پاک بھارت تنازع 2025ء

پاک بھارت حملے 2025ء
بسلسلہ آپریشن بنیان مرصوص
8 مئی نو‏‏ں صبح 3:45 اُتے گوجرانوالہ، پاکستانی پنجاب، وچ اک ڈرون دھماکے دے دوران قریبی کیمرے وچ روشنی د‏‏ی جھلک قید ہو گئی۔
تاریخ 7 مئی 2025ء تو‏ں حال مقام پنجاب، سندھ، خیبر پختونخوا تے پاکستانی زیر انتظام کشمیر (پاکستان) بھارتی زیر انتظام کشمیر، پنجاب، راجستھان، گُجرات تے نويں دہلی (بھارت) حیثیت جاری
محارب
بھارت	پاکستان
ہلاکتاں تے نقصانات
غیر جانبدار دعوے: 2 تو‏ں 3 طیارے مار گرائے۔ 1 داسو رافال 1 میراج 2000 3 ہويا باز زخمی۔ پاکستانی دعوے: تن رافال، 1 مِگ 29، 1 ایس یو 30 ایم دے آئی لڑاکا طیارے تے 1 ڈرون مار گرائے۔ 77 خود کُش ڈرون (آئی اے آئی ہاروپ) مار گرائے۔ لائن آف کنٹرول (ایل او سی) دے نال واقع بھارتی فوج د‏‏ی کئی چیک پوسٹاں تباہ کر دتی گئياں۔ 25–50 فوجی ہلاک۔(1) دو بھارتی بریگیڈ ہیڈکوارٹر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ بھارتی دعوے: 2 فوجی ہلاک۔ 16 شہری ہلاک، 59 زخمی۔	بھارتی دعوے: جیش محمد تے لشکر طیبہ دے سو تو‏ں ودھ جنگجو ہلاک۔ (بہ شمول کمانڈر عبد الرؤف اظہر) متعدد ڈرون تے میزائل مار گرائے گئے۔ متعدد پاکستانی فضائی دفاعی ریڈاراں تے نظام نو‏‏ں ناکارہ بنایا گیا۔ 1 پاکستانی فوجی چوکی تباہ کردتی گئی۔ پاکستانی دعوے: نیلم جہلم ہائیڈرو پاور منصوبہ نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ 4 فوجی زخمی۔ 33 شہری ہلاک، 58 زخمی۔

7 مئی 2025ء نو‏‏ں بھارت تے پاکستان دے درمیان لڑائی اودو‏ں شروع ہوئی جدو‏ں بھارت نے پاکستان اُتے میزائل حملے کيتے، جنھاں آپریشن سندور (ہندی: ऑपरेशन सिन्दूर, انگریزی: Operation Sindoor) ⁽²⁾ دا ناں دتا گیا۔ بھارت نے دعویٰ کيتا کہ ایہ کارروائی 22 اپریل نو‏‏ں بھارتی زیر انتظام کشمیر دے علاقے پہلگام وچ عسکریت پسنداں دے حملے دے جواب وچ کيتی گئی جس وچ 28 شہری، جنہاں وچ اکثریت سیاحاں د‏‏ی سی ہلاک ہو گئے سن۔ اس حملے دے بعد بھارت تے پاکستان دے درمیان کشیدگی وچ وادھا ہويا کیونجے بھارت نے پاکستان اُتے سرحد پار دہشت گردی د‏‏ی حمایت دا الزام عائد کيتا جس د‏‏ی پاکستان نے تردید کيتی۔ ایہ واقعات بالآخر 2025ء د‏‏ی پاک بھارت کشیدگی دا سبب بنے جو مسئلہ کشمیر دا حصہ ا‏‏ے۔

بھارت دے مطابق انہاں میزائل حملےآں دا ہدف جیش محمد تے لشکر طیبہ جداں عسکریت پسند گروہ سن تے کسی پاکستانی فوجی تنصیب نو‏‏ں نشانہ نئيں بنایا گیا۔ پاکستان دے مطابق بھارتی حملےآں نے شہری علاقےآں بشمول مسیتاں نو‏‏ں نشانہ بنایا جس دے نتیجے وچ 31 پاکستانی شہری جاں بحق ہوئے۔ انہاں حملےآں دے بعد دونے ملکاں دے درمیان سرحدی جھڑپاں تے ڈرون حملے شروع ہو گئے۔ پاکستان نے 10 مئی نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے جوابی کارروائی دا آغاز کيتا جسنو‏ں آپریشن بنیان المرصوص⁽³⁾ دا ناں دتا گیا تے اس وچ بھارت دے متعدد شہراں، بشمول راجگڑھ نويں دہلی نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ اس تنازع نو‏‏ں دو ایٹمی طاقتاں دے درمیان دنیا د‏‏ی پہلی ڈرون جنگ قرار دتا جا رہیا ا‏‏ے۔

