کرد یہودی
 Rabbi Moshe Gabai, head of the Jews of زاخو, with President of Israel Yitzhak Ben-Zvi | |
| کل آبادی | |
|---|---|
| 200,000–300,000[۱] | |
| گنجان آبادی والے علاقے | |
 اسرائیل | 200,000[۲][۳][۴][۵] |
| سانچہ:Country data Iraqi Kurdistan | 300-730 families[۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱] |
| زباناں | |
| Northeastern Neo-Aramaic dialects (particularly Judeo-Aramaic), کردتی زبان (mainly Kurmanji dialects), Mizrahi Hebrew (liturgical use) and some آذربائیجانی زبان (in Iran).[۱۲] | |
| مذہب | |
| یہودیت | |
| متعلقہ نسلی گروہ | |
| other مزراحی یہودی, سفاردی یہودی, اشکنازی یہود, آشوری قوم, سامری | |
کردستان دے یہودیاں ( عبرانی: יהודי כורדיסטן ؛ [۱۳] کردی: Kurdên cihû ,کوردە جووەکان, lit. Kurdish Jews ' کرد یہودی ' ) قدیم مشرقی یہودی برادری نيں ، جو کردستان دے ناں توں جانے جاندے خطے وچ آباد نيں جو تقریبا شمال مغربی ایران ، شمالی عراق ، شمال مشرقی شام تے جنوب مشرقی ترکی دے کچھ حصےآں اُتے محیط اے۔1940 دی دہائی تے 1950 دی دہائی دے اوائل وچ اسرائیلجانے توں پہلے ، کردستان دے یہودی بند نسلی برادری دی حیثیت توں رہندے سن ۔ کردستانکے یہودی وڈے پیمانے اُتے ارامی تے کرد بولیاں بولدے سن ، خاص طور اُتے عراقی کردستان وچ کرمانجی بولی۔ اج ، کردستان دے یہودیاں دی اکثریت اسرائیل وچ مقیم اے ۔
قدیم زمانہ تے قدیم دور[سودھو]
روایت وچ کہیا گیا اے کہ قبیلہ بنجمنکے اسرائیلی اٹھويں صدی ق م دے دوران اسرائیل دی بادشاہی دی اسوری فتح دے بعد سب توں پہلے جدید کردستان دے علاقے وچ پہنچے۔ بعد وچ انہاں نوں اسوری راجگڑھ منتقل کردتا گیا[۱۴]پہلی صدی ق م دے دوران ، آدیابن دا شاہی گھر — جو یہودی مورخ فلاویس یوسیفس دے مطابق نسلی اعتبار توں اسوری سی تے جس دا راجگڑھ اربیل(ارمائک: اربلا) سی،نےیہودیت قبول کر لئی سی۔ [۱۵][۱۶] شاہ منوباز اول ، انہاں دی ملکہ ہیلینا ، تے انہاں دے بیٹے تے جانشین ازاتس بار منوباز نوں پہلے پروسلیٹ دے طور اُتے درج کيتا گیا اے۔ [۱۷]
قرون وسطی[سودھو]
توڈیلہ دے بنجمن تے ریجنسبرگ دے پیٹاہیہ دی یادداشتاں دے مطابق ، 12 ويں صدی وچ کردستان وچ تقریبا 100 یہودی آبادیاں تے کافی یہودی آبادی سی۔ توڈیلہ دے بینجمن نے وسطی کردستان نال تعلق رکھنے والے مسیحی رہنما ڈیوڈ الروئی دا وی بیان کيتا ، جس نے فارس دے بادشاہ دے خلاف بغاوت کيتی سی تے یہودیاں نوں یروشلم وچ واپس لے جانے دا ارادہ کیا سی ۔ ایہ مسافر موصل وچ اچھی طرح توں قائم تے متمول یہودی برادری دی وی اطلاع دیندے نيں ، جو کردستان دا تجارتی تے روحانی مرکز سی۔ بہت سارے یہودی صلیبیاں دے نیڑے جانے توں خوفزدہ سن ، شام تے فلسطین توں بابل تے کردستان فرار ہوگئے سن ۔ موصل دے یہودی اپنی برادری دے انتظام وچ کچھ حد تک خودمختاری سے لطف اندوز ہوئے۔ [۱۸]
عثمانی دور[سودھو]
تنعیت اسنتھ برزانی ، جو 1590 توں 1670 تک موصل وچ رہندی سی ، کردستان دے ربی سموئل برزانی دی بیٹی سی۔ بعدازاں اس نے عمادیہ (عراقی کردستان ) دے ربی جیکب میزراہی نال شادی کيتی جو یشیوا وچ لیکچر دیندا سی ۔ [۱۹] اوہ تورات ، تلمود ، قبالہ تے یہودی قانون توں واقف سن۔ اپنے شوہر دی موت دے بعد ، اوہ عمادیہ وچ یشیوا دی سربراہ بن گئياں ، تے بالآخر کردستان وچ تورات دی چیف انسٹرکٹر دے طور اُتے پہچان گئياں۔ اوہ تنعیت (خاتون طلسمیٹک اسکالر) کہلاندی سن ، تصوف اُتے عمل کردیاں سن ، تے خدا دے خفیہ ناواں نوں جاننے دے لئی مشہور سن۔ [۲۰] آسناتھ اپنی شاعری تے عبرانی بولی دے بہترین عبور دے لئی وی مشہور نيں۔ اس نے نوحہ خوانی تے عرضی دی اک لمبی نظم روايتی شاعری والے میٹرک شکل وچ لکھی۔ اس دی نظماں خواتین دی لکھی ہوئی ابتدائی جدید عبرانی عبارتاں دی چند مثالاں وچوں نيں۔
