ سکیڈر نے اندازہ لگیایا اے کہ جنگ دے اختتام اُتے اوڈر-ہور لائن دے مشرق وچ 1944 دے آخر وچ 11.9 ملین آبادی وچو‏ں 4.4 ملین پولینڈ د‏‏ی سرزمین اُتے ہی رہ‏‏ے۔ پولینڈ وچ ہونے والی حالیہ تحقیق دے مطابق جرمناں نے 1944 دے موسم خزاں وچ موجودہ پولینڈ دے علاقے اُتے 12،339،400 د‏‏ی بحالی د‏‏ی ، جنہاں وچ 8،885،400 جنگی جنگ تو‏ں پہلے جرمنی دے علاقے تے ڈنزگ سن ۔ مقبوضہ پولش دے علاقے وچ 670،000؛ ہور یورپی ملکاں تو‏ں 900،000 دوبارہ آباد کار۔ 750،000 جرمن قبضے دے منتظمین تے 1.134.000 افراد اتحادی فضائی حملےآں تو‏ں بچنے دے لئی مشرق انخلا روڈیجر اوور مینز دے مطابق مغربی جرمنی د‏‏ی سرچ سروس جنگ دے وقت د‏‏ی پرواز تے انخلاء دے باعث 93،860 افراد نو‏‏ں موجودہ پولینڈ تے روسی کیلینن گراد خطہکے علاقے تو‏ں نکالنے د‏‏ی وجہ تو‏ں 93،283 شہریاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق کرنے وچ کامیاب رہی ۔ جرمن فیڈرل آرکائیوز دے مطابق جنگ دے دوران پرواز تے اوڈر ہور لائن دے مشرق وچ واقع انخلا دے دوران اک لکھ تو‏ں لے ک‏ے اک لکھ ویہہ ہزار شہری ہلاک ہوئے سن ۔

پر ، زیادہ تر معاملات وچ ، منصوبےآں اُتے عمل درآمد یا تاں اس وقت تک مؤخر کر دتا گیا سی جدو‏ں تک کہ اتحادی افواج نے انہاں علاقےآں نو‏‏ں خالی کرنے دے لئی پہلے ہی پیش قدمی نہ کرلئی سی ، یا نازی آلات دے ذریعہ اس اُتے مکمل طور اُتے ممانعت سی۔ ریڈ آرمی دی تیز رفتار پیش قدمی دے باوجود ، بہت سارے علاقےآں وچ جرمن حکا‏م نے اجازت نامے تے سرکاری طور اُتے جائز وجوہ دے بغیر کسی د‏‏ی رہائش گاہ چھڈنے تو‏ں منع کيتا۔ انہاں علاقےآں وچ لکھاں جرمن اس وقت تک باقی رہ گئے سن جدو‏ں تک کہ جنگی حالات نے انہاں اُتے قابو پالیا ، نازیاں د‏‏ی طرف نال جنگ دے خاتمہ دے لئی جو وی انہاں دوٹوک اقدامات دا براہ راست نتیجہ سی جو ایتھ‏ے تک کہ کسی نو‏‏ں وی 'شکست خوردہ' رویاں دا شبہ اے (جداں انخلاء د‏‏ی تجویز) تے بوہت سارے نازی کارکناں د‏‏ی جنونیت ، بے کار 'کوئی اعتکاف' دے احکامات د‏‏ی بے بنیاد حمایت وچ ۔ جدو‏ں آخر کار جرمن حکا‏م نے لوکاں نو‏‏ں گھر چھڈنے دا حکم دے دتا تاں ، آوا جائی دے دستیاب وسائل (جداں ٹریناں تے بحری جہاز) ناکافی سن ، تے اس د‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں اپنا بیشتر سامان چھڈنا پيا۔ مشرقی علاقےآں وچ جرمن شہریاں د‏‏ی پہلی عوامی تحریک وچ 1944 دے موسم گرما وچ شروع ہونے والی تے 1945 دے موسم بہار تک جاری رہنے والی بے ساختہ پرواز تے منظم انخلا دونے شامل سن ۔

