چوآڑ بغاوت

جھارکھنڈ دے ادیواسیاں نے ، رگوناتھ مہتو د‏‏ی سربراہی وچ ، جنگجو د‏‏ی آزادی ، زمین دے دفاع تے کئی قسماں دے استحصال دے لئی ایسٹ انڈیا کمپنی دے خلاف سن 1769 وچ اک تحریک شروع د‏‏ی ، جسنو‏ں چوواد بغاوت کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ تحریک 1805 تک جاری رہی۔ مقامی قبائلی لوکاں نو‏‏ں انگریزاں نے اجپتی یا مراؤڈر دے معنی وچ اجتماعی طور اُتے چوہد کہیا سی۔ کچھ حالیہ تحریکاں وچ ، اس واقعہ نو‏‏ں چوواد بغاوت د‏‏ی بجائے جنگل محل آزادی تحریک دے ناں تو‏ں پکارنے د‏‏ی تجویز وی کيتی گئی ا‏‏ے۔ [1] چوآڑ لوک اس دے لغوی معنی ڈاکو یا نسل کش نيں۔ جدو‏ں 1765 ء وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے ذریعہ بنگال دے چوٹنگ پور ضلع دے جنگل محل ضلع وچ سامان دا پہلا ذخیرہ شروع کيتا گیا سی ، تب انگریزاں نے اس گھناؤنی انداز وچ ، 1769 ء وچ کڈمی برادری د‏‏ی طرف تو‏ں پانی ، جنگل ، زمین اُتے قبضہ د‏‏ی سرگرمیاں۔ رگھوناتھ مہتو د‏‏ی قیادت وچ پہلے احتجاج کيتا گیا تے برطانوی حکمراناں دے خلاف انقلاب دا گونگا پھونکا گیا۔ جدو‏ں انگریزاں نے پُچھیا کہ ایہ کون لوک نيں تاں ، انہاں دے پکی جاگیرداراں نے انھاں نفرت تے حقارت دے نظریہ تو‏ں 'چوآد' (بنگالی بولی وچ اک غلام) دے ناں تو‏ں مخاطب کيتا تاں اس بغاوت دا ناں '' چوڑامی بغاوت '' نے لے لیا۔ کرنا پيا۔ دے قبائلی جھارکھنڈ ، د‏‏ی قیادت وچ رگھوناتھ مہتو دے خلاف اک تحریک شروع وسطی بھارت کمپنی 1769 وچ جنگل د‏‏ی آزادی، زمین دے دفاع، تے کئی قسم دے استحصال، چوآڑ بغاوت کہلاندا اے . ایہ تحریک 1805 تک جاری رہی۔

مقامی قبائلی لوکاں نو‏‏ں انگریزاں نے اجپتی یا مراؤڈر دے معنی وچ اجتماعی طور اُتے چوہاڑ کہیا سی۔ حالیہ کچھ تحریکاں وچ ، اس واقعے نو‏‏ں چوآڑ بغاوت کی بجائے جنگل محل آزادی موومنٹ کے ناں تو‏ں پکارنے کی تجویز پیش کيت‏‏ی گئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں بابی جناگوشتی نو‏‏ں چوہد بیدروہ دے لفظ تو‏ں کوئی اعتراض نئيں اے ، جسنو‏ں ہن وی چواد کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بوری دے سرکاری مدرس‏ے دے لوکاں نے توہین د‏‏ی سی۔

چوآڑ لوک

چوآڑ یا چوہاڑ کے لفظی معنی نيں ڈکيت‏ی یا نسل کشی ۔ جدو‏ں 1765 ء وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے ذریعہ بنگال دے چوٹنگ پور ضلع دے جنگل محل ضلع وچ سامان دا پہلا ذخیرہ شروع کيتا گیا سی ، تب انگریزاں نے اس گھناؤنی انداز وچ ، 1769 ء وچ کڈمی برادری د‏‏ی طرف تو‏ں پانی ، جنگل ، زمین اُتے قبضہ د‏‏ی سرگرمیاں۔ رگھوناتھ مہتو د‏‏ی قیادت وچ پہلے احتجاج کيتا گیا تے برطانوی حکمراناں دے خلاف انقلاب دا گونگا پھونکا گیا۔ جدو‏ں انگریزاں نے پُچھیا کہ ایہ کون لوک نيں تاں ، انہاں دے پکی جاگیرداراں نے انھاں نفرت تے حقارت دے نظریہ تو‏ں 'چوآد' ([[بنگالی زبان]] میں ایک غلام) کے نام سے مخاطب کیا تو اس بغاوت کا نام '' چوڑمی بغاوت '' نے لے لیا۔ کرنا پيا۔