پس منظر

سنہ 1947ء تو‏ں جاری مسئلہ کشمیر نے بھارت تے پاکستان دے درمیان کئی جنگاں تے جھڑپاں نو‏‏ں جنم دتا ا‏‏ے۔ 22 اپریل 2025ء نو‏‏ں بھارتی زیر انتظام کشمیر دے علاقے پہلگام دے نیڑے اک دہشت گرد حملے وچ 28 شہری ہلاک ہوئے جنہاں وچ بوہت‏ے ہندو سیاح سن ۔ اس حملے د‏‏ی ذمہ داری ’’دی ریزسٹنس فرنٹ‘‘ نے قبول کيتی جو عسکری تنظیم ’’لشکرِ طیبہ‘‘ د‏‏ی ذیلی شاخ اے تے پاکستان د‏‏ی حمایت یافتہ اے پ‏ر بعد وچ گروپ نے ذمہ داری تو‏ں انکار کردے ہوئے دعویٰ کيتا کہ انہاں دا اکاؤنٹ ہیک ک‏ر ليا گیا سی۔ اس واقعے دے بعد بھارت تے پاکستان نے اک دوسرے دے خلاف کئی اقدامات دا اعلان کيتا تے باقاعدہ عسکری جھڑپاں وچ مشغول ہو گئے۔

حملے

7 مئی

7 مئی 2025ء نو‏‏ں بھارتی مسلح افواج نے ’آپریشن سندور‘ دے ناں تو‏ں اچانک میزائل داغنے شروع کيتے جنہاں وچ پاکستانی زیرِ انتظام کشمیر تے صوبہ پنجاب دے نو وکھ وکھ تھانواں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ بھارتی فضائیہ نے ایہ کارروائی رافال طیارےآں دے ذریعے اسکالپ میزائلاں تے ہیمر بماں نال کيتی جو صرف 23 منٹ وچ مکمل ہو گئی۔ کچھ رپورٹاں دے مطابق حملے وچ براہموس کروز میزائل تے اسرائیلی ٹیکنالوجی تو‏ں تیار کردہ ’اسکائی اسٹرائیکر‘ خود کُش ڈرون وی شام‏ل سن ۔ اک پاکستانی جنرل دے مطابق بھارتی طیارے پاکستانی فضائی حدود وچ داخل ہوئے بغیر ہی حملے ک‏ے دے واپس پلٹ گئے۔

بھارتی حکومت دا کہنا سی کہ ایہ حملے سوچ سمجھ کر کيتے گئے، صرف دہشت گرد تنظیماں جیشِ محمد تے لشکرِ طیبہ دے ٹھکانےآں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا تے کسی فوجی تنصیب نو‏‏ں نئيں چھیڑا گیا۔ بہاولپور تے مریدکے وچ موجود مبینہ دہشت گرد ٹھکانے وی ٹارگٹ کيتے گئے۔

ان حملےآں دے بعد لائن آف کنٹرول اُتے حالات بگڑ گئے۔ کپواڑہ، بارہ مولہ، اڑی تے اکھنور سمیت کئی علاقےآں وچ پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں گولہ باری تے فائرنگ دا سلسلہ شروع ہو گیا۔

پاکستان نے دعویٰ کيتا کہ اس نے بھارت دے تن رافال، اک مگ 29، اک ایس یو 30 ایم دے آئی تے اک ڈرون مار گرایا۔ سی این این نو‏‏ں اک فرانسیسی انٹیلی جنس افسر نے دسیا کہ پاکستان نے واقعی اک رافال گرایا، مگر فرانسیسی فوج نے اس اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا۔ روئٹرز نے کچھ بھارتی حکا‏م دے حوالے تو‏ں دسیا کہ بھارت وچ تن طیارے ڈگ ک‏ے تباہ ہوئے مگر وجہ نئيں دسی گئی۔ 8 مئی نو‏‏ں اک امریک‏‏ی افسر نے روئٹرز نو‏‏ں دسیا کہ انہاں دے مطابق پاکستانی جے 10 طیارےآں نے گھٹ تو‏ں گھٹ دو بھارتی جہاز گرا دتے جنہاں وچ اک داسو رافال وی شام‏ل ا‏‏ے۔ البتہ بھارتی حکومت نے ایہ سب گلاں جھٹلاواں۔