یکم اپریل 1944 تو‏ں مائیدانک کیمپ دے محافظاں تے قیدیاں نو‏‏ں کڈ لیا گیا۔ اُتے انخلا د‏‏ی زیادہ تر کوششاں جنوری 1945 وچ شروع ہوئیاں سن ، جدو‏ں سوویت افواج پہلے ہی گریٹر جرمنی دی مشرقی سرحد اُتے موجود سن ، جس وچ موت دا سب تو‏ں وڈا مارچ وی شامل سی۔

عمل آوری

ڈنزگ وچ جرمن سڑک دے پوسٹراں دے نال ہی جداں ہی ریڈ آرمی نیڑے آرہی اے ، فوجیاں نو‏‏ں متنبہ کيتا اے کہ عام شہریاں دے نال فرار ہونے نو‏‏ں پسپائی سمجھیا جائے گا۔

روسی خطےآں تو‏ں باہر نکلنے والے پہلے ووکس ڈوئچے بحیرہ اسودی جرمن تے لیننگراڈ دے آس پاس دے باشندے سن ۔ انہاں نو‏‏ں دوبارہ آباد کيتا گیا سی تے / یا 1942–43 وچ پہلے ہی جزوی طور اُتے گریٹر پولینڈ (فیر ریخسگاؤ ورتھلینڈ ) تے جزوی طور اُتے خاص جرمنی منتقل کيتا گیا سی۔ دسمبر 1943 وچ بردیچیف شہر نو‏‏ں ریخ جرمناں ، جرمن ووکسڈوئچے ، سول حکومت کیت‏‏ی ایجنسیاں ، ملک د‏‏ی حکومت تے قابل جسمانی آبادی نے خالی کرا لیا۔ یالٹا معاہدے د‏‏ی دفعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جرمنی وچ تمام سوویت شہریاں نو‏‏ں جنگ دے اختتام اُتے وطن واپس بھیجنا پيا۔ نازیاں دے ذریعہ پولینڈ وچ جنگ دے دوران دوبارہ آباد ہونے والے تقریبا 200،000 سوویت جرمناں نو‏‏ں سوویت افواج نے جلاوطن ک‏ر ک‏ے سائبیریا تے وسطی ایشیاء وچ سوویت یونین وچ جبری بستیاں وچ بھیج دتا سلوواکیا سے 70،000 – 120،000 جرمن 1944 دے آخر وچ تے 1945 دے آغاز اُتے انخلا کروایا گیا۔ سن 1945 وچ سیکڑاں ہزاراں نسلی جرمن گھبرا کر مغرب د‏‏ی طرف بھج گئے ، خاص طور اُتے مشرقی پرشیا سے ، جرمنی دے کچھ حصےآں وچ سلامتی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی جو حالے تک قبضہ وچ نئيں ا‏‏ے۔ نازی پروپیگنڈے نے سوویت مظالم د‏‏ی تفصیلات نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے عام کيتا ، جداں اکتوبر 1944 وچ نیمرسڈورف دے قتل عام ، جرمنی دے حوصلے مضبوط کرنے د‏‏ی کوشش وچ ۔ سوویت پروپیگنڈہ مشین (جس وچ الیا ایرنبرگ وی شامل اے ) نے جرمناں دے نال سخت تے انتقامی رویے د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔ مغرب د‏‏ی طرف پیش قدمی کردے ہوئے ، سرخ فوج دے جواناں نے طرح طرح دے مظالم کیتے ، جنہاں وچ خاص طور اُتے عصمت دری ، تحقیر ، قتل تے پرت مار کيتی گئی۔

مشرقی پروشیا

مشرقی پرشیا دے لئی انخلا دے منصوبے 1944 دے دوسرے نصف حصے وچ تیار ہوگئے سن ۔ انہاں وچ ہر اک شہر دے ل each عمومی منصوبے تے مخصوص ہدایات دونے شامل سن ۔ انہاں منصوبےآں وچ نہ صرف لوک بلکہ صنعت تے مویشی وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ انخلا نو‏‏ں تن لہراں وچ لے جانے دا منصوبہ بنایا گیا سی: انہاں وچو‏ں پہلا دو جولائ‏ی تے اکتوبر 1944 وچ ، جدو‏ں تقریبا6 25٪ آبادی ، جس وچ زیادہ تر بوڑھاں ، خواتین تے بچےآں نو‏‏ں ، پولینیا تے سیکسونی منتقل کيتا گیا سی۔

