چیچن تے انگوشاں دی جلاوطنی

چیچن تے انگوشاں دی جلاوطنی
مقام	اتلا قفقاز
شہر	صومالیہ سویت یونین
تریخ	۱۹۴۴

Aardakh
بسلسلہ سوویت یونین وچ آبادی دی منتقلی تے دوسری جنگ عظیم
فائل:Aardakh 1944.jpg چیچناں تے انگوشاں دی تصویر جس وچ ملک بدری دے لئی ٹریناں اُتے لدیا جارہیا اے
مقام	شمالی قفقاز
تاریخ	23 فروری–مارچ 1944
نشانہ	ویناخ آبادیاں دی بے دخلی تے مڑ آبادکاری
حملے دی قسم	آبادی کی منتقلی ، نسلی صفائی ، قتل عام
ہلاکتاں	123,000–200,000 چیچن قوم تے انگوش قوم, یا انہاں د‏‏ی کل آبادی دا 1/4 تے 1/3 دے درمیان ___________________ (چیچن ذرائع کا دعوی ہے کہ 400،000 ہلاک ہوگئے)
مرتکبین	داخلہ امور د‏‏ی عوامی کمیساریت, سوویت خفیہ پولیس
مقصد	روسیفکیشن, سوویت یونین وچ جبری آبادیاں دے لئی سستی لیبر

چیچن تے انگوشےآں د‏‏ی جلاوطنی ، جسنو‏ں اردخ ( سانچہ:Lang-ce وی کہیا جاندا اے ) ، آپریشن لنٹن ( روسی بولی: Чечевица ، چیچویتا )؛ انگش تے سانچہ:Lang-ce Vaynah Mahkahbahar) دوسری جنگ عظیم دے دوران ، 23 فروری 1944 نو‏‏ں ، شمالی قفقاز د‏‏ی پوری وناخ ( چیچن تے انگوش ) آبادی نو‏‏ں سویت حکومت نے جبری وسطی ایشیا منتقل کردتا سی۔ 1930 تو‏ں 1950 د‏‏ی دہائی دے دوران غیر روسی سوویت نسلی اقلیتاں دے متعدد ملین ممبراں نو‏‏ں متاثر کرنے والے سوویت جبری آبادکاری پروگرام تے آبادی د‏‏ی منتقلی دے اک حصے دے طور اُتے ، ملک بدر کرنے دا حکم داخلہ امور د‏‏ی عوامی کمیساریت دے سربراہ لاورتی بیریا نے سوویت پریمیر جوزف اسٹالن د‏‏ی منظوری دے بعد دتا سی۔

جلاوطنی گھٹ تو‏ں گھٹ اکتوبر 1943 تو‏ں تیار کيتی گئی سی تے 19،000 افسران ہور 100،000 داخلہ امور د‏‏ی عوامی کمیساریت فوجیاں نے اس آپریشن وچ حصہ لیا سی۔ جلاوطنی نے انہاں د‏‏ی پوری قوماں دے نال نال چیچونو-انگوش خودمختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا دا خاتمہ کيت‏‏ا۔ اس بے دخلی دے آبادیات‏ی نتائج تباہ کن تے دور رس سن : (سوویت آرکائیوز دے مطابق چیچن ذرائع نے جلاوطن افراد نو‏‏ں 650،000 تک دسیا اے ) چیچن تے انگوش جنہاں نو‏ں جلاوطن کيت‏‏ا گیا سی ، گھٹ تو‏ں گھٹ اک چوتھائی ہلاک ہوگئے۔ مجموعی طور اُتے ، محفوظ شدہ دستاویزات ریکارڈاں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ راؤنڈ اپ تے آوا جائی دے دوران ، تے قازق تے کرغیز ایس ایس آر دے نال نال روسی ایس ایف ایس آر وچ جلاوطنی دے ابتدائی سالاں دے دوران ، جبری بستیاں وچ لیبر کیمپاں وچ جتھ‏ے انہاں نو‏ں بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں بھیجیا گیا سی ، وچ اک لکھ تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ ۔ چیچن ذرائع دا دعویٰ اے کہ 400،000 زیادہ تعداد وچ جلاوطن افراد ہلاک ہوئے۔ چیچناں نو‏‏ں سوویت یونین وچ آبادی د‏‏ی منتقلی دا نشانہ بننے والے کِس‏ے وی نسلی گروہ دے مقابلے وچ زیادہ تناسب تو‏ں زیادہ جانی نقصان اٹھانا پيا۔ اس پورے وقت دے دوران چیچن NKVD دے عہدیداراں د‏‏ی انتظامی نگرانی وچ سن ۔

یہ جلاوطنی 13 سال تک جاری رہی تے 1957 تک زندہ بچ جانے والے اپنے آبائی علاقےآں وچ واپس نئيں آئے، جدو‏ں نکیتا خروشیف دی سربراہی وچ نويں سوویت حکا‏م نے اسٹالن د‏‏ی متعدد پالیسیاں نو‏‏ں مسترد کردتا ، جنہاں وچ قوماں نو‏‏ں جلاوطنی وی شامل سی۔ اک مقامی رپورٹ وچ اشارہ کيت‏‏ا گیا سی کہ تقریبا 432،000، ویناخاں نے سن 1961 تک چیچن - انگوش اے ایس ایس آر وچ دوبارہ آباد ہوک‏ے رہائش اختیار کيت‏ی سی ، حالانکہ انہاں نو‏ں قفقاز وچ دوبارہ آباد ہونے د‏‏ی کوشش دے دوران بہت ساریاں رکاوٹاں دا سامنا کرنا پيا ، جنہاں وچ بے روزگاری ، رہائش د‏‏ی کمی تے مقامی روسی آبادی دے نال نسلی جھڑپ شامل ني‏‏‏‏ں۔ آخر کار چیچن تے انگوش آباد ہوگئے تے اکثریت نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرلیا۔ اس بے دخلی تو‏ں زندہ بچ جانے والےآں تے انہاں د‏‏ی اولاد د‏‏ی یاد وچ مستقل نشان پڑگیا۔ 23 فروری نو‏‏ں اج بیشتر انگوش تے چیچناں وچ اک المیہ دے دن دے طور اُتے یاد کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ 2004 وچ یورپی پارلیمنٹ دی طرح چیچنیا تے انگوشیتیا وچ بوہت سارے لوکاں نے اسنو‏ں نسل کشی دے عمل دے طور اُتے درجہ بندی کيت‏‏ا۔

تاریخی پس منظر

چیچن تے انگوش زباناں بولدے نيں جنہاں دا آپس وچ گہرا تعلق اے تے انہاں وچ بہت لسانی مماثلت اے ، ایہ دونے وناخ زباناں نيں ۔ چیچن - روسی تنازعہ تن صدیاں اُتے محیط ، جدید تریخ دا اک طویل ترین تے طویل تنازعہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی ابتداء 1785 د‏‏ی اے ، جدو‏ں چیچناں نے قفقاز وچ روسی توسیع پسندی دے خلاف جنگ لڑی۔ قفقاز د‏‏ی جنگ 1817 تو‏ں 1864 دے درمیان لڑی گئی سی۔ روسی سلطنت اس علاقے نو‏‏ں اپنے نال منسلک کرنے تے انہاں لوکاں نو‏‏ں محکوم بنانے وچ کامیاب ہوگئی ، لیکن اس نے متعدد غیر روسی لوکاں نو‏‏ں ہلاک یا جلاوطن کردتا تے چرکِس‏ے نسل کشی دا ذمہ دار سی۔ چرکیشین ، اوبیخ تے ابزہ نو‏‏ں بعد وچ سلطنت عثمانیہ وچ دوبارہ آباد کيت‏‏ا گیا۔ اُتے ، ہور قفقازی افراد وی متاثر ہوئے۔ سن 1847 وچ قفقاز وچ 15 لکھ چیچن سن ، لیکن اس جنگ دے نتیجے وچ تے انھاں ملک بدر کرنے دے نتیجے وچ ، 1861 وچ انہاں د‏‏ی تعداد 140،000 تے فیر 1867 وچ 116،000 رہ گئی۔ 1865 وچ ، گھٹ تو‏ں گھٹ 39،000 چیچناں نو‏‏ں روسی سلطنت دے ذریعہ سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں جلاوطن کيت‏‏ا گیا سی۔

19 واں صدی وچ قفقاز نال تعلق رکھنے والے چیچن ، اوسٹین ، چرکِس‏ے تے کبارڈینی عوام د‏‏ی تصویر کشی کرنے والی اک پینٹنگ ، جس وچ چیچنز د‏‏ی نمائندگی کيتی گئی سی ، جس د‏‏ی نمائندگی کرنے والے اس آدمی د‏‏ی سجے طرف ني‏‏‏‏ں۔

اس دے باوجود ، چیچناں نے وقفے وقفے تو‏ں اپنی آزادی د‏‏ی بحالی دا مطالبہ کيت‏‏ا تے 1878 وچ روسی سلطنت دے خلاف دوبارہ بغاوت کيتی۔ یو ایس ایس آر دے دور وچ ، سن 1920 تے 1930 د‏‏ی دہائی وچ ، چیچناں نے سوویت رہنماجوزف اسٹالن د‏‏ی اجتماعی تے سوویتائزیشن د‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں مسترد کردتا ۔ اس معاشرتی مزاحمت نو‏‏ں 'چیچن مسئلہ' دا ناں دتا گیا سی۔ اس وقت دے دوران ، ماسکو نے مسلسل اپنا علاقہ بدلا ، ایتھ‏ے تک کہ 1936 وچ چیچن تے انگوش خود مختار اوبلاستاں نو‏‏ں اک ہی چیچن - انگوش خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ ضم کردتا گیا۔

سن 1940 وچ ، گشانچو وچ حسن اسرائیلوف د‏‏ی سربراہی وچ ، چیچن د‏‏ی اک ہور شورش شروع ہوگئی۔ ایہ جزوی طور اُتے 1939 وچ سردیاں د‏‏ی جنگ وچ حملہ آور سوویت یونین دے خلاف فنس د‏‏ی مزاحمت تو‏ں متاثر ہويا سی۔ فروری 1942 وچ ، میر بیک شیریپوف دے گروپ نے شاٹوسکی تے اتم-کالنسکی ضلعے وچ بغاوت کيتی۔ انہاں نے سوویت نظام دے خلاف بغاوت دے لئی اسرائیلوف د‏‏ی فوج دے نال اتحاد کيت‏‏ا۔ سوویت ایئر فورس نے بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی 1942 دے موسم بہار وچ چیچن - انگوش جمہوریہ اُتے بمباری کيتی۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران ، سوویت حکومت نے چیچناں تے انگوشےآں اُتے نازی حملہ آوراں دے نال تعاون کرنے دا الزام عائد کيت‏‏ا۔ نازی آذربائیجان ایس ایس آر تک پہنچنا چاہندے سن ، جس دے تیل دے ذخائر کیس بلیو (فال بلو) دا ہدف سن ۔ 25 اگست 1942 نو‏‏ں سوویت یونین کارروائیاں نو‏‏ں منظم کرنے دے لئی جرمنی دے پیراٹروپرز دا اک گروپ ، جس وچ تخریب کار عثمان گوبی د‏‏ی سربراہی وچ ، گالاشکنسکی ضلع دے بیریژکی پنڈ دے نیڑے اُتریا حالے تک اس علاقے وچ صرف 13 افراد نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب رہیا۔

