Jump to content

کوہ نور (اخبار)

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
کوہِ نور
حدود
کوہِ نور دے شمارہ 16 جنوری 1855 دا سر ورق
قسمہفت روزہ
بانیمنشی ہرسکھ رائے
ناشرمطبع کوہِ نور
مدیرمنشی ہرسکھ رائے
آغاز14 مئی، 1850ء
زباناردو
اختتام1904ء
صدر دفترلاہور، صوبہ پنجاب
تعداد اشاعت349

کوہِ نور برطانوی ہندوستان دا اردو بولی دا سرکاری سرپرستی وچ نکلنے والا اک ہفت روزہ اخبار سی جسنو‏ں 14 مئی 1850ء وچ منشی ہرسکھ رائے[۱] نے لاہور تو‏ں جاری کيت‏‏ا سی۔ ایہ اردو بولی دا پہلا اخبار اے جو پنجاب تو‏ں جاری کيت‏‏ا گیا۔ ایہ اخبار 1904ء تک جاری رہیا۔

تریخ

[سودھو]

یہ اخبار برطانوی راج وچ منشی ہرسکھ رائے نے 14 مئی 1850ء وچ لاہور تو‏ں جاری کيت‏‏ا[۲]۔ ایہ پنجاب دا پہلا اردو اخبار سی۔ اس اخبار دے مالک تے ایڈیٹر منشی ہرسکھ رائے اک تجربہ کار تے با حوش صحافی سن جو سکندرآباد (ضلع بلندشہر) دے باشندے سن تے اخبار کوہِ نور دے اجرا تو‏ں پہلے جام جمشید میرٹھ د‏‏ی ادارت دے فرائض انجام دے چکے سن [۳]۔ منشی ہرسکھ رائے نا صرف راست گو تے بے خوف قسم دے صحافی سن بلکہ انہاں دا ذہن نہایت رساتے خیالات نہات بلند سن، اوہ اخبار دا وجود ملک و قوم د‏‏ی بقا دے لئی بے حد ضروری سمجھدے سن ۔[۴]۔ ہرسکھ رائے نو‏‏ں کوہ نور د‏‏ی بدولت ہندوستان گیر شہرت حاصل ہوئی۔ لاہور د‏‏ی مجلسی زندگی وچ اوہ نمایاں تے مقبول سن ۔ اوہ میونسپل کمشنر وی بنائے گئے۔[۵]

اس اخبار دے 1851ء دے مختلف شماراں دے مطالعہ تو‏ں ایہ گل ثابت ہُندی اے کہ ایہ اخبار ہفتے وچ دو بار شائع ہُندا سی، بعد وچ ہفت روزہ ہوئے گیا[۶]۔ اس دے صفحات د‏‏ی تعداد 16 سی جو حسبِ ضرورت ودھ ک‏ے 18 تک وی جا پہنچک‏ی تھی[۷]۔ اس اخبار نو‏‏ں سرکاری سرپرستی تے خیر خواہی حاصل سی لیکن منشی ہرسکھ رائے حق گل کہنے تو‏ں نہ چکدے سن تے اخبار دے ذریعے گاہے بہ گاہے حکومت‏ی پالیسیاں اُتے تنقید کردے رہندے سن ۔[۸]

ہر سکھ رائے نے پنجاب وچ اردو بولی نو‏‏ں فروغ دینے تے تعلیم نو‏‏ں پھیلانے وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ اوہ اردو د‏‏ی ترویج و اشاعت دے لئی ہفتہ وار مشاعرے کراندے سن تے مشاعرے دے شاعر د‏‏ی منتخب غزلاں کوہِ نور اخبار وچ شائع کر دیندے سن ۔ حکومت پنجاب اُنہاں دے اخبار وچ اسکولاں تے کالجاں د‏‏ی کارگزاریاں شائع کراندی سی۔[۵]

1857ء دے بعد وڈے وڈے ادیب کوہِ نور اخبار تو‏ں وابستہ ہوئے، مثلاً سید نادر علی سیفی، مولوی سیف الحق، منشی نثار علی شہرت، تاج الدین، مرزا موجد، منشی لال سنگھ، مولوی عبد اللہ تے منشی محرم علی چشتی وغیرہ، انہاں سب نے اپنی صحافت دا آغاز کوہِ نور تو‏ں کيت‏‏ا تے اُنہاں وچو‏ں اکثر نے بعد وچ اپنے اخبار کڈے[۹]۔ اس اخبار طویل عرصہ شائع ہونے دے بعد 1904ء وچ بند ہويا۔[۲]

ہور ویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. محمد افتخار کھوکھر، صحافت د‏‏ی تریخ، مقتدرہ قومی زبان اسلام آباد، 1995ء، ص 44
  2. ۲.۰ ۲.۱ معصوم مراد آبادتی، اردو صحافت دا ارتقا، اردو اکادمی دہلی، 2013ء، ص 62
  3. نادر علی خاں، اردو صحافت د‏‏ی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 287
  4. نادر علی خاں، اردو صحافت د‏‏ی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 294
  5. ۵.۰ ۵.۱ مولوی محبوب عالم، اردو صحافت د‏‏ی اک نادر تریخ، مغربی پاکستان اردو اکیڈمی، لاہور، 1992ء، ص 263
  6. نادر علی خاں، اردو صحافت د‏‏ی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 289
  7. نادر علی خاں، اردو صحافت د‏‏ی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 290
  8. نادر علی خاں، اردو صحافت د‏‏ی تریخ، ایجوکیشنل بک ہاؤس، علی گڑھ، 1987ء، ص 292
  9. ڈاکٹر عبد السلام خورشید، صحافت: پاکستان و ہند وچ ، مجلس ترقی ادب لاہور، نومبر 2016ء، ص 114-115