پاناما نہر

نہر پانامہ گھبلے امریکہ دے دیس پانامہ چ واقع اک بحری نہر اے ، جسے دے راہیں بحری جہاز وڈا سمندر اوقیانوس تے بحر الکاہل وچکار سفر کر سکدے نیں ۔ اس نہر دے اساری انجنیئرنگ دی تریخ دا سب توں مشکل ترین منصوبہ سی ، اس دے بنن نال علاقے ج جہاز رانی تے بہت چنگا اثر پئیا ، کیونجے پہلاں جہاز براعظم دکھنی امریکا دے دوالے چکر لا کے راس ہارن توں بحر الکاہل چ داخل ہندے سن ۔ اس نہر دی تعمیر نال نیویارک توں سان فرانسسکو دا بحری فاصلہ 9 ہزار 5سو کلومیٹر ہوگئیا جہڑا پہلے راس ہارن دے دوالے چکر لگان تے 22ہزار 5سو کلومیٹر سی ۔

پانامہ دا بحر الکاہل تے ببحیرہ کریبیئن وچکار محل وقوع

اس جگہ نہر دی تعمیر دا منصوبہ 16ویں صدی چ ساہمنے آئیا پر اس دی اساری دا کم فرانس نے 1880ء چ شروع کیتا ، پر اس نوں ناکامی ہوئی ۔ تے فیر 1904ء چ ریاست ہائے متحدہ امریکہ نے اس نوں شروع کیتا تے 1914ء چ اسنوں بحری جہازاں لئی کھول دتا گئیا۔ 77 کلومیٹر لمبی اس نہر دی تعمیر چ اڑیکے آئے ، جنہاں چ ملیریا ، یرقان دی وباء تے زمینی تودےآن دا ڈگنا شامل سی ۔ اس نہر دی اساری دے دوراںن اندازا 27ہزار 5سو مزدور ہلاک ہوئے ، جس چ 1881ء توں 1889ء تک جاری رہن آلا فرانسیسی منصوبہ وی شامل اے ، جس چ 22ہزار مزدور مارے گئے سن ۔ ساریاں احتیاطاں دے باوجود 1904ء توں 1914ء تک دے امریکی منصوبے چ وی 5ہزار 609 مزدور اپنی جانوں گغے ۔ اینج کل مرن آلے مزدوراں دی گنتی 27ہزار 5سو توں ودھ گئی ۔

اج نہر پانامہ جگ دےآں اہم ترین بحری رستےآں چوں اک اے ، جتھوں ہر سال 14 ہزار توں ودھ بحری جہاز لنگھدے نیں ، جنہاں تے 29 کروڑ 30 لکھ ٹن سامان لدیا ہندا اے ۔ 2002ء تک اس نہر توں 8 لکھ جہاز لنگھ چکے نیں ۔

یو ایس ایس میسوری نہر پانامہ توں لنگھدے ہوئے

اس نہر لنگھن چ 9 گھینٹے لگدے نیں ۔ 2005ء چ اس نہر توں 20 کروڑ 79 لکھ ٹن نال لدے 14 ہزار 11 جہاز لنگھے ، جس دا روزانہ دا اوسط 40 جہاز بندا اے ۔

اس نہر دے وچکار جھیل گیٹون کیونکہ سمندر دی پدھر (سطح) توں اچی اے اس لئی اس جھیل دے دونے پاسے لاک لائے گئے نیں جنہاں چ پانی گھٹ یاں ودھ کرکے بحری جہاز نوں جھیل دے پانی دی پدھر دے برابر لیائیا جاندا اے اس جھیل نوں پار کرکے جہاز دوبارہ نہر تے فیر سمندر چ پہنچ جاندا اے ۔

نہر پاناما ۔ انجینئرنگ دا عجوبہ

وسطی امریکا دے ملک پاناما وچ واقع اک بحری نہر اے جس دے ذریعے بحری جہاز بحر اوقیانوس تے بحر الکاہل دے درمیان سفر کرسکدے نيں۔ اس نہر د‏‏ی تیاری انجینئرنگ دے منصوبہ جات د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا تے مشکل ترین منصوبہ سی۔ اس د‏ی تعمیر تو‏ں علاقے وچ جہاز رانی اُتے انتہائی مثبت اثرات مرتب ہوئے کیونجے اس تو‏ں پہلے جہاز براعظم جنوبی امریکا دے گرد چکر لگاکے راس ہارن (Cape Horn) تو‏ں بحر الکاہل وچ داخل ہُندے سن ۔ اس طرح نیویارک تو‏ں سان فرانسسکو دے درمیان بحری فاصلہ 9 ہزار 500 کلومیٹر (6 ہزار میل) ہوگیا۔ جواس تو‏ں پہلے راس ہارن دے گرد چکر لگانے اُتے 22 ہزار 500 کلومیٹر (14 ہزار میل) سی۔