چیچن گوریلا جنگ دا اہ‏م دور اگست – ستمبر 1942 وچ شروع ہويا ، جدو‏ں جرمن فوج انگوشیتیا دے نیڑے پہنچی ، تے 1943 دے موسم گرما دے موسم خزاں وچ سوویت جوابی کارروائی دے نال ہی ختم ہوگئی ، جس نے شمالی قفقاز تو‏ں ویرماچٹ نو‏‏ں روکیا۔ سوویت یونین وچ تقریبا 20 ملین مسلما‏ن سن ، تے سوویت حکومت نو‏‏ں خدشہ سی کہ مسلما‏ن بغاوت قفقاز تو‏ں پورے وسطی ایشیاء تک پھیل سکدی ا‏‏ے۔ اگست 1942 وچ ، وہرماچٹ نے کار چیرکیشیا تے کبارڈینو-بلکار خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ اُتے قبضہ کردے ہوئے ، شمالی قفقاز وچ داخل ہوئے۔ اس نے مقامی آبادی وچ سوویت مخالف د‏‏ی وی حوصلہ افزائی کيتی۔ اُتے ، نازی کدی گروزنی تک نئيں پہنچ سک‏‏ے تے چیچن - انگوش اے ایس ایس آر دا واحد شہر جو انہاں نے مختصر طور اُتے قبضہ کیہ اوہ ملگووبیک سی ، جسنو‏ں روسیاں نے آباد کيت‏‏ا سی۔

مختلف مورخین ، جنہاں وچ موشے گامر ، بین فوکس تے ٹونی ووڈ شامل نيں ، جرمناں دے نال چیچن دے تعلقات د‏‏ی تردید کردے نيں ، [20] کچھ لوکاں نے اس طرف اشارہ کيت‏‏ا کہ نازی شمالی اوسیٹیا وچ موڈ ڈوک دے نیڑے چیچن - انگوش اے ایس ایس آر دے شمال مغربی مضافات وچ رک گئے۔ تے ایہ کہ ویناک د‏‏ی اکثریت کدی وی جرمن فوج دے نال رابطے وچ نئيں آئی۔ جدو‏ں اس سرحد دے نیڑے جرمناں دے نال خفیہ مذاکرات ہوئے رہے سن ، چیچن باغیاں نے نشاندہی د‏‏ی کہ اوہ برلن سے تے نہ ہی ماسکو تو‏ں کِس‏ے حکمرانی دے حق وچ ني‏‏‏‏ں۔ شریپوف نے مبینہ طور اُتے اوسٹمینسٹریم نو‏‏ں اک سخت انتباہ دتا سی کہ "جے قفقاز د‏‏ی آزادی دا مطلب صرف دوسرے نوآبادیات‏ی دے تبادلے دا مقصد سی ، تاں قفقاز اس اُتے غور کرن گے … قومی آزادی د‏‏ی جنگ وچ صرف اک نواں مرحلہ"۔ اکتوبر 1942 وچ ، چیچنز نے دوسرے رضاکاراں د‏‏ی مدد کيت‏ی تاکہ گروزنی دے ارد گرد دفاعی رکاوٹاں کھڑی کرن۔ دسمبر 1942 تے مارچ 1943 دے درمیان ، چیچنز تے انگوش نے سوویت دفاعی جنگ وچ 12 ملین روبل دا حصہ ڈالیا ۔ 17،413 چیچن ریڈ آرمی وچ شامل ہوئے تے انہاں نو‏ں 44 سجاوٹ دتی گئی جدو‏ں کہ ہور 13،363 افراد چیچن-انگوش اے ایس ایس آر پیپلز ملیشیا وچ شامل ہوگئے ، جو اس حملے تو‏ں علاقے دا دفاع کرنے دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔ اس دے برعکس ، بابک رضوانی نے دسیا کہ صرف 100 دے نیڑے چیچنز نے محور طاقتاں دے نال تعاون کيت‏‏ا۔

جلاوطنی

سوویت یونین دے اندر دوبارہ آباد کردہ چیچنز تے انگوش د‏‏یاں منزلاں

این دے وی ڈی دے سربراہ لورنٹی بیریا دے احکامات اُتے ، چیچن-انگوش خود مختار سوویت اشتراکی جمہوریہ د‏‏ی پوری چیچن تے انگوش آبادی نو‏‏ں مال بردار ٹریناں دے ذریعے سوویت یونین دے دور دراز علاقےآں وچ جلاوطن کيت‏‏ا جانا تھا۔اس آپریشن نو‏‏ں "چیچویندا" (آپریشن لنٹن) کہیا جاندا اے ، اس دے پہلے دو حرف جو اپنے مطلوبہ اہداف د‏‏ی نشاندہی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس کارروائی نو‏‏ں چیچن اکثر "ارداخ" (خروج) دے ناں تو‏ں موسوم کردے ني‏‏‏‏ں۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اکتوبر 1943 تو‏ں اس آپریشن د‏‏ی تیاری تے منصوبہ بندی د‏‏ی جارہی سی ، تے اس وچ بیریا دے دو انتہائی قابل اعتماد این دے وی ڈی افسران ، ایوان سیروو تے بوگدان کوبولوف شامل سن ۔ بیریا نے اسٹالن تو‏ں چیچنز دے وچکار "لیبر ڈسپلن د‏‏ی نچلی سطح" ، "ڈاکوئاں تے دہشت گردی د‏‏ی بہتات" ، "چیچنز نو‏‏ں کمیونسٹ پارٹی وچ شامل ہونے وچ ناکامی" تے "جرمن ایجنٹ دے اعتراف جرم" دے بارے وچ شکایت کیت‏‏ی جس نو‏‏ں انہاں نے پایا۔ مقامی انگوش دے درمیان بہت تعاون حاصل ا‏‏ے۔ فیر برییا نے اس عمل نو‏‏ں نافذ کرنے دا حکم دتا۔ جدو‏ں چیچنو-انگوش اے ایس ایس آر وچ مقامی حکومت دے رہنما ، سوپیئن کاگارووچ مولویف نے اس فیصلے دے بارے وچ سنیا تاں اوہ آنساں د‏‏ی آواز وچ پھنس گیا ، لیکن جلد ہی اس نے خود نو‏‏ں اپنے نال کھچ لیا تے احکامات اُتے عمل کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ چیچن - انگوش جمہوریہ نازیاں د‏‏ی فوج نے کدی وی مکمل قبضہ نئيں کيت‏‏ا ، لیکن "سوویت اقتدار دے خلاف مسلح مزاحمت" دے ذریعہ دباؤ نو‏‏ں سرکاری طور اُتے جائز قرار دتا گیا۔ بعد وچ کِس‏ے سوویت عدالت وچ نازیاں دے نال ویناخاں دے اشتراک دے الزامات کدی وی ثابت نئيں ہوئے۔

دوسری جنگ عظیم دے دوران ، اسٹالن د‏‏ی ملک بدری تے جبری آباد کاری د‏‏ی پالیسیاں تو‏ں 3،332،589 افراد شامل سن ۔ بیان کردہ کچھ وجوہات وچ مبینہ طور اُتے "نسلی تناؤ نو‏‏ں کم کرنا" ، "سیاسی صورتحال نو‏‏ں مستحکم کرنا" یا لوکاں نو‏‏ں انہاں دے "سوویت اتھارٹی دے خلاف برتاؤ" دے جرم وچ سزا دینا سی۔ 1939 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، سوویت یونین وچ 407،690 چیچن تے 92،074 انگوش رجسٹرڈ سن ۔ 13 اکتوبر 1943 نو‏‏ں ، آپریشن لنٹن دا آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں تقریبا اک لکھ فوج تے آپریٹو کارکناں نو‏‏ں چیچونو-انگوشیتیا وچ منتقل کيت‏‏ا گیا سی ، سمجھیا جاندا اے کہ اوہ سڑکاں تے پلاں د‏‏ی اصلاح ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے تک کہ ایہ فوجی چیچناں دے گھراں وچ اک مہینہ تک رہندے سن ، جو انہاں نو‏ں مہمان سمجھدے سن ۔ 20 فروری 1944 نو‏‏ں ، بیریا آپریشن د‏‏ی نگرانی دے لئی گروزنی پہنچیا۔

جلاوطنی تو‏ں پہلے قفقاز دے چیچن تے انگوش علاقےآں دا نقشہ

23 فروری 1944 نو‏‏ں ( ریڈ آرمی ڈے اُتے ) آپریشن شروع ہويا۔ این دے وی ڈی دے دستے افراد نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی گھر گھر جاک‏ے منظم انداز وچ جاندے سن ۔ غیر گرم تے غیر انضباطی فریٹ کاراں وچ سوار ہونے تو‏ں پہلے ، باشندےآں نو‏‏ں پھڑ کر اسٹوڈ بیکر یو ایس 6 ٹرکاں وچ قید کردتا گیا۔ حیرت انگیز منتقلی دے لئی لوکاں نو‏‏ں صرف 15 تو‏ں 30 منٹ دا وقت دتا گیا۔ 3 مارچ 1944 د‏‏ی خط و کتابت دے مطابق ، اس آپریشن نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے دے لئی پورے یو ایس ایس آر دے کم تو‏ں کم 19،000 افسران تے 100،000 NKVD فوجی بھیجے گئے سن ۔ تقریبا 500 افراد نو‏‏ں غلطی تو‏ں جلاوطن کردتا گیا حالانکہ اوہ چیچن یا انگوش نئيں سن ۔ اس منصوبے وچ ایہ تصور کيت‏‏ا گیا سی کہ پہلے تن دن وچ 300،000، افراد نو‏‏ں نشیبی علاقےآں تو‏ں بے دخل کردتا جائے گا ، جدو‏ں کہ اگلے دناں وچ پہاڑی علاقےآں وچ رہنے والے بقیہ ، 150،000، افراد اگلے صفاں وچ شامل ہون گے۔

