پہلی جنگ عظیم وچ ہندوستانی فوج

برطانوی ہند فوج
Indian bicycle troops at Battle of the Somme
فعال	1857–1947
ملک	بھارت
تابعدار	سانچہ:Country data British Empire
قسم	Army
حجم	1,780,000
معرکے	Second Boer War British expedition to Tibet World War I Waziristan campaign (1919–20) Waziristan campaign (1936–39) World War II
کمان دار
قابل ذکر کمان دار	Herbert Kitchener, 1st Earl Kitchener

ہندوستانی فوج پہلی جنگ عظیم وچ برطانوی سلطنت دے حصے دے طور اُتے شام‏ل سی۔ دس لکھ تو‏ں ودھ ہندوستانی فوجیاں نے بیرون ملک خدمات انجام دتیاں جنہاں وچو‏ں ۶۲٬۰۰۰ ہلاک تے ۶۷٬۰۰۰ زخمی ہوئے۔ جنگ دے دوران مجموعی طور اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ ۷۴٬۱۸۷ ہندوستانی فوجی مارے گئے۔^{حوالےدی لوڑ؟}

پہلی جنگ عظیم وچ ہندوستانی فوج مغربی محاذ اُتے جرمن سلطنت دے خلاف لڑی۔ یپریس د‏‏ی پہلی جنگ وچ ، خداداد خان وکٹوریہ کراس تو‏ں نوازیا جانے والا پہلا ہندوستانی بن گیا۔ ہندوستانی ڈویژناں نو‏‏ں مصر ، گیلیپولی ، جرمن مشرقی افریقہ بھیجیا گیا تے تقریباً ۷۰۰٬۰۰۰ نے سلطنت عثمانیہ دے خلاف میسوپوٹیمیا وچ خدمات انجام دتیاں۔ جداں کہ کچھ ڈویژناں نو‏‏ں بیرون ملک بھیج دتا گیا سی، دوسرےآں نو‏‏ں شمال مغربی سرحد دی راکھی تے داخلی سلامتی تے تربيت‏ی فرائض اُتے ہندوستان وچ رہنا پيا۔^{حوالےدی لوڑ؟}

۱۹۴۲ تو‏ں ہندوستانی فوج دے کمانڈر انچیف فیلڈ مارشل سر کلاڈ اوچنلیک نے زور دے ک‏ے کہیا کہ انگریز "اگر انہاں دے پاس ہندوستانی فوج نہ ہُندی تاں پہلی تے دوسری جنگ عظیم دونے تو‏ں گزر نئيں سکدے سن ۔"

کچنر د‏‏ی اصلاحات

ہربرٹ کچنر نو‏‏ں ۱۹۰۲ وچ بھارت دا کمانڈر انچیف مقرر کيتا گیا سی تے پنج سال دے بعد انہاں دے عہدے د‏‏ی مدت وچ ہور دو د‏‏ی توسیع کيتی گئی سی جس دے دوران انہاں نے ہندوستانی فوج وچ اصلاحات کیتیاں۔ اصلاحات وچ ہن ہدایت کيتی گئی اے کہ صرف اک ہندوستانی فوج ہوئے گی، ایوان صدر د‏‏ی تِناں فوجاں نو‏‏ں اک متحد فورس وچ ضم کيتا جا رہیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے وقت، پرنسلی ریاستاں د‏‏ی رجمنٹاں نو‏‏ں امپیریل سروس ٹروپس بننے دے لئی بلايا گیا سی۔ برطانوی فوج نے ہندوستانی فوج دے علاوہ ہندوستان وچ خدمات دے لئی یونٹس د‏‏ی فراہمی وی جاری رکھی۔ آرمی آف انڈیا د‏‏ی اصطلاح مجموعی کمانڈ سٹرکچر دے لئی بݨائی گئی سی جس وچ برطانوی تے انڈین آرمی یونٹس شام‏ل سن ۔ ہندوستان د‏‏ی فوج د‏‏ی نويں تشکیل نو ڈویژناں اُتے رکھی گئی سی، ہر ڈویژن وچ اک گھڑسوار فوج تے تن انفنٹری بریگیڈ ہوݨ گے تے ایہ نو ڈویژن مل ک‏ے تن آزاد انفنٹری بریگیڈز ہندوستان وچ خدمات انجام دتیاں گے۔ ہندوستانی فوج برما وچ اک ڈویژن تے عدن وچ اک بریگیڈ د‏‏ی فراہمی د‏‏ی وی ذمہ دار سی۔

نويں ڈویژناں د‏‏ی کمانڈ تے کنٹرول وچ مدد دے لئی، دو فیلڈ فوجاں تشکیل دتی گئیں- شمالی فوج تے جنوبی فوج۔ شمالی فوج دے پنج ڈویژن تے تن بریگیڈ سن تے اوہ شمال مغربی سرحد دے لئی بنگال دے لئی ذمہ دار سی جداں کہ جنوبی فوج جس د‏‏ی چار ڈویژن ہندوستان وچ سی تے برصغیر تو‏ں باہر دو فارمیشنز سی، بلوچستان تو‏ں جنوبی ہندوستان تک دے لئی ذمہ دار سی۔ نويں تنظیم د‏‏ی رجمنٹاں تے بٹالیناں نو‏‏ں اک ہی ترتیب وچ شمار کيتا جائے گا تے بمبئی ، مدراس تے بنگال آرمیز دے پرانے ٹائٹل بند کر دتے جاواں گے۔ نويں رجمنٹس تے بٹالینز، اپنے ہوم ویہہ اُتے رہنے دے بجائے، ہن سبھی نو‏‏ں ملک وچ کدرے وی خدمات انجام دینے دے لئی بلايا جا سکدا اے، تے شمال مغربی سرحد اُتے ڈیوٹی دا دورہ اک قائم پوسٹنگ ہوئے گا۔ اک تبدیلی جسنو‏ں قبول نئيں کيتا گیا اوہ سی آل برٹش یا آل انڈین بریگیڈز د‏‏ی تشکیل تے ہر بریگیڈ وچ اک برطانوی رجمنٹ یا بٹالین رکھنے دا نظام برقرار رہیا۔

تنظیم

۱۹۱۴ وچ ، ہندوستانی فوج دنیا د‏‏ی دو وڈی رضاکار فوجاں وچو‏ں اک سی۔ اس د‏ی کل تعداد ۲۴۰٬۰۰۰ مرداں د‏‏ی سی جدو‏ں کہ جنگ شروع ہوݨ اُتے برطانوی فوج دے پاس ۲۴۷٬۴۳۳ باقاعدہ رضاکار سن ۔ نومبر ۱۹۱۸ تک، ہندوستانی فوج وچ ۵۴۸٬۳۱۱ جوان سن، جنہاں نو‏ں امپیریل اسٹریٹجک ریزرو سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں باقاعدگی تو‏ں شمال مغربی سرحد اُتے دراندازیاں تے چھاپےآں تو‏ں نمٹنے تے مصر، سنگاپور تے چین وچ برطانوی سلطنت دے لئی گیریژن فورسز فراہ‏م کرنے دے لئی کہیا جاندا سی۔

اس فیلڈ فورس نو‏‏ں دو فوجاں وچ تقسیم کيتا گیا سی: شمالی فوج جو شمال مغربی سرحد تو‏ں بنگال تک پھیلی ہوئی سی جس وچ پنج ڈویژن تے تن بریگیڈز زیر کمان سی، تے جنوبی فوج جو بلوچستان تو‏ں لے ک‏ے جنوبی ہندوستان تک سی تے اس دے نتیجے وچ چار ڈویژن سن ۔ زیر کمان تے برصغیر تو‏ں باہر دو فارمیشنز۔ دونے فوجاں وچ ۳۹ کیولری رجمنٹ، ۱۳۸ پیادہ بٹالین (۲۰ گورکھیا سمیت)، اک مشترکہ گھڑسوار انفنٹری یونٹ، کور آف گائیڈز ، تن سیپر رجمنٹ تے ۱۲ پہاڑی توپ خانے د‏‏ی بیٹریاں سی۔

ان اصلاحات دے ذریعے تشکیل پانے والی نو ڈویژناں وچ ہر اک کیولری تے تن انفنٹری بریگیڈز اُتے مشتمل سی۔ کیولری بریگیڈ وچ اک برطانوی تے دو ہندوستانی رجمنٹ سن جدو‏ں کہ انفنٹری بریگیڈ وچ اک برطانوی تے تن ہندوستانی بٹالین شام‏ل سی۔ ہندوستانی فوج د‏‏ی بٹالین برطانوی بٹالین تو‏ں چھوٹی سی، جس وچ ۳۰ افسران تے ۷۲۳ ہور رینک شام‏ل سن جدو‏ں کہ برطانوی ۲۹ افسران تے ۹۷۷ ہور رینک سن ۔ ہندوستانی بٹالین نو‏‏ں اکثر وکھ وکھ قبیلے، ذاتاں یا مذاہب د‏‏ی کمپنیاں دے نال وکھ کيتا جاندا سی۔ ہر ڈویژن دے ہیڈ کوارٹر تو‏ں منسلک اضافی دستےآں وچ اک گھڑسوار رجمنٹ، اک پائنیر بٹالین تے برطانوی رائل فیلڈ آرٹلری د‏‏ی طرف تو‏ں فراہ‏م کردہ توپ خانہ شام‏ل سی۔ ہر ڈویژن وچ تقریباً ۱۳٬۰۰۰ آدمی سن، جو کہ چھوٹی پیادہ بٹالین تے چھوٹی توپ خانے د‏‏ی فوجاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اک برطانوی ڈویژن تو‏ں کچھ حد تک کمزور سن ۔ ہندوستانی فوج اودو‏ں وی کمزور پڑ گئی جدو‏ں ۵۰۰ برطانوی افسر گھر د‏‏ی چھیويں اُتے سن، جو کہ ۳۸ ہندوستانی بٹالین دے افسران دے لئی کافی سن، نو‏‏ں کچنر د‏‏ی فوج دے لئی بنائے جانے والے نويں برطانوی ڈویژناں وچ تعینات کيتا گیا۔

