پنجاب، پنجابی تے پنجابیت

کردار

              پنجاب، پنجابی اتے پنجابیت وچکار ڈونگھا تعلقات اے۔ پنجاب ناں دے بھو- کھیتر وچ پیدا ہوئی، پرچلت ہوئی تے استعمال ہو رہی بولی دا ناں پنجابی اے۔ پنجابی بولی پنجاب دے رہن والے لوکاں دے عملی تجربے وچوں پیدا ہوئی اے۔ پنجابی سماج وچ پرانے ویلے توں ستعینات پروار پرتھا رہی اے، جس وچ پیؤ، پتر اتے دادا اکٹھے اک چھت ہیٹھ رہندے ہن۔ اس وچ نانکے اتے دادکے دا وکھرا تجزیہ اے۔

      پنجابی بولی اتے پنجابی سبھیاچار راہیں اساری پنجابیت ڈھیر پرانی اے۔ تریخی نظر توں پنجاب دی دھرتی اتے ہی سبھ توں پہلاں رہتل ترقی یافتہ ہوئی سی۔ ہڑپا مہنجودڑو وچ وسدیاں کول جاں دروڑ ذاتیاں مول روپ وچ پنجابی ہی سن۔

پنجابیت توں مطلب ایہہ اے کہ ہر پنجابی نوں پنجاب دا واسی ہون تے مان ہووے اتے پنجاب دے ہریک وسنیک نال اوہ سانجھ محسوس کرے۔ دھرم، رنگ، نسل، جاتی آدی دے وتکریاں نوں اک پاسے رکھ کے لوک ایہہ سوچن کہ اوہ پنجابی ہن۔

سبھیاچار دے تن پکھ

1) طبیعاتی

2) سماجی

3) فنی۔

پنجابی سبھیاچار دے اندرلے عنصر

              پنجابی سبھیاچار اندر بہت سارے تتّ ہن، جہڑے اس نوں پنجابیت بخشدے ہن۔ اس وچ سانجھی سوچ اک نمبر تے آؤندی اے۔ پنجاب دے سارے لوک ایہہ محسوس کردے ہن اتے سانجھے طور تے پنجاب دے لوک سنگیت وی لوکاں وچ پنجابیت دی بھاونا پیدا کردا اے۔

ڈاکٹر۔ سوہندر سنگھ بیدی مطابق،" پنجابیاں نوں سور- لہریاں گڑھتی وچ ملدیاں ہن۔ جمدیاں سار ہی بچے دے کناں وچ، گیتاں دیاں مدھر دھنیاں دے ڈھولکی وی چھنکن لگدی اے۔لوک سنگیت بال دی روح وچ اک رس ہو کے رچ جاندا اے تے جیون بھر کئی روپاں وچ، اسدے بلاں اتے نچدا رہندا اے۔"

پنجابی رہنی - بہنی

      پنجابیاں دے رہن - سہن دے ڈھنگ- طریقے اکو جہے ہن تے ایہہ اوہناں دیاں بھاونواں دا پرگٹاوا کرن وچ سہائی ہندا اے۔ اسے کرکے اکو جہی رہنی - بہنی نے وی پنجابیت دی بھاونا پیدا کیتی اے۔

لوک کلا دا یوگدان

          لوک کلا بارے ڈاکٹر۔بیدی لکھدے ہن،" پنجاب دی لوک کلا اتھوں دی رہتل جنی پرانی اے۔ پنجاب دے لوک کلا دے سبھ توں پرانے نمونے ہڑپا تے روپڑ دیاں پرانیاں کیہاں دی خدائی ویلے ملے ہن۔ ایہناں وچوں کجھ مٹی دے گھڑے تے اگّ وچ پکے کھڈونے ہن جو گھراں وچ سجاوٹ لئی ورتے جاندے ہن۔ مورتی کلا، چترکلا پنجاب دے بہت مشہور ہن۔