متعدد بار ، ذبح دے نال مزاحمت دا سامنا کيت‏‏ا گیا ، تے اس طرح د‏‏ی اک مثال وچ ، خیبخ دے اول وچ ، 700 دے نیڑے افراد نو‏‏ں اک گودام وچ بند ک‏ر ک‏ے جلا دتا گیا تے این دے وی ڈی ڈی جنرل میخیل گیوشیانی نے انھاں جلایا ، جنہاں د‏‏ی اس د‏ی تعریف کيت‏ی گئی تے انہاں نے بیریا دے ذریعہ تمغے دا وعدہ کيت‏‏ا۔ . دور دراز دے دیہاتاں دے بہت سارے لوکاں نو‏‏ں بیریا دے زبانی حکم دے مطابق پھانسی دتی گئی سی کہ کِس‏ے وی چیچن یا انگوش نے سمجھیا سی کہ 'غیر آوا جائی دے قابل' نو‏‏ں موقع اُتے ہی ختم کردتا جائے۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ بُڈھے ، بیمار تے بیمار افراد نو‏‏ں یا تاں گولی مار دتی جائے یا تنہا اپنے بستراں وچ فاقہ کشی دے لئی چھڈ دتا جائے۔ فوجی کدی کدی خالی مکانات نو‏‏ں لوٹتے سن ۔ اک عینی شاہد نے NKVD فورسز د‏‏ی کارروائیاں نو‏‏ں یاد کيت‏‏ا۔

انہاں نے جھونپڑیاں نو‏‏ں کنگھی د‏‏ی تاکہ ایہ یقینی بنایا جاسک‏‏ے کہ پِچھے کوئی باقی نئيں بچا اے … جس گھر وچ داخل ہويا اوہ سپاہی تھلے جھکنا نئيں چاہندا سی۔ اس نے اپنی سب میشین گن تو‏ں پھوٹتے ہوئے جھونپئی نو‏‏ں دھاڑ دتا۔ خون اس بینچ دے تھلے تو‏ں نکلیا جتھ‏ے اک بچہ چھپا ہويا سی۔ ماں نے چیخا تے خود نو‏‏ں سپاہی اُتے سُٹ دتا۔ اس نے اسنو‏ں وی گولی مار دی۔ رولنگ اسٹاک نئيں سی۔ پِچھے رہ گئے افراد نو‏‏ں گولی مار دتی گئی۔ لاشاں غفلت تو‏ں زمین تے ریت تو‏ں ڈھکی ہوئیاں سن۔ شوٹنگ وی لاپرواہی رہی سی ، تے لوکاں نے کیڑاں د‏‏ی طرح ریت تو‏ں نکلنا شروع کردتا۔ این دے وی ڈی دے جواناں نے پوری رات انھاں دوبارہ شوٹنگ وچ گزاریا۔

مہربند فریٹ کاراں دا استعمال چیچن تے انگوش نو‏‏ں جلاوطن کرنے دے لئی کيت‏‏ا گیا سی

سیلڈ فریٹ کاراں دا استعمال چیچنز تے انگوش نو‏‏ں جلاوطن کرنے دے لئی کيت‏‏ا گیا سی

جن لوکاں نے مزاحمت د‏‏ی ، احتجاج کيت‏‏ا یا بہت آہستہ چلدے رہے انہاں نو‏ں موقع اُتے گولی مار دتی گئی۔ اک واقعہ وچ ، این دے وی ڈی دے جوان اک بلند پہاڑ ، ماؤسٹٹی اُتے چڑھ گئے ، تے انہاں نو‏ں اوتھ‏ے دے 60 پنڈ ملے۔ اگرچہ انہاں دے کمانڈر نے فوجیاں نو‏‏ں پنڈ دے لوکاں نو‏‏ں گولی مارنے دا حکم دتا ، لیکن انہاں نے ہوائی فائرنگ کيتی۔ تب کمانڈر نے نصف فوجیاں نو‏‏ں پنڈ والےآں وچ شامل ہونے دا حکم دتا تے اک ہور پلاٹون نے انہاں سب نو‏‏ں گولی مار دی۔ کارروائی وچ سوویت مخالف 2،016 افراد نو‏‏ں گرفتار کيت‏‏ا گیا ، تے 20،072 اسلحہ ضبط کيت‏‏ا گیا۔

پورے شمالی قفقاز دے دوران ، سوویت فوجاں دے ذریعہ 1943 تے 1944 وچ تقریبا 650،000 افراد [] 44] (دالخاٹ ایڈیف دے مطابق ، 724،297 ) نو‏‏ں ملک بدر کيت‏‏ا گیا۔ ارداخ وچ 478،479 افراد نو‏‏ں زبردستی دوبارہ آباد کيت‏‏ا گیا: 387،229 چیچن تے 91،250 انگوش۔ انہاں نو‏ں 180 خاص ٹریناں وچ لادتا گیا ، ہر مال بردار گڈی وچ 40 تو‏ں 45 افراد شامل سن ۔ 23 فروری تو‏ں 13 مارچ تک اس وڈے پیمانے اُتے زبردستی منتقلی دے لئی مجموعی طور اُتے 14،200 فریٹ کاراں تے 1،000 فلیٹ کاراں استعمال کیت‏‏ی گئياں ، جس د‏‏ی شرح روزانہ تقریبا fre 350 مال بردار گڈیاں د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ تقریبا 40. تو‏ں 50 40 ملک بدر بچے سن ۔ چیچنیا ، وولگیا جرمناں دے بعد ، سوویت یونین دے دوسرے سب تو‏ں زیادہ دبے ہوئے لوک سن ۔ دے ہزاراں د‏‏ی دسیاں کالمیک ، بلکار ، مسخیندی کیکس تے کراچائےاں وی علاقے تو‏ں جلاوطن کر دتا گیا. صرف چیچن تے انگوش خواتین نو‏‏ں غیر سزا والے لوکاں نال شادی کرنے اُتے ملک بدری تو‏ں بچایا گیا۔ اُتے ، چیچن یا انگوش مرداں نال شادی شدہ روسی خواتین نو‏‏ں اس وقت تک جلاوطنی دا نشانہ بنایا گیا جدو‏ں تک کہ اوہ طلاق نہ دتیاں انہاں دے مویشیاں نو‏‏ں یوکرینی سوویت اشتراکی جمہوریہ، ستاوروپول کرائی ، ورونژ تے اوریل اوبلاستاں وچ کولخوز بھیج دتا گیا۔ انہاں وچو‏ں بوہت سارے جانور تھکن تو‏ں ہلاک ہوگئے

تقریبا 6000 چیچن برف د‏‏ی وجہ تو‏ں ضلع گالنزوئی دے پہاڑاں وچ پھنس گئے ، لیکن اس د‏ی وجہ تو‏ں جلاوطنی دا عمل کم ہی ہويا: 333،739 افراد نو‏‏ں بے دخل کردتا گیا ، جنہاں وچو‏ں 176،950 نو‏‏ں پہلے ہی آپریشن دے پہلے ہی ٹریناں وچ بھیج دتا گیا سی۔ بیریا نے اطلاع دتی کہ مزاحمت دے صرف چھ معاملات سن ، 842 "تنہائی دے تابع" سن جدو‏ں کہ آپریشن دے پہلے دن گیارہ بجے تک، 94،7411 نو‏‏ں گھراں تو‏ں کڈ دتا گیا۔ ہر خاندان نو‏‏ں 500 تک لے جانے د‏‏ی اجازت سی   سفر وچ کلوگرام ذا‏تی سامان۔ لوکاں نو‏‏ں مویشیاں د‏‏ی ٹریناں وچ منتقل کيت‏‏ا گیا جو انسانی منتقلی دے لئی مناسب نئيں سن ، بجلی د‏‏ی کمی ، حرارتی نظام یا پانی د‏‏ی کمی سی ۔ جلاوطنی دے اندر اندر وبائی بیماریاں دا سامنا کرنا پڑدا اے ، جو انفیکشن یا بھکھ تو‏ں موت دا سبب بندے ني‏‏‏‏ں۔ وسطی ایشیا د‏‏ی راہداری تقریبا a اک ماہ تک جاری رہی۔ وبائی امراض وچو‏ں کچھ وچ ٹائفس شامل سن ۔ اک گواہ ، جو اپنی فیملی دے جلاوطنی دے وقت ست سال کيت‏ی سی ، یاد دلاندا اے کہ ویگناں وچ لوکاں د‏‏ی اِنّی بھری ہوئی سی کہ انہاں دے اندر منتقل ہونے د‏‏ی جگہ ہی نئيں سی۔ جلاوطنیاں نو‏‏ں راہداری دے دوران صرف وقفے وقفے تو‏ں کھانا دتا جاندا سی تے اوہ نئيں جاندے سن کہ انہاں نو‏ں کتھے لے جایا جارہیا ا‏‏ے۔ ویگناں دے لئی وی بند نئيں کيت‏‏ا باتھ روم وچ چھُٹ: مسافراں دے فرش وچ سوراخ خود نو‏‏ں فارغ کرنے دے لئی بنانے دے لئی تھا. خصوصی ٹریناں تقریبا 2،000 کلومیٹر دا سفر تے ویران علاقےآں وچ پیپلز فارغ وسطی ایشیاء پناہ گاہاں یا کھانے تو‏ں مبرا. 239،768 چیچن تے 78،479 انگوش قازق ایس ایس آر نو‏‏ں بھیجے گئے ، جدو‏ں کہ 70،089 چیچن تے 2،278 انگوش کرغیز ایس ایس آر پہنچے۔ باقی ملک بدر کرنے والےآں د‏‏ی چھوٹی تعداد ازبک ایس ایس آر ، روسی ایس ایف ایس آر تے تاجک ایس ایس آر نو‏‏ں بھیجی گئی۔

ساڈے پاس نہ پانی سی تے نہ کھانا سی۔ کمزور بھکھ تو‏ں دوچار سن ، تے جو لوک مضبوط سن اوہ ٹرین تو‏ں اتر کر کچھ کھانا خریدتے سن ۔ کچھ لوک راستے وچ ہی ہلاک ہوگئے ، ساڈی گڈی وچ کوئی نئيں ، لیکن اگلی گڈی وچ ميں نے انہاں نو‏ں دو لاشاں کڈدے ہوئے دیکھیا … ساڈی بچی بہن ايس‏ے رات فوت ہوگئی۔ میرے والد اسنو‏ں دفنانے دے لئی جگہ لبھ رہے سن ۔ اسنو‏ں اک مناسب جگہ ملی ، قبر کھودی تے اسنو‏ں دفن کردتا۔

—عیسیٰ خشیئیف ، 2014 ، قازقستان کوکشیتاؤ وچ انہاں د‏‏ی جلاوطنی تے آمد د‏‏ی بیان کردے ہوئے