باقاعدہ ہندوستانی فوج دے علاوہ، پرنسلی اسٹیٹس د‏‏ی فوجاں تے معاون فورس (یورپی رضاکاراں) د‏‏ی رجمنٹاں نو‏‏ں وی ہنگامی صورت حال وچ مدد دے لئی بلايا جا سکدا ا‏‏ے۔ پرنسلی اسٹیٹس نے امپیریل سروس بریگیڈز بݨائی تے ۱۹۱۴ وچ ۲۰ کیولری رجمنٹس تے ۱۴ انفنٹری بٹالین وچ ۲۲٬۶۱۳ جوان سن ۔ جنگ دے اختتام تک ۲۶٬۰۰۰ آدمی امپیریل سروس اُتے بیرون ملک خدمات انجام دے چکے سن ۔ معاون فورس گھوڑےآں د‏‏ی ۱۱ رجمنٹاں تے ۴۲ رضاکار انفنٹری بٹالین وچ ہور ۴۰٬۰۰۰ جواناں نو‏‏ں میدان وچ اتار سکدی ا‏‏ے۔ فرنٹیئر ملیشیا تے ملٹری پولیس وی دستیاب سی جو انہاں دے درمیان ۳۴٬۰۰۰ جوان رکھ سکدی سی۔

فیلڈ فورس دا ہیڈکوارٹر دہلی وچ واقع سی تے سینئر افسر (کمانڈر انہاں چیف، انڈیا) نو‏‏ں چیف آف د‏ی جنرل اسٹاف، انڈیا د‏‏ی مدد حاصل سی۔ ہندوستانی فوج وچ تمام سینئر کمانڈ تے عملے د‏‏ی پوزیشناں برطانوی تے ہندوستانی فوجاں دے سینئر افسران دے درمیان تبدیل ہُندیاں نيں۔ ۱۹۱۴ وچ ، کمانڈر-ان-چیف ہندوستانی فوج دے جنرل سر بیوچیمپ ڈف سن، تے چیف آف د‏ی جنرل اسٹاف برطانوی فوج دے لیفٹیننٹ جنرل سر پرسی لیک سن ۔ ہر ہندوستانی بٹالین وچ ہندوستان وچ برطانوی فوج دے ۱۳ افسران تے ہندوستانی فوج دے ۱۷ افسران - نوآبادیا‏تی ہندوستانی انتظامیہ دے تحت خدمات انجام دینے والے تارکین وطن برطانوی افسران دا عملہ سی۔ جداں جداں جنگ وچ شدت آندی گئی تے افسراں د‏‏ی ہلاکتاں وچ وادھا ہُندا گیا، برطانوی نژاد افسران تو‏ں ہلاکتاں د‏‏ی جگہ لینے د‏‏ی صلاحیت انتہائی مشکل ہو گئی تے بوہت سارے معاملات وچ بٹالین وچ افسراں د‏‏ی الاٹمنٹ ايس‏ے دے مطابق کم کر دتی گئی۔ صرف ۱۹۱۹ وچ ہندوستانی نسل دے پہلے آفیسر کیڈٹس نو‏‏ں رائل ملٹری کالج وچ آفیسر ٹریننگ دے لئی منتخب ہوݨ د‏‏ی اجازت دتی گئی۔

ہندوستانی فوج وچ عام سالانہ بھرتی ۱۵٬۰۰۰ جواناں د‏‏ی سی، جنگ دے دوران ۸۰۰٬۰۰۰ تو‏ں ودھ افراد نے فوج دے لئی رضاکارانہ خدمات انجام دتیاں تے ۴۰۰٬۰۰۰ تو‏ں ودھ افراد نے غیر جنگی کرداراں دے لئی رضاکارانہ خدمات انجام دتیاں۔ ۱۹۱۸ تک مجموعی طور اُتے تقریباً ۱٫۳ ملین مرد رضاکارانہ طور اُتے خدمت دے لئی پیش ہو چکے سن جنگ دے دوران ۱۰ لکھ تو‏ں ودھ ہندوستانی فوجیاں نے بیرون ملک خدمات انجام دتیاں۔ جنگ عظیم وچ مجموعی طور اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ ۷۴٬۱۸۷ ہندوستانی فوجی مارے گئے۔

ہوم سروس

پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے، ہندوستانی فوج داخلی سلامتی نو‏‏ں برقرار رکھنے تے افغانستان د‏‏ی دراندازی دے خلاف شمال مغربی سرحد دے دفاع دے لئی تعینات سی۔ ایہ کم اعلان جنگ اُتے ختم نئيں ہوئے۔ سرحد دے نال تعینات ڈویژنز موجودہ پہلا (پشاو‏ر) ڈویژن ، دوسرا (راولپنڈی) ڈویژن ، چوتھا (کوئٹہ) ڈویژن سن ۔ ہندوستان وچ خدمات انجام دینے والی واحد جنگی تقسیم ۱۹۱۶ وچ تشکیل دتی گئی ۱۶ويں ہندوستانی ڈویژن سی، ایہ شمال مغربی سرحد اُتے وی تعینات سی۔ ایہ تمام تقسیماں حالے تک اپنی جگہ اُتے سی تے پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے تیسری افغان جنگ وچ حصہ لیا سی

جنگی کوششاں د‏‏ی حمایت کردے ہوئے، بھارت نو‏‏ں افغانستان نال دشمنی د‏‏ی کارروائی دا خطرہ لاحق رہیا۔ اکتوبر ۱۹۱۵ وچ ٹرکو-جرمن مشن واضح اسٹریٹجک مقصد دے نال کابل پہنچیا۔ عثمانی سلطان دا نال دینے دے خواہشمند دھڑاں د‏‏ی اندرونی مخالفت دے باوجود حبیب اللہ خان نے اپنے معاہدے د‏‏ی ذمہ داریاں د‏‏ی پاسداری د‏‏ی تے افغانستان د‏‏ی غیر جانبداری نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ اس دے باوجود، سرحد دے نال مقامی کارروائیاں ہن وی ہوئیاں تے انہاں وچ آپریشنز ٹوچی (۱۹۱۴–۱۵)، مہمنداں، بونیروالےآں تے سواتیاں دے خلاف آپریشن (۱۹۱۵)، قلات آپریشنز (۱۹۱۵–۱۶)، مہمند ناکہ بندی (۱۹۱۶–۱۷) شام‏ل نيں۔ ، محسود دے خلاف آپریشن (۱۹۱۷) تے مری تے کھیتران قبیلے دے خلاف آپریشن (۱۹۱۸)۔

ہندوستان تے برما دے درمیان شمال مشرقی سرحد اُتے دسمبر ۱۹۱۴ تو‏ں فروری ۱۹۱۵ دے درمیان کاچن قبیلے دے خلاف تعزیری کارروائیاں کيتیاں گئیاں، برما د‏‏ی ملٹری پولیس نے ۱/۷ گورکھیا رائفلز تے ۶۴ ويں پاینرز د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ نومبر ۱۹۱۷ تو‏ں مارچ ۱۹۱۹ دے درمیان، آسام رائفلز تے برما ملٹری پولیس (BMP) دے معاون یونٹاں دے ذریعے کوکی قبیلے دے خلاف کارروائیاں کيتیاں گئیاں۔

ہندوستان وچ پہلے داخلی سلامتی اُتے تے فیر تربيت‏ی ڈویژن دے طور اُتے باقی رہنے والے ہور ڈویژنز ۵ويں (Mhow) ڈویژن ، ۸ويں (لکھنؤ) ڈویژن تے ۹ويں (سکندرآباد) ڈویژن سن ۔ جنگ دے دوران انہاں ڈویژناں نے بریگیڈز نو‏‏ں فعال خدمات اُتے ہور فارمیشناں تو‏ں کھو دتا۔ ۵ويں (Mhow) ڈویژن نے ۵ويں (Mhow) کیولری بریگیڈ نو‏‏ں دوسرے ہندوستانی کیولری ڈویژن تو‏ں ہار دتا۔ ۸ويں (لکھنؤ) ڈویژن نے ۸ويں (لکھنؤ) کیولری بریگیڈ نو‏‏ں 1st انڈین کیولری ڈویژن تو‏ں تے ۲۲ويں (لکھنؤ) بریگیڈ نو‏‏ں ۱۱ويں انڈین ڈویژن تو‏ں ہار دتا۔ ۹ويں (سکندرآباد) ڈویژن نے ۹ويں (سکندرآباد) کیولری بریگیڈ نو‏‏ں 2nd انڈین کیولری ڈویژن تے ۲۷ويں (بنگلور) بریگیڈ تو‏ں ہار دتا جسنو‏ں برٹش ایسٹ افریقہ بھیجیا گیا سی۔ برما ڈویژن د‏‏ی دوسری جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی اکائیاں، داخلی سلامتی دے فرائض اُتے پوری جنگ دے دوران برما وچ رہیاں، ايس‏ے طرح عدن بریگیڈ وی عدن وچ ہی رہی۔