اسرائیل دے ملک وچ کرد یہودیاں دی امیگریشن توں پہنچنے ربیاں علماء دی اک کمیونٹی دے نال، دیر 16واں صدی دے دوران شروع دی صفد ، گلیل ، تے اک کرد یہودی کوارٹر نتیجے وچ اوتھے قائم کيتا گیا سی. اُتے صفد دا فروغ پزیر عرصہ 1660 وچ ختم ہويا ، اس علاقے وچ دروز پاور جدوجہد تے معاشی زوال دے نال۔
جدید دور[سودھو]
20 صدی دے اوائل توں ہی کچھ کرد یہودی صیہونی تحریک وچ سرگرم عمل سن ۔ لایہی ( آزادی دے جنگجوواں توں اسرائیل ) دے مشہور ترین ممبراں وچوں اک موشے بارزانی سی ، جس دا کنبہ عراقی کردستان توں ہجرت کرکے 1920 دی دہائی دے آخر وچ یروشلم وچ آباد ہوگیا سی۔
کرد یہودیاں دی اکثریت نوں عراقی کردستان توں مجبور کيتا گیا تے عراقی یہودی برادری دے نال مل کے 1950 دی دہائی دے اوائل وچ انہاں نوں اسرائیل منتقل کردتا گیا ۔ ایرانی کردستان دے کرد یہودیاں دی اکثریت 1950 دی دہائی وچ وی زیادہ تر اسرائیل منتقل ہوگئی سی۔
ٹائمز آف اسرائیل نے 30 ستمبر ، 2013 نوں رپورٹ کيتا: "اج ، اسرائیل وچ تقریبا 200،000 کرد یہودی آباد نيں ، جنہاں وچوں نصف یروشلم وچ رہندے نيں۔ ملک بھر وچ 30 توں ودھ زرعی دیہات وی نيں جنہاں دی بنیاد کرد یہودیاں نے رکھی سی۔ " [۲۱]
18 اکتوبر ، 2015 نوں ، کردستان دی علاقائی حکومت نے شیرزاد عمر میمسانی نوں وزارت اوقاف تے مذہبی امور وچ یہودی برادری دا نمائندہ نامزد کيتا ، لیکن اسرائیل وچ یہودی برادری دے اس بیان دے بعد کہ کردستان دا علاقہ وچ یہودی باقی نئيں رہے ،انہاں نوں مسترد کردتا گیا ۔ [۲۲][۲۳]
ہسٹوریگرافی[سودھو]
کردستان دے یہودیاں دی تریخ تے تریخ نگاری وچ سب توں اہم مسئلہ تحریری تریخ دا فقدان تے دستاویزات تے تاریخی ریکارڈ دی عدم موجودگی سی۔ 1930 دی دہائی دے دوران ، اک جرمن یہودی نسلی گرافر ، ایرک براؤر ، نے برادری دے ممبراں توں انٹرویو کرنا شروع کيتا۔ انہاں دے معاون رافیل پٹائی نے انہاں دی تحقیق دے نتائج عبرانی بولی وچ شائع کیتے۔ 1990 دی دہائی وچ یہودی کردستان کتاب : یہودی کردستان: میہقار نسنوگرافی (یروشلم ، 1940) دا انگریزی وچ ترجمہ کيتا گیا سی۔ اسرائیلی اسکالر موردچائی زاکن نے پی ایچ ڈی دی تحریر تے اک کتاب لکھی ، جس وچ تحریری ، آرکائیویل تے زبانی ذرائع دا استعمال کيتا گیا جو یہودیاں تے انہاں دے کرد آقاواں یا سرداراں دے درمیان تعلقات نوں سراغ لگیانے تے اس دی تشکیل نو دا ارتکاب کردا اے ) جسنوں آغاس وی کہیا جاندا اے )۔ انہاں نے 56 کرد یہودیاں دا مکمل طور اُتے سیکڑاں انٹرویوز دا انٹرویو کيتا ، اس طرح انہاں دی یادداشتاں ہمیشہ دے لئی ضائع ہونے توں بچ گئياں۔ انہاں نے کہیا کہ چھ شہراں (سے بنیادی طور اُتے کرد یہودیاں دا انٹرویو Zahko ، Aqrah ، Amadiya ، Dohuk ، Sulaimaniya تے Shinno / Ushno / Ushnoviyya زیادہ تر دے علاقے وچ ،)، دے نال نال درجناں دیہات توں Bahdinan .[۲۴][۲۵] اس دے مطالعے وچ یہودیاں تے قبائلی کرد معاشرے اُتے تاریخی ریکارڈاں دا اک نواں مجموعہ تشکیل دینے والے نويں ذرائع ، اطلاعات تے واضح داستاناں دی نقاب کشائی کيتی گئی اے۔ انہاں دے پی ایچ ڈی مقالے اُتے پی ایچ ڈی جوڈیشل کمیٹی دے ممبراں نے تبصرہ کيتا تے اس دے نال ہی اس دا عربی ، [۲۶] سورانی ، [۲۷] کرمانجی ، [۲۸] دے علاوہ فرانسیسی سمیت متعدد مشرقی وسطی دی زباناں وچ اس کتاب دا ترجمہ کيتا گیا اے۔ [۲۹]