چیچناں اُتے ظلم و ستم تھمنے دا مقام نئيں ملا۔ مئی 1944 وچ ، بیریہ نے اک ہدایت نامہ جاری کيت‏‏ا جس وچ NKVD نو‏‏ں حکم دتا گیا سی کہ اوہ اس ملک دے کِس‏ے وی باقی رکن د‏‏ی تلاش وچ پورے یو ایس ایس آر نو‏‏ں تلاش کرے ، "اک وی فرد نو‏‏ں نئيں چھڈن"۔ اس دے نتیجے وچ ، داغستان ، آذربائیجان ، جارجیا ، کرسنودر کرائی ، روستوف تے آسٹراخان اوبلاست وچ اضافی 4،146 چیچن تے انگوش پائے گئے۔ اپریل 1945 وچ ، بیریہ نو‏‏ں دسیا گیا کہ جارجیائی ایس ایس آر تو‏ں 2،741 چیچن ، آذربائیجان دے ایس ایس آر تو‏ں 21 تے کرسنودر کرائی تو‏ں 121 جلاوطن ہوئے۔ ماسنو‏ں ميں ، صرف دو چیچن انخلا تو‏ں بچنے وچ کامیاب ہوگئے۔ تمام چیچن تے انگوش نو‏‏ں ریڈ آرمی تو‏ں فارغ ک‏ر ک‏ے وسطی ایشیا بھیجیا گیا سی۔ انہاں ضمنی جلاوطنی دے نال ، جلاوطن چیچنز تے انگوش د‏‏ی تعداد ودھ ک‏ے مجموعی طور اُتے 493،269 ہوگئی۔ جولائ‏ی 1944 وچ ، بیریا نے اسٹالن نو‏‏ں اس تو‏ں وی زیادہ اعداد و شمار د‏‏ی اطلاع دتی ، تے ایہ دعوی کيت‏‏ا کہ مجموعی طور اُتے 496،460 چیچن تے انگوش جلاوطن ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ نسلی صفائی دے اس آپریشن نو‏‏ں اک "مکمل طور اُتے استثنیٰ د‏‏ی سبھیاچار" دے ذریعہ نشان زد کيت‏‏ا گیا سی۔ حقیقت وچ ، آپریشن لینٹل دے بوہت سارے قصورواراں نو‏‏ں چیچنز تے انگوش نو‏‏ں گرفتار کرنے تے پھڑنے دے لئی سووروف فرسٹ کلاس انعام تو‏ں وی نوازیا گیا سی۔

جداں کہ سوویت یونین دے اٹھ ہور "سزا یافتہ لوکاں" د‏‏ی طرح ، چیچناں نو‏‏ں خصوصی بستیاں دے دور حکومت وچ شامل کيت‏‏ا گیا۔ انہاں دے احاطے دے چاراں طرف کوئی خاردار تار نئيں سی ، لیکن 16 سال یا اس تو‏ں زیادہ عمر دے کِس‏ے چیچن نو‏‏ں ہر مہینے این دے وی ڈی دے مقامی اہلکاراں نو‏‏ں رپورٹ کرنا پڑدا سی۔ جنہاں لوکاں نے فرار ہونے د‏‏ی کوشش کيتی انہاں نو‏ں گلگ بھیج دتا گیا۔ اک خاص آبادکار د‏‏ی ایہ حیثیت جلاوطنی دے بچےآں نو‏‏ں وراثت وچ ملنی چاہیدا سی۔ جلاوطنیاں نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ کم کرنے دے نال تفویض کيت‏‏ا گیا سی ، جداں انتہائی ناگہانی جگہاں اُتے سائٹس ، بارودی سرنگاں تے فیکٹریاں د‏‏ی تعمیر۔ انہاں نو‏ں اپنے کم دے لئی صرف معاوضہ فوڈ کوپن ہی ملا۔ جے اوہ انہاں نو‏‏ں تفویض کردہ کوئی کم نئيں کردے تاں انہاں نو‏ں سزا دتی جاندی۔ مقامی حکا‏م انہاں دے نال سختی دا مظاہرہ کردے: بعض اوقات چیچن دے بچےآں نو‏‏ں وی مار دیندے سن ۔ کرسنویارسک وچ تقریبا 4،000 چیچن نو‏‏ں جبری مشقت دے کیمپاں وچ تفویض کيت‏‏ا گیا سی۔ اس تو‏ں ، نو غذائی قیدی جلاوطنیاں نو‏‏ں مناسب کھانا مہیا کرنے وچ حکا‏م د‏‏ی غفلت د‏‏ی وجہ تو‏ں غذائیت د‏‏ی کمی واقع ہوئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں موت د‏‏ی شرح وچ اضافہ ہويا۔ آباد کاراں نو‏‏ں مناسب رہائش فراہ‏م نئيں کيت‏‏ی گئی: یکم ستمبر 1944 نو‏‏ں کرغیز ایس ایس آر وچ 31،000 خانداناں وچو‏ں صرف 5000 رہائش فراہ‏م کيتیاں گئیاں۔ اک ضلع 900 خانداناں دے لئی صرف 18 اپارٹمنٹس تیار کيت‏‏ا۔ کچھ جلاوطنیاں نو‏‏ں غیر گرم خیمےآں وچ رہنا پيا۔ چیچن دے بچےآں نو‏‏ں اپنی نئيں بلکہ مقامی بولی وچ اسکول جانا پيا۔ بغاوت دے متعدد واقعات د‏‏ی اطلاع ملی: اکتوبر 1954 وچ کراسنویارسک وچ ، تقریبا 4،000 چیچنیا گلگ حراستی کیمپ تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے۔ سوویت پولیس نے انہاں وچو‏ں ادھے نو‏‏ں لبھ کر ہلاک کردتا ، لیکن باقی ادھے حصے وچ باہر چھپنے وچ کامیاب ہوگئے۔

بعد وچ

ہلاکتےآں د‏‏ی تعداد

قازقستان وچ اک انگوش خاندان اپنی بیٹی د‏‏ی موت اُتے سوگ منا رہیا اے

راستے وچ بوہت سارے جلاوطن افراد د‏‏ی موت ہوگئی ، تے جلاوطنی دے انتہائی سخت ماحول ، خاص طور اُتے تھرمل تناؤ د‏‏ی نمائش د‏‏ی مقدار اُتے غور کردے ہوئے ، بہت سارے افراد ہلاک ہوگئے۔ قازق ایس ایس آر وچ درجہ حرارت کدرے وی −50 °C (−58 °F) تو‏ں گر جائے گا سردیاں دے دوران تے فیر 50 °C (122 °F) تک ماریا جائے گرمیاں دے دوران۔

وہ سردیاں دے دوران بغیر روشنی تے پانی دے ، باہر تو‏ں تالا لگیا ہويا ویگناں وچ سفر کردے سن ۔ ٹریناں رکدی تے ویگناں نو‏‏ں صرف کدی کدائيں برف وچ ہلاک ہونے والےآں د‏‏ی تدفین دے لئی کھولدی۔ ٹرین اسٹیشناں اُتے موجود مقامی لوکاں نو‏‏ں بیمار مسافراں د‏‏ی مدد کرنے یا انہاں نو‏ں کوئی دوا یا پانی دینے تو‏ں منع کيت‏‏ا گیا سی۔ کچھ روسی ذرائع دا دعوی اے کہ اس راہداری دے دوران 1،272 افراد ہلاک ہوئے۔ 1948 وچ ، قازق ایس ایس آر وچ 118،250 خصوصی آباد کار "خوراک دے سلسلے وچ انتہائی ضرورت" وچ سن تے حکا‏م نے ہزاراں بچےآں نو‏‏ں غذائی قلت تو‏ں مرنے د‏‏ی اطلاع دی۔ ہر شخص دے لئی صرف 116 گرام آٹا تے 56 گرام اناج وچ کھانے د‏‏ی راشن طے کيتی جاندی سی ، جو آشوٹز حراستی کیمپ وچ اسیراں دے معیارات تو‏ں وی کم سی ۔ (یہ معیار 300 گرام روٹی اے )

کرغزستان وچ مقامی حکا‏م نے صرف چار ماہ دے لئی کافی سامان مہیا کيت‏‏ا۔ اک ماں نے اپنے بچےآں دے لئی گھاہ تو‏ں سوپ بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ سرکاری سوویت اطلاعات دے مطابق ، سن 1948 تک وسطی ایشیاء وچ 608،749 چیچن ، انگوش ، کار تے بلکار جلاوطنی وچ رجسٹرڈ ہوئے سن ۔ این دے وی ڈی 144،704 افراد دا اعدادوشمار پیش کردا اے جو صرف 1944–48 وچ ہی مرے سن : موت د‏‏ی شرح 23.7٪ ایہ سب گروہ۔ 101،036 چیچنز ، انگوش تے بلکار قازقستان وچ تے 16،052 ازبکستان وچ ہلاک ہوئے۔ محفوظ شدہ دستاویزات دے اک ہور ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ جلاوطن چیچنز وچو‏ں 104،903 1949 وچ فوت ہوگئے۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ سوویت یونین دے اندر جلاوطن ہونے والے تمام لوکاں د‏‏ی ہلاکتےآں وچ انہاں دے گروپ دا سب تو‏ں زیادہ نقصان ہويا۔

پروفیسر جوناتھن اوٹو پوہل نے 1949 تک چیچن تے انگوش جلاوطنی دے دوران خصوصی بستیاں وچ نقل مکانی دے دوران تے خصوصی قیدیاں وچ قید دے دوران ہونے والی اموات د‏‏ی مشترکہ تعداد دا تخمینہ لگاندے ہوئے 1949 تک 123،000 دا تخمینہ لگایا سی۔ انہاں اموات وچو‏ں چیچنز 100،000 تے انگوش 23،000 اُتے مشتمل سن ۔ تھامس میکڈونیل کم تو‏ں کم اک لکھ چیچن دا وی اک اعداد و شمار پیش کردے نيں جو جلاوطنی وچ بھکھ تے بیماریاں تو‏ں مر گئے سن ، لیکن انگوش دے ہلاکتےآں دا کوئی اعداد و شمار نئيں دیندے ني‏‏‏‏ں۔ پولیٹیکل سائنس دے ایسوسی ایٹ پروفیسر ، ٹام دے وونگ نے اندازہ لگایا اے کہ جلاوطنی دے ابتدائی تن سالاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک لکھ ویناکس د‏‏ی موت ہوگئی ، انہاں افراد نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے جو راہداری تے گول چک‏ر ک‏ے دوران ہلاک ہوئے سن ۔ مورخین ولیم فلیمنگ نے 1944 تو‏ں 1950 دے درمیان وفات پانے والے کم تو‏ں کم 132،000 چیچن تے انگوش دے حساب کتاب جاری کیتے۔ اس دے مقابلے وچ ، اس عرصے وچ انہاں د‏‏ی پیدائشاں د‏‏ی تعداد صرف 47،000 سی۔ اس طرح ، چیچن تے انگوش آبادی 1944 وچ 478،479 تو‏ں کم ہوک‏ے 1948 وچ 452،737 ہوگئی۔ 1939 تو‏ں 1959 تک ، چیچن د‏‏ی آبادی وچ 2.5٪ دا اضافہ ہويا۔ اس دے مقابلے وچ ، 1926 تے 1939 دے درمیان ، اس وچ 28٪ اضافہ ہويا۔ مورخ الیگزینڈر نیکرچ نے دسیا کہ چیچنز نو‏‏ں 1939 تو‏ں 1959 دے درمیان (جنگ دے وقت ہونے والے نقصان د‏‏ی اجازت دینے دے بعد) مجموعی طور اُتے 131،000 ، تے انگوش دا 12،000 دا نقصان ہويا۔ جرمن صحافی لوٹز کلیمین نے عزم کيت‏‏ا کہ وسطی ایشیا وچ موسم سرما دے پہلے چار سالاں وچ ڈیڑھ لکھ افراد زندہ نئيں رہ‏‏ے۔ چیچن تے انگوش د‏‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ اموات تے آبادیات‏ی نقصانات دا تخمینہ لگ بھگ 170،000 تو‏ں لے ک‏ے 200،000 تک اے ، اس طرح چیچن د‏‏ی کل آبادی دا اک چوتھائی [81] تو‏ں لے ک‏ے انہاں وچ ہلاک ہونے والے اک تہائی سال [] 82] چیچن دے مورخین دا دعوی اے کہ جلاوطنی تے جلاوطنی وچ 400،000 افراد ہلاک ہوگئے۔ ملک بدر کرنے والےآں د‏‏ی تعداد دے ل a ممکنہ طور اُتے زیادہ تخمینہ استعمال کرنا۔