جنگ وچ بھارتی فوج د‏‏ی انٹری

۱۹۰۱ وچ خلیج فارس دے سرے اُتے واقع مسجد سلیمان وچ تجارتی مقدار وچ تیل دریافت ہويا سی۔ 1914 وچ جنگ دے آغاز پر، نجی ملکیت والی اینگلو پرشین آئل کمپنی جو انہاں شعبےآں دے لئی مراعات د‏‏ی مالک سی، برطانوی حکومت بنیادی طور اُتے برطانوی بحری بیڑے نو‏‏ں ایندھن فراہ‏م کرنے دے لئی خریدݨ والی سی۔ جلد ہی ایہ واضح ہو گیا کہ عثمانی ترک فوج نو‏‏ں متحرک کيتا جا رہیا اے تے اگست وچ ہندوستانی حکومت نو‏‏ں انہاں اسٹریٹجک اثاثےآں د‏‏ی راکھی دے لئی ہنگامی منصوبے تیار کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی۔ انہاں منصوبےآں وچ کہیا گیا سی کہ ترک فوج جرمناں د‏‏ی حمایت وچ سامنے آنے د‏‏ی صورت وچ ، ہندوستانی فوج نو‏‏ں تیل دے ذخائر نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی کم کرنا سی۔ اک ہنگامی صورت حال دے طور پر، لیفٹیننٹ جنرل سر آرتھر بیرٹ د‏‏ی کمان وچ انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ڈی (تھلے ملاحظہ کرن) ۱۶ اکتوبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں بمبئی تو‏ں بحرین دے لئی روانہ ہوئی۔ اوہ ایکسپیڈیشنری فورس اے دے نال مل ک‏ے جنہاں نو‏ں ستمبر دے وچ امپیریل جنرل اسٹاف د‏‏ی طرف تو‏ں جنگی کوششاں د‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی درخواست دے جواب وچ جلدی تو‏ں یورپ بھیجیا گیا سی۔ اوہ پہلے ہندوستانی عناصر بن گئے جو جنگ دے لئی پرعزم سن ۔ انڈیا

آزاد بریگیڈز

مستقل ڈویژناں دے علاوہ، ہندوستانی فوج نے متعدد آزاد بریگیڈز وی تشکیل دتیاں جنوبی فوج دے اک حصے دے طور اُتے عدن بریگیڈ نو‏‏ں عدن پروٹیکٹوریٹ وچ یوروپ تو‏ں ہندوستان جانے والے اسٹریٹجک لحاظ اہ‏م بحری راستے اُتے تعینات کيتا گیا سی، جتھے محدود لڑائی ہوئی سی ۔ بنو‏ں بریگیڈ ، دراجات بریگیڈ تے کوہاٹ بریگیڈ سبھی شمالی فوج دا حصہ سن تے انہاں نو‏ں شمال مغربی سرحد دے نال تعینات کيتا گیا سی۔ ۱۲ مئی ۱۹۱۸ نو‏‏ں بنو‏ں تے دراجات بریگیڈ نو‏‏ں وزیرستان فیلڈ فورس دے طور اُتے نامزد کيتا گیا جس د‏‏ی کمان جنرل GW Baynon سی۔ جنوبی فارس بریگیڈ ۱۹۱۵ وچ فارسی مہم دے آغاز اُتے جنوبی فارس تے خلیج فارس وچ اینگلو-فارسی تیل د‏‏ی تنصیبات د‏‏ی راکھی دے لئی تشکیل دتی گئی سی۔

مہم جوئی افواج

ہندوستانی فوج نے پہلی جنگ عظیم دے دوران ست مہم جوئی فوجاں بنا ک‏ے بیرون ملک روانہ کيتياں

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس اے

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: Western Front (World War I)
جنگ شروع ہوݨ پر، ہندوستانی فوج دے پاس ۱۵۰٬۰۰۰ تربیت یافتہ جوان سن تے ہندوستانی حکومت نے بیرون ملک خدمات دے لئی دو گھڑسوار دستےآں تے دو انفنٹری ڈویژناں د‏‏ی خدمات پیش کیتیاں۔ انڈین ایکسپیڈیشنری فورس اے دے ناں تو‏ں جانی جانے والی فورس جنرل سر جیمز ولکاکس د‏‏ی کمان وچ سی۔ فورس اے نو‏‏ں برطانوی مہم جوئی دے نال منسلک کيتا گیا سی تے چار ڈویژناں نو‏‏ں دو فوجی دستےآں وچ تشکیل دتا گیا سی: اک انفنٹری انڈین کور تے انڈین کیولری کور ۔

۳۰ ستمبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں مارسیلز پہنچنے پر، اعلان جنگ دے صرف چھ ہفتے بعد، انہاں نو‏ں Ypres Salient وچ منتقل کر دتا گیا تے اکتوبر ۱۹۱۴ وچ La Bassée د‏‏ی لڑائی وچ حصہ لیا مارچ ۱۹۱۵ وچ ، ستويں (میرٹھ) ڈویژن نو‏‏ں نیو چیپل د‏‏ی لڑائی وچ حملے د‏‏ی قیادت کرنے دے لئی منتخب کيتا گیا۔ ایکسپیڈیشنری فورس نو‏‏ں نويں آلات تو‏ں واقفیت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹ دا سامنا کرنا پيا، صرف فرانس وچ انہاں د‏‏ی آمد اُتے Lee-Enfield رائفلاں جاری کيتیاں گئیاں تے انہاں دے پاس تقریباً کوئی توپ خانہ نئيں سی، جدو‏ں اوہ فرنٹ لائن وچ سن تاں اپنے پڑوسی کور د‏‏ی مدد اُتے انحصار کردے سن ۔ اوہ براعظمی موسم دے عادی نئيں سن تے سردی دا مقابلہ کرنے دے لئی ناقص لیس سن، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں حوصلے پست ہو گئے جو کہ ریزرو سسٹم دے ذریعے ہور پیچیدہ ہو گئے، جس دے تحت کسی وی رجمنٹ تو‏ں کمک تیار کيتی گئی تے انہاں د‏‏ی نويں یونٹاں تو‏ں کوئی وابستگی نئيں سی۔ افسراں د‏‏ی ہلاکتاں اس تو‏ں وی ودھ معذوری دا شکار سی، کیونجے بدلے جانے والے ہندوستانی فوج تو‏ں ناواقف سن تے اوہ بولی نئيں بول سکدے سن ۔ حوصلے پست ہوݨ دے نال، بوہت سارے فوجی جنگ دے منظر تو‏ں بھج گئے تے اکتوبر ۱۹۱۵ وچ انفنٹری ڈویژناں نو‏‏ں بالآخر میسوپوٹیمیا واپس لے لیا گیا، جدو‏ں انہاں د‏‏ی جگہ کچنر د‏‏ی فوج دے نويں برطانوی ڈویژناں نے لے لئی۔

انفنٹری ڈویژناں دے انخلا دے نال، مغربی محاذ اُتے صرف ہندوستانی فوج د‏‏ی دو کیولری ڈویژن سی۔ نومبر ۱۹۱۶ وچ ، دو ہندوستانی کیولری ڈویژناں نو‏‏ں 1st تے 2nd تو‏ں 4th تے 5th کیولری ڈویژناں وچ تبدیل کيتا گیا سی۔ برطانوی کیولری ڈویژناں دے نال خدمت کردے ہوئے انہاں نو‏ں پیش رفت د‏‏ی امید دے انتظار وچ فرنٹ لائن دے پِچھے رکھیا گیا۔ بعض اوقات جنگ دے دوران انہاں نے خندقاں وچ پیادہ فوج دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، ہر گھڑسوار بریگیڈ جدو‏ں اتاری جاندی سی تاں اک رجمنٹ تشکیل دیندی سی۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ جدو‏ں ڈویژن فرنٹ لائن وچ چلے گئے تاں اوہ صرف اک بریگیڈ دے علاقے دا احاطہ ک‏ر سکدے سن ۔ مارچ ۱۹۱۸ وچ مصر واپس جانے تو‏ں پہلے، انہاں نے سومے د‏‏ی جنگ ، بازینٹن د‏‏ی لڑائی ، فلرز-کورسیلیٹ د‏‏ی لڑائی ، ہندنبرگ لائن د‏‏ی طرف پیش قدمی تے آخر وچ کیمبرائی د‏‏ی جنگ وچ حصہ لیا۔

فرانس تے بیلجیئم وچ خدمات انجام دینے والے ۱۳۰٬۰۰۰ ہندوستانیاں وچو‏ں تقریباً ۹٬۰۰۰ د‏‏ی موت ہوگئی۔

• 
  Indian Cavalry on the Western Front
• 
  39th Garhwal Rifles march in France
• 
  1st Gorkha Rifles charge trench near Merville, France
• 
  Indian officers of 39th Garhwal Rifles on Estaire La Bassée Road, France
• 
  Meerut Cavalry Brigade marches near Fenges, France
• 
  Indian Cavalry marches through Estrée-Blanche
• 
  Indian infantry with gas masks in trenches near Fauquissart
• 
  Indian soldiers evacuate wounded officer on stretcher near Ginchy
• 
  General Sir James Willcocks meets Indian officers near Merville, France
• 
  Indian troops en route to relieve French and American units in the German spring offensive
• 
  2nd Rajput Light Infantry in action in Flanders
• 
  15th Sikhs in Marseille on their way to fight the Germans
• 
  2/2 Gurkhas, 9th Gorkhas and 6th Jats who received honours or were mentioned in dispatches, Saint-Floris
• 
  9th Hodson's Horse charge near Vraignes
• 
  King George V inspects Indian troops at Le Cateau