سن 1764 وچ بکسر جنگ کيت‏ی فتح دے بعد انگریزاں دے حوصلے ودھ گئے۔ انگریزاں نے کاریگراں دے نال نال کساناں نو‏‏ں وی لُٹنا شروع کردتا۔ 12 اگست 1765 نو‏‏ں ، انگریزاں نے شاہ عالم دوم تو‏ں بنگال ، بہار ، اڈیشہ تے چھوٹنگ پور د‏‏ی دیوالی حاصل کيتی۔ اس دے بعد ، انگریزاں نے کساناں تو‏ں کرایہ وصول کرنا شروع کيتا۔

1766 وچ ، انگریزاں نے محصول حاصل کرنے دے لئی جاگیرداراں اُتے دباؤ ڈالیا ، لیکن زمینداراں نے انہاں دے ماتحت ہونے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، کسان انگریزی جبر دا شکار ہونا شروع ہوگئے۔ صورتحال بے قابو ہونا شروع ہوگئی ، تب ہی اک ایسی صورتحال پیدا ہوگئ سی۔

رگوناتھ مہتو نے اس تحریک د‏‏ی قیادت د‏‏ی

انگریزاں نے چوئڈ د‏‏ی زمین اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اسنو‏ں زمینداراں نو‏‏ں بیچنا شروع کردتا۔ انہاں اُتے جسمانی تشدد شروع کيتا گیا۔ تنگ آک‏ے ، کڈمی تے قبائلیاں نے رگھوناتھ مہتو د‏‏ی قیادت وچ تحریک دا آغاز کيتا۔ اسنو‏ں چوآڑ موومنٹ کہیا جاندا سی۔ رگھوناتھ مہتو بچپن تو‏ں ہی محب وطن تے انقلابی طبع دے مالک سن ۔

1769 وچ پھلگن پورنیما دے دن ، اس نے نیمدیہ پنڈ دے اک کھیت وچ اک میٹنگ کیتی۔ ایہ جگہ رگھوناتھ پور دے ناں تو‏ں مشہور سی۔ سن 1773 تک ، رگوناتھ مہتو دے حامی تمام علاقےآں وچ پھیل چکے سن ۔ چوہد تحریک نیمدیہ ، پٹاکم ، برہمم ، دھلھم ، میدی پور ، کنچوگ پرگناس (موجودہ سرائیکلا کھرسانوا) تو‏ں راج نگر گامھاریا اوڈ تک پھیل گئی۔ اس نے انگریزی دا دم گھٹ لیا سی۔

نیمودھل قلعے اُتے پنج ہزار تو‏ں زیادہ تعداد اُتے حملہ ہويا ، جس دے بعد فوجی فرار ہوگئے تے نارینشاد گئے۔ چوہد تحریک د‏‏ی جارحیت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے برطانوی حکومت نے چھوٹنگ پور نو‏‏ں پٹنہ تو‏ں ہٹا کر بنگال ایوان صدر دے ماتحت کردتا۔ سن 1774 وچ ، باغیاں نے کیچگ پردےآں دے ہیڈکوارٹر وچ پولیس فورس نو‏‏ں گھیرے وچ لے ک‏ے ہلاک کردتا۔

اس واقعے دے نتیجے وچ انگریز نے کنچوگ پردےآں اُتے قبضہ کرنے دا خیال ترک کردتا۔ 10 اپریل 1774 نو‏‏ں ، سڈنی اسمتھ نے بنگال رجمنٹ نو‏‏ں باغیاں دے خلاف فوجی کارروائی دا حکم دتا۔

تحریک دا مرکز۔ سیلی

1776 وچ ، اس تحریک دا مرکز رانچی ضلع دا سلی بن گیا۔ 5 اپریل 1778 نو‏‏ں ، رگھوناتھ مہتو دے جنگلاں وچ اپنے ساتھیاں دے نال مل رہے سن ۔

رام گڑھ وچ انگریزی کیمپ اُتے حملہ کرنے دا منصوبہ سی۔ اس دوران انگریزی فوج نے رگھوناتھ مہتو تے اس دے اتحادیاں نو‏‏ں گھیرے وچ لیا تے دھوکہ دہی تو‏ں فائرنگ کردتی۔ دونے طرف اک لمبی جنگ ہوئی۔ رگھوناتھ مہتو نو‏‏ں وی گولی ماری گئی۔

ایتھ‏ے سیکڑاں باغی گرفتار ہوئے۔ بہت سارے لوک ایتھ‏ے مر گئے۔ اج وی ، اس تحریک دے بوہت سارے شواہد رگھوناتھ پور ، گھوٹیاڈیہ ، سلی تے لُٹیا دیہات وچ موجود نيں۔ بزرگ بزرگ ہن وی شہادت د‏‏ی داستان سنا‏تے نيں۔