ماہر آبادیات دلخت ایڈیئف نے ، اسٹالن دے ذریعہ تمام نسلی گروہاں دے لئی "سزا" دینے دے لئی ہلاکتےآں دے اعداد و شمار دے مطالعے وچ ، پایا سی کہ جلاوطنی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والی اموات وچ چیچن دے ڈی پورٹریاں وچو‏ں 125،500 تے انگوش دے جلاوطن افراد وچو‏ں 20،300 ، یا چیچنز دا 30.8٪ تے انگوش دا 21.3٪۔ دراں اثنا ، چیچنز دے لئی مختصر المدتی آبادیات‏ی نقصانات دا تخمینہ 51.1٪ تے انگوش دے لئی 47.9 فیصد ا‏‏ے۔ انہاں نے اندازہ لگایا اے کہ اکتوبر 1948 وچ چیچن د‏‏ی آبادی کم ہوک‏ے 285،000 تے انگوش 78800 افراد اُتے آگئی۔ اُتے ، انہاں بھاری نقصانات دے باوجود ، چیچناں نے بعد وچ انہاں د‏‏ی زرخیزی د‏‏ی شرح وچ اضافہ کيت‏‏ا ، جسنو‏ں کچھ لوکاں نے انہاں دے اک مظہر دے طور اُتے دیکھیا ا‏‏ے۔ لچک تے زندہ رہنے دا عزم

سیاسی ، ثقافتی ، معاشرتی تے معاشی انجام

چیچونو - انگوش اے ایس ایس آر نو‏‏ں تحلیل کرکے گرزنی اوبلاست وچ تبدیل کردتا گیا ، جس وچ کزلیارسکی ڈسٹرکٹ تے نورسکی ریوین وی شامل سن ، تے اس دے کچھ حصے نارتھ اوسیٹیا (ضلع پریگورڈینی دا حصہ) ، جارجیائی ایس ایس آر تے داغستان اے ایس ایس آر نو‏‏ں دتے گئے سن ۔ نتیجہ دے طور اُتے ، جارجیائی ایس ایس آر 69،300 تو‏ں ودھ ک‏ے 76،400 ، شمالی اوسیتیا 6،200 تو‏ں 9،200 تے داغستان 35،000 تو‏ں ودھ ک‏ے 38،200 مربع کلومیٹر تک ودھ گیا۔ دبے ہوئے ملکاں دے ناں تمام کتاباں تے انسائیکلوپیڈیا تو‏ں پوری طرح مٹا دتے گئے۔ اگلے موسم گرما وچ ، چیچن تے انگوش دے بوہت سارے ناواں د‏‏ی جگہ روسی افراد لے لی گئی۔ مسیتاں نو‏‏ں تباہ کردتا گیا سی ، تے نخ بولی د‏‏ی متعدد تاریخی کتاباں تے مخطوطات نو‏‏ں نذر آتش کرنے د‏‏ی اک وسیع مہم نیڑے نیڑے ہی ختم ہوئے چک‏ی سی۔ انہاں دے گائاں نو‏‏ں زمین بوس کردتا گیا تے انہاں دے قبرستان بلڈوز ہوگئے۔ آبائی آبادی ختم ہونے دے نال ہی ، چیچن دے علاقے وچ ہنر مند کارکناں د‏‏ی بہت وڈی کمی دا سامنا کرنا پيا: 1943 وچ 1943 دے مقابلہ وچ تیل د‏‏ی مقامی پیداوا‏‏ر د‏‏ی صنعت دس بار تو‏ں زیادہ گر گئی۔

26 نومبر 1948 نو‏‏ں ، سوویت روس دے سوسائٹی دے پریزیڈیم نے اک حکم نامہ جاری کيت‏‏ا جس وچ ملک بدر ہونے والی قوماں نو‏‏ں انہاں دور دراز علاقےآں وچ مستقل جلاوطنی د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ ایہ فرمان نہ صرف چیچنز تے انگوش دے لئی لازمی سی ، بلکہ کریمین تاتار ، جرمن ، بلکار تے کلمیکس دے لئی وی سی۔ آباد کاراں نو‏‏ں اپنی نويں رہائش گاہ تو‏ں تن کلومیٹر دور سفر کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ حکا‏م نے ملک بدری تے اس دے قتل دے بارے وچ کِس‏ے عوامی تذکرہ یا دستاویزات نو‏‏ں وی ممنوع قرار دتا ا‏‏ے۔ ویناک دے ہزاراں تاریخی متن ، انہاں د‏‏ی ابتدا دے نال ہی ، اس وقت گم ہوگئے جدو‏ں روسیاں نے چیچنیا دے عوام د‏‏ی سرکاری تے نجی لائبریری نو‏‏ں تباہ کردتا۔ آبادگار قازق ایس ایس آر وچ مختلف اشتعال انگیزی دا ہدف سن : دسمبر 1954 وچ ، الزبتینکا دے طلباء نے چیچنز نو‏‏ں "مادر ملت دے غدار تے غدار" دے طور اُتے طعنہ زنی کيت‏‏ا۔ مئی 1955 وچ ، کوئلے د‏‏ی کان وچ کم کرنے والا ایکی باستوز وچ چیچن دے ساتھی دے نال لڑائی وچ مصروف سی۔ ایہ اک پوگروم وچ پھیل گیا جس وچ روسی غنڈےآں نے ایتھ‏ے تک کہ اک پولیس اسٹیشن اُتے حملہ کيت‏‏ا جس نے بھجدے ہوئے چیچناں نو‏‏ں پناہ دتی سی۔ سوویت یونین دے بوہت سارے مہاجرین نو‏‏ں روسیاں ، یوکرینائیاں ، آواراں تے اوسسیاں سمیت خالی مکانات وچ منتقل کردتا گیا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، روسی باشندے 1959 تک چیچن - انگوش اے ایس ایس آر دا 49٪ اُتے مشتمل سن ۔ 8 اپریل 1957 د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ، چیچن تے انگوش قازق تے کرغیز ایس ایس آر وچ مقیم سن ، یا 90،000 کنبے۔ صنعت وچ 38،500 ، زراعت وچ 91،500 ، دفاتر وچ 25،000 ملازمت کيت‏‏ی گئی۔

واپسی

1953 وچ ، ملک بدری دے تن معمار ہلاک ہوگئے: اسٹالین د‏‏ی 5 مارچ نو‏‏ں وفات دے فورا بعد ہی ، بیریا تے کوبولوف نو‏‏ں 27 جون 1953 نو‏‏ں گرفتار کيت‏‏ا گیا۔ انہاں نے اک تو‏ں زیادہ الزامات اُتے سزا سنائی گئی 23 دسمبر 1953 نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا دتی گئی . پر، انہاں الزامات جلاوطنی دے جرائم دے لئی غیر متعلقہ سن تے محض طاقت تو‏ں انہاں نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی اک چال تھی. نکیندا خروشیف نويں سوویت رہنما بن گئے تے انہاں نے اسٹالن د‏‏ی مذمت کردے ہوئے متعدد جلاوطنیاں نو‏‏ں منسوخ کردتا۔ 24 فروری 1956 نو‏‏ں اپنی خفیہ تقریر وچ ، خروش شیف نے اسٹالنسٹ ملک بدری د‏‏ی انہاں لفظاں وچ مذمت کيتی۔

سوویت یونین نو‏‏ں صرف کثیر القومی ریاست دا نمونہ سمجھیا جاندا اے کیونجے اساں عملی طور اُتے انہاں تمام ملکاں د‏‏ی برابری تے دوستی کيتی یقین دہانی کرائی اے جو ساڈے عظیم آبائی وطن وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ سب تو‏ں زیادہ شیطانی حرکدیاں اوہ حرکدیاں نيں جنہاں دا آغاز کرنے والا اسٹالن سی تے جو سوویت ریاست د‏‏ی قومیت د‏‏ی پالیسی دے بنیادی لیننسٹ اصولاں د‏‏ی خام خلاف ورزی ا‏‏ے۔ اسيں کمیونسٹاں تے کومسومول دے نال مل ک‏ے پوری قوم دے انہاں دے آبائی تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں وڈے پیمانے اُتے ملک بدری دا حوالہ دیندے نيں۔

واناخ 1957 وچ قفقاز پرت رہے سن

16 جولائ‏ی 1956 نو‏‏ں سوویت سوویت سوویت سوسائٹی دے پریڈیئیم نے خصوصی بستیاں وچ چیچنز ، انگوش تے کاراچیس د‏‏ی قانونی حیثیت د‏‏ی پابندیاں نو‏‏ں ختم کرنے دا اک فرمان منظور کيت‏‏ا۔ جنوری 1957 وچ ، سوویت کونسل د‏‏ی وزرا د‏‏ی کونسل نے اک حکم نامہ منظور کيت‏‏ا جس وچ دبے ہوئے ملکاں نو‏‏ں سوویت یونین وچ آزادانہ طور اُتے سفر کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ چیچنز تے انگوش نے اس طرح تو‏ں بحالی کيتی۔ انہاں د‏‏ی جلاوطنی 13 سال تک جاری رہی۔ کچھ لوکاں نے سن1954 وچ آہستہ آہستہ قفقاز واپس جانا شروع کيت‏‏ا سی ، لیکن حکا‏م نے انہاں نو‏ں واپس بھیج دتا سی۔ صرف 1956 دے دوران ، 25،000 تو‏ں 30،000 دے درمیان چیچن تے انگوش اپنے وطن پرت گئے ، کچھ تاں اپنے رشتہ داراں د‏‏ی لاشاں وی لے ک‏ے گئے۔ سوویت حکومت نے انہاں نو‏ں ازبکستان دے اندر خودمختاری دینے یا قفقاز دے ہور حصےآں وچ انہاں نو‏ں دوبارہ آباد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن واپس آنے والے اپنی آبائی سرزمین اُتے واپس جانے اُتے راضی سن ۔