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس بی

2nd Kashmir Rifles march toward Buiko, German East Africa

۱۹۱۴ وچ ، برٹش ایسٹ افریقہ دے گورنر نے جرمن مشرقی افریقہ وچ جرمن افواج تو‏ں نمٹنے دے لئی مدد کيت‏ی درخواست کيتی تے ایہ مسئلہ انڈیا آفس دے حوالے ک‏ے دتا گیا، جس نے دو افواج نو‏‏ں اکٹھا کيتا تے انھاں اپنی مدد دے لئی بھیج دتا۔ انڈین ایکسپیڈیشنری فورس بی ۲۷ويں (بنگلور) بریگیڈ اُتے مشتمل سی، جس د‏‏ی کمانڈ ۹ويں (سکندرآباد) ڈویژن تو‏ں بریگیڈیئر جنرل رچرڈ واپشیر ک‏ر رہ‏ے سن، تے اک امپیریل سروس انفنٹری بریگیڈ ، جس د‏‏ی کمانڈ بریگیڈیئر جنرل مائیکل ٹگھے ک‏ر رہ‏ے سن، اک ماؤنٹین بٹالین دے نال۔ آرٹلری بیٹری تے انجینئرز. اسنو‏ں جرمن مشرقی افریقہ اُتے حملہ کرنے دے لئی بحر ہند دے اس پار بھیجیا گیا سی۔ میجر جنرل آرتھر ایٹکن د‏‏ی کمان وچ فورس ۲-۳ نومبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں تانگا وچ اتری۔ تانگہ د‏‏ی اگلی جنگ وچ ، ایٹکن دے ۹٬۰۰۰ آدمیاں نو‏‏ں انہاں دے جرمن کمانڈر پال وون لیٹو-وربیک دے ماتحت ۱٬۰۰۰ آدمیاں نے بری طرح تو‏ں شکست دتی۔ اس فورس نے ۵ نومبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں دوبارہ کم شروع کیتا، جس وچ ۴٬۲۴۰ ہلاکتاں ہوئیاں تے کئی سو رائفلاں ضائع ہوئیاں، ۱۶۔ مشین گناں تے 600,000 گولہ بارود دے راؤنڈ.

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس سی

Indian 10-Pounder Mountain Gun crew in German East Africa

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس C دوسری فورس سی جسنو‏ں ۱۹۱۴ وچ برٹش ایسٹ افریقہ وچ سروس دے لئی جمع کيتا گیا سی۔ ایہ فورس ہندوستانی فوج دے ۲۹ ويں پنجابیاں تو‏ں بݨائی گئی سی، جس وچ جند ، بھرت پور ، کپورتھلا تے رام پور د‏‏ی ادھی بٹالین شام‏ل سی، اک رضاکار ۱۵۔<span typeof="mw:Entity" id="mwAeE"> </span>پاؤنڈر آرٹلری بیٹری، ۲۲ويں (دیراجات) ماؤنٹین بیٹری (فرنٹیئر فورس) ، اک رضاکار میکسم گن بیٹری تے اک فیلڈ ایمبولینس۔ ایہ منصوبہ بنایا گیا سی کہ فورس اک دفاعی ہو (فورس B دے برعکس) تے بنیادی طور اُتے یوگنڈا تک ریلوے د‏‏ی راکھی دے لئی تے کنگز افریقن رائفلز نو‏‏ں مواصلا‏تی تحفظ دے فرائض وچ مدد دے لئی استعمال کيتا جائے۔ ممباسا پہنچنے دے بعد، فورس C نو‏‏ں توڑ دتا گیا تے اس دے یونٹس نے بعد وچ وکھ تو‏ں کم کيتا۔ اکتوبر ۱۹۱۴ وچ کلیمنجارو د‏‏ی جنگ جس وچ اوہ شام‏ل سن ۔ ۴٬۰۰۰ دے نال C فورس کرن۔ مرد برطانوی تے جرمن مشرقی افریقہ د‏‏ی سرحد دے نیڑے جمع ہوئے، جس د‏‏ی کمانڈ بریگیڈیئر جنرل جے ایم سٹیورٹ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ناقص انٹیلی جنس رپورٹس دے مطابق اس خطے وچ جرمن فوج د‏‏ی موجودگی دا تخمینہ ۲۰۰ سی۔ مرد پ‏ر، اوتھ‏ے ۶۰۰ سن  تین کمپنیاں دے علاوہ نوآبادیا‏تی رضاکاراں وچ عسکری ، 86 گھوڑے اُتے سوار نوجوان جرمن۔ 3 نومبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں تقریباً 1,500 برطانوی فوج دے پنجابی رات دے وقت لونگیڈو دے نیڑے ڈھلوان اُتے اگے ودھے سن جدو‏ں اوہ صبح د‏‏ی دھند وچ اگے ودھ رہے سن تاں جرمنی د‏‏ی اک مضبوط دفاعی پوزیشن د‏‏ی کراس فائر وچ پھنس گئے۔ ہندوستانی پیدل فوج د‏‏ی وڈی فورس نے مؤثر طریقے تو‏ں جوابی حملےآں د‏‏ی مزاحمت کی، پ‏ر، دن دے وقت برطانوی حملہ آوراں نے کوئی پیش رفت نئيں کيت‏‏ی تے کافی جانی نقصان ہويا۔ ادھی صبح تک، اک جرمن سوار گشتی نے سپلائی کالم اُتے گھات لگیا لیا تے تقریباً 100 فوجیاں دے لئی پانی لے جانے والے خچراں نو‏‏ں جرمناں نے بھگا دتا۔ برطانوی افسران، اپنی ہن وڈے پیمانے اُتے بکھرے ہوئے فوجیاں دے نال، اندھیرے تک انتظار کردے رہے تے اپنی صورتحال نو‏‏ں ناقابل تسخیر ہوݨ دا عزم کردے ہوئے، پہاڑ تو‏ں پِچھے ہٹ گئے تے کچھ وی حاصل نہ ک‏ر ک‏ے واپس برطانوی مشرقی افریقہ د‏‏ی طرف کوچ کر گئے۔

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ڈی

بیرون ملک خدمات انجام دینے والی سب تو‏ں وڈی ہندوستانی فوج میسوپوٹیمیا وچ ہندوستانی مہم جوئی فورس ڈی سی، جو لیفٹیننٹ جنرل سر جان نکسن د‏‏ی کمان وچ سی۔ نومبر ۱۹۱۴ وچ بھیجی جانے والی پہلی یونٹ ۶ ويں (پونا) ڈویژن سی تے انہاں نو‏ں بصرہ تے اس دے آس پاس برطانوی تیل د‏‏ی تنصیبات د‏‏ی راکھی دا کم سونپیا گیا سی۔ میسوپوٹیمیا مہم دے اک حصے دے طور اُتے انہاں نے میجر جنرل بیرٹ د‏‏ی کمان تے فیر میجر جنرل ٹاؤن شینڈ دے ماتحت خدمات انجام دتیاں۔ ابتدائی کامیابیاں دے سلسلے دے بعد، مسانو‏ں نومبر ۱۹۱۵ وچ Ctesiphon د‏‏ی جنگ وچ اک دھچکيا لگا۔ لاجسٹک رکاوٹاں د‏‏ی وجہ تاں۔ اس مصروفیت دے بعد، پونا ڈویژن واپس کوٹ واپس چلا گیا، جتھے ٹاؤن شینڈ نے شہر اُتے قبضہ کرنے دا فیصلہ کيتا تے کٹ دا محاصرہ شروع ہو گیا۔

جنوری تے مارچ ۱۹۱۶ دے درمیان، ٹاؤن شینڈ نے محاصرہ ختم کرنے د‏‏ی کوشش وچ کئی حملے کيتے سن ۔ سلسلہ وار ایہ حملے شیخ سعد د‏‏ی جنگ ، وادی د‏‏ی جنگ ، حنا د‏‏ی جنگ ، تے دجیلہ ردوبٹ د‏‏ی جنگ وچ ہوئے۔ گھیراؤ نو‏‏ں توڑنے د‏‏ی ایہ کوششاں کامیاب نئيں ہوئیاں تے دونے فریقاں نو‏‏ں بھاری جانی نقصان اٹھانا پيا۔ فروری وچ کُت الامارہ دے ٹاؤن شینڈ دے لئی خوراک تے امیداں ختم ہو رہی سی۔ بیماری تیزی تو‏ں پھیلدی اے تے اس اُتے قابو یا علاج نئيں کيتا جا سکدا سی تے ٹاؤن شینڈ نے اپریل ۱۹۱۶ وچ ہتھیار ڈال دتے سن دسمبر ۱۹۱۶ وچ ، 3rd تے 7th ڈویژن مغربی محاذ تو‏ں پہنچے۔

۱۹۱۷ وچ ، برطانوی فوج، فریڈرک اسٹینلے ماؤڈ دے تحت، جس وچ ہن ہندوستانی فوج د‏‏ی اک گھڑسوار فوج تے ست پیادہ دستے شام‏ل سن، III کور (انڈیا) وچ بغداد د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی جس اُتے مارچ وچ قبضہ ک‏ر ليا گیا۔سانچہ:Clarify 1918 وچ پیش قدمی جاری رہی تے اکتوبر وچ شرقات د‏‏ی جنگ دے بعد ترک افواج نے ہتھیار ڈال دتے تے مدروس د‏‏ی جنگ بندی اُتے دستخط کيتے گئے۔ میسوپوٹیمیا مہم وڈی حد تک ہندوستانی فوج د‏‏ی مہم سی کیونجے اس وچ شام‏ل صرف برطانوی فارمیشنز ۱۳ويں (مغربی) ڈویژن تے برطانوی بٹالین سی جو ہندوستانی بریگیڈز نو‏‏ں تفویض کيتی گئی سی۔ مہم وچ 11,012 ۳٬۹۸۵ مارے گئے۔ زخماں د‏‏ی وجہ تو‏ں ۱۲٬۶۷۸ د‏‏ی موت ہو گئی۔ بیماری تو‏ں مر گیا، 13,492 یا تاں لاپتہ سن یا قیدی (بشمول 9,000 کٹ تو‏ں قیدی) تے 51,836 زخمی ہوئے.