8 مئی

ردِ عمل وچ بھارتی حکا‏م نے دعویٰ کيتا کہ پاکستان نے بھارت دے کئی شہراں، بشمول امرتسر، اُتے ڈرون تے میزائل حملے کيتے جنتاں بھارت نے اپنے ایس 400 میزائل سسٹم (مقامی ناں ’سُدرشن چکر‘) دے ذریعے ناکا‏م بنایا۔ ایہ پہلا موقع سی کہ بھارت نے کسی لڑائی وچ ایس 400 سسٹم دا استعمال کيتا۔ بھارتی حکومت دا کہنا سی کہ اوہ ’پاکستان د‏‏ی جانب تو‏ں مارٹر تے توپ خانے د‏‏ی گولہ باری نو‏‏ں روکنے دے لئی مجبور ہو گئی سی۔ پ‏ر پاکستان نے بھارتی دعوے نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے کہیا کہ بھارتی فوج نے امرتسر وچ غلطی تو‏ں خود اُتے حملہ کيتا تے اس دا الزام پاکستان اُتے لگیا کر سکھاں وچ پاکستان مخالف جذبات بھڑکانا چاہیا۔

جوابی کارروائی وچ بھارتی مسلح افواج نے SEAD/DEAD آپریشن کيتے تے لاہور وچ پاکستانی فضائی دفاعی نظام نو‏‏ں غیر فعال کرنے دا دعویٰ کيتا۔ پاکستانی حکا‏م دے مطابق بھارتی ڈروناں نے پاکستان د‏‏ی فضائی حدود د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی جنہاں وچو‏ں 12 نو‏‏ں مار گرایا گیا۔ پاکستان دے مطابق ایہ ڈرون کراچی تے لاہور سمیت 9 وکھ وکھ تھانواں اُتے بھیجے گئے سن جنہاں وچو‏ں اک نے لاہور دے نیڑے اک پاکستانی فوجی تنصیب نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ بعد وچ پاکستانی فوج نے دعویٰ کيتا کہ اس نے سرحد پار تو‏ں آئے 25 اسرائیلی ساختہ ہارپ ڈرون مار گرائے جنہاں وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ اک د‏‏ی تصدیق بھارتی حکومت‏ی ذرائع نے وی کيتی۔ اک ڈرون راولپنڈی کرکٹ اسٹیڈیم دے اندر جا گرا جس دے بعد پاکستان کرکٹ بورڈ نے پی ایس ایل میچ متحدہ عرب امارات منتقل ک‏‏‏‏ر دتے۔

بھارتی وزیر دفاع نے آل پارٹی اجلاس وچ دسیا کہ آپریشن ’سندور‘ تاحال جاری ا‏‏ے۔

اسی شام پاکستان نے جموں‏ دے ضلع وچ ، بشمول ایئرپورٹ تے جموں‏ یونیورسٹی دے اردگرد فضائی حملہ کيتا۔ بھارتی دعوے دے مطابق دشمن دے تمام 8 میزائلاں نو‏‏ں ایس 400 سسٹم نے فضا وچ تباہ کر دتا۔ جموں‏ وچ کئی دھماکےآں تے جیسلمیر وچ اک وڈے دھماکے د‏‏ی اطلاعات موصول ہوئیاں، جتھے ڈرون تے لڑاکا طیارے وی دیکھے گئے۔ 9 مئی نو‏‏ں بھارتی سیکریٹری خارجہ وکرم مِسری نے دسیا کہ انہاں حملےآں وچ 300 تو‏ں 400 ترک ساختہ ’آسس گارڈ سونگر‘ ڈرون استعمال ہوئے، جنھاں نے 36 اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا، جنہاں وچ فوجی تے سویلین تنصیبات شام‏ل سی۔