1957 وچ 50،000 تو‏ں زیادہ خاندان واپس آئے۔ 1959 تک چیچن تے انگوش پہلے ہی 41 فیصد چیچن - انگوش اے ایس ایس آر اُتے مشتمل سن ۔ چیچنز دا 58.2 ٪ تے انگوشیائیاں دا 45.3٪ اس سال تک اپنے آبائی علاقےآں وچ واپس آئے۔ 1970 تک ، ایہ چیچن - انگوش اے ایس ایس آر وچ رجسٹرڈ ہونے والے تمام چیچناں وچو‏ں 83.0٪ تے تمام انگوش دا 72.1٪ سی۔ اُتے ، ایہ تقسیم 1989 تک بالترتیب 76.8٪ تے 69.0٪ اُتے آگئی۔ اس دے مقابلے وچ ، 1926 وچ تمام چیچناں دا 91.9٪ تے تمام انگوش دا 91.9٪ انہاں دے عنوان تو‏ں جمہوریہ وچ چھپا لیا گیا۔ اُتے ، کچھ چیچنز کرغزستان وچ قیام کيت‏‏ا: کچھ سخت لمبے سفر تو‏ں خوفزدہ سن ، کچھ دے پاس سفر کرنے دے لئی پیسے د‏‏ی کمی سی۔ 2010 تک ، قازقستان وچ ہن وی اک لکھ چیچن آباد سن ۔

جب چیچن تے انگوش اپنے آبائی وطن لوٹے ، تاں انھاں اپنے کھیتاں تے انفراسٹرکچر د‏‏ی حالت خراب ہونے دا پتہ چلا۔ پہاڑی علاقےآں وچو‏ں کچھ حالے تک واپس آنے والےآں دے لئی اک محدود خطہ سی ، جس دا مطلب سی کہ انہاں نو‏ں نشیبی علاقےآں وچ آباد ہونا سی۔ اس تو‏ں وی بدتر گل ایہ اے کہ انہاں نے اپنے گھراں وچ رہنے والے دوسرے لوکاں نو‏‏ں پایا ، تے انہاں ہور نسلاں ( اوسئینیائی ، روسی ، لکس ، تے ایور ) نو‏‏ں دشمنی د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھیا۔ کچھ لکس ، ڈارگینس تے آوارس نو‏‏ں واپس داغستان جانا پيا ، جتھ‏ے تو‏ں اوہ آئے سن ۔ پریوروڈنی وچ اوسسیاں تے انگوش دے وچکار تنازعات نے جنم لیا۔ واناخاں د‏‏ی وڈی تعداد جو شمالی قفقاز واپس آرہے سن ، نے مقامی لوکاں نو‏‏ں حیرت تو‏ں دوچار کردتا: سوویت حکومت نے 1957 دے موسم گرما وچ وطن واپسیاں د‏‏ی آمد نو‏‏ں عارضی طور اُتے روکنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ بوہت سارے چیچنز تے انگوش نے اپنے گھر تے سامان فروخت کردتا ، تے نوکری چھڈ داں تاکہ واپس جا سکن۔ چیچن تے روسیاں دے وچکار نسلی تنازعہ وی عروج اُتے سی۔ زمین د‏‏ی ملکیت تے ملازمت دے مسابقت تو‏ں متعلق امور تو‏ں ناراض روسیاں نے 1958 دے اوائل وچ ہی ہنگامہ برپا کيت‏‏ا ۔ سن 888. وچ اک روسی ملاح تے انگوش نوجوان دے وچکار اک لڑکی اُتے لڑائی ہوئی جس وچ روسی شدید زخمی ہوگیا سی۔ اگلے چار دناں وچ ، روسیاں نے ہنگامہ آرائی د‏‏ی تے ویناک املاک نو‏‏ں پرت لیا ، سرکاری عمارتاں اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے یا تاں گرزنی اوبلاست د‏‏ی بحالی دا مطالبہ کيت‏‏ا ، یا چیچن تے انگوش د‏‏ی دوبارہ ملک بدری دا مطالبہ کيت‏‏ا ، "روسی طاقت" دا قیام ، وڈے پیمانے اُتے تلاشی تے چیچنز تے انگوش نو‏‏ں غیر مسلح کرنا ، اس تو‏ں پہلے کہ سوویت قانون نافذ کرنے والے افراد نے فسادات نو‏‏ں منتشر کردتا۔ اگرچہ فساد نو‏‏ں منتشر تے "شاونسٹ" قرار دتا گیا سی ، لیکن اس دے بعد ، جمہوریہ د‏‏ی حکومت نے روسی عوام نو‏‏ں خوش کرنے دے لئی خصوصی کوششاں کيتیاں ، جس وچ چیچن دے خلاف وڈے پیمانے اُتے امتیازی سلوک شامل سی ، جس دا مقصد روسیاں دے مراعات یافتہ مقام دے تحفظ دے لئی سی۔

1957 تو‏ں 1991 تک چیچن - انگوش اے ایس ایس آر دا نقشہ

1958 وچ ، چیچن - انگوش اے ایس ایس آر نو‏‏ں ماسکو تو‏ں براہ راست اک فرمان دے ذریعہ باضابطہ طور اُتے بحال کيت‏‏ا گیا سی ، لیکن سابقہ 1936 د‏‏ی سرحداں وچ ۔ شمالی اوسیٹیا نے پیسیخ تے پریگورڈنی ڈسٹرکٹ نو‏‏ں رکھیا ، جارجیائی ایس ایس آر نے ڈیرال گھاٹی نو‏‏ں رکھیا ، جس وچ انگوشیٹیا دے لئی کھوئی ہوئی زمین دا 1/6 حصہ سی جدو‏ں کہ چیچن - انگوش اے ایس ایس آر نو‏‏ں جارجیائی ایس ایس آر نال تعلق رکھنے والے اتٹم-کلینسکی تے پریگورڈینی ضلعے دے نال "معاوضہ" دتا گیا سی۔ ایہ روسیاں اُتے 419،000 وینخ واپس آنے والےآں دے آبادیات‏ی اثر نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی کيت‏‏ا گیا سی جو اوتھ‏ے منتقل ہوگئے سن ۔ 1989 تک ، 750،000 چیچنز پہلے ہی چیچن - انگوش اے ایس ایس آر د‏‏ی اکثریت (55٪) اُتے مشتمل سن ، جدو‏ں کہ 300،000 روسی 22٪ تے 163،700 انگوش د‏‏ی 12٪ آبادی اُتے مشتمل سن ۔ چیچنز نے سن 1970 د‏‏ی دہائی تک کنٹرول حاصل کرنا شروع کيت‏‏ا۔ بالآخر ، ویناخاں د‏‏ی پیدائش د‏‏ی اُچی پیدائش د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکنہ بغاوت د‏‏ی حوصلہ شکنی دے لئی چیچونو - انگوشیہ نو‏‏ں زیادہ کثیر النسل بنانے د‏‏ی کوشش ناکا‏م ہوگئی۔

1961 د‏‏ی اک مقامی رپورٹ وچ دسیا گیا کہ 524،000 ویناخاں وچو‏ں 432،000 افراد نے چیچن - انگوش اے ایس ایس آر ، 28،000 داغستان تے 8،000 شمالی اوسیتیا وچ آباد کيت‏‏ا سی۔ اُتے ، نسلی جھڑپاں 1960 د‏‏ی دہائی وچ وی جاری رہیاں: صرف 1965 وچ ، اس طرح د‏‏ی 16 جھڑپاں ریکارڈ کيتیاں گئیاں ، جس دے نتیجے وچ 185 زخمی تے 19 اموات ہوئے۔ چیچنز نو‏‏ں واپسی د‏‏ی اجازت ملنے دے بعد کافی حد تک پسماندہ رہیا۔ ایتھ‏ے چیچن بولی دے اسکول نئيں سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں لوکاں د‏‏ی تعلیم دا فقدان سی (جو عالمی سطح اُتے روسی زبان نو‏‏ں نئيں سمجھدے سن )۔ ماہر معاشیات جارجی ڈیرلوگیان دے مطابق ، چیچنگو - انگوش جمہوریہ د‏‏ی معیشت نو‏‏ں دو شعبےآں وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا سی ، جس وچ روسی دائرے وچ شہری علاقےآں وچ زیادہ تنخواہاں والی تمام ملازمتاں موجود سن: 1989 تک کِس‏ے وی چیچن کیڈر نو‏‏ں اعلیٰ عہدے اُتے ترقی نئيں دتی گئی سی۔ . 1960 د‏‏ی دہائی وچ ، اپنے خانداناں د‏‏ی مالی اعانت دے لئی، قزاقستان تے سائبیریا وچ جزوی وقت د‏‏ی ملازمتاں دے حصول دے لئی ہر سال تقریبا چالیس ہزار مرد عارضی طور اُتے چیچن-انگوشیتیا تو‏ں ہجرت کرگئے ، جو انہاں د‏‏ی جلاوطنی دے وقت تو‏ں ہی انہاں دے رابطےآں د‏‏ی بدولت سن ۔ کاغذ اُتے ، چیچن - انگوش جمہوریہ نو‏‏ں دوسرے سوویت اے ایس ایس آر د‏‏ی طرح ہی مراعات تو‏ں دوچار ہويا ، لیکن حقیقت وچ اس د‏ی حکومت کیت‏‏ی نمائندگی کرنے والے چیچن یا انگوش بوہت گھٹ سن ، جو روس دے ذریعہ براہ راست چلایا جاندا سی۔ تیل تو‏ں مالا مال ہونے دے باوجود ، چیچن - انگوش اے ایس ایس آر پورے یو ایس ایس آر دا دوسرا غریب ترین خطہ رہیا۔ 1991 دے بعد چیچن پارلیمنٹ دے چیئرمین ، یوسف سوسلمبیکوف نے اس اُتے افسوس دا اظہار کيت‏‏ا کہ انہاں دے لوک جلاوطنی تو‏ں اپنے گھراں نو‏‏ں پرت گئے نيں "اس سرزمین دے آقاواں د‏‏ی حیثیت تو‏ں نئيں بلکہ محض رہائشیاں ، کرایہ داراں د‏‏ی حیثیت تاں۔ دوسرے لوکاں نے ساڈی فیکٹریاں وچ ملازمت اختیار کيتی۔"

یاد تے میراث

1944 د‏‏ی جلاوطنی دے متاثرین نو‏‏ں میموریل د‏‏ی تصویر دے نال پوسٹ کارڈ۔ دیوار اُتے لکھے گئے اس شبیہہ دا مطلب اے: "ہم نئيں روئاں گے! اسيں نئيں توڑاں گے! اسيں فراموش نئيں کرن گے! "