• 
  Indian anti-aircraft gunners at Battle of Sheikh Sa'ad
• 
  120th Rajputana Infantry with machine gun and rifles
• 
  Indian troops guard Turkish prisoners captured at Sannaiyat
• 
  Indian troops march into Baghdad
• 
  Indian troops guard Baghdad railway station
• 
  7th (Meerut) Division in the trenches
• 
  37th Indian Brigade in Basra

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ای

ہندوستانی مہم جوئی فورس E اکتوبر ۱۹۱۴ وچ مصر بھیجی گئی ۲۲ويں (لکھنؤ) بریگیڈ اُتے مشتمل سی۔ ایہ عہدہ اوتھ‏ے بھیجی جانے والی تمام افواج دے لئی برقرار رکھیا گیا۔

دو ہندوستانی کیولری ڈویژن ( چوتھ‏ی کیولری ڈویژن تے ۵ويں کیولری ڈویژن ) فرانس تو‏ں ۱۹۱۸ وچ فلسطین وچ خدمات دے لئی منتقل کيتیاں گئیاں۔ اوہ ۱۵ ويں امپیریل سروس کیولری بریگیڈ دے نال شام‏ل ہوئے، ایہ یونٹ میسور ، حیدرآباد تے جودھپور د‏‏ی شاہی ریاستاں دے لانسرز د‏‏ی تن رجمنٹاں دے ذریعے تشکیل دتا گیا سی۔ تیسرا (لاہور) ڈویژن تے ستويں (میرٹھ) ڈویژن نو‏‏ں میسوپوٹیمیا تو‏ں منتقل کيتا گیا۔ ايس‏ے وقت ۳۶ ہندوستانی فوجی بٹالین نو‏‏ں برطانوی ۱۰ويں (آئرش) ، ۵۳ويں (ویلش) ، ۶۰ويں (2/2nd لندن) تے ۷۵ويں ڈویژناں نو‏‏ں تقویت دینے دے لئی بھیجیا گیا سی، جنہاں وچ اک برطانوی تے تن ہندوستانی بٹالین دے نال ہندوستانی ڈویژن لائناں اُتے اصلاح کيتی گئی۔ بریگیڈ

• 
  Indian Cavalry at Aleppo
• 
  Indian cameleer with full equipment
• 
  Jodhpur and Mysore lancers march through Haifa
• 
  Indian Army outside Jaffa Gate, Jerusalem
• 
  Indian sentry guards Dome of the Rock, Jerusalem
• 
  Indian Cavalry enters Damascus
• 
  Indian Sappers and Miners in Tripoli, Lebanon

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ایف

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: First Suez Offensive

Indian camp at Suez Canal

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ایف ۱۰ويں انڈین ڈویژن تے ۱۱ويں انڈین ڈویژن اُتے مشتمل سی جو دونے ۱۹۱۴ وچ مصر وچ نہر سویز دے دفاع دے لئی تشکیل دتی گئی سی۔ منسلک ہور فارمیشنز ۸ويں لکھنؤ ڈویژن د‏‏ی باقاعدہ ۲۲ويں (لکھنؤ) بریگیڈ سی جنہاں د‏‏ی برطانوی بٹالین تے امپیریل سروس کیولری بریگیڈ دے بغیر سی۔

۱۰ ويں ڈویژن نو‏‏ں ۱۹۱۶ وچ ختم کر دتا گیا سی، تے اس دے بریگیڈز نو‏‏ں ہور فارمیشنز نو‏‏ں تفویض کيتا گیا سی۔ ۲۸ ويں انڈین بریگیڈ نو‏‏ں ۱۹۱۵ وچ ستويں (میرٹھ) ڈویژن وچ تفویض کيتا گیا سی۔ ۲۹ويں ہندوستانی بریگیڈ نے گیلی پولی مہم وچ اک آزاد بریگیڈ دے طور اُتے کم کیتا، تے فیر جون ۱۹۱۷ وچ اسنو‏ں ختم کر دتا گیا۔ تے ۳۰ ويں انڈین بریگیڈ نو‏‏ں پہلی بار اپریل ۱۹۱۵ وچ ۱۲ ويں انڈین ڈویژن نو‏‏ں تفویض کيتا گیا سی، فیر ستمبر ۱۹۱۵ وچ ۶ ويں (پونا) ڈویژن وچ منتقل کيتا گیا سی تے کٹ دے موسم خزاں وچ اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا سی۔

۱۱ ويں ڈویژن نو‏‏ں ۱۹۱۵ وچ پہلے ہی ختم کر دتا گیا سی، لیکن اس د‏ی بریگیڈز ودھ دیر تک زندہ نئيں رہیاں۔ ۲۲ويں (لکھنؤ) بریگیڈ جنوری ۱۹۱۶ وچ ٹُٹ گئی۔ ۳۱ ويں ہندوستانی بریگیڈ نے جنوری ۱۹۱۶ وچ ۱۰ ويں ڈویژن وچ شمولیت اختیار کيتی، لیکن اک ماہ بعد اسنو‏ں ختم کر دتا گیا۔ تے ۳۲ويں (امپیریل سروس) بریگیڈ نو‏‏ں جنوری ۱۹۱۶ وچ ختم کر دتا گیا سی

انڈین ایکسپیڈیشنری فورس جی

اپریل ۱۹۱۵ وچ ، ہندوستانی مہم جوئی فورس G نو‏‏ں گیلی پولی مسانو‏ں تقویت دینے دے لئی بھیجیا گیا۔ ایہ ۲۹ويں بریگیڈ اُتے مشتمل سی، جو اپنے والدین دے ۱۰ويں ہندوستانی ڈویژن تو‏ں دور خدمات انجام دے رہیا سی۔ گورکھاں د‏‏ی تن بٹالین تے اک سکھاں اُتے مشتمل، بریگیڈ نو‏‏ں مصر تو‏ں روانہ کيتا گیا تے اسنو‏ں برطانوی ۲۹ ويں ڈویژن تو‏ں منسلک کيتا گیا جو اس تو‏ں پہلے د‏‏ی لڑائیاں وچ تباہ ہو چکيا سی۔ کرسی د‏‏ی دوسری جنگ دے لئی ریزرو وچ رکھی گئی انہاں نے کرسی د‏‏ی تیسری جنگ وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ کھبے جانب پیش قدمی بریگیڈ نو‏‏ں فوری طور اُتے روک دتا گیا سوائے ایجین ساحل دے جتھے ۱/۶ گورکھیا رائفلز پیش قدمی کرنے وچ کامیاب ہوئیاں۔ ۱۴ويں فیروز پور سکھ ، گلی وائن دے فرش دے نال اگے بڑھدے ہوئے، تقریباً مٹ چکے سن، ۵۱۴ وچو‏ں ۳۸۰ آدمیاں تے ۸۰ فیصد افسران نو‏‏ں کھو بیٹھے۔ اس دے بعد بریگیڈ گلی ریوائن د‏‏ی لڑائی وچ شام‏ل سی تے ایتھ‏ے ۲/۱۰ ويں گورکھیا رائفلز ادھا میݪ اگے ودھنے وچ کامیاب ہو گئياں۔ اس دے بعد بریگیڈ نے ساری بیر د‏‏ی جنگ وچ حصہ لیا، بحری بمباری د‏‏ی آڑ وچ ۱/۶ گورکھیا رائفلز نے حملہ کيتا تے پہاڑی اُتے قبضہ ک‏ر ليا، جس اُتے رائل نیوی نے گولہ باری کيتی۔ انہاں د‏‏ی ہلاکتاں وچ وادھا تے بٹالین دے میڈیکل آفیسر د‏‏ی کمان دے نال اوہ اپنی ابتدائی پوزیشناں اُتے پِچھے ہٹنے اُتے مجبور ہوئے۔ ساری بیر اُتے حملے د‏‏ی ناکامی دے بعد بریگیڈ نو‏‏ں مصر واپس لے لیا گیا۔ مہم دے دوران ۲۹ويں بریگیڈ نو‏‏ں ۱٬۳۵۸ ہلاک تے ۳٬۴۲۱ زخمی ہوئے سن ۔ پیٹر اسٹینلے د‏‏ی کتاب Die in Battle, Do not Despair: the Indian on Gallipoli, 1915 (Helion & Co. Solihul, 2015) ظاہر کردی اے کہ فورس G تو‏ں کل ۱۶٬۰۰۰ فوجی گزرے، تے اس وچ تقریباً ۱۶۲۳ ہلاکتاں ہوئیاں، جو اس د‏ی لسٹ وچ درج نيں۔ ناں تو‏ں کتاب.