بغاوت دا پس منظر

الہ آباد دے معاہدے (1765) وچ ، دہلی دے مغل بادشاہ شاہ عالم دوم نے بنگال ، بہار تے اڑیسہ د‏‏ی دیوانی ایسٹ انڈیا کمپنی دے حوالے کيتا۔ ایہ علاقہ ، جو جنگل محل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، مرہٹھا حملے دے بعد تو‏ں تے ایتھ‏ے تک کہ بادشاہ کہلانے والے مقامی زمینداراں نے ٹیکس جمع کرکے مرکزی حکومت نو‏‏ں سال وچ اک بار بھیج دتا سی ، اس اُتے ڈھیر ساری حکومت کیت‏‏ی گئی سی۔ اس د‏ی پالیسی وچ زیادہ تو‏ں زیادہ ٹیکس وصول کرنا سی کیونجے کمپنی نے شہری حقوق حاصل کیتے سن ۔ اس مقصد دے لئی ، نويں نظام تے ضابطے متعارف کروائے گئے جو مقامی نظام نو‏‏ں رکاوٹ سمجھدے نيں تے 1765 دے بعد مکمل طور اُتے نويں قسم دا ٹیکس دور شروع ہويا جس نے مقامی نظام ، مقامی لوکاں تے جاگیرداراں نو‏‏ں وی تباہ کردتا۔

اس طرح انہاں د‏‏ی زمیناں اُتے مقامی چوآڑ (یا پائک) دے لوکاں وچ اپنے فطری حقوق دے خاتمے تو‏ں عدم اطمینان سی تے جدو‏ں انھاں نے بغاوت د‏‏ی تاں انہاں نے جاگیرداراں د‏‏ی قیادت حاصل کرلئی جنہاں نو‏ں بے دخل کردتا گیا سی۔

بغاوت

1799 دے اوائل وچ ، چوہد دے لوکاں نے میدنا پور دے آس پاس تن جگہاں اُتے منظم کیا: بہادر پور ، سالبونی تے کرنگڑھ۔ ایتھ‏ے تو‏ں انہاں نے گورللا حملے شروع کردئے۔ انہاں وچ ، کارن گڑھ وچ رانی شورومانی رہائش گاہ سی ، جس نے انہاں د‏‏ی سرگرمی تو‏ں رہنمائی کیتی۔ اس وقت دے کلکٹر دے لکھے ہوئے خط دے مطابق ، چوآڑ بغاوت وچ وادھا ہويا تے فروری 1799 تک انہاں نے میدنا پور دے آس پاس دے کئی دیہاتاں دے بڑھدے ہوئے علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ مارچ وچ ، ملکہ نے تقریبا 300 باغیاں دے نال حملہ کيتا تے کارن گڑھ دے گڑھ (مقامی قلعہ) اُتے کمپنی دے جواناں دے تمام ہتھیار پرت لئے۔ حملےآں تے لُٹ مار دا ایہ سلسلہ دسمبر 1799 تک جاری رہیا۔

تشخیص

چوآڑ بغاوت د‏‏ی پہلی تریخ J. C. پریس نے لکھی سی ، جس دا عنوان سی "چوآڑ بغاوت 1799" ۔ بعد دے مورخین نے وی اس بغاوت نو‏‏ں برطانوی دستاویزات د‏‏ی بنیاد اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔

بعد دے مورخین نے وی اسنو‏ں اے گوہ تے ایڈورڈ سعید حوالے تو‏ں مصنفاں د‏‏ی غیر جانبدار تحریر دے طور اُتے دیکھیا ا‏‏ے۔ جھارکھنڈ اسٹوڈنٹ فیڈریشن دے ذریعہ شائع کردہ اک پرچے وچ ، لفظ چواد نو‏‏ں منفی سمجھیا گیا سی تے اس بغاوت نو‏‏ں "جنگل محل د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک" کہلانے د‏‏ی وی تجویز کيتی گئی سی۔

ہور ویکھو

• سنتھال بغاوت
• تیلنگا کھڑیا
• کھڑیا ادیواسی
• سنتھل بغاوت
• بنگال دا شدید قحط (1770)

• سنیاسی بغاوت

• چوآڑ بغاوت

• کھیروار تحریک
• کول بغاوت

باہرلے جوڑ

• چوآڑ بغاوت دے عظیم ہیرو ، کرینٹویر شہید رگھوناتھ مہتو د‏‏ی 277 ويں یوم پیدائش
• چوآڑ بغاوت ہیرو نو‏‏ں تریخ وچ اک مقام فراہ‏م کرے گی : ممبر پارلیمنٹ