پنجابی ثقافت تے جنسیت

کردار

سبھیاچار سرب مکمل ورتارا اے۔ جس وچ رہندے ہوئے انسان اپنیاں کامناواں دی تکمیل لئی اپنے آپ نوں ڈھالدا اے۔ جس وچ اسدی سمچی جیون جانچ اسدا دا کھان پین پہراوا آدی مڈھلیاں لوڑاں دی تکمیل کردا اے ویسے تاں انسان اپنیاں کامناواں دی تکمیل سماج وچ رہندے ہوئے کھلے روپ وچ کردا اے۔ پر پھیر وی اسدی زندگی وچ کجھ کامناواں ہن جو کہ سماج وچ کھلے روپ ظاہر نہیں ہندیاں ہن اوہ کامناواں دی تکمیل اوہ لوک کے جاں کسے ہور زریعہ راہیں ظاہر کردا اے، اسے طرحاں ہی پنجابی سبھیاچار وچ انسان دیا بہت ساریاں کامناواں ہندیاں ہن، جس نوں سماج وچ رہندے ہوئے کھلے روپ وچ پورا نہیں کیتا جاندا پر ایہناں دی تکمیل لئی انسان اصولاں قدراں قیمتاں مطابق کردا اے۔ اجہیاں کامناواں وچ کمکتا مکھ روپ وچ اکّ اے۔ جس نوں پنجابی سبھیاچار وچ کھلے روپ وچ پروان نہیں کیتا جاندا پر انسانی زندگی دا حصہ ہون دے ناطے اس نوں اتسکتا ظاہر کرن لئی کجھ نیم گھڑے گئے ہن۔

پنجابی سبھیاچار وچ کوئی وی اجیہا روپ جاں ودھی نہیں ملدی جو سدھے طور تے کامکتا نال جڑی ہووے جو تھوڑی بہت کامکتا دے حوالہ وچ سانوں پڑھن لکھن جاں منن نوں ملدا اے۔ اوہ صرف پنجابی لوک گیتا لوک محاوریاں، سٹھنیاں، سہاگاں آدی وچ ملدا اے۔ جیہناں وچ عورت جاں مرد دی کامکتا تے بھاوناواں پینا ہون دا اندازہ لگایا جاندا اے۔

پنجابی سبھیاچار وچ کامکتا

بھارت وچ کامکتا نوں کھلھے روپ وچ ظاہر نہیں کیتا جاندا، پر پنجاب وچ عورتاں دی کامکتا دی ضرورت نوں ویکھدے ہوئے اس دے شوہر دی موت توں بعد بیواہ دا دوجا ویاہ کیتا جاندا اے۔ پر جدوں بیواہ دی عمر زیادہ ہووے تاں اسدی اس بھاونا نوں نظر انداز کیتا جاندا اے۔ کامکتا دا ظاہر پنجابی سبھیاچار وچ ویاہ ویلے لوک-بولیاں، لوک گیت راہیں کیتا جاندا اے۔ ایہہ بولیاں دا تعلق عورت اتے مرد دیا کامک جاں جنسی لوڑاں نال ہندا اے۔ ایہناں بولیاں جاں گیتا دا تعلق عورت جاں مرد دے جوان ہون تے اوہناں دی کامکتا نال جڑیا ہندا اے۔ جدوں کڑیاں دے ویاہ وچ دیری کامک تکمیل دی مسئلہ کھڑی کر دیندی اے۔ اجیہی حالت وچ سماج توں چوری پیار دے ورجت رشتے بندے ہن۔ اس نال متعلق لوک گیت:

چھپ جاں چھپ جا وے چندہ، چھپ کے کردے نیرھا۔
  میری پہلی وے پونی، یار دا چوتھا وے گیڑا۔
  میتھو پچھن نال دیاں، نی کی لگدے اوہ تیرا۔

پنجابی سبھیاچار وچ عورت مردا دیا کامناواں نوں دبا کے رکھیا جاندا اے۔ اس لئی اوہ آپنیا کامناواں دا ظاہر سدھے روپ وچ نہیں کر سکدیا۔ اوہ آپنیا کامناواں دا ظاہر اوتھے کردیا ہن جتھے مرد دی موجودگی نہیں ہندی اے۔ اس طرح پنجابی عورتاں ویاہ دے ویلے کامکتا نال تعلق بولیا جاں گیتاں، سٹھنیا جاں چھند لگاؤدیا ہن۔ ویاہ ویلے جدوں سارے مرد جنجھ لے کے چلے جاندے تاں گھر وچ صرف عورتاں ہی رہِ جاندیا سن۔ اس ویلے اس طرح دیا بولیا پائیا جاندیا سن جس وچ شوہر بیوی دے رشتیا دی کامکتا ظاہر کیتی جادی سی جاں پھر ہور سماجی رستے جویں کہ دیور بھرجائی دا رشتہ، جیجا اتے سالی دا رشتیا راہیں اکّ دوجے نوں مذاق کیتے جاندے سن۔

جویں:

سیتو کملی لنگھدی لنگھدی دیپے نوں ہتھ کرگی نی،
 اینڈے-اینڈے نرمے دے وچ وڑ گئی۔.۔.۔.۔

 جیٹھ-جیٹھانی اندر سوندے، توں کیوں سوندا باہر۔.۔.۔.
 وے جےَ وڈھی دیا، کویں ودھو گھر-بار۔.۔.۔.۔.

جدوں پھر عورت ویاہ توں بعد اپنے گھر واپس آؤندی سی تاں اس دیاں ساتھناں اس دے دے چہرے دے نور دا کارن پچھدیاں سن۔ اس نال متعلق لوک-بولی اے "کہنے رنگ چاہڑیا۔" پنجابی سبھیاچار وچ کڑیاں ویاہ توں بعد اپنے پیکے گھر آکے اپنے چہرے دی چمک دا راج بڑے چاء نال دسدیاں سن۔ اس وچ اوہناں دی کامک بھاونا جڑی ہندی سی۔

صرف سیاح! تیری سندھوری دا مینوں ہوا
 بڑا پچھتاوا، کہنے رنگ چاہڑیا؟ ہائے وے! سندھوری دا مینوں ہاوا،
 بڑا پچھتاواں، کہنے رنگ چاہڑیا؟
 میری مائی نے کیتا للاری،
 اوہدی اوہدی یاری،
 اوہدی بہت پیاری،
 اوہنے رنگ چاہڑیا،
 بی بی! مائی نے کیتا للاری،
 اوہنے رنگ چاہڑیا۔

پنجابی سبھیاچار وچ بہت سارے انسان اپنے کم دھندیاں کارن اپنے گھر توں کئی-کئی مہینے باہر رہندے ہن۔ اوہناں دیا عورتاں گھر وچ اس کارن اکلاپن محسوس کردیاں ہن۔ جویں کہ اکّ فوجی آدمی دی گھروالی جدوں اوہ پھوج وچوں کئی کئی مہینے نہیں مڑدا تاں اوہناں دیا بہت ساریاں کامناواں ادھوریاں رہِ جاندیاں ہن، جیہناں وچ اسدی جسمانی لوڑ وی اکّ اے۔ اسدا پرگٹاوا اوہ لوک-بولیاں جاں لوک-گیتاں وچ کردیاں ہن اتے اپنی سسّ نوں آکھدیاں ہن کہ اوہناں دی جوانی اس طرح ہی لنگھ جاوے گی۔

سسّ ویکھ لے جوانی میری،
  بھرتی توں پتّ روک لے۔
  بانہہ پھڑ کے موڑ لیا نندے،
  ویر تیرا لام چلیا۔

اس عورت دا دن تاں اس دے کم دھندے کردیا لنگھ جاندا اے پر اس وچھوڑے دی رات کٹنی کافی اوکھی ہندی اے۔ اسنوں آپنے ماہی توں بناں ساری دنیا خالی-خالی لگدی اے۔ اوہ اپنی اس کامنا نوں بولی راہیں ظاہر کردی اے۔

رات حجراں دی کالی اے،
  ڈھول سپاہی توں بناں،
  ساری دنیا ہی خالی اے،

کامناواں دا ظاہر

ورجت رشتیاں، تعلقاں دیاں غلہّ لوک کہانی، لوک-پریتاں، گالاں، چٹکلیاں، گیتاں آدی دے روپ وچ ہی ملدیاں ہن۔ انجھ وی انسان دی سبھ توں ضروری لوڑ جاں مکھ لوڑ غذا دی اے۔ جدوں انسان دی غذا دی لوڑ پوری ہو جاندی اے تاں اس دے من وچ کام متعلق چیشٹا ودھدی اے۔ اس لوڑ نوں پورا کرن لئی انسان گھناؤنے توں گھناؤنا روپ اختیار کرن توں وی گریز نہیں کردا۔ (پنجابی دی لوکدھارا تے پنجابی جیون، کرنجیت سنگھ)

پنجابی گیتاں وچ کامکتا

پنجابی سبھیاچار وچ اجیہے گیت ملدے ہن، جیہناں راہی انسان اپنیاں کام-بھاوناواں نوں ظاہر کردا اے۔ جہڑے وی گیتاں دا تعلق کامکتا نال اے، اوہناں وچ مکھ روپ وچ عورت دی خوبصورتی، عورت دی جسمانی بنتر جاں عورت دے انگاں نوں ہی مکھ رکھ کے گیت لکھے جاندے ہن۔ جیہناں راہی مرد اپنی کامکتا نال جڑیاں بھاوناواں دا ظاہر کردے ہن۔ جس وچ اوہ عورت نوں اکّ وستو دے روپ وچ ظاہر کردے ہن۔ جس طرحاں پرانے دور دے گیتاں توں لے کے ہن تک دے گیتاں وچ بھاویں عورت دی حالت، روپ جاں شکل بدلدی جا رہی اے، پر اس نال جڑیاں کامکتا دیا بھاوناواں دا پرگٹاؤ وی اپنے-اپنے ویلے مطابق بدلدا جا رہا اے۔ جویں کہ چمکیلے دے گائے گیتاں ('ہولی ماری وے' اتے 'ہکّ اتے سو جاوے') وچ کامکتا نوں پیش کیتا اے جاں جدید دور وچ ہنی سنگھ دے گیتاں (Getup Javani, Aao Rajja) وچ کامکتا نوں ویکھیا جا سکدا اے۔

پنجابی چٹکلیاں وچ کامکتا

فرائڈ مطابق چٹکلیاں دا مقصد تسلی دینا اے۔ کام تکمیل، دشمنی دے تعلق وچ اوکڑ جاں رکاوٹ آدی دیا پرستھیتیاں متعلق سچیت دھیان دواؤن لئی اجیہے چٹکلے من دی سنتشٹی کردے ہن۔ اس طرحاں پنجابی سبھیاچار وچ وی کامکتا نال متعلق چٹکلے جاں کہاوتاں ملدیاں ہن، جیہناں راہیں نوجوان طبقہ دے منڈے کڑیاں اپنیاں کامک بھاوناواں نوں بیان کردے ہن۔

سسّ: نی بہو ایہہ بھانڈے کہنے توڑے نے؟
 بہو: ممی جی تہاڈے منڈے نال لڑائی ہو گئی اے۔
 سسّ: نی بہو ایہہ بیڈّ کسنے توڑیا؟
 بہو: تہاڈے منڈے نال صلاح ہو گئی۔

پنجابی گالاں وچ کامکتا

پنجابی سبھیاچار وچ گالاں راہیں وی کامکتا ظاہر کیتی جاندی اے۔ ایہہ گالاں غصے وچ آ کے جاں پھر اپنے مخالف نوں نیواں دکھاؤن لئی کڈھیاں جاندیاں ہن۔ ایہناں گالاں دا تعلق عورت نال ہی ہندا اے۔ عورت نوں ہمیشہ اکّ وستو دے روپ وچ ہی لیا جاندا اے۔ پنجابی سبھیاچار وچ عورت نوں گھر دی عجت سمجھیا جاندا اے، اس لئی جدوں وی مرداں دا آپس وچ کوئی وی جھگڑھا ہندا اے تاں اوہ عورت دے حوالہ وچ ہی گالاں کڈھدے ہن۔

حوالے