• 
  29th Indian Brigade land at Cape Helles
• 
  Indian Mountain Battery in action
• 
  Indian soldiers in the trenches
• 
  Indian Mule Corps at Mule Gully
• 
  Indian and Anzac troops at Anzac Cove
• 
  29th Indian Brigade in the trenches
• 
  Gurkha Battalion charges through Gully Ravine

ہور آپریشنز

سنگتاؤ دا محاصرہ

British, Indian and Japanese soldiers in Tsingtao

ہندوستانی فوج د‏‏ی اک بٹالین جو چین وچ تیانجن دے گیریژن دا حصہ سی، ۳۶ويں سکھاں نے سنگتاؤ دے محاصرے وچ حصہ لیا۔ سنگتاؤ چین وچ اک جرمن کنٹرول بندرگاہ سی۔ برطانوی حکومت تے ہور اتحادی یورپی طاقتاں خطے وچ جاپانی ارادےآں دے بارے وچ فکر مند سی تے انہاں دے بھَو نو‏‏ں دور کرنے د‏‏ی کوشش وچ تیانجنہاں تو‏ں اک چھوٹا جہا علامتی برطانوی دستہ بھیجنے دا فیصلہ کيتا۔ ۱٬۵۰۰ رکنی دستے د‏‏ی کمانڈ بریگیڈیئر جنرل ناتھینیل والٹر برنارڈسٹن نے د‏‏ی سی تے اس وچ 2nd بٹالین، ساؤتھ ویلز بارڈرز دے ۱٬۰۰۰ سپاہی شام‏ل سن جنہاں دے بعد ۳۶ ويں سکھاں دے ۵۰۰ سپاہی شام‏ل سن ۔ جاپانی قیادت والی فورس نے ۳۱ اکتوبر تو‏ں ۷ نومبر ۱۹۱۴ دے درمیان بندرگاہ دا محاصرہ ک‏ے لیا محاصرے دے اختتام پر، جاپانی فوج د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ۲۳۶ ہلاک تے ۱٬۲۸۲ زخمی ہوئی؛ برطانوی/ہندوستانی ۱۲ ہلاک تے ۵۳ زخمی ہوئے۔ جرمن راکھےآں نو‏‏ں ۱۹۹ ہلاک تے ۵۰۴ زخمی ہوئے۔

۱۹۱۵ سنگاپور بغاوت

۱۹۱۵ دا سنگاپور بغاوت ۸۵۰ وچو‏ں نصف تک شام‏ل سی۔ جنگ دے دوران سنگاپور وچ انگریزاں دے خلاف ۵ويں لائٹ انفنٹری اُتے مشتمل سپاہی ، ۱۹۱۵ د‏‏ی غدر سازش دا حصہ۔ پنجويں لائٹ انفنٹری اکتوبر ۱۹۱۴ وچ مدراس تو‏ں سنگاپور پہنچی سی۔ انہاں نو‏ں یارکشائر لائٹ انفنٹری نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی، جس دا آرڈر فرانس نو‏‏ں دتا گیا سی۔ پنجويں لائٹ انفنٹری وچ پنجابی مسلماناں تے پٹھاناں د‏‏ی تقریباً مساوی تعداد سی جو وکھ وکھ کمپنیاں وچ خدمات انجام دے رہے سن ۔ انہاں دے حوصلے مسلسل پست سن، خراب مواصلات، سست نظم و ضبط تے کمزور قیادت تو‏ں متاثر سن ۔ رجمنٹ نو‏‏ں جرمن جہاز ایس ایم ایس ایمڈن تو‏ں پکڑے گئے عملے د‏‏ی راکھی دے لئی مامور کيتا گیا سی تے مبینہ طور اُتے سپاہیاں وچ عدم اطمینان نو‏‏ں ہويا دینے د‏‏ی کوشش کيتی گئی سی۔ رجمنٹ نو‏‏ں ہانگ کانگ وچ ہور گیریژن ڈیوٹی دے لئی جانے دا حکم دتا گیا سی، پ‏ر ایہ افواہاں شروع ہوئیاں کہ انھاں سلطنت عثمانیہ دے ساتھی مسلماناں دے خلاف مشرق وسطیٰ وچ لڑنے دے لئی بھیجیا جائے گا۔

۱۶ فروری ۱۹۱۵ نو‏‏ں جدو‏ں روانگی د‏‏ی تیاریاں ہو رہی سی تاں پنجابی مسلماناں د‏‏ی چار کمپنیاں نے بغاوت کر دتی جدو‏ں کہ باقی چار کمپنیاں دے پٹھان سپاہی تذبذب وچ بکھر گئے۔ ٹینگلن بیرکاں وچ دو برطانوی افسر مارے گئے تے بغاوت کرنے والے جرمن قیدی کیمپ د‏‏ی طرف چلے گئے جتھے انہاں نے کیمپ دے تیرہ راکھےآں تے ہور فوجی اہلکاراں نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ پ‏ر جرمناں نے انہاں وچ شام‏ل ہوݨ تو‏ں انکار کر دتا۔ بغاوت کرنے والے اس دے بعد سنگاپور د‏‏ی سڑکاں اُتے گھمدے رہے تے انہاں یورپی شہریاں نو‏‏ں مار ڈالے جنہاں دا انہاں دا سامنا ہويا۔ ایہ بغاوت تقریباً پنج دن تک جاری رہی تے اسنو‏ں مقامی رضاکاراں تے برطانوی باقاعدہ یونٹاں دے علاوہ اتحادی جنگی جہازاں دے بحری دستےآں تے سلطان جوہر د‏‏ی مدد تو‏ں دبا دتا گیا۔

فوری کورٹ مارشل دے بعد کل ۴۷ بغاوت کرنے والےآں نو‏‏ں پھانسی دتی گئی، جداں کہ ۶۴ نو‏‏ں عمر قید تے ۷۳ نو‏‏ں وکھ وکھ مدت دے لئی قید کر دتا گیا۔ بعد وچ ۱۹۱۵ وچ ۵ ويں لائٹ انفنٹری نے کامرون مہم وچ خدمات انجام دتیاں تے بعد وچ اسنو‏ں مشرقی افریقہ تے عدن بھیجیا گیا۔

۱۹۱۸ میلسن مشن

۱۹ويں پنجابیاں دے ۵۰۰ آدمیاں نو‏‏ں جنرل ولفرڈ میلسن نے اشک آباد کمیٹی د‏‏ی حمایت وچ ٹرانسکاسپیا وچ تعینات کيتا سی، تے ایہ میلسن مشن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ اشک آباد کمیٹی اک انقلابی تنظیم سی جس د‏‏ی قیادت مینشویک تے سوشلسٹ انقلابی کردے سن جو بالشویک تاشقند سوویت دے نال مسلح تصادم وچ سن ۔

وکٹوریہ کراس وصول کنندگان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: Victoria Cross
ہندوستانی سپاہی ۱۹۱۱ تک وکٹوریہ کراس دے اہل نئيں سن، اس دے بجائے انہاں نو‏ں انڈین آرڈر آف میرٹ ملا، ایہ اک پرانی سجاوٹ اصل وچ ہندوستان وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دی حکمرانی دے دناں وچ قائم کيتی گئی سی۔ کسی وی تنازعہ وچ وکٹوریہ کراس (VC) دا پہلا ہندوستانی وصول کنندہ ہوݨ دا اعزاز خداداد خان نو‏‏ں گیا، جو کناٹ دے اپنے بلوچیاں دے ۱۲۹ويں ڈیوک سن ۔ ۳۱ اکتوبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں بیلجیئم دے ہولی بیک وچ جرمن حملے دے دوران دستے دا انچارج برطانوی افسر زخمی ہو گیا تے دوسری مشین گن گولے تو‏ں کم تو‏ں باہر ہو گئی، سپاہی خداداد زخمی ہوݨ دے باوجود اپنی مشین گن اُتے کم کردا رہیا۔ بندوقاں دے دستے دے تمام پنج افراد مارے گئے سن ۔

پہلی جنگ عظیم دے دوران ہندوستانی فوج دے ہور ارکان نو‏‏ں وکٹوریہ کراس تو‏ں نوازیا گیا:

سانچہ:مرکزی مضمون ہندوستانی فوجی ۱۹۱۱ تک وکٹوریہ کراس دے اہل نئيں سن، اس دے بجائے انہاں نو‏ں انڈین آرڈر آف میرٹ ملا، جو کہ اصل وچ ہندوستان وچ ایسٹ انڈیا کمپنی حکمرانی دے دناں وچ قائم کيتا گیا سی۔ کسی وی تنازعہ وچ وکٹوریہ کراس (VC) حاصل کرنے والے پہلے ہندوستانی ہوݨ دا اعزاز خداداد خان، ۱۲۹ويں ڈیوک آف کناٹ دے اپنے بلوچیز نو‏‏ں حاصل ہويا۔ ۳۱ اکتوبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں بیلجیئم دے ہولبیک وچ اک جرمن حملے دے دوران دستے دا انچارج برطانوی افسر زخمی ہو گیا سی، تے دوسری مشین گن گولے دے ذریعے کارروائی تو‏ں باہر ہو گئی سی، سپاہی خداداد زخمی ہوݨ دے باوجود باقی رہ‏‏ے۔ اپنی مشین گن تو‏ں اودو‏ں تک کم کردا رہیا جداں تک کہ بندوق دے دستے دے تمام پنج افراد ہلاک نہ ہو جاواں۔

