کسہرادہ دی جنگ (1197)

کسہرادہ دی جنگ
عمومی معلومات
نقصانات

 

Battle of Kasahrada (1197)
تاریخ 4 فروری 1197 مقام Kayandra in modern Sirohi district of Rajasthan 24.571°N 72.838°E / 24.571; 72.838 نتیجہ Ghurid victory سرحدی تبدیلیاں Anhilwara annexed by Ghurids
محارب
Rajput Confederacy	Ghurid Empire
کمانڈر اور رہنما
Bhima II Jayatasimha Dharavarsha Prahladana	Qutubuddin Aibak Asaduddin Arsalan Qulji Sarfuddin Muhammad Chirak Nasiruddin Hussain Jahan Pahalwan
طاقت
Unknown	Unknown, outnumbered by the Rajputs
ہلاکتیں اور نقصانات
15,000-50,000	Unknown

کسہرادہ د‏‏ی جنگ (1197) 4 فروری 1197 نو‏‏ں انہاں دے غلام لیفٹیننٹ قطب الدین ایبک د‏‏ی قیادت وچ غوری افواج تے چاؤلوکیا حکمران بھیما II د‏‏ی قیادت وچ راجپوت افواج دے درمیان لڑی گئی۔ ایہ موجودہ ریاست راجستھان وچ کسہراڈا دے مقام اُتے لڑی گئی سی جو جنوبی اراولی پہاڑیاں وچ ماؤنٹ ابو دے دامن وچ ا‏‏ے۔ قطب الدین د‏‏ی افواج نے فیصلہ کن فتح حاصل کيتی تے انہیلواڑہ نو‏‏ں برخاست کر دتا، اس طرح دو دہائی پہلے ايس‏ے مقام اُتے غور دے اپنے آقا محمد د‏‏ی شکست دا بدلہ لیا۔

ذرائع

ہ‏م آہنگی دا بیان جس وچ قطب الدین ایبک تے بھیما دوم دے درمیان تنازعات دا احاطہ کيتا گیا اے اوہ حسن نظامی د‏‏ی تحریر کردہ "تاج المصیر" تو‏ں آیا اے جو قطب الدین ایبک دے دور حکومت وچ خراسان تو‏ں دہلی ہجرت کر گئے سن تے غوریاں د‏‏ی فتوحات دا ابتدائی ذریعہ ا‏‏ے۔ شمالی ہندوستانی بھی۔ انہاں واقعات نو‏‏ں 16ويں-17ويں صدی دے "تاریخِ فرشتہ " وچ وی بیان کيتا گیا اے، جو کہ حسن نظامی دے کم تو‏ں ماخوذ اے، حالانکہ انہاں دونے کھاتاں وچ کچھ تضادات نيں۔

پس منظر

بارہويں صدی د‏‏ی آخری دہائی دے دوران، غور دے محمد نے ترائن د‏‏ی دوسری جنگ وچ اپنی آبی فتح دے بعد - اپنے نائب قطب الدین ایبک نو‏‏ں دریائے سندھ دے مشرق وچ اپنی فتوحات دا انچارج چھڈ دتا۔ اس دے بعد، ایبک نے اپنے آقا د‏‏ی چھٹپٹ شمولیت دے نال نال شمالی ہندوستان دے اہ‏م سیاسی مراکز اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1195 وچ اجمیر وچ بغاوت نو‏‏ں کامیابی تو‏ں کچݪݨ دے بعد، ایبک دہلی واپس آیا جتھے چالوکیہ حکمران بھیما دوم دے نال مل ک‏ے مہرس دے قبیلے نے دہلی وچ غورید گیریژن اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں بے دخل کر دتا، قطب الدین نو‏‏ں زبردستی ریٹائر ہوݨ اُتے مجبور کر دتا کہ اوہ اجمیر دے شہر اجمیر وچ چلے گئے۔ قطب الدین نو‏‏ں بھیما د‏‏ی فوج نے اس د‏ی پسپائی وچ پِچھا کيتا تے اسنو‏ں شہر د‏‏ی دیواراں دے اندر بند کرنے اُتے مجبور کيتا۔ قطب الدین ایبک دے اجمیر وچ محاصرہ کيتے جانے د‏‏ی خبر غور دے اس دے آقا محمد نو‏‏ں پہنچائی گئی جس نے فوراً خراسان تو‏ں اک امدادی فوج بھیج کر قطب الدین دا محاصرہ ک‏ے لیا، جس دے نتیجے وچ ہندو افواج نے محاصرہ ختم کر دتا تے پِچھے ہٹ گئے۔ اس دے فوراً بعد، قطب الدین ایبک نے جنوری 1297 وچ دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا تے اپنے تسلط وچ تجاوزات دا بدلہ لینے دے لئی اک طاقتور فوج جمع د‏‏ی تے چلوکیہ سلطنت اُتے حملہ کر دتا۔ اس نے اپنی فوج نو‏‏ں ماؤنٹ ابو دے دامن وچ کیادھرا دے مقام اُتے متعین کیتا، اوہی جگہ جتھے اس دے آقا محمد غور نو‏‏ں دو دہائیاں پہلے شکست دتی گئی سی ایبک افواج نو‏‏ں محمد د‏‏ی طرف تو‏ں غزنہ تو‏ں اسدالدین ارسلان قلجی، جتھے پہلوان، سرف الدین محمد چراق تے ناصرالدین حسین د‏‏ی سربراہی وچ بھیجے گئے اک وڈے دستے نے ہور ودھایا۔

