چین دی تریخ
چین دنیا دی چار سب توں قدیم تہذیباں وچوں اک اے۔چین دی تریخ دی تحریری روایت کيتی تریخ وی 1250ء توں شروع ہُندی اے جدوں چین وچ شانگ خاندان (1046ء تا 1600ء) دی حکومت تھی۔تے بادشاہ وقت وو ڈینگ [۱][۲] سی جو شانگ شاہی خاندان دا 21واں بادشاہ سی۔[۳][۴] قدیم تاریخی دستاویزات جداں عظیم مؤرخین دا ریکارد (100 ق م) تے بامبو انال (296 ق م ) دے مطابق شیا خاندان (2070 ق م تا 1600 ق م ) نوں شانگ شاہی خاندان توں پہلے گزرے نيں لیکن اس دور دی کوئی تحریر یا متن دستیاب نئيں اے۔ البتہ شانگ شاہی خاندان دے دستاویزاں وچ شیا شاہی خاندان دا کوئی تذکرہ موجود نئيں اے۔[۵] شانگ دی حکومت دریائے زرد دی وادی وچ سی جسنوں چینی رہتل دا گہوارہ کہیا جاندا اے۔ رہتل نیا سنگی دور دا آغاز و ارتقا مخفلت جگہاں اُتے ہويا تے اس دے ثقافتی مراکز دریائے زرد تے دریائے یانگتسی دونے جگہ سن ۔ دریائے زرد دی رہتل تے دریائے یانگتسی دی رہتل دا زمانہ شانگ شاہی خاندان توں کئی ملینیم پہلےاے۔ چین دنیا دی سب توں قدیم تہذیباں وچوں اک اے تے اس دی سبھیاچار [۶]کئی ہزار برس دی مسلسل تریخ ہر مبنی اے جو اسنوں تہذیباں دا گہوارہ بناندی نيں۔[۷]
1046 قم تا 256 ق م وچ ژؤ شاہی خاندان دا ظہور ہويا تے انہاں نے شانگ شاہی خاندان دی جگہ لی تے اپنی حکومت تے سلطنت دے جواز وچ مینڈیٹ آف ہیوین دا منصوبہ تیار کیتا۔ 8واں صدی قبم مسیح وچ خارجی تے داخلی دباؤ دی وجہ توں ژؤ شاہی خاندان دی مرکزی حکومت کمزور ہُندتی گئی تے ملک چین مئی ٹکڑےآں وچ تقسیم ہوئے گیا۔ اس دور نوں دور خزاں و بہار کہیا جاندا اے۔ نويں ظہور وچ آنے والی ریاستاں خود موختار ہوگئياں تے اک دوسرے دے خلاف نبردآزما رنيں۔ ایہ دور متحارب ریاستاں دا دور کہلاندا اے۔ مگر ایہی دور چین وچ چینی سبھیاچار، چینی ادب تے چینی فلسفہ دی ترقی دا زمانہ اے۔
221 ق م وچ چن شی ہوانگ نے متعدد خود مختار ریاستاں اُتے حملہ کر کے انہاں اُتے قبضہ کر ليا تے اک وڈی حکومت بنائی۔ ایتھے توں چن شاہی خاندان دی بنیاد پئی تے امپیریال چائنا دا آغاز ہويا۔ چن شی ہوانگ نے اپنے لئی شہنشاہ چین دا لقب اختیار کیتا۔ مگر تریخ وچ اسنوں اچھے ناں توں یاد نئيں کیاجاندا اے۔ اوہ اک ظالم بادشاہ سی ايسے لئی اس دی موت دے بعد ہی اس دی سلطنت وی تباہ ہوئے گئی تے ہان شاہی خاندان دا زمانہ آیا جنہاں نے چن خاندان دی جگہ لئی۔ انہاں دا زمانہ 206 ق م تا 220ء اے۔ انہاں نے اک طویل عرصہ تک حکومت کيتی۔ اس دے بعد آنے والی سلطنتاں نے چین وچ دفتر شاہی نظام دی ابتدا دی جس دی وجہ توں بادشاہ نوں براہ راست وسیع و عریض خطہ اُتے حکومت کرنا آسان ہوئے گیا۔ ۔ چین دی تریخ وچ چینی بادشاہت و حکومت دا ایہ خاصہ رہیا اے کہ بادشاہتاں بدلنے دے باوجود انتظامیہ دا سلسلہ 21 صدیاں تک مسلسل مربوط رہیا تے 206 و م توں 1912ء یعنی 21 صدیاں تک ایہ نظام بخوبی چلا۔ اس دا سہرا چین دے خاص اسکالر تے افسران نوں جاندا اے جنہاں نے اس روایت نوں زندہ رکھیا ایہی وجہ اے جہ تریخ دے نال نال چین دا نظم و نسق وی ہمیشہ منظم تے مربوط رہیا۔ ۔ اس خاص روایت کيتی وجہ ایہ سی کہ حکومت وچ نوجوان، خطاطاں، مؤرخین، ادبا تے ماہر فلسفیاں دا انتخاب وڈی وڈے اہتمام تے سخت حکومتی امتحانات دے بعد کیتا جاندا سی۔ چین دا سب توں آخری شاہی خاندان چنگ شاہی خاندان (1644ء تا 1912ء]] اے ۔ اس دے بعد چین وچ جمہوریت آگئی تے 1912ء تا 1949ء رہی۔ فیر عوامی جمہوریہ چین دی بنیاد پئی جو 1949ء توں ہن تک قائم اے۔ چینی تریخ دا دلچسپت پہلو ایہ وی اے کہ ایتھے امن وسکون تے جنگ اَگڑ پِچھڑ آندے رہے۔ کدی سیاسی اتحاد دیکھنے نوں ملدا اے کدی ناکام ریاستاں دا دور شروع ہُندا اے تے اک طویل عرصہ چلدا رہیا۔ ایتھے تک کہ 1927ء تک سیاسی اتحاد تے امن و سکون دے بعد 1927ء چین خانہ جنگی دا دور شروع ہويا جو 1949ء تک چلا۔فی الحال چین وچ پحر توں سیاسی استحکام آگیا اے تے امن و سکون دا ماحول دیکھنے نوں ملدا اے۔ چین وچ وقتا فوقتا خانہ بدوشاں دی حکومت رہی اے۔ تے انہاں وچوں اکثر ہان چینی توں کِسے نہ کِسے طرح تعلق رکھدے نيں۔ چین دے شاہی خانداناں نے مختلف ادوار وچ ملک دے اک حصہ تے بعض دفعہ مکمل خطہ اُتے حکومت کيتی۔ انہاں وچوں کچھ حکومتاںسنکیانگ تے تبت تک پھیلی ہوئیاں سن۔ چین وچ مہاجرین تے تاجراں دے ذریعے مغربی تے ایشیائی تہذیباں وی رونما ہوئیاں۔
حوالے
[سودھو]- ↑ William G. Boltz, Early Chinese Writing, World Archaeology, Vol. 17, No. 3, Early Writing Systems. (Feb.، 1986)، pp. 420–436 (436)۔
- ↑ David N. Keightley, "Art, Ancestors, and the Origins of Writing in China"، Representations، No. 56, Special Issue: The New Erudition. (Autumn, 1996)، pp. 68–95 (68)۔
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "China country profile". BBC News. 18 اکتوبر 2010. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1287798.stm. Retrieved on 7 نومبر 2010.
- ↑ Cradles of Civilization-China: Ancient Culture, Modern Land، Robert E. Murowchick, gen. ed. Norman: University of Oklahoma Press, 1994