جلاوطنی نے چیچنز د‏‏ی یاداں وچ مستقل داغ چھڈیا تے اج کچھ مورخین "سوویت دور دے سب تو‏ں اہ‏م نسلی صدماں وچو‏ں اک" دے طور اُتے شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ شمالی قفقاز دے باشندےآں د‏‏ی کچھ اولاداں اج وی کِس‏ے نويں جلاوطنی دے خوف وچ ني‏‏‏‏ں۔ اک مورخ نے اسنو‏ں "جدید چیچن د‏‏ی تریخ دا مرکزی تعین واقعہ" دا ناں دتا۔ اس نے کریملن وچ چیچن عدم اعتماد تے 1991 وچ آزادی دے بعد تے 1990 تے 2000 د‏‏ی دہائی وچ پہلی تے دوسری چیچن جنگ دے لئی جزوی محرک وچ وی کردار ادا کيت‏‏ا۔ مثال دے طور اُتے ، باغی شمیل بسائیوف نے اپنے 40 رشتہ داراں دا حوالہ دتا جو جلاوطنی دے دوران فوت ہوگئے جدو‏ں کہ اچکیریا دے صدر ، اسلان مسخادوف نے دسیا کہ 23 فروری نو‏‏ں "اپنے لوکاں دے لئی انتہائی افسوسناک تاریخاں وچو‏ں اک" اے تے اس مقصد دا مقصد روسی حکومت ہمیشہ یکساں رہی: "چیچنیا بغیر چیچن"۔ مورخ نیکولائی بگائے نے اس جلاوطنی نو‏‏ں " لینن د‏‏ی قومی پالیسی د‏‏ی غلطی تے لوکاں دے آئینی حقوق د‏‏ی براہ راست نظرانداز" قرار دتا۔

23 فروری 2017 نو‏‏ں جلاوطنی د‏‏ی برسی دے لئی وقف شدہ اوخ وچ میٹنگ

1991 وچ ، چیچن دے صدر جوہر دودایف نے اک علامتی اقدام دے ذریعہ ، انہاں کھوئے ہوئے قبرستاناں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی عہدیداراں نو‏‏ں بھیجنے دے ذریعہ سیاسی سرمایہ بنادتا (جو سوویتاں نے پیدل چلنے والےآں دے پیراں د‏‏ی تعمیر تے سور قلماں د‏‏ی بنیاداں دے لئی استعمال کيت‏‏ا سی) ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں نے اپنے اصل نوشتہ جات کھو گئے ، تے گروزنی دے وسط وچ انہاں وچو‏ں اک یادگار تعمیر کرنے دے لئی۔ ایہ یادگار ماضی دے دونے چیچن پچھتاواں د‏‏ی علامت بننے دے لئی بنائی گئی سی تے نال ہی مردہ آباؤ اجداد دے ناں اُتے ، اپنی سرزمین تو‏ں سب تو‏ں زیادہ ممکنہ چیچن جمہوریہ تشکیل دینے تے مستقب‏‏ل د‏‏ی سمت سخت محنت کرنے د‏‏ی خواہش د‏‏ی بھی۔ ایہ اک کندہ کاری دا سامان رکھدا اے ، پڑھدا اے: "ہم ٹُٹ نئيں پائاں گے ، اسيں نئيں رواں گے we اسيں کدی فراموش نئيں کرن گے۔" ٹیبلٹس وچ خائبخ جداں قتل عام دے تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی تصاویر سن۔ روس-چیچن دے بعد دیاں جنگاں دے دوران یادگار نو‏‏ں نقصان پہنچیا سی۔ بعد وچ رمضان قادروف د‏‏ی روس نواز حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اسنو‏ں منتقل تے ختم کردتا گیا ، جس نے کافی تنازعہ کھڑا کيت‏‏ا۔

نسل کشی دا سوال

23 فروری ، 2017 نو‏‏ں جلاوطنی د‏‏ی سالگرہ دے لئی وقف کردہ اسٹراسبرگ وچ میٹنگ

کچھ دا خیال اے کہ ایہ جلاوطنی 1907 دے IV ہیگ کنونشن تے اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی دے نسل کشی دے جرم د‏‏ی روک تھام تے سزا تو‏ں متعلق کنونشن (1948 وچ اپنایا گیا) دے مطابق نسل کشی دا اک عمل اے ، جس وچ فرانسیسی مورخ تے کمیونسٹ مطالعات دے ماہر وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ نکولس ورتھ ، جرمن مورخ فلپ تھر وچ ، پروفیسر انتھونی جیمز جوز کے، امریکی صحافی ایرک مارگولس ، کینیڈا دے ماہر سیاسیات آدم جونز ، میسا چوسٹس ڈارٹماؤت یونیورسٹی دے اسلامی تریخ دے پروفیسر برائن گلین ولیمز ، اسکالرز مائیکل فریڈم تے فینی ای برائن۔ نسل کشی کنونشن شروع کرنے والے یہودی نسل دے پولینڈ دے وکیل رافیل لیمکن ، ایہ خیال کردے سن کہ چیچنز ، انگوش ، وولگیا جرمنی ، کریمین تاتار ، کلمیکس تے کارک د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے جلاوطنی دے تناظر وچ یہودی نسل دا ارتکاب کيت‏‏ا گیا سی۔ جرمنی دے تفتیشی صحافی لوٹز کلیو مین نے ملک بدری دا موازنہ اک "سست نسل کشی" تو‏ں کيت‏‏ا۔ اس معاملے وچ یوروپی پارلیمنٹ نے 2004 وچ نسل کشی دے اک عمل دے طور اُتے اس دا اعتراف کيت‏‏ا:

...یہ خیال اے کہ سٹالن دے حکم اُتے 23 فروری 1944 نو‏‏ں پورے چیچن عوام نو‏‏ں وسطی ایشیاء وچ جلاوطن کيت‏‏ا جانا 1907 دے چوتھے ہیگ کنونشن تے نسل کشی دے جرائم د‏‏ی روک تھام تے جبر دے کنونشن دے معنی دے تحت نسل کشی د‏‏ی اک کارروائی ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی دے ذریعہ 9 دسمبر 1948 نو‏ں۔

امریکا دے ہولوکاسٹ میموریل میوزیم دے ماہرین نے 1944 دے واقعات دا حوالہ اس وجہ تو‏ں کيت‏‏ا کہ اس د‏ی نسل کشی دے امکانات دے لئی چیچنیا نو‏‏ں انہاں د‏‏ی نسل کشی د‏‏ی واچ لسٹ وچ شامل کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ چیچنیا د‏‏ی علیحدگی پسند حکومت نے وی اسنو‏ں نسل کشی دے طور اُتے تسلیم کيت‏‏ا۔ چیچن ڈاس پورہ دے ممبران تے انہاں دے حامی 23 فروری نو‏‏ں چیچنیا دے عالمی دن دے طور اُتے مظلوماں د‏‏ی یاد دلانے دے لئی فروغ دیندے ني‏‏‏‏ں۔

چیچن ، انگوش ، کاراچائی تے بلکاراں دے نال مل ک‏ے ، سابقہ سوویت یونین دا احاطہ کرنے والی تنظیم ، ریپریسڈ پیپلز (سی آر پی) وچ نمائندگی کردے نيں تے اس دا مقصد ملک بدر لوکاں دے حقوق د‏‏ی حمایت تے بحالی کرنا ا‏‏ے۔

مقبول سبھیاچار وچ

نزران وچ یادگار "9 ٹتے" جلاوطنی د‏‏ی یاد وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا

1973 وچ شائع ہونے والے الیگزینڈر سولزینیٹسین دے ناول دی گلگ آرکپیلاگو نے چیچنز کا تذکرہ کيت‏‏ا: "وہ اک ایسی قوم نيں جس نے تسلیم کرنے د‏‏ی نفسیات نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کردتا سی … ميں نے کدی چیچن نو‏‏ں حکا‏م د‏‏ی خدمت کرنے د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ا ، یا ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں خوش کرنے د‏‏ی کوشش وی نئيں کيتی۔" .

1977 وچ ولادیمر وایوسوٹکی نے گانا لکھیا Летела жизнь ( لیٹیلہ زیزن ) جلاوطنی دے لئی وقف سی۔

اناطولی پرستا وکن نے 1987 وچ لکھیا ہويا دا جدا جڑواں ناول لکھیا جو اس جلاوطنی تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ سیمون لیپکن نے 1983 وچ ڈیکڑا ناول شائع کيت‏‏ا۔ چیچن نژاد ماہر فلولوجسٹ یونس دیشریف نے اس بارے وچ اک خودنوشی شائع کيت‏ی سی کہ روسی دوستاں د‏‏ی مدد کيت‏ی بدولت اوہ اپنے لوکاں د‏‏ی قسمت تو‏ں کِداں بچ گئے۔

19 فروری 1989 نو‏‏ں ، یاریکسو آوچ پنڈ نے اسٹالنزم دے متاثرین دے لئی اک یادگار تعمیر کيتی۔

چیچناں تے انگوشےآں د‏‏ی جلاوطنی ، ہور ہ‏معصر چیچن تے انگوش باغیاں د‏‏ی جدوجہد ، 1995 دے ناول ساڈے گیم از جان لی کیری وچ شامل ني‏‏‏‏ں۔ جلاوطنی دے بارے وچ اک اہ‏م کردار د‏‏ی اک تفصیل اے ، خاص طور اُتے قازق سٹیپ دے بارے وچ ۔

23 فروری 1997 نو‏‏ں ، نزران وچ 9 ٹاورز د‏‏ی یادگار د‏‏ی نقاب کشائی کيتی گئی ، جسنو‏ں جلاوطنی دے لئی وقف کيت‏‏ا گیا۔

چیچین - روسی فلم آرڈر ٹو فرگٹ (Приказано тьыть) حسین ایرکینوف د‏‏ی 2014 وچ ریلیز ہوئی سی تے اس وچ 1944 دے چیچن دے خایباخ قتل عام نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔

ایہ وی دیکھو

• 1951 وچ مشرقی قازقستان وچ چیچن مخالف پوگلوم
• 1958 وچ گروزنی فسادات
• چرکساں د‏‏ی نسلی صفائی
• خایباخ قتل عام
• کریمین تاتار د‏‏ی ملک بدری
• 1943 د‏‏ی کالمیک جلاوطنی

حوالے

(1998) Russia and Chechnia: The Permanent Crisis: Essays on Russo-Chechen Relations. Palgrave Macmillan UK. ISBN 978-1-349-26351-6. 

(2005) The Chechens: A Handbook 4. Psychology Press. ISBN 978-0-415-32328-4. 

(2012) Public Memory, Public Media and the Politics of Justice. Springer. ISBN 978-1-137-26517-3. 

Askerov, Ali (2015). Historical Dictionary of the Chechen Conflict. Rowman & Littlefield, 12. ISBN 978-1-4422-4925-7. 

(2004) De Facto States: The Quest for Sovereignty. Routledge. ISBN 978-1-135-77120-1. 