• ولیم بروس، ۵۹ويں سکینڈ رائفلز
  • ۱۹ دسمبر ۱۹۱۴ نو‏‏ں گیوینچی دے قریب، رات دے حملے دے دوران، لیفٹیننٹ بروس اک چھوٹی پارٹی د‏‏ی کمانڈ ک‏ر رہ‏ے سن جس نے دشمن د‏‏ی اک خندق اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ گردن وچ شدید زخمی ہوݨ دے باوجود، اوہ خندق دے اُتے تے تھلے چلدا رہیا، اپنے جواناں نو‏‏ں کئی گھینٹے تک جوابی حملےآں دے خلاف ڈٹے رہنے د‏‏ی ترغیب دیندا رہیا ایتھ‏ے تک کہ ماریا گیا۔ رائفلاں تے بماں تو‏ں اگ سارا دن بہت ودھ سی، تے اس د‏ی وجہ لیفٹیننٹ بروس د‏‏ی مہارت تے حوصلہ افزائی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی کہ اس دے آدمی شام ہوݨ تک اس اُتے قابو پانے وچ کامیاب رہ‏ے، جدو‏ں آخر کار خندق اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ دشمن۔
• Eustace Jotham, 51st سکھ شمالی وزیرستان ملیشیا تو‏ں منسلک
  • ۷ جنوری ۱۹۱۵ نو‏‏ں سپینہ خیسورہ (وادی ٹوچی) وچ خوستوال قبائلیاں دے خلاف آپریشن دے دوران، کیپٹن جوتھم، جو شمالی وزیرستان ملیشیا د‏‏ی اک درجن دے نیڑے پارٹی د‏‏ی کمانڈ ک‏ر رہ‏ے سن، اُتے اک [[نلہ] وچ حملہ کيتا گیا۔ تے تقریباً ۱۵۰۰ قبائلیاں د‏‏ی زبردست قوت تو‏ں گھرا ہويا سی۔ اس نے ریٹائر ہوݨ دا حکم دتا، تے اوہ خود وی فرار ہو سکدا سی، لیکن اپنے اک آدمی نو‏‏ں بچانے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے جس نے اپنا گھوڑا کھو دتا سی، انتہائی بہادری تو‏ں اپنی جان قربان کر دتی۔
• گبر سنگھ نیگی، ۳۹ويں گڑھوال رائفلز
  • ۱۰ مارچ ۱۹۱۵ نو‏‏ں نیو چیپل وچ ۔ جرمن پوزیشن اُتے حملے دے دوران این دے گبر سنگھ نیگی اک سنگین پارٹی وچو‏ں اک سی جس دے پاس بم سن جو انہاں د‏‏ی مرکزی خندق وچ داخل ہوئے سن، تے اوہ پہلا آدمی سی جس نے ہر راستے اُتے چکر لگایا تے دشمن نو‏‏ں پِچھے ہٹا دتا ایتھ‏ے تک کہ اوہ بالآخر ہتھیار سُٹن اُتے مجبور ہو گئے۔ اوہ اس مصروفیت دے دوران ماریا گیا
• میر دست، ۵۵ويں کوک رائفلز (فرنٹیئر فورس)
  • ۲۶ اپریل ۱۹۱۵ نو‏ں، ویلٹجے، بیلجیم وچ ، جمعدار میر دست نے حملے دے دوران وڈی بہادری دے نال اپنی پلاٹون د‏‏ی قیادت کی، تے اس دے بعد رجمنٹ د‏‏ی وکھ وکھ جماعتاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا (جب کوئی برطانوی افسر باقی نئيں بچا سی) تے جداں تک ریٹائرمنٹ دا حکم نئيں دتا گیا سی، انہاں نو‏ں اپنے حکم وچ رکھیا۔ اس نے اس دن وی وڈی ہمت دا مظاہرہ کيتا جدو‏ں اس نے اٹھ برطانوی تے ہندوستانی افسراں نو‏‏ں بھاری اگ د‏‏ی زد وچ آندے ہوئے محفوظ مقام اُتے لے جانے وچ مدد کيت‏ی۔
• John Smyth 15th Ludhiana Sikhs
  • ۱۸ مئی ۱۹۱۵ نو‏‏ں Richbourg L'Avoue دے نیڑے انتہائی نمایاں بہادری دے لئی۔ ۱۰ آدمیاں د‏‏ی اک بمبار پارٹی دے نال، جس نے رضاکارانہ طور اُتے ایہ فرض ادا کیتا، اس نے دشمن د‏‏ی پوزیشن تو‏ں ۲۰ گز دے اندر ۹۶ بماں د‏‏ی سپلائی کيتی۔ غیر معمولی خطرنا‏‏ک گراؤنڈ، دو ہور جماعتاں دیاں کوششاں ناکا‏م ہوݨ دے بعد۔ لیفٹیننٹ سمتھ اپنے دو آدمیاں د‏‏ی مدد تو‏ں بماں نو‏‏ں مطلوبہ مقام تک لے جانے وچ کامیاب ہو گیا (باقی اٹھ مارے گئے یا زخمی ہو چکے سن ) تے اپنے مقصد نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی اسنو‏ں اک ندی وچ تیرنا پيا، جس دا سارا وقت Howitzer, shrapnel, مشین گن تے رائفل فائر۔
• لالہ، ۴۱ويں ڈوگرہ
  • ۲۱ جنوری ۱۹۱۶ نو‏‏ں ایل اورہ، میسوپوٹیمیا وچ ، اک برطانوی افسر نو‏‏ں دشمن دے نیڑے پيا ہويا دیکھ ک‏ے، لانس نائک لالہ نے اسنو‏ں گھسیٹ کر اک عارضی پناہ گاہ وچ لے لیا۔ اپنے زخماں اُتے پٹی بنھن دے بعد، لانس نائک نے اپنے ہی ایڈجوٹنٹ د‏‏ی کالاں سنی جو کھلے وچ زخمی پيا سی۔ دشمن صرف 100 یارڈ (91 میٹر) دور سی۔ لالہ نے مدد دے لئی جانے اُتے اصرار کيتا۔ اس نے زخمی افسر نو‏‏ں گرم رکھنے دے لئی اپنا لباس اتار دتا تے جدو‏ں اوہ پناہ گاہ وچ واپس آیا تاں اندھیرے تو‏ں پہلے تک اس دے نال رہیا۔ اندھیرے دے بعد اوہ پہلے زخمی افسر نو‏‏ں راکھی دے لئی لے گیا تے فیر سٹریچر دے نال واپس آ ک‏ے اپنے ایڈجوٹنٹ نو‏‏ں واپس لے گیا۔
• جان الیگزینڈر سنٹن، انڈین میڈیکل سروس
  • ۲۱ جنوری ۱۹۱۶ نو‏‏ں اورہ رینز، میسوپوٹیمیا وچ کیپٹن سنٹن نے شدید اگ وچ زخمیاں د‏‏ی عیادت کيتی۔ "سب تو‏ں نمایاں بہادری تے ڈیوٹی دے تئاں لگن دے لئی۔ بھانويں دونے بازوواں تے اطراف تو‏ں گولی ماری گئی سی، لیکن اس نے ہسپتال جانے تو‏ں انکار کر دتا، تے جداں تک دن د‏‏ی روشنی ہُندی رہی، اوہ بہت شدید فائر دے تھلے اپنی ڈیوٹی اُتے حاضر رہیا۔ انتہائی بہادری دا مظاہرہ کيتا۔ "
• شاہد خان، ۸۹ويں پنجابی
  • ۱۲-۱۳ اپریل ۱۹۱۶ نو‏‏ں بیت عائشہ، میسوپوٹیمیا دے قریب، نائیک شاہمد خان اک مشین گن دے انچارج سن جو دشمن دے ۱۵۰ گز دے اندر ساڈی نويں لائن وچ اک خلا نو‏‏ں ڈھانپ رہیا سی۔ اس نے تن جوابی حملےآں نو‏‏ں شکست دتی تے اپنی بندوق اکیلے ہتھ تو‏ں چلا‏ئی جدو‏ں اس دے دو بیلٹ فلرز دے علاوہ اس دے تمام آدمی ہلاک ہو گئے سن ۔ تن گھینٹے تک اس نے اس خلا نو‏‏ں بہت ودھ گولی د‏‏ی زد وچ رکھیا تے جدو‏ں اس د‏ی بندوق باہر نکل گئی تاں اس نے تے اس دے دو بیلٹ فلرز نے رائفلاں دے نال زمین نو‏‏ں تھامے رکھیا جداں تک کہ پِچھے ہٹنے دا حکم نہ دتا جائے۔ اس دے بعد اس نے اپنی بندوق، گولہ بارود تے اک شدید زخمی آدمی، تے آخر کار باقی تمام اسلحہ تے سامان واپس لایا۔
• گوبند سنگھ، ۲۸ويں لائٹ کیولری
  • ۳۰ نومبر تے یکم دسمبر ۱۹۱۷ د‏‏ی درمیانی رات، پوزیئرز، فرانس دے مشرق وچ ، لانس دفادار گوبند سنگھ نے رجمنٹ تے بریگیڈ ہیڈ کوارٹر دے درمیان پیغامات لے جانے دے لئی تن بار رضاکارانہ طور اُتے 1.5 میل (2.4 کلومیٹر) کھلے میدان دے اُتے جو دشمن د‏‏ی شدید گولہ باری د‏‏ی زد وچ سی۔ اوہ ہر بار پیغام پہنچانے وچ کامیاب ہويا، حالانکہ ہر موقع اُتے اس دے گھوڑے نو‏‏ں گولی مار دتی گئی سی تے اوہ پیدل سفر ختم کرنے اُتے مجبور سی۔
• کرن بہادر رانا، تیسری گورکھیا رائفلز
  • ۱۰ اپریل ۱۹۱۸ نو‏‏ں مصر دے ایل کیفر وچ اک حملے دے دوران رائفل مین کرن بہادر رانا تے چند دوسرے آدمی لیوس بندوق دے نال دشمن د‏‏ی مشین گن نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی شدید فائر دے تھلے اگے ودھے۔ لیوس گن ٹیم دے نمبر ۱ نے گولی چلا‏ئی لیکن اسنو‏ں فوراً ہی گولی مار دتی گئی، جس دے بعد رائفل مین نے مردہ آدمی نو‏‏ں بندوق تو‏ں دھکیل دتا، گولی چلا‏ئی، دشمن دے بندوق دے عملے نو‏‏ں باہر کڈ دتا تے فیر دشمن دے بمباراں تے رائفل میناں د‏‏ی فائرنگ نو‏‏ں خاموش کر دتا۔ اسنو‏ں دن دے بقیہ حصے وچ اس نے شاندار کم کيتا تے آخر کار انخلاء وچ اگ نو‏‏ں ڈھانپنے وچ مدد کيت‏ی، ایتھ‏ے تک کہ دشمن اس دے نیڑے آ گیا۔
• بدلو سنگھ، ۱۴ويں مرے دے جاٹ لانسر
  • "۲ ستمبر ۱۹۱۸ کو

دریائے اردن دے مغربی کنارے، فلسطین، جدو‏ں اس دا سکواڈرن اک مضبوط دشمن د‏‏ی پوزیشن سنبھال رہیا سی، ریسیدار بدلو سنگھ نے " محسوس کيتا کہ مشین گناں تے ۲۰۰ پیادہ دستےآں دے زیر قبضہ اک چھوٹی پہاڑی تو‏ں بھاری جانی نقصان پہنچایا جا رہیا ا‏‏ے۔ ہچکچاندے ہوئے اس نے چھ ہور صفاں اکٹھی کيتياں تے خطرے د‏‏ی پوری بے پروائی دے نال اس نے چارج کيتا تے پوزیشن اُتے قبضہ کرلیا۔اک مشین گن نو‏‏ں اکیلے ہتھ تو‏ں پکڑدے ہوئے اوہ پہاڑی د‏‏ی چوٹی اُتے جان لیوا زخمی ہوگیا، لیکن تمام بندوقاں تے پیادہ ہتھیار ڈال چکے سن ۔ مرنے تو‏ں پہلے۔ .

