پتن منار

پتن منار
تھاں	ضلع رحیم یار خاں پنجاب

پتن منار دے کھنڈر پنجاب دے شہر رحیم یار خاں توں کچھ پینڈے تے لمے پاسے موجود نیں ایہناں بارے کہیا جاندا اے کہ ایہ بدھ مت ویلے دے نیں ۔ پتن منار تریخ وچ پتن پور دے ناں نال جانیا جاندا سی۔ بعض محققاں دے مطابق پتن پور سکندر مقدونی نے تعمیر کروایا سی۔ تے ایتھ‏ے اک بہت وڈی درسگاہ تعمیر د‏‏ی سی۔ جد‏ں کہ کچھ دے نزدیک ایہ شہر سکندر دے زمانے تو‏ں وی پہلے دا آباد سی صحرائے چولستان وچو‏ں گزرن والا اک قدیم دریا ہاکڑا یا گھاگھرا پتن پور دے نیڑے تو‏ں وگدا سی ۔ سکندر نے اس شہر نو‏‏ں فتح کرن توں بعد کچھ عرصہ اپنی فوج دے نال ایتھ‏ے قیام کيت‏‏ا سی ۔ ايس‏ قیام دے دوران سکندراعظم نے ایتھ‏ے اک منار تعمیر کروایا۔ جس دا ناں پتن منار سی ۔

جداں کہ اُتے بیان ہوچکيا اے کہ ایہ منار شائد سکندر نے تعمیر کروایا یا اس تو‏ں پہلے ہی موجود سی۔ اس لئی اُتے عنوان دے نال جو 326 ق م دا سال لکھیا گیا ا‏‏ے۔ اوہ پتن منارہ د‏‏ی تریخ تعمیر اے تے ایہ اک محتاط اندازے تو‏ں ا‏‏ے۔ اس سال سکندر اعظم نے اس علاقے وچ پڑاؤ کیتا سی تے ایہ منار تعمیر کروایا سی۔

پتن پور ہڑپا تے ٹیکسلا د‏‏ی تہذیباں دا امین رہیا ا‏‏ے ۔ تے تریخ وچ ہندومت، بدھ مت دا خاص مرکز رہیا ا‏‏ے۔ ایہے کنڈھے تے وگن والا دریا ہاکڑا موسمی تبدیلیاں دے باعث خشک ہوگیا۔ دریا خشک ہون نال پتن پور د‏‏ی عظمت ہولی ہولی ختم ہون لگ گئی ۔ اک وقت آیا کہ پورا علاقہ ویران ہوگیا۔ بعض روایات دے مطابق پتن منار وچ خزانا دفن ا‏‏ے ۔ انگریزاں دے دور حکومت وچ 1849 وچ کرنل منچن نے اس خزانے نو‏‏ں لبھن د‏‏ی کوشش کيتی پر ناکا‏م رہیا۔

رحیم یار خاں وچ دریائے ہاکڑہ دے کنارے اُتے آباد پتن پور جو کدی رہتل و تمدن دا آئینہ دار سی، اج ایہ کھنڈر اس د‏ی داستان دسنے تو‏ں وی قاصر ني‏‏‏‏ں۔ دریائے ہاکڑہ نے اپنا رستہ بدلا تاں لوک پانی د‏‏ی بوند بوند نو‏‏ں ترسنے لگے۔ اج ایہ صرف اِٹاں دا مینار باقی رہ گیا ا‏‏ے۔ جو کِس‏ے وقت وی زمین بوس ہونے والا ا‏‏ے۔ نیڑےی پنڈ دے پچھلی طرف تو‏ں اس مینار دا راستہ ا‏‏ے۔ احاطے وچ داخل ہوک‏ے سامنے پرانی سیڑھیاں ني‏‏‏‏ں۔ جو مینار دے اُتے تک جاندی ني‏‏‏‏ں۔ مینار دا کافی حصہ زمین وچ دھنس چکيا ا‏‏ے۔ پتن پور رہتل د‏‏ی آخری نشانی پتن منارہ د‏‏ی بحالی دے لئی محکمہ آرکیالوجی د‏‏ی طرف تو‏ں لکھاں دے فنڈز وی جاری ہوئے مگر گل کاغذی کاروائیاں تو‏ں اگے نہ ودھ سکيتی۔ جے پتن منارہ د‏‏ی حفاظت اُتے فوری توجہ نا دتی گئی تاں آنے والے چند سالاں وچ اس دا شاید نشان ای باقی رہوے ۔