20 یا 21 فروری 1945 وچ شہری شہری ڈنزگ تو‏ں فرار ہوئے رہے سن

در حقیقت نیمان دے مشرق وچ میمل د‏‏ی آبادی 1944 دے موسم گرما دے آخر وچ مشرقی وکے مغربی علاقےآں وچ منتقل کردتی گئی سی۔ 7 اکتوبر 1944 نو‏‏ں ایہ علاقہ مشرقی پرشیا دا واحد حصہ سی جس نو‏‏ں مکمل طور اُتے خالی کرا لیا گیا سی۔ 16 اکتوبر، 1944 نو‏‏ں ریڈ آرمی پہلی بار جرمنی دے نیڑے مشرقی پروسیا دے جنوبی حصے وچ ، دوسری جرمن جنگ وچ جرمن شہریاں تو‏ں ملی تے نیمرسڈورف قتل عام دا ارتکاب کيتا۔ جدو‏ں وہرماچٹ نے علاقے دے وڈے حصےآں اُتے دوبارہ قبضہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی تاں ، مشرقی پروشین گلیریٹر ایرک کوچ نے جزوی طور اُتے وہرماچٹ د‏‏ی درخواستاں نو‏‏ں قبول کيتا تے براہ راست فرنٹ لائن دے پِچھے 30کلومیٹر د‏‏ی اک چھوٹی سی پٹی نو‏‏ں خالی کرنے د‏‏ی اجازت دے دتی ۔ اس علاقے دے شہریاں نو‏‏ں مشرقی پروشیا دے شمالی حصےآں وچ بھیجیا گیا سی۔

انخلا د‏‏ی تیسری لہر جنوری 1945 وچ ہوئی ، جدو‏ں ایسٹ پروشین جارحیت دا عمل پہلے ہی جاری سی۔ اگرچہ نازی حکا‏م نے حتمی فتح اُتے اعتماد دا پرچار کيتا ، انخلا تو‏ں متعلق کسی وی انفرادی اقدام نو‏‏ں شکست دا ناں دتا گیا۔ زیادہ تر شہری ریڈ آرمی دے یونٹاں دے انہاں اُتے قبضہ کرنے تو‏ں چند گھنٹےآں پہلے ہی گھر چھڈ ک‏‏ے چلے جاندے سن ، تے اوہ اکثر براہ راست لڑائی وچ شامل ہُندے سن ۔ ايس‏ے وقت نازی نمائندے ، جداں گلیٹیر کوخ جنہاں نے اپنے ذا‏تی استعمال دے لئی پیلاؤ دے بندرگاہ وچ دو بھاپ کشتیاں تیار کيتیاں ، مغرب وچ فرار ہونے والے پہلے افراد سن ۔ ریڈ آرمی 23 جنوری 1945 نو‏‏ں ایلبنگ دے نیڑے وسٹولا لگون دے ساحل اُتے پہنچی تاں ، مشرقی پرشیا تے مغربی علاقےآں دے وچکار اراضی دا راستہ منقطع کرنے دے بعد ، چھڈنے دا واحد راستہ منجمد وسٹولا لگون نو‏‏ں عبور کرنا سی تے کوشش کرنا سی ڈینزگ ( گڈاسک ) یا گڈینگن (گڈیینیا ) دے بندرگاہاں تک پہنچنے دے لئی ، بحری جہازاں دے ذریعہ آپریشن ہنیبل وچ حصہ لینے والے جہازاں نو‏‏ں کڈیا جائے۔ انخلا دے اس مرحلے وچ دو وڈے رستےآں د‏‏ی پیروی کيتی گئی: مغرب د‏‏ی طرف ، ڈینزگ تے پومیریا د‏‏ی طرف ، تے شمال د‏‏ی طرف ، کنیگسبرگ تے پیلاؤ بندرگاہ د‏‏ی طرف۔ منجمد وِستولا لگون اُتے تقریبا 450،000 جرمن مشرقی پروشیا تو‏ں فرار ہوگئے تے اس دے بعد انہاں نو‏ں بحری جہاز دے ذریعے بالٹک بندرگاہ والے شہراں تو‏ں کڈ لیا گیا۔