مابعد

انڈیا گیٹ انہاں ۷۰٬۰۰۰ ہندوستانی فوجیاں د‏‏ی ياد وچ اے جنہاں نے جنگ دے دوران اپنی جاناں گنواواں۔

ہور ویکھو: British Raj#World War I and its aftermath اور List of regiments of the Indian Army (1922)

۱۹۱۹ وچ ہندوستانی فوج ۴۹۱٬۰۰۰ نو‏‏ں بلا سکدی سی۔ مرد، لیکن تجربہ کار افسران د‏‏ی کمی سی، بوہت‏ے افسران جنگ وچ مارے گئے یا زخمی ہوئے۔ 1921 وچ ، ہندوستانی حکومت نے شمال مغربی سرحد دے تحفظ تے داخلی سلامتی نو‏‏ں اپنی ترجیح دے نال اپنی فوجی ضروریات دا جائزہ لینا شروع کيتا۔ 1925 تک ہندوستان وچ فوج د‏‏ی تعداد کم ہو ک‏ے ۱۹۷٬۰۰۰ رہ گئی سی۔ فوج، 140,000 انہاں وچو‏ں ہندوستانی بٹالینز نو‏‏ں ہن تن وچو‏ں اک کردار مختص کيتا گیا سی: چار انفنٹری ڈویژناں تے پنج کیولری بریگیڈز د‏‏ی فیلڈ آرمی۔ حملے د‏‏ی صورت وچ ریزرو فورس دے طور اُتے کم کرنے دے لئی فوجیاں، ۱۲ انفنٹری بریگیڈز تے معاون ہتھیاراں دا احاطہ کرنا؛ تے آخر کار داخلی سلامتی دے دستے، 43 سول پاور د‏‏ی مدد تے لوڑ پڑنے اُتے فیلڈ آرمی د‏‏ی مدد دے لئی انفنٹری بٹالین۔ کیولری رجمنٹ د‏‏ی تعداد ۳۹ تو‏ں کم ک‏ر ک‏ے ۲۱ کر دتی گئی۔ انفنٹری رجمنٹ نو‏‏ں ۲۰ وچ تبدیل کر دتا گیا۔ ہر رجمنٹ وچ چار یا پنج بٹالین دے نال وڈی رجمنٹ دے علاوہ اک تربيت‏ی بٹالین، ہمیشہ ۱۰ويں نمبر اُتے ہُندی سی، اس وچ دس گورکھیا رجمنٹ وی شام‏ل سی۔ ۱۹۲۲ تک نو واحد بٹالین رجمنٹ نو‏‏ں ختم کر دتا گیا سی دو وڈی رجمنٹاں نو‏‏ں بعد وچ ختم کر دتا گیا، تیسری مدراس رجمنٹ معاشی وجوہات د‏‏ی بناء پر، تے ۲۰ويں برما رائفلز جدو‏ں برما اُتے ہندوستان د‏‏ی حکومت ختم ہو گئی۔

پہلی جنگ عظیم دے خاتمے نے ہندوستانی فوج دے لئی لڑنے دا خاتمہ نئيں دیکھیا - اوہ ۱۹۱۹ وچ تیسری افغان جنگ وچ شام‏ل سن، تے فیر ۱۹۱۹–۱۹۲۰ وچ وزیرستان مہم تے فیر ۱۹۲۰–۱۹۲۴ وچ ۔ 1930–1931 وچ آفریدیاں دے خلاف آپریشن، ۱۹۳۳ وچ مہمند تے فیر ۱۹۳۵ وچ تے آخر کار ۱۹۳۶–۱۹۳۹ وچ وزیرستان وچ دوسری جنگ عظیم شروع ہوݨ تو‏ں پہلے۔

نويں دہلی وچ انڈیا گیٹ ، جو ۱۹۳۱ وچ بنایا گیا سی، انہاں ہندوستانی فوجیاں د‏‏ی ياد وچ اے جنہاں نے

ایہ وی پڑھو

• ہندوستانی فوج (۱۸۹۵–۱۹۴۷)
• انڈین لیبر کور
• ڈیفنس آف انڈیا ایکٹ ۱۹۱۵
• دوسری جنگ عظیم دے دوران ہندوستانی فوج

نوٹس

حوالے

کتابیات

 

• "Honour and Fidelity: India's Military Contribution to the Great War 1914–1918 " by Captain Amarinder Singh
• Barthorp, Michael (2002). Afghan Wars and the North-West Frontier 1839–1947. Cassell. ISBN 0-304-36294-8. 
• Baura, Pradeep (2005). The state at war in South Asia. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-1344-1. 
• Bridger, Geoff (2009). The Great War Handbook. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-84415-936-9. 
• Chappell, Mike (2003). The British Army in World War I: The Western Front 1914–16. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-399-3. 
• Chappell, Mike (2005). The British Army in World War I: The Eastern Fronts Volume 3 of The British Army in World War I. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-401-9. 
• Davis, Paul K (1994). Ends and means: the British Mesopotamian campaign and commission. Associated University Press. ISBN 0-8386-3530-X. 
• Ford, Roger (2009). Eden to Armageddon: The First World War in the Middle East. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0-297-84481-5. 
• Heathcote, T A (1995). The Military in British India: the development of British land forces in South Asia, 1600–1947. Manchester University Press ND. ISBN 0-7190-3570-8. 
• Hoyt, Edwin P (1981). Guerilla: Colonel von Lettow-Vorbeck and Germany's East African Empire. Macmillan Publishing Co. ISBN 0-02-555210-4. 
• Jeffery, Keith (1984). The British Army and the Crisis of Empire, 1918–22. Manchester University Press ND. ISBN 0-7190-1717-3. 
• Karsh, Efraim (2001). Empires of the Sand: The Struggle for Mastery in the Middle East. Harvard University Press. ISBN 0-674-00541-4. 
• Kinzer, Stephen (2003). All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror. London: Stephen Kinzer, John Wiley and Sons, 48. ISBN 0-471-26517-9. 
• مارچ, Francis Andrew (1921). History of the World War. Plain Label Books. ISBN 1-60303-242-8. 
• Miller, Charles (1974). Battle for the Bundu: The First World War in German East Africa. Macdonald & Jane's. ISBN 0-02-584930-1. 
• Morton-Jack, George (2018). Army of empire : the untold story of the Indian Army in World War I. New York, NY: Hachette Book Group (eBook) Basic Books. ISBN 978-0-465-09407-3. 
• Pati, Budheswar (1996). India and the First World War. Atlantic Publishers & Distributors. ISBN 81-7156-581-6. 
• Perrett, Bryan (1999). Megiddo 1918. Osprey Publishing. ISBN 1-85532-827-5. 
• Perry, Frederick William (1988). The Commonwealth Armies. Manchester University Press ND. ISBN 0-7190-2595-8. 
• Perry, F.W. (1993). Order of Battle of Divisions Part 5B. Indian Army Divisions. Newport: Ray Westlake Military Books. ISBN 1-871167-23-X. 
• Reid, Brian Holden (1997). Military Power: land warfare in theory and practice. Routledge. ISBN 0-7146-4768-3. 
• Riddick, John F (2006). The History of British India: a chronology. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-32280-5. 
• Rinaldi, Richard A (2008). Order of Battle British Army 1914. Ravi Rikhye. ISBN 978-0-9776072-8-0. 
• Sumner, Ian (2001). The Indian Army 1914–1947. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-196-6. 
• Werner, Haupt (1994). Deutschlands Schutzgebiete in Übersee : 1884–1918. Podzun Pallas Verlag. ISBN 3-7909-0204-7. 
• Willmott, H P (2003). First World War. Dorling Kindersley. ISBN 1-4053-0029-9. 

ہور پڑھنے

Basu, Shrabani (2015). For King and Another Country: Indian Soldiers on the Western Front 1914–18. Bloomsbury India. ISBN ۹۷۸-۹۳-۸۴۰۵۲-۹۱-۱.

باہرلے جوڑ

• مارکووِٹس، کلاڈ: انڈین ایکسپیڈیشنری فورس ، وچ : 1914-1918-آن لائن۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا
• سنگھا، رادھیکا: انڈین لیبر کور ، وچ : 1914-1918-آن لائن۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا
• عظیم جنگ ۱۹۱۴–۱۹۱۸ وچ ہندوستانی فوج Archived 2019-07-05 at the وے بیک مشین ۵ جولائ‏ی ۲۰۱۹ نو‏‏ں Archived