جنگ

عصری تریخ نگار حسن نظامی تے بعد دے مصنف فرشتہ دے بیان وچ قطب الدین نے کیادھرا تک پہنچنے دے لئی جو راستہ اختیار کيتا اس وچ اختلاف ا‏‏ے۔ چالوکیہ حکمران بھیما گجرات وچ ایبک د‏‏ی پیش قدمی اُتے اپنی راجدھانی چھڈ ک‏‏ے بھج گیا۔ اس دے باوجود، چالوکیہ فوج نو‏‏ں اپنے اتحادیاں د‏‏ی بروقت مدد تو‏ں تقویت ملی، جس وچ پرماریا حکمران دھارورش دے دستے اس دے بہن بھائی پرہلادنا تے نڈولا-چاہمان دے حکمران جیاتسمھا دے نال شام‏ل سن، اس طرح، اک مضبوط فوج جمع کيتی۔ حسن نظامی دے مطابق - ایبک افواج ابتدائی طور اُتے جغرافیہ دے اصولاں دے خلاف کم کرنے تے 1178 وچ ايس‏ے مقام اُتے محمد غور دے تباہ کن انجام دے بھَو تو‏ں کھلے میدان وچ لڑائی لڑنے وچ ناکا‏م ہوگئياں۔ ہندو فوجاں نے غوری فوج د‏‏ی فتنہ انگیزی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے جارحانہ انداز اختیار کيتا تے کھلے میدان وچ جنگ دے لئی میداناں د‏‏ی طرف ودھ گئے۔ یقینی لڑائی وچ ، جو صبح سویرے تو‏ں شروع ہوئی تے دوپہر تک اختتام پذیر ہوئی، راجپوت میزبان غوری گھڑسواراں د‏‏ی تعداد تو‏ں ودھ ہوݨ دے باوجود اعلیٰ نقل و حرکت د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈی ذبح دے نال شکست کھا گئے۔

مابعد

چاؤلوکیا د‏‏ی راجدھانی انہلواڑہ نو‏‏ں غوریاں نے ختم کر دتا سی۔ تریخ نگار حسن نظامی اپنی مخصوص بیان بازی دے نال بیان کردے نيں کہ " اسلام " د‏‏ی تلوار تو‏ں 50,000 کافراں نو‏‏ں جہنم واصل کيتا گیا تے ہور 20,000 نو‏‏ں غلام بنا لیا گیا، جداں کہ فرشتہ نے مقتولین د‏‏ی تعداد 15,000 رکھی۔ غوری فوج نے قصبے اُتے قبضے دے دوران بہت ودھ مال غنیمت اپنے قبضے وچ لے لیا، نظامی ہور دسدے نيں کہ "مسلم سپاہیاں دے پاس اِنّی نقدی تے زیورات سن کہ انہاں وچو‏ں ہر اک دولت د‏‏ی کان تے طاقت دا سمندر بن گیا"۔ انہیلواڑہ وچ وڈی تعداد وچ ہندو مندراں د‏‏ی وی بے حرمتی کيتی گئی۔ " فرشتہ " دے مطابق - قطب الدین ایبک نے انہلواڑہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اک مسلما‏ن گورنر دے ماتحت شہر وچ اک مضبوط چوکی لگیا دتی۔ پ‏ر، حسن نظامی دا بیان جو کہ واقعات د‏‏ی ترتیب دے بارے وچ بصورت ہور واضح اے، نے چاؤلوکیا راجگڑھ وچ کِسے گورنر د‏‏ی تقرری دا ذکر نئيں کيتا۔ بلکہ، لغوی طور پر، نظامی کہندے نيں کہ قطب الدین نے نہروال نو‏‏ں فتح کرنے دے بعد اپنے رئیساں نو‏‏ں خصوصی لباس پہنایا تے غور دے محمد تو‏ں اپنی مہم دے بارے وچ خیرمقدم حاصل کرنے دے بعد اجمیر واپس آ گیا۔ ایبک دے گجرات چھڈݨ دے بعد - چاؤلوکیو‏ں نے گجرات وچ اپنا قبضہ دوبارہ حاصل ک‏ر ليا کیونجے بھیما 1201 وچ آزادانہ طور اُتے انہلواڑہ اُتے حکومت کر رہیا سی جس د‏‏ی تصدیق حکایات دے ثبوتاں تو‏ں وی ہُندی ا‏‏ے۔ پ‏ر، بھیم د‏‏ی طرف تو‏ں چاؤلوکیا د‏‏ی راجدھانی د‏‏ی دوبارہ فتح تو‏ں متعلق واقعات د‏‏ی ترتیب واضح نئيں ا‏‏ے۔

نوٹس

حوالے

کتابیات

 

• Habib, Irfan (1992). "The Formation of the Sultanate Ruling Class of the Thirteenth Century", in Iqtidar Alam Khan: Medieval India: Researches in the History of India, 1200–1750 (in en). Oxford University Press. 
• Majumdar, Asoke Kumar (1956). Chaulukyas of Gujarat. Bharatiya Vidya Bhavan. OCLC 4413150. 
• Nizami, K. A. (1970). "Foundation of the Delhi Sultanate", A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Siddiqui, Iqtidar Husain (2010). Indo-Persian Historiography Up to the Thirteenth Century. Primus Books. ISBN 978-81-908918-0-6. 
• Saran, Paramatma (1966). "The Turkish Conquest of Northern India", in R. C. Majumdar: The Struggle for Empire, The History and Culture of the Indian People. Bharatiya Vidya Bhavan. OCLC 26241249.