گیوک تیپے دی لڑائی
Siege of Geok Tepe | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ وسطی ایشیاء اُتے روسی فتح | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
سلطنت روس | Turkmens | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
Mikhail Skobelev | Ovezmurat Dykma-Serdar et al. | ||||||
طاقت | |||||||
7,100[۱] 72 artillery pieces |
20–25,000 people in the fortress (around 8,000 with firearms)[۱] no artillery | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||
268 killed | 15,000 defenders and civilians killed[۵] or up to 20,000 killed[۶] or 150,000 killed[۷] |
1881 وچ گیوک تیپے دی لڑائی ، 1880/81 وچ روسی فوج نے تیکے ترکماناں نوں فتح کرنے دی مہم وچ اک اہم واقعہ قرار دتا سی۔ اس دا اثر روسی سلطنت نوں ہن ترکمنستان دے بیشتر علاقےآں اُتے قابو پانا سی ، اس طرح وسطی ایشیاء اُتے روسی فتح نوں تقریبا. مکمل کرلیا گیا۔
اس لڑائی نوں ڈینگیل ٹیپے یا ڈینگیل ٹیپی وی کہیا جاندا اے۔ ذرائع متضاد نيں ، لیکن ایسا لگدا اے کہ ڈینگھیل-ٹیپے اس قلعے دا ناں اے تے قلعے دے شمال مغربی کونے وچ اک چھوٹی پہاڑی یا ٹیومولس دا ناں وی اے۔ گیوک تیپے ('نیلی پہاڑي') عام علاقے ، جدید قصبہ ، اک نیڑےی پنڈ تے جنوب وچ پہاڑ دی طرف اشارہ کردا اے۔ سکرین دا کہنا اے کہ قلعے دا ۲٫۶ کلومربع میٹر (۱ مربع میل) یا زیادہ ، کیچڑ دی دیواراں دے نال ۵٫۵ میٹر (۱۸ فٹ) موٹا تے ۳ میٹر (۱۰ فٹ) اندر توں اُچا تے اک ۱٫۲ میٹر (۴ فٹ) باہر اُتے خشک کھادی ، اگرچہ ہور جہت دتی جاندی اے۔ ایہ علاقہ اخال نخلستان دا حصہ سی جتھے کوپیت داغ توں آنے والی ندیاں توں آبپاشی دی زراعت نوں سہارا ملدا اے۔
مہم تے محاصرہ
[سودھو]سن 1879 وچ روسی افواج دی شکست دے بعد روس نے اک نويں مہم دا منصوبہ بنانا شروع کيتا۔ بنیادی مسئلہ سپلائی وچ اضافہ کر رہیا سی کیونجے آخال اک نخلستان سی جس دے آس پاس کئی سو کلومیٹر نیم صحرا سی مارچ 1880 وچ میخائل اسکوبیلیو نوں ٹرانس کیسپیئن خطے دا انچارج لگایا گیا۔ انہاں نے سست تے وڈے پیمانے اُتے پیش قدمی دا لازاریف دا اصل منصوبہ اپنایا۔ خوجا کلے دے بجائے اس نے کوپیٹ داغ دے شمال دی طرف بامی وچ اڈے دا انتخاب کيتا۔ کِسے موقع اُتے اس نے طوفان دے بجائے محاصرے دے ذریعے گیوک ٹیپے لینے دا فیصلہ کيتا۔ اوہ مئی وچ چیکیسلیار پہنچیا تے اتریک تے سمبر دریاواں تک پیش قدمی دی تے 11 جون نوں اس نے بامی اُتے قبضہ کر ليا. اونٹھ دی قلت دی وجہ توں ، تعمیر کم سی۔ جولائی وچ اس نے گیوک ٹیپے دی جانچ پڑتال دے لئی اک طاقت دا تجزایہ کیہ۔ دسمبر دے پہلے نصف تک اس دے پاس کافی آدمی تے سامان موجود سی تے اوہ اک قلعے اُتے قابض ہونے دے لئی چلا گیا اس نے گیوک ٹیپے توں کچھ کلومیٹر مغرب وچ 'سمور' دا ناں تبدیل کيتا۔ 27 دسمبر نوں الیسی کروپٹکن پنج کمپنیاں دے نال اوتھے پہنچے ، جنھاں نے خیوا توں صحرا دے پار اک قابل ذکر مارچ کيتا۔ مہینے دے آخر تک اسکوئلیف دے پاس 4020 انفنٹری ، 750 کیولری دے نال ہی آرٹلری ، راکٹ ، متعدد مشین گناں تے مواصلات دے لئی ہیلیو گراف سن ۔ اس علاقے وچ تقریبا 40000 ٹیکس دے بارے وچ خیال کيتا جارہیا سی۔ یکم جنوری 1881 نوں انہاں نے پانی دی فراہمی نوں کنٹرول کرنے دے لئی قلعہ دے جنوب وچ یانگی قلعہ اُتے قبضہ کيتا تے اگلے دن جنوب مشرقی کونے نوں حملے دے مقام دے طور اُتے منتخب کيتا تے اگلے دن مرکزی کیمپ نوں یانگی قلعہ منتقل کردتا۔ 