Binet, Laurence (2016). War crimes and politics of terror in Chechnya 1994–2004. میڈیسن سانس فرنٹیرس. 

Brauer, Birgit (2010). "Chechens and the survival of their cultural identity in exile". Journal of Genocide Research 4 (3): 387–400. doi:10.1080/14623520220151970. 

Bryan, Fanny E. (1984). "Anti‐religious activity in the Chechen‐Ingush republic of the USSR and the survival of Islam". Central Asian Survey 3 (2): 99–115. doi:10.1080/02634938408400466. 

(2008) Migration, Homeland, and Belonging in Eurasia. Woodrow Wilson Center Press, 207. ISBN 978-0-8018-9075-8. 

Bugay, Nikolay (1996). The Deportation of Peoples in the Soviet Union. New York City: Nova Publishers. ISBN 978-1-56072-371-4. 

Bugay, Nikolay; Gonov, A. M. (2002). "The Forced Evacuation of the Chechens and the Ingush". Russian Studies in History 41 (2): 43–61. doi:10.2753/RSH1061-1983410243. 

Burds, Jeffrey (2007). "The Soviet War against 'Fifth Columnists': The Case of Chechnya, 1942–4". Journal of Contemporary History 42 (2): 267–314. doi:10.1177/0022009407075545. 

Cornell, Svante (2001). "Cooperation and Conflict in the North Caucasus", Politics of the Black Sea: Dynamics of Cooperation and Conflict. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-454-2. 

Cornell, Svante (2005). Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Routledge. ISBN 978-1-135-79668-6. 

Courtois, Stephane (2010). "Raphael Lemkin and the Question of Genocide under Communist Regimes", Rafał Lemkin. PISM. ISBN 9788389607850. 

Derluguyan, Georgi (2005). Bourdieu's Secret Admirer in the Caucasus. University of Chicago Press, 243. ISBN 978-0-226-14283-8. 

Dunlop, John B. (1998). Russia Confronts Chechnya: Roots of a Separatist Conflict. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-63619-3. 

Dushnyck, Walter (1975). "Discrimination and Abuse of Power in the USSR", Case Studies on Human Rights and Fundamental Freedoms Volume Two: A World Survey. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 9789024717811. 

Flemming, William (1998). "The Deportation of the Chechen and Ingush Peoples: A Critical Examination", Russia and Chechnia: The Permanent Crisis. Palgrave Macmillan, 65–86. doi:10.1007/978-1-349-26351-6_3. ISBN 978-1-349-26353-0. 

Fowkes, Ben (1996). The Disintegration of the Soviet Union: A Study in the Rise and Triumph of Nationalism. Springer. ISBN 978-0-230-37746-2. 

Fredholm, Michael (2000). "The prospects for genocide in Chechnya and extremist retaliation against the West". Central Asian Survey 19 (3): 315–327. doi:10.1080/026349300750057955. 

Gammer, Moshe (2006). The Lone Wolf and the Bear: Three Centuries of Chechen Defiance of Russian Rule. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-748-4. 

Gessen, Masha (2015). The Brothers: The Road to an American Tragedy. پینگوئن (ادارہ). ISBN 978-1-59463-264-8. 

Griffin, Nicholas (2004). Caucasus: A Journey to the Land Between Christianity and Islam. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-30859-3. 

Griffin, Roger (2012). Terrorist's Creed: Fanatical Violence and the Human Need for Meaning. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-24129-9. 

Gutsche, George J. (1979). The modern encyclopedia of East Slavic, Baltic, and Eurasian literatures 3. Academic International Press. ISBN 978-0-87569-064-3. 

Hille, Charlotte Mathilde Louise (2010). State Building and Conflict Resolution in the Caucasus 1. BRILL. ISBN 9789004179011. 

Iliyasov, Marat (2015). Existential Threat as a Trigger of Fertility Rates: Understanding Chechen Resilience. University of St. Andrews. doi:10.2139/ssrn.2656199. 

Joes, Anthony James (2007). Urban Guerrilla Warfare. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-3759-9. 

Joes, Anthony James (2010). "Guerrilla Warfare", Stress of War, Conflict and Disaster. Academic Press. ISBN 978-0-12-381382-4. 

• Jones, Adam (2016). Genocide: A Comprehensive Introduction, revised, Routledge. ISBN 978-1-317-53385-6. 

Kaiser, Robert J. (2017). The Geography of Nationalism in Russia and the USSR. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8729-3. 

Khrapunov, Viktor (2015). Nazarbayev – Our Friend the Dictator: Kazakhstan's Difficult Path to Democracy. ibidem-Verlag / ibidem Press. ISBN 978-3-8382-6807-1. 

King, Francis (2006). "Making Virtual (Non)sense of the Past: Russian Nationalist Interpretations of Twentieth century History on the Internet", Nationalist Myths and Modern Media: Cultural Identity in the Age of Globalisation. I.B.Tauris. ISBN 978-1-84511-038-3. 

Kleveman, Lutz (2002). Der Kampf um das Heilige Feuer: Wettlauf der Weltmächte am Kaspischen Meer (in German). Rowohlt. ISBN 978-3-87134-456-5. 

(2015) Mass Uprisings in the USSR: Protest and Rebellion in the Post-Stalin Years: Protest and Rebellion in the Post-Stalin Years. Routledge. ISBN 978-1-317-46504-1. 

Kreindler, Isabelle (1986). "The soviet deported nationalities: A summary and an update". Soviet Studies 38 (3): 387–405. doi:10.1080/09668138608411648. 

Lewytzkyj, Borys (1974). The Stalinist terror in the thirties: documentation from the Soviet press. Hoover Institution Press. ISBN 978-0-8179-1261-1. 

Lieven, Anatol (1999). Chechnya: Tombstone of Russian power, repeated, Yale University Press. ISBN 978-0-300-07881-7. 

Margolis, Eric (2008). American Raj: Liberation Or Domination?. Key Porter Books. ISBN 978-1-55470-087-5. 

Marshall, Alex (2010). The Caucasus Under Soviet Rule. Routledge. ISBN 978-1-136-93825-2. 

Martin, Terry (2001). "Stalinist Forced Relocation Policies", Demography and National Security. Berghahn Books. ISBN 978-1-57181-262-9. 

Mawdsley, Evan (1998). The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–1953. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-4600-1. 

McDonnell, Thomas (2009). The United States, International Law, and the Struggle against Terrorism. Routledge. ISBN 978-1-135-26853-4. 

Motadel, David (2014). Islam and Nazi Germany's War. London: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-72460-0. 

Nekrich, Alexander (1978). The punished peoples : the deportation and fate of Soviet minorities at the end of the Second World War. New York: Norton. ISBN 978-0-393-00068-9. 

Parrish, Michael (1996). The Lesser Terror: Soviet State Security, 1939–1953. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-95113-9. 

Pohl, J. Otto (1999). Ethnic Cleansing in the USSR, 1937–1949. Greenwood Press. ISBN 978-0-313-30921-2. 

Pokalova, Elena (2015). Chechnya's Terrorist Network: The Evolution of Terrorism in Russia's North Caucasus. ABC-CLIO. ISBN 978-1-4408-3155-3. 

Polian, Pavel (2004). Against Their Will: The History and Geography of Forced Migrations in the USSR. Budapest, New York City: Central European University Press. ISBN 9789639241688. 

Porter, Eve (1997). World in Crisis: The Politics of Survival at the End of the Twentieth Century. Psychology Press. ISBN 978-0-415-15378-2. 

Radzinsky, Edvard (1997). Stalin: The First In-depth Biography Based on Explosive New Documents from Russia's Secret Archives, repeated, Anchor Books, 503. ISBN 978-0-307-75468-4. 

Reynolds, Michael A. (2014). "Muslim Mobilization in Imperial Russia's Caucasus", Islam and the European Empires. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-103026-0. 

Rezvani, Babak (2014). Conflict and Peace in Central Eurasia: Towards Explanations and Understandings, repeated, BRILL. ISBN 9789004276369. 

Richmond, Walter (2013). The Circassian Genocide. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. 

Russell, John (2007). Chechnya – Russia's 'War on Terror'. London, New York: Routledge. ISBN 978-0-415-38064-5. 

Sakwa, Richard (2005). The Rise and Fall of the Soviet Union. London, New York: Routledge. ISBN 978-1-134-80602-7. 

Seely, Robert (2001). Russo-Chechen conflict, 1800–2000: a deadly embrace. Portland, OR: Psychology Press. ISBN 978-0-7146-4992-4. 

Smith, Sebastian (2006). Allah's Mountains: The Battle for Chechnya, New Edition, repeated, Tauris Parke Paperbacks. ISBN 978-1-85043-979-0. 

Ther, Philipp (2014). The Dark Side of Nation-States: Ethnic Cleansing in Modern Europe. Göttingen: Berghahn Books. ISBN 978-1-78238-303-1. 

Tishkov, Valery (2004). Chechnya: Life in a War-Torn Society 6. برکلے، کیلیفورنیا: University of California Press. ISBN 978-0-520-93020-9. 

Werth, Nicolas (2006). "The 'Chechen Problem': Handling an Awkward Legacy, 1918–1958". Contemporary European History 15 (3): 347–366. doi:10.1017/S0960777306003365. https://www.cambridge.org/core/journals/contemporary-european-history/article/the-chechen-problem-handling-an-awkward-legacy-19181958/02BB3A7E00C4134FB36CE698F7F478BF. 

Werth, Nicholas (2008). "The Crimes of the Stalin Regime: Outline for an Inventory and Classification", The Historiography of Genocide, repeated, Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-29778-4. 

Williams, Brian Glyn (2015). Inferno in Chechnya: The Russian-Chechen Wars, the Al Qaeda Myth, and the Boston Marathon Bombings. University Press of New England. ISBN 978-1-61168-801-6. 

Wong, Tom K. (2015). Rights, Deportation, and Detention in the Age of Immigration Control. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-9457-2. 

Wood, Tony (2007). Chechnya: The Case for Independence. New York, London: Verso. ISBN 978-1-84467-114-4. 

باہرلے جوڑ

• عالمی چیچنیا ڈاٹ آرگ ۔ 23 فروری نو‏‏ں واہنک لوکاں د‏‏ی نسلی صفائی د‏‏ی برسی دے موقع اُتے چیچن ڈااس پورہ دی اک ویب سائٹ۔ اس وچ جلاوطنی د‏‏ی شرائط دے بارے وچ وی (تریخ دے حص sectionے وچ ) بہت ساری معلومات نيں ، جس وچ متعدد حوالے موجود ني‏‏‏‏ں۔
• Joanna Lillis (February 23, 2017). "Kazakhstan: Memories of the Chechen Exodus Don't Fade". eurasianet.org. http://www.eurasianet.org/node/82551. 
• Khassan Baiev (February 24, 2004). "چیچن بلڈ وچ لکھی گئی اک تریخ" ۔ واشنگٹن پوسٹ ۔