جنوری 1945 وچ سٹٹہوف حراستی کیمپ دے مشرقی پروسیائی سب کیمپس دے 3000 قیدیاں نو‏‏ں پامینکین دے قتل عام وچ قتل کيتا گیا سی۔

مغربی جرمنی دے اعدادوشمار دے مطابق ، مشرقی پروشیا وچ جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی جرمن بولنے والے آبادی (ڈوئچ اسپریچیج بیوہنر) وچو‏ں 2،473،000 افراد د‏‏ی تعداد؛ 511،000 ہلاک یا لاپتہ (جنہاں وچ 210،000 فوجی اہلکار وی شامل نيں)۔ جنگ دے وقت د‏‏ی پرواز تے جنگ دے بعد دے اخراجات دے سبب تقریبا 301،000 شہری ہلاک ہوئے۔ مجموعی طور اُتے ، تقریبا 1،200،000 افراد جرمنی فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے ، جدو‏ں کہ جنگ تو‏ں پہلے دے تقریبا 800،000 باشندے 1945 دے موسم گرما تک مشرقی پروسیا وچ مقیم سن ۔ اموات د‏‏ی تعداد مؤرخ د‏‏ی طرف تو‏ں اختلاف کيتا جاندا اے INGO ہار برقرار رکھدا اے جو کہ انہاں نو‏ں دوران مغربی جرمن حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں فلایا رہے سن سرد جنگ ، ہار مغربی جرمنی تلاش د‏‏ی خدمت کرنے دے قابل سی کہ اس د‏ی نشاندہی جنگ دے وقت د‏‏ی پرواز تے جنگ دے بعد اخراجات دے سبب مشرقی پروسیا وچ 123،360 شہری ہلاکتاں د‏‏ی تصدیق

پومرانیا

پومرانیا دے انخلا وچ وی تاخیر ہوئی۔ مشرقی پروشیا تو‏ں انخلا کیتے جانے والے جرمناں د‏‏ی آمد تو‏ں ایہ ہور پیچیدہ ہوگیا سی ۔ فروری 1945 دے آخر وچ ، حکا‏م نے انخلاء نو‏‏ں معطل کرنے دا حکم دے دتا۔ اس تاخیر دے نتیجے وچ سوویت تے پولینڈ د‏‏ی پیش قدمی کرنے والی فوجاں نے جلد انخلا دے رستےآں نو‏‏ں روک دتا۔ کولبرگ ، جرمن تو‏ں منعقد د‏‏ی جیب دے اندر اندر اہ‏م بندرگاہ، اک قرار دتا گیا فیستونگ تے تو‏ں دونے شہریاں دے سمندر د‏‏ی بنیاد اُتے انخلاء تے فوجی دا مرکز بن گیا دور پومیرانیا . جنہاں جہازاں نو‏‏ں جہازاں اُتے کڈیا گیا سی انہاں نو‏‏ں یا تاں دریائے اوڈر دے مغرب وچ واقع جرمن بندرگاہ والے شہراں یا ڈنمارک وچ اتارا گیا سی ، جتھ‏ے جنگ دے بعد ڈینیاں دے ذریعہ انٹرنمنٹ کیمپ لگیائے گئے سن ۔ مجموعی طور اُتے تقریبا 2.2 ملین افراد نو‏‏ں اس راستہ تو‏ں کڈیا گیا ۔

سلیسیا

مہاجرین ، اپر سیلیسیا ، جنوری 1945

سیلیسیا دی 4.7 ملین آبادی دا انخلا 19 جنوری 1945 نو‏‏ں شروع ہويا سی۔ پہلے احکامات اپر سیلیشیا دے بوڑھاں ، خواتین تے بچےآں تو‏ں متعلق سن ۔

تقریبا 85٪ ^{حوالےدی لوڑ؟} لوئر سلیشیائی آبادی نو‏‏ں 1945 وچ پہلے اوڈر دے اس پار تے فیر سیکسونی یا بوہیمیا منتقل کيتا گیا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اُتے ، بہت سےسلیسین نے انخلا دے احکامات نو‏‏ں نظرانداز کيتا ، تے ایہ یقین رکھدے ہوئے کہ انہاں دے پولش تے انہاں د‏‏ی پولینڈ د‏‏ی جانکاری انھاں جرمناں دے خوف تو‏ں ہونے والی خوفناک صورتحال تو‏ں بچائے گی۔

فروری 1945 وچ ریڈ آرمی بریسلو (اب وراسلاف ) شہر دے نیڑے پہنچی۔ گیلیٹر کارل ہنکے نے شہر نو‏‏ں ہر قیمت اُتے فیستونگ منعقد کرنے دا اعلان کيتا۔ ہنکے نے بالآخر جدو‏ں خواتین نو‏‏ں تے انہاں بچےآں دے انخلا اُتے پابندی ختم کردتی سی جدو‏ں بہت دیر ہوچک‏ی سی۔ مارچ 1945 دے اوائل وچ اس د‏ی ناقص منظم انخلا دے دوران ، برفیلی طوفان تے 20 ° C موسم دے برفانی طوفان وچ 18،000 افراد منجمد ہوگئے  

مغربی جرمنی

1944 دے موسم گرما وچ آچن دے شہریاں نو‏‏ں کڈ لیا گیا۔

ہور ویکھو

• جرمناں دا فرار و اخراج (1944–50)
• نازی - سوویت آبادی د‏‏ی منتقلی
• ہیگوالڈ (کالونی) رِسکومسمیٹریٹ یوکرین وچ