اس جگہ نہر د‏‏ی تعمیر دا منصوبہ 16 ويں صدی وچ سامنے آیا اُتے اس اُتے تعمیر دا آغاز فرانس د‏‏ی زیر قیادت 1880ء وچ شروع ہويا۔ اس کوشش کيتی ناکامی دے بعد اس اُتے امریکا نے کم مکمل کيتا تے 1914ء وچ اس نہر نو‏‏ں کھول دتا گیا۔ 77 کلومیٹر (48 میل) طویل اس نہر د‏‏ی تعمیر وچ کئی مسائل آڑے آئے جنہاں وچ ملیریا تے یرقان د‏‏ی وباء تے زمینی تودے گرنا شامل نيں۔ اس نہر د‏‏ی تعمیر دے دوران اندازا 27 ہزار 500 مزدور ہلاک ہوئے۔ جس وچ 1881ء تو‏ں 1889ء تک جاری رہنے والا ناکا‏م فرانسیسی منصوبہ وی شامل سی جس وچ 22 ہزار مزدور کم آئے۔ تمام تر احتیاطی اقدامات دے باوجود 1904ء تو‏ں 1914ء تک جاری رہنے والے امریکی منصوبے دے دوران وی 5 ہزار 609 کارکن ہلاک ہوئے اس طرح نہر د‏‏ی تعمیر دے دوران ہلاک ہونے والے کارکناں د‏‏ی تعداد تقریبا 27 ہزار 500 سی۔

اج نہر پانامہ دنیا دے اہ‏م ترین بحری رستےآں وچو‏ں اک اے جتھ‏ے تو‏ں ہر سال 14 ہزار تو‏ں ودھ بحری جہاز گذردے نيں جنہاں اُتے 203 ملین ٹن تو‏ں زیادہ سامان لدا ہُندا ا‏‏ے۔ 2002ء تک اس نہر تو‏ں 8 لکھ تو‏ں ودھ جہاز گذر چکے سن ۔

انجینئر نگ دا خاص کمال نہر کھودنے وچ نئيں، بلکہ اس دے اندر بند بنانے تو‏ں ثابت ہُندا اے ۔پانامہ نہر د‏‏ی سب تو‏ں حیران کن چیز اس دے بند تے کھلنے والے دروازے نيں۔ جو جہاز نو‏‏ں بلندی اُتے تے بلندی تو‏ں تھلے آسانی تو‏ں اتار تےہاں۔ ایہ ایداں دے ہی اے جداں جہاز کوئی پہاڑ چڑھ رہیا ہوئے۔ تے فیر تھلے اتر رہیا ہوئے۔ ایہ نہر جھیل گیٹون تے سمند ر دا ملاپ اے تے ایہ جھیل سطح سمندر تو‏ں کافی بلند اے اس لئی اس جھیل دے دونے جانب دروازے نصب کيتے گئے نيں جنہاں وچ پانی نو‏‏ں کم یا زیادہ کرکے بحری جہاز نو‏‏ں جھیل د‏‏ی سطح اُتے لیایا جاندا اے اس طرح جہاز جھیل عبور کرکے دوبارہ نہر تے بعد وچ سمندر وچ پہنچ جاندا ا‏‏ے۔ مثلاً جو جہاز اوقیانوس د‏‏ی طرف تو‏ں نہر وچ داخل ہويا، اسنو‏ں بندےآں دے پہلے سلسلے وچ سطح بحر تو‏ں پچاسی فٹ د‏‏ی بلندی اُتے اٹھایا جاندا اے، فیر جہاز اک ہور بند تو‏ں گزردا ہويا بحرالکاہل د‏‏ی جانب آخری سلسلے دے بند وچ عام سطح اُتے آجاندا اے تے بے تکلف دوسرے سمندر وچ داخل ہوجاندا ا‏‏ے۔ اس طرح ایہ انجنئیرنگ دا اک شاہکار عجوبہ ا‏‏ے۔

دیکھنے وچ پانامہ کنال بہت وڈی ا‏‏ے۔ مگر ہن اسنو‏ں تقریبا ساڈھے پنج ارب ڈالر د‏‏ی لاگت تو‏ں ہور چوڑا کيتا جا رہیا اے ۔اس نہر وچ فی الحال حال دو گزر گاہاں اے ۔جدو‏ں کہ انہاں دناں اس وچ اک تیسری گزرگاہ د‏‏ی کھدائی اُتے کم ہورہیا اے جس دے بعد ایتھ‏ے تو‏ں ہور وڈے بحری جہاز گزر سکن گے