کوہ نور (اخبار)
حدود کوہِ نور دے شمارہ 16 جنوری 1855 دا سر ورق | |
قسم | ہفت روزہ |
---|---|
بانی | منشی ہرسکھ رائے |
ناشر | مطبع کوہِ نور |
مدیر | منشی ہرسکھ رائے |
آغاز | 14 مئی، 1850ء |
زبان | اردو |
اختتام | 1904ء |
صدر دفتر | لاہور، صوبہ پنجاب |
تعداد اشاعت | 349 |
کوہِ نور برطانوی ہندوستان دا اردو بولی دا سرکاری سرپرستی وچ نکلنے والا اک ہفت روزہ اخبار سی جسنوں 14 مئی 1850ء وچ منشی ہرسکھ رائے[۱] نے لاہور توں جاری کيتا سی۔ ایہ اردو بولی دا پہلا اخبار اے جو پنجاب توں جاری کيتا گیا۔ ایہ اخبار 1904ء تک جاری رہیا۔
تریخ
[سودھو]یہ اخبار برطانوی راج وچ منشی ہرسکھ رائے نے 14 مئی 1850ء وچ لاہور توں جاری کيتا[۲]۔ ایہ پنجاب دا پہلا اردو اخبار سی۔ اس اخبار دے مالک تے ایڈیٹر منشی ہرسکھ رائے اک تجربہ کار تے با حوش صحافی سن جو سکندرآباد (ضلع بلندشہر) دے باشندے سن تے اخبار کوہِ نور دے اجرا توں پہلے جام جمشید میرٹھ دی ادارت دے فرائض انجام دے چکے سن [۳]۔ منشی ہرسکھ رائے نا صرف راست گو تے بے خوف قسم دے صحافی سن بلکہ انہاں دا ذہن نہایت رساتے خیالات نہات بلند سن، اوہ اخبار دا وجود ملک و قوم دی بقا دے لئی بے حد ضروری سمجھدے سن ۔[۴]۔ ہرسکھ رائے نوں کوہ نور دی بدولت ہندوستان گیر شہرت حاصل ہوئی۔ لاہور دی مجلسی زندگی وچ اوہ نمایاں تے مقبول سن ۔ اوہ میونسپل کمشنر وی بنائے گئے۔[۵]
اس اخبار دے 1851ء دے مختلف شماراں دے مطالعہ توں ایہ گل ثابت ہُندی اے کہ ایہ اخبار ہفتے وچ دو بار شائع ہُندا سی، بعد وچ ہفت روزہ ہوئے گیا[۶]۔ اس دے صفحات دی تعداد 16 سی جو حسبِ ضرورت ودھ کے 18 تک وی جا پہنچکی تھی[۷]۔ اس اخبار نوں سرکاری سرپرستی تے خیر خواہی حاصل سی لیکن منشی ہرسکھ رائے حق گل کہنے توں نہ چکدے سن تے اخبار دے ذریعے گاہے بہ گاہے حکومتی پالیسیاں اُتے تنقید کردے رہندے سن ۔[۸]
ہر سکھ رائے نے پنجاب وچ اردو بولی نوں فروغ دینے تے تعلیم نوں پھیلانے وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ اوہ اردو دی ترویج و اشاعت دے لئی ہفتہ وار مشاعرے کراندے سن تے مشاعرے دے شاعر دی منتخب غزلاں کوہِ نور اخبار وچ شائع کر دیندے سن ۔ حکومت پنجاب اُنہاں دے اخبار وچ اسکولاں تے کالجاں دی کارگزاریاں شائع کراندی سی۔[۵]
1857ء دے بعد وڈے وڈے ادیب کوہِ نور اخبار توں وابستہ ہوئے، مثلاً سید نادر علی سیفی، مولوی سیف الحق، منشی نثار علی شہرت، تاج الدین، مرزا موجد، منشی لال سنگھ، مولوی عبد اللہ تے منشی محرم علی چشتی وغیرہ، انہاں سب نے اپنی صحافت دا آغاز کوہِ نور توں کيتا تے اُنہاں وچوں اکثر نے بعد وچ اپنے اخبار کڈے[۹]۔ اس اخبار طویل عرصہ شائع ہونے دے بعد 1904ء وچ بند ہويا۔[۲]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ محمد افتخار کھوکھر، صحافت دی تریخ، مقتدرہ قومی زبان اسلام آباد، 1995ء، ص 44
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ معصوم مراد آبادتی، اردو صحافت دا ارتقا، اردو اکادمی دہلی، 2013ء، ص 62
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 287
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 294
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ مولوی محبوب عالم، اردو صحافت دی اک نادر تریخ، مغربی پاکستان اردو اکیڈمی، لاہور، 1992ء، ص 263
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 289
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 290
- ↑ نادر علی خاں، اردو صحافت دی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 292
- ↑ ڈاکٹر عبد السلام خورشید، صحافت: پاکستان و ہند وچ ، مجلس ترقی ادب لاہور، نومبر 2016ء، ص 114-115