4–8 جنوری نوں پہلا متوازی ۶۰۰ میٹر (۷۰۰ yd) نیڑے بنایا گیا سی فورٹ تے اک دوسرے توں شروع ہو. اس دی حفاظت دے لئی اک لاتعلقی بھیجیا گیا تاکہ شمال وچ اک چھوٹی چھوٹی روبوٹ پکڑی جا تے جنرل پیٹروشیویچ دروازے توں بھجدے ہوئے ماریا گیا۔ ٹیککس نے 9 ، 11 واں تے 16 تریخ نوں شدید احتجاج کيتا۔ ایہ وڈے پیمانے اُتے کامیاب رہے ، لیکن بہت ساری ترکمان زندگی دی قیمت ادا کرنا پئی۔ شورشاں توں نمٹنے وچ آسانی دے لئی کیمپ نوں دو بار شمال منتقل کيتا گیا سی۔ روس دے پاس صرف اِنّے آدمی سن جو جنوب مشرقی کونے وچ محاصرے دی لکیر رکھدے سن تے ٹیکس نوں عام طور اُتے قلعے دے شمال دی طرف جانے تے جانے دی اجازت ہُندی سی۔ 18 جنوری نوں جنوب مشرق دی طرف اک کان شروع کيتی گئی تے دو دن بعد آرٹلری نے جنوب دی دیوار وچ توڑ پھوڑ دی جس دی جلد مرمت کردتی گئی۔ 23 جنوری نوں کان مکمل کيتا گیا سی تے ۱٬۲۰۰ کلوگرام (۲٬۶۰۰ پونڈ) پاؤڈر دا بھری ہوئی تھی
جنگ
[سودھو]یہ حملہ 24 جنوری نوں 07 بج کر 40 منٹ اُتے شروع ہويا۔ تمام توپخانے کھل گئے تے جنوبی توپ خانے نے جنوبی سرقہ نوں دوبارہ کھولنا شروع کيتا۔ مغرب دی طرف اک موڑ اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک موڑ دا حملہ کيتا گیا۔ اس کان نوں 11: 20 اُتے پھٹا تے دیوار وچ 43 میٹر (140 فٹ) دی خلاف ورزی کيتی گئی۔ کروپٹکن نے ساڈھے گیارہ کمپنیاں دی خلاف ورزی دی ، جس نوں لے لیا گیا۔ ايسے وقت کوزیلکوف نے اٹھ کمپنیاں نوں جنوبی خلاف ورزی دی طرف راغب کيتا ، جو بوہت گھٹ ثابت ہوئی۔ انہاں نوں روک دتا گیا سی تے خلاف ورزی صرف ايسے وقت کيتی گئی سی جدوں ذخائر لیائے گئے سن ، پیمانے نوں سیڑھیاں دے نال لیا گیا سی۔ دونے گروپاں نے آپس وچ جوڑ لیا تے ہدایات اُتے عمل کردے ہوئے ، اپنے آپ نوں منسلک کرنا شروع کيتا۔ ادھر ، مغربی گروپ نے دیوار نوں اسکیل کيتا۔ اس کامیابی نوں دیکھدے ہوئے ، اسکوبی لیو نے احکامات نوں مسترد کردتا تے عام پیش قدمی دا حکم دتا۔ دوپہر تک شمال مغربی کونے وچ پہاڑی نوں لے لیا گیا تے ٹیکس آس کیولری دے تعاقب وچ شمال دی دیوار دے اُتے بھج رہے سن ۔ ایہ تعاقب 16 کلو میٹر تک جاری رہیا تے رات دے وقت ہی اسنوں روک دتا گیا۔
بعد وچ
[سودھو]آخری دن دی لڑائی دے لئی اسکوبیلیو وچ 59 افراد دی ہلاکت ، 304 زخمی تے 85 قدرے زخمی ہونے دی اطلاع اے۔ جنوری دے مہینے وچ "ہندوستانی افسر" نے لگ بھگ 5000 افراد وچوں 1108 روسیاں نوں ہلاک تے زخمی کيتا۔ گولہ بارود وچ 287،314 گولیاں ، 5،864 توپ خانے تے 224 راکٹ (وقت دی مدت غیر یقینی) سن ۔ مہم دے دوران ہزاراں ٹرانسپورٹ اونٹھ ہلاک ہوگئے۔ ٹیک دے نقصانات دا تخمینہ 20،000 لگایا گیا سی۔ 30 جنوری نوں روسی ۴۵ کلومیٹر (۲۸ میل) منتقل ہوگئے جنوب مشرق وچ تے اشک آباد لیا جو اس وقت کافی چھوٹی سی جگہ سی۔ بھاری نقصانات تے رسد نہ ہونے دی وجہ توں اوہ زیادہ اگے نئيں ودھ سکے۔ اسکاویلیف نوں کمان توں ہٹا دتا گیا ، شاید عام شہریاں دی زیادتی توں ذبح دی وجہ تاں۔ اُتے 6 مئی 1881، Transcaspia قرار دتا گیا اک اوبلاست قفقاز دے وائسرائے دے تحت روسی سلطنت کے. ستمبر وچ فارس نے دریائے اتریک نوں سرحد دے طور اُتے باقاعدہ بنانے دے معاہدے پر آخال وچ دستخط کیتے۔ اگلی روسی اقدام 1884 وچ مرو اُتے قبضہ تے 1885 وچ پنجدھ دی طرف دباؤ سی۔ 1990 دی دہائی وچ محاصرے تے محافظاں دی یاد وچ اک مسجد تعمیر کيتی گئی سی۔ ترکمانