پنجابی ناول
پنجابی ناول، پنجابی زبان وچ لِکھے جاݨ والے ناول نیں۔ ایہناں وچ ترجمہ شدہ ناول وی شامل کیتے جان٘دے نیں کیون٘کہ اوہ وی ترجمہ ہوئی زبان وچ اس توں بعد لِکھے جاݨ والے ہور ناولاں اُتے اثر پاؤن٘دے نیں۔
پنجابی ناول دی تریخ
[سودھو]1849ء وچ پنجاب اُتے انگریزاں دا قبضہ ہوݨ توں بعد اوہناں نے اپنے خاص مقاصد دی تکمیل لئی مغربی نظام تعلیم شروع کیتا۔ مذہبی تبلیغ لئی عیسائی مشنریاں نے وکھ وکھ ادبی روپاں دی ورتوں شروع کیتی۔ پنجابی دا سَبھ توں پہلا ترجمہ شدہ ناول "مسیحی مسافر دا سفر" سی جیہڑا مول روپ وچ جان بنیئن ولوں انگریزی زبان وچ "پِلگرِمز پروگریس" (Pilgrim's Progress) دے نام نال لِکھیا گیا۔ اس توں بعد دوجا ناول جیوتردی (1876ء) منیا جان٘دا اے جس بارے اندازا لایا جان٘دا اے کہ ایہہ مشنریاں ولوں پہلاں بنگالی زبان وچ لکھوایا گیا تے فیر پنجابی زبان وچ ترجمہ کروایا گیا۔[۱]
پنجابی ناول دی تریخی ونڈکاری
[سودھو]گرپال سنگھ سندھو نے اپنی کتاب پنجابی ناول دی تریخ وچ پنجابی ناول نوں ہیٹھلے چار حِصیاں وچ ونڈیا اے[۲]:
مڈھلا پنجابی ناول
[سودھو] مکھ لیکھ لئی ویکھو: مڈھلا پنجابی ناول |
مڈھلے دور دے پنجابی ناول وچ مذہب مرکز وچ رہندا اے تے ایہناں نوں لِکھݨ دا مقصد منورنجن نہیں بلکہ نصیحت آموزی اے۔ ایہناں دا سِدھا سِدھا تعلق لوکاں نوں مذہب نال جوڑنا اے۔ اس دور دا مکھ ناول کار بھائی ویر سنگھ اے جس دے ناول "سندری" نوں پنجابی دا پہلا مولک ناول منیا جان٘دا اے۔ اس توں علاوہ موہن سنگھ وید دا ناول "دمپتی پیار" تے چرن سنگھ شہید دے ناول "دلیر کور" تے "بی بی رنجیت کور" وی ایسے دور وچ شامل ہُندے نیں۔ ایہناں ناولاں وچ ہیرو تے وِلن واضح اے تے ہیرو دی جت ہی ہُندی اے۔
انفرادی مثالی ناول
[سودھو]| مکھ لیکھ لئی ویکھو: انفرادی مثالی پنجابی ناول |
پنجابی ناول دے دوجے دور وچ مذہب دی جگہ سماجی مسئلے مرکز وچ آ جان٘دے نیں تے ایہناں دا حل مثالی پاتراں دی سرجنا نال کیتا جان٘دا اے۔ اس دور دا پہلا ناول گربخش سنگھ پریتلڑی ولوں لِکھیا "انویاہی ماں" منیا جاندا اے۔ اس توں بعد نانک سنگھ دے ناول چٹا لہو، پوِتر پاپی، "گگن دمامہ باجیا" وغیرہ دیکھے جا سکدے نیں۔ سنت سنگھ سیکھوں نے "لہو مٹی" تے "بابا عثمان" ورگے ناول لِکھے۔ جسونت سنگھ کنول نے رومانوی مثالی ناول لکھے جیہناں وچ "سچ نوں پھانسی"، "پورنماشی"، "رات باقی ہے" وغیرہ دیکھے جا سکدے نیں۔ ایہناں توں علاوہ سریندر سنگھ نرولا تے نریندر پال سنگھ وی اوسے دَور دے ناول کار نیں۔
ترقی پسند حقیقت پسند ناول
[سودھو]| مکھ لیکھ لئی ویکھو: ترقی پسند حقیقت پسند پنجابی ناول |
اس دَور وچ مثالی تے رومانوی جیون دی عکاسّی کرن دی جگہ تے جیون دا وستار حقیقت دے پدھر اتے کیتا جانا شروع ہویا۔ اس وچ گردیال سنگھ دے ناول مڑھی دا دیوا تے انھے گھوڑے دا دان تے رام سروپ انکھی دا کوٹھے کھڑک سنگھ دیکھے جا سکدے نیں۔ عورت ناول کاراں وچ امرتا پریتم تے دلیپ کور ٹوانا نے اپنے ناولاں وچ عورت دی خاص پیشکاری کیتی۔ ایہناں توں علاوہ اس دَور دے ہور پرمکھ ناول کاراں وچ کرتار سنگھ دگل، سوہن سنگھ سیتل، کرمجیت کسا، نرنجن تسنیم وغیرہ شامل نیں۔
بعد-حقیقت پسند ناول
[سودھو]اس دور وچ ذکر تکنیک تے موضوع دوناں ہی پکھاں وچ تبدیلی آئی۔ اس وچ چھوٹیاں پچھاناں دی گل ہونی شروع ہوگئی۔ متر سین میت دے ناولاں "کورو سبھا"، "تفتیش"، "کٹہرا" وغیرہ وچ عدالت تے پولیس پرراج دا چترن کیتا گیا اے۔ رشتیاں ناتیاں وچ آئیاں تبدیلیاں نوں دیکھدے ہوئے اندر سنگھ خاموش نے "اک تاج محل ہور"، "کافر مسیحا"، "بکل دا رشتہ" وغیرہ ورگے ناول لِکھے۔ بلدیو سنگھ سڑکناما نے ویسوا جیون بارے "لال بتی" ناول لِکھیا تے اس توں علاوہ "دوسری ہیروشیما"، "جی ٹی روڈ" تے "ان داتا" ورگے ناول لِکھے۔ ایہناں ناول کاراں توں علاوہ اس دور وچ جسبیر منڈ، شاہ چمن، بلجندر نسرالی وغیرہ ناول کار شامل نیں۔
لہندے پنجاب دے پنجابی ناول
[سودھو]لہندے پنجاب وچ "برکتے" (1953ء)، "ٹھیڈا" (1960ء)، "دیوا تے دریا" (1961ء)، "دل اک دیوا" (1975ء)، "ست گواچے لوک" (1975ء)، "پکھیرو" (1975ء)، "بلدے دیوے" (1976ء)، "نال میرے کوئی چلے" (1976ء)، "ٹالھیاں دی چھاں" (1978ء)، "سورج گرہن" (1985ء)، "تائی" (1986ء)، "سدھراں دے پھل" (1988ء)، "چیڑھاں دی چھاں" (1991ء)، "دور دراڈے" (1994ء)، "اک چونڈھی لوݨ دی" (1994ء)، "بُھبل" (1995ء) تے "ٹان٘واں ٹان٘واں تارا" (1997ء) سمیت بہت سارے معیاری پنجابی ناول لِکھے گئے۔