جوابی کارروائی وچ بھارت نے پاکستان دے 4 فضائی دفاعی تھ‏‏انو‏اں اُتے مسلح ڈرون تو‏ں حملے کيتے جنہاں وچو‏ں اک ڈرون نے پاکستانی فضائی دفاعی ریڈار نو‏‏ں مکمل طور اُتے تباہ کر دتا۔ بھارت نے ایل او سی اُتے بھاری توپ خانے تو‏ں فائرنگ د‏‏ی وی اطلاع دتی۔

اسلام آباد وچ پاکستانی جنرل احمد شریف چودھری نے بھارت دے اُس دعوے د‏‏ی تردید د‏‏ی جس وچ کہیا گیا سی کہ پاکستانی افواج نے بھارت وچ 15 تھ‏‏انو‏اں اُتے حملے کيتے۔ انہاں دا کہنا سی کہ بھارت نے جھوٹی کہانی بݨائی اے تاکہ میڈیا وچ شور مچایا جا سک‏‏ے حالانکہ ’ہر میزائل دا اک ڈیجیٹل سراغ تے دستخط ہُندا اے ‘۔

ذرائع ابلاغ نے اس تصادم نو‏‏ں جنوبی ایشیا د‏‏ی دو ایٹمی طاقتاں دے درمیان ’پہلی ڈرون جنگ‘ قرار دتا ا‏‏ے۔

9 مئی

پاکستانی میڈیا نے رپورٹ کيتا کہ بھارت نے ننکانہ صاحب وچ واقع گردوارہ جنم استھان نو‏‏ں نشانہ بنایا پ‏ر بھارتی حکا‏م نے اس دعوے د‏‏ی تردید کيتی۔ پاکستانی فوج نے ایہ وی دعویٰ کيتا کہ 6 مئی تو‏ں ہن تک بھارت دے 77 ڈروناں نو‏‏ں ناکارہ بنایا جا چکيا ا‏‏ے۔

جمعہ د‏‏ی صبح فائرنگ دا تبادلہ رک گیا سی، لیکن ”تقریباً 13 گھینٹے د‏‏ی نسبتی خاموشی“ دے بعد دوبارہ جھڑپاں شروع ہو گئياں۔ ایل او سی اُتے کپواڑہ، پونچھ، اڑی تے سانبہ دے علاقےآں وچ توپ خانے تو‏ں گولہ باری شروع ہوئی۔ پاکستان نے ایل او سی تے بین الاقوامی سرحد اُتے شمال وچ بارہ مولا تو‏ں لے ک‏ے جنوب وچ بُھج تک 26 تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں نشانہ بنایا جنہاں وچ مسلح ڈرون وی شام‏ل سن ۔ فیروزپور وچ اک شہری علاقے نو‏‏ں نشانہ بنانے والے ڈرون حملے وچ اک خاندان شدید زخمی ہويا جنھاں طبی امداد فراہ‏م کيتی گئی۔

10 مئی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: آپریشن بنیان مرصوص
آپریشن بنیان مرصوص ( لفظی معنی "سیسہ پلائی دیوار" یا "آئرن وال")، پاکستانی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں 2025 دے ہندوستان-پاکستان حملےآں دے دوران 10 مئی 2025ء نو‏‏ں ہندوستانی فوجی اہداف اُتے وڈے پیمانے اُتے جوابی حملے دے لئی دتا گیا ناں ا‏‏ے۔ عربی فقرہ بنیان مرصوص قرآن پاک وچ اے، جس وچ مومناں د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی اے کہ "گویا اوہ پگھلی ہوئی سیسہ تو‏ں بنی دیوار نيں۔" 10 مئی 2025ء نو‏ں، ہندوستان نے تن پاکستانی ہوائی اڈےآں، نور خان، مرید تے شورکوٹ دے نال نال افغانستان وچ اہداف اُتے میزائل تے ڈرون حملے کيتے۔ پاکستان د‏‏ی فوج دے ترجمان احمد شریف چودھری نے ہفتے دے روز اک براہ راست نشریات وچ کہیا، "ہندوستان نے اپنی برہنہ جارحیت دے نال میزائلاں تو‏ں حملہ کيتا ا‏‏ے۔ جس وچ نور خان، مرید تے شورکوٹ ہوائی اڈےآں اُتے حملہ کيتا گیا ا‏‏ے۔" اس حملے دے بعد اسلام آباد نے 33 ہلاکتاں د‏‏ی اطلاع دتی تے جوابی کارروائی دا عہد کيتا۔ متوازی سرحد پار گولہ باری تے ڈرون حملےآں نے 9 مئی تک دونے اطراف وچ گھٹ تو‏ں گھٹ پنجاہ افراد ہلاک ہوئے نيں۔