بولی دا یوگدان

        بولی اپنے آپ وچ پنجابی سبھیاچار دا حصہ اے۔ بولی دے یوگدان نے وی پنجابیت پیدا کرن وچ اپنا اہم یوگدان پایا اے۔ پنجابی بولی عامَ لوکاں دی بولی اے، ایہہ بولی اتھے بولی جا رہی اپبھرنش بولی وچوں ہی نکلی اے۔ ایہہ بولی کسے خاص دھرم دے لوکاں جاں کسے جاتی دی بولی نہیں اے، سگوں ایہہ سمچے پنجابیاں دی بولی اے۔ پنجابی ساہت دے شروع وچ ناتھ جوگیاں دا ساہت ملدا اے۔ بولی دے زریعہ نال رچیا گیا ایہہ ساہت پورن طور تے نرپیکھ اے اتے پنجابیت دا دھارنی اے۔" گورکھ بانی " وچ لکھیا اے-

"جو گھر تیاگ کہاوے جوگی

  گھر باسی کو کہےَ جو بھوگی

دھرم عنصر کو ہوئی نہ دھرمی

کہے گورکھ سو مہا ادھرمی۔"

پنجابیت اتے پنجابی سبھیاچار

            پنجابیت اتے پنجابی سبھیاچار آپس وچ سمبدھت ہن۔ اس متعلق ڈاکٹر۔دھن ونت کور نے لکھیا اے،"پنجابیت دا تجزیہ پنجابی سبھیاچار نال جڑیا ہویا اے اتے بہتی وار اسیں ایہناں نوں سمانارتھک سنکلپاں وجوں وی ورت لیندے ہاں۔ پنجابی سبھیاچار اک وڈا، مکمل،بہو - بنتری پربندھ اے اتے پنجابیت اس پربندھ توں اساری پنجابی نفسیات۔ پنجابی سبھیاچار دا تجزیہ اسیں جدوں ورتدے ہاں تاں اس وچ پنجابی وہار، سوچ وچار، گھر پروار دے نال - نال اک مکمل وسط وی حاضر ہندا اے۔"

صوفی ساہت

          بابا فرید دے سلوک نوں پڑھن توں ایہہ واضع ہندا اے کہ اسنے پنجابی بولی راہیں اپنی صوفی بھاوناواں نوں پرگٹایا۔

گرمتِی ساہت

          سارے گرو صاحبان دی بانی لوکاں وچ سانجھی بھاونا پیدا کردی اے اتے انسان ماتر دی ایکتا ول اشارہ کردی اے۔

ڈاکٹر۔صاحب لکھدے ہن،" گرو گرنتھ صاحب بہو - بھاشائی شبد کوش اے، جس وچ اس ویلے دیاں گروہ استعمال کیتیاں بولیاں دے مطابق مہاندرے ملدے ہن۔"

پنجابی کردار نوں پرگٹاؤن لئی اہل

        پنجابی بولی ہی اک اجیہی بولی اے، جو پنجابی کردار دا پرگٹاوا کر سکدی اے۔ پنجابی ادمی، حوصلے والے، محنتی، ادار- چت، بہادر آدی ہندے ہن۔پنجابی کردار دی منہ بولدی تصویر پنجابی ووکیبولری راہیں ہی کھچی جا اے۔

پنجابی بولی اندر پرانی بولیاں دے شبد

          پنجابی بولی وچ کافی شبد آسٹرک بولی دے ملدے ہن، جہڑی کہ اس کھیتر وچ پہلاں بولی جاندی سی۔ اپبھرنش بولی توں کافی شبد پنجابی وچ آئے ہن۔

ڈاکٹر۔ عطر سنگھ مطابق،" پنجاب، پنجابی اتے پنجابیت کوئی وکھرے ورتارے نہیں، سگوں اک وڈا ورتارے دے بدلویں روپ ہی ہن۔"

        انت وچ اسیں ایہہ کہہ سکدے ہاں کہ پنجابی بولی اتے پنجبیئت دا بہت ڈونگھا تعلقات اے۔ ایہہ پنجابی بولی لوکاں لئی بہت اہمیت رکھدی اے۔ اپروکت تتاں توں واضع اے کہ پنجابی بولی نے پنجابیت دی بھاونا پیدا کرن وچ بہت وڈا یوگدان پایا اے۔

حوالے

1) ڈاکٹر۔ دھن ونت کور، پنجابیت: تجزیہ تے سروپ

2) پرو۔ پریتم سنگھ، پنجاب، پنجابی اتے پنجابیت، سنگھ بردرز امرتسر۔p.10.ISBN187205-200-6