نوٹ

حوالے

• Eberhardt, Piotr (2011). "Evacuation and flight of the German population to the postwar Germany". Political migrations on Polish territories (1939–1950) (PDF). Monografie: 12. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN, IGiPZ. pp. 64, 108–110. ISBN 9788361590460 – via direct download 7.78 MB.  Eberhardt, Piotr (2011). "Evacuation and flight of the German population to the postwar Germany". Political migrations on Polish territories (1939–1950) (PDF). Monografie: 12. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN, IGiPZ. pp. 64, 108–110. ISBN 9788361590460 – via direct download 7.78 MB.  Eberhardt, Piotr (2011). "Evacuation and flight of the German population to the postwar Germany". Political migrations on Polish territories (1939–1950) (PDF). Monografie: 12. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN, IGiPZ. pp. 64, 108–110. ISBN 9788361590460 – via direct download 7.78 MB. 
• Hans Henning Hahn & Eva Hahn (2010). Die Vertreibung im deutschen Erinnern. Legenden, Mythos, Geschichte. Paderborn: Schöningh GmbH. p. 264; ill., maps; 24 cm. D820.P72 G475 2010. ISBN 978-3-506-77044-8.  Hans Henning Hahn & Eva Hahn (2010). Die Vertreibung im deutschen Erinnern. Legenden, Mythos, Geschichte. Paderborn: Schöningh GmbH. p. 264; ill., maps; 24 cm. D820.P72 G475 2010. ISBN 978-3-506-77044-8.  Hans Henning Hahn & Eva Hahn (2010). Die Vertreibung im deutschen Erinnern. Legenden, Mythos, Geschichte. Paderborn: Schöningh GmbH. p. 264; ill., maps; 24 cm. D820.P72 G475 2010. ISBN 978-3-506-77044-8. 
• ڈینس ایم ویڈنر (18 اگست ، 2002) ، جرمنی د‏‏ی دوسری جنگ عظیم دے ایل وی انخلاء۔ HBC / CIH 18 نومبر 2015 نو‏‏ں بازیافت ہويا۔
• Kossert, Andreas (2008). Damals in Ostpreussen : der Untergang einer deutschen Provinz (in German). Munich: Deutsche Verlags-Anstalt. ISBN 978-3-421-04366-5.  Kossert, Andreas (2008). Damals in Ostpreussen : der Untergang einer deutschen Provinz (in German). Munich: Deutsche Verlags-Anstalt. ISBN 978-3-421-04366-5.  Kossert, Andreas (2008). Damals in Ostpreussen : der Untergang einer deutschen Provinz (in German). Munich: Deutsche Verlags-Anstalt. ISBN 978-3-421-04366-5. 
• Nitschke, Bernadetta (2001). Wysiedlenie czy wypędzenie [Population transfers versus Expulsions] (in Polish). Toruń: Adam Marszałek. ISBN 83-7174-632-6.  Nitschke, Bernadetta (2001). Wysiedlenie czy wypędzenie [Population transfers versus Expulsions] (in Polish). Toruń: Adam Marszałek. ISBN 83-7174-632-6.  Nitschke, Bernadetta (2001). Wysiedlenie czy wypędzenie [Population transfers versus Expulsions] (in Polish). Toruń: Adam Marszałek. ISBN 83-7174-632-6. 
• Podlasek, Maria (1995). Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej (in Polish). Warszawa: Wydawnictwo Polsko-Niemieckie. ISBN 83-86653-00-0.  Podlasek, Maria (1995). Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej (in Polish). Warszawa: Wydawnictwo Polsko-Niemieckie. ISBN 83-86653-00-0.  Podlasek, Maria (1995). Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej (in Polish). Warszawa: Wydawnictwo Polsko-Niemieckie. ISBN 83-86653-00-0. 
• Sobczak, Janusz (1966). Hitlerowskie przesiedlenia ludności niemieckiej w dobie II wojny światowej (in Polish). Poznań: Instytut Zachodni. OCLC 245935103 – via Google Books, snippet view. 
• Gawryszewski, Andrzej (2005). Ludność Polski w XX wieku [The People of Poland in the 20th Century]. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN. p. 452. ISBN 8387954667. OCLC 66381296 – via direct download, PDF file 38.5 MB (627 pages). Die Vertreibung der deutschen Bevölkerung aus den Gebieten östlich der Oder−Neiße, Band 1, München 1984 (B. Nitschke, 2000, table 1); and Jan Misztal, PWN 1990, page 83.  Gawryszewski, Andrzej (2005). Ludność Polski w XX wieku [The People of Poland in the 20th Century]. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN. p. 452. ISBN 8387954667. OCLC 66381296 – via direct download, PDF file 38.5 MB (627 pages). Die Vertreibung der deutschen Bevölkerung aus den Gebieten östlich der Oder−Neiße, Band 1, München 1984 (B. Nitschke, 2000, table 1); and Jan Misztal, PWN 1990, page 83.  Gawryszewski, Andrzej (2005). Ludność Polski w XX wieku [The People of Poland in the 20th Century]. Warsaw: Polish Academy of Sciences PAN. p. 452. ISBN 8387954667. OCLC 66381296 – via direct download, PDF file 38.5 MB (627 pages). Die Vertreibung der deutschen Bevölkerung aus den Gebieten östlich der Oder−Neiße, Band 1, München 1984 (B. Nitschke, 2000, table 1); and Jan Misztal, PWN 1990, page 83. 

1. بی نٹشکے (2000) ، تھیوڈور سائیڈر ، ڈائی ورٹیرئبنگ ڈیر ڈوئچسین بیوللکرنگ اوس ڈین جبیٹین آسٹلیچ ڈیر اوڈر − نیئ ، بینڈ 1 ، مچین 1984 (ٹیبل 1)۔
2. جان مصتل (1990) ، ویرفیکا کجا نروڈوواسیووا نا زیمیاچ اوڈزکینیچ ، پی ڈبلیو این 1990 ، صفحہ 83۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   83-01-10078-8 ۔

• ڈگلس ، RM: منظم تے انسانی۔ دوسری عالمی جنگ دے بعد جرمناں دا اخراج۔ ییل یونیورسٹی پریس ، 2012۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   978-0-30016-6606 ۔