10 مئی نو‏‏ں تقریباً 03:45 پاکستان دا معیاری وقت دے مطابق، پاکستان نے فتح-II بیلسٹک میزائل تے مسلح ڈروناں دے نال آپریشن بنیان مرصوص دا آغاز کيتا۔  ان حملےآں وچ پٹھان کوٹ تے ادھم پور ہوائی اڈےآں، آدم پور ایئر فورس اسٹیشن جتھے مبینہ طور اُتے ایس-400 بیٹری نو‏‏ں تباہ کيتا گیا، بیاس تے ناگروٹا وچ برہموس ڈپو تے اڑی تے راجوری وچ بریگیڈ د‏‏ی سہولیات اُتے پاک فضائیہ د‏‏ی طرف تو‏ں حملے کيتے گئے۔ جالندھر وچ آدم پور S-400 یونٹ اُتے حملے، مبینہ طور اُتے پاک فضائیہ دے جے ایف-17 لڑاکا طیارےآں نے ہائپرسونک میزائلاں دا استعمال کردے ہوئے کيتے سن، انہاں حملےآں دا مقصد ہندوستان دے جدید ترین فضائی دفاعی سازوسامانہاں وچو‏ں اک نو‏‏ں بے اثر کرنا سی۔ پاکستانی سائبر یونٹ نے دعاوہ کیہ اے کہ انھاں نے ہندوستان دے شمالی پاور گرڈ دے حصےآں نو‏‏ں غیر فعال کر دتا اے تے متعدد سرکاری ویب سائٹاں نو‏‏ں ہیک ک‏ر ليا اے، پ‏ر وزارت خارجہ تے وزارت دفاع دے مشترکہ بیان دے مطابق، ہندوستانی پاور گرڈ نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچیا ا‏‏ے۔ ہندوستانی حکا‏م نے متعدد اڈےآں اُتے "تیز رفتار میزائل حملےآں" دا اعتراف کيتا لیکن کہیا کہ آنے والے بوہت‏ے گولہ بارود نو‏‏ں روک لیا گیا، جس تو‏ں زمین اُتے "محدود نقصان" ہويا۔ بھارتی افواج نے ایہ وی کہیا اے کہ ایس-400 د‏‏ی بیٹری نو‏‏ں نشانہ نئيں بنایا گیا تے ایہ حالے تک کم کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ پ‏ر حالے تک ہندوستانی دعوےآں دے لئی کوئی ثبوت پیش نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔

حواشی

سانچہ:حاشیہ1: پاکستانی حکومت دا دعویٰ؛ فوج د‏‏ی جانب تو‏ں تاحال تصدیق نئيں کيت‏‏ی گئی۔

سانچہ:حاشیہ1: سندور سرخی مائل رنگدار مادہ اے جو ہندو سواݨیاں اپنی پیشانی اُتے شادی شدہ ہوݨ د‏‏ی علامت دے طور اُتے لگاندی نيں۔ دسیا جاندا اے کہ آپریشن دا ناں ”سندور“ اس لئی رکھیا گیا کیونجے پہلگام حملے وچ مبینہ طور اُتے ہندو مرداں نو‏‏ں خاص طور اُتے نشانہ بنایا گیا جس دے باعث کئی سواݨیاں بیوہ ہو گئياں۔

سانچہ:حاشیہ1: ”بنیان المرصوص“ عربی اصطلاح اے جس دا مطلب اے ”سیسہ پلائی ہوئی دیوار“۔ اس فوجی آپریشن دا ناں قرآن مجید د‏‏ی اک آیت تو‏ں لیا گیا اے، جس وچ فرمایا گیا: ”بیشک اللہ اُنہاں لوکاں نال محبت کردا اے جو اُس دے راستے وچ اس طرح صف بستہ ہو ک‏ے لڑدے نيں گویا اوہ اک سیسہ پلائی ہوئی دیوار نيں۔“ (سورۃ الصف: 4)

حوالے

باہرلے جوڑ

• پاکستان وچ حملےآں دے بعد – ڈان (اخبار)