ہور ویکھو[سودھو]
- عراق وچ یہودیاں دی تریخ
- اسرائیل - کرد تعلقات
- یہودی نسلی تقسیم
- کرد لوک
- اشوری لوک
- شامی عیسائی
- میزراہی یہودی
- یہودی ڈاسپورا
- یہودو آرامی
- شمال مشرقی نو آرامی
- سیہاران
- دونمہ
حوالے[سودھو]
- ↑ Iraqi Kurdistan's First Jewish Leader Wants To Revitalize Judaism And Boost Israel-Ties, But Challenges Lie Ahead By Michael Kaplan, 10/23/15
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Berman, Lazar (September 30, 2013). "Cultural pride, and unlikely guests, at Kurdish Jewish festival". timesofisrael.com. http://www.timesofisrael.com/pride-and-unlikely-guests-at-kurdish-jewish-festival.
- ↑ https://www.jpost.com/middle-east/so-are-there-jews-in-kurdistan-432756
- ↑ https://jewishstudies.washington.edu/global-judaism/kurdish-israeli-jews-kurdistan-saharane
- ↑ https://ijao.ca/the-jews-of-kurdistan-how-kurdish-jews-became-israeli/
- ↑ https://www.rudaw.net/english/kurdistan/301120183
- ↑ http://www.thetower.org/article/in-iraqi-kurdistan-a-jewish-past-comes-to-life-sherzad-mamsani/
- ↑ https://english.alaraby.co.uk/english/news/2016/12/2/jewish-community-seeking-synagogue-in-iraqi-kurdistan
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "הארגון הארצי של יהודי כורדיסטן מבקש" (in he). http://www.kurdishjewry.org.il/news-full.asp?item_id=144. Retrieved on 24 December 2019.
- ↑ Roth C in the Encyclopedia Judaica, p. 1296–1299 (Keter: Jerusalem 1972).
- ↑ "Irbil/Arbil" entry in the Encyclopaedia Judaica
- ↑ The Works of Josephus, Complete and Unabridged New Updated Edition Translated by William Whiston, A.M., Peabody, MA: Hendrickson Publishers, Inc., 1987. سانچہ:آئی ایس بی این (Hardcover).
- ↑ Brauer E., The Jews of Kurdistan, Wayne State University Press, Detroit, 1993; Ginzberg, Louis, "The Legends of the Jews, 5th CD." in The Jewish Publication Society of America, VI.412 (Philadelphia: 1968); and http://www.eretzyisroel.org/~jkatz/kurds.html.
- ↑ Ora Schwartz-Be'eri, The Jews of Kurdistan: Daily Life, Customs, Arts and Crafts, UPNE publishers, 2000, سانچہ:آئی ایس بی این, p.26.
- ↑ Sylvia Barack Fishman, A breath of Life: Feminism in the American Jewish Community, UPNE Publishers, 1995, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 186
- ↑ Sally Berkovic, Straight Talk: My Dilemma As an Orthodox Jewish Woman, KTAV Publishing House, 1999, سانچہ:آئی ایس بی این, p.226.
- ↑ "Ancient pride, and unlikely guests, at Kurdish Jewish festival". http://www.timesofisrael.com/pride-and-unlikely-guests-at-kurdish-jewish-festival/.
- ↑ "Dismissal of Jewish representative 'administrative,' unrelated to Baghdad: KRG". https://www.kurdistan24.net/en/news/c9398d18-71fd-49ae-aab8-ef79ed8af035.
- ↑ {{cite web|url=https://www.jpost.com/Middle-East/Use-of-Jewish-issue-by-KRG-official-may-cause-confusion-and-damage-436499%7Ctitle=Publicity seeking Kurdish official brings back memories of Jewish Kurd aliya fiasco||
- ↑ Joyce Blau, one of the world's leading scholars in the Kurdish languages, culture and history, suggested that "This part of Mr. Zaken’s thesis, concerning Jewish life in Bahdinan, well complements the impressive work of the pioneer ethnologist Erich Brauer."[Erich Brauer, The Jews of Kurdistan, First edition 1940, revised edition 1993, completed and edited by Raphael Patai, Wayne State University Press, Detroit])
- ↑ Jewish Subjects and their Tribal Chieftains in Kurdistan A Study in Survival By Mordechai Zaken Published by Brill: August 2007 سانچہ:آئی ایس بی این Hardback (xxii, 364 pp.), Jewish Identities in a Changing World, 9.
- ↑ Yahud Kurdistan wa-ru'as'uhum al-qabaliyun: Dirasa fi fan al-baqa'. Transl., Su'ad M. Khader; Reviewers: Abd al-Fatah Ali Yihya and Farast Mir'i; Published by the Center for Academic Research, Beirut, 2013,
- ↑ D. Mordixi Zakin, Culekekany Kurdistan, Erbil and Sulaimaniyya, 2015,
- ↑ French into Kurmanji translation of an article by Moti Zaken, "Jews, Kurds and Arabs, between 1941 and 1952", by Dr. Amr Taher Ahmed Metîn n° 148, October 2006, p. 98-123.
- ↑ Juifs, Kurdes et Arabes, entre 1941 et 1952," Errance et Terre promise: Juifs, Kurdes, Assyro-Chaldéens, etudes kurdes, revue semestrielle de recherches, 2005: 7-43, translated by Sandrine Alexie.
کتابیات[سودھو]
- مورڈچائی زاکن ، "کردستان وچ یہودی مضامین تے انہاں دے قبائلی سردار: زندہ باد وچ اک مطالعہ ،" اک بدلدی ہوئی دنیا وچ یہودی شناخت ، 9 (بوسٹن: برل پبلشرز ، 2007)
- براؤر ، ایرک؛ پٹائی ، رافیل ، کردستان دے یہودی ۔ (ڈیٹرائٹ: وین اسٹیٹ یونیورسٹی پریس ، 1993)۔
- آسناتھ بارزانی ، "آسناتھ دی پٹیشن" ، پہلی بار یہودی ہسٹری اینڈ لٹریچر وچ ٹیکسٹس اینڈ اسٹڈیز ، جیکب مان دے ذریعے عبرانی بولی وچ شائع ہويا ، ج 1 ، عبرانی یونین کالج پریس ، سنسناٹی ، 1931۔ پیٹر کول دا ترجمہ۔
- یونا صابر ، کردستانی یہودیاں دا لوک ادب (نیو ہیون: ییل یونیورسٹی پریس ، 1982 ، سانچہ:آئی ایس بی این )۔
- ایریل صابر ، میرے والد دی جنت: کرد عراق وچ اپنے یہودی ماضی دے لئی اک بیٹے دی تلاش ۔ سچتر. 332 پی پی۔ چیپل ہل دی الونکون کتاباں۔ سوانح حیات تے یونا بیہ سبھاھا دا مطالعہ = یونا صابر ، اس برادری تے اس دی بولی دے مقامی اسکالر۔ نیو یارک ٹائمز ، 12 اکتوبر ، 2008 تے واشنگٹن پوسٹ ، 26 اکتوبر ، 2008 وچ جائزہ لیا گیا۔
- ماہر انسل ایری ، کیرت یحودیلیری۔ دین ، دل ، تیراہ ، (کرد یہودی) ترکی ، کلاں پبلشنگ ، انقرہ ، 2006
- حسن-راکیم ، جی ، ہیس ، ٹی تے کوفمین ، ایس ، ڈیفینٹ میوزک : عبرانی حقوق نسواں نال تعلق رکھنے والی نظماں: قدیم نوائے وقت ، اک اشاعت دہندگی ، اشاعت: فیمنسٹ پریس ، 1999 ، سانچہ:آئی ایس بی این ۔ (ملاحظہ کرن صفحہ 65 ، 16 ويں صدی / کردستان تے ایسناتھ دی درخواست)
- یہودی کہانی سنانے دے نیوز لیٹر وچ ربیع اسنااتھ بارزانی ، جلد 15 ، نمبر 3 ، سمر 2000
- کردستان دے یہودی ییل اسرائیل جرنل ، نمبر 6 (ستمبر 2005)۔
- انسائیکلوپیڈیا کردستانیدا ميں یہودیت
باہرلے جوڑ[سودھو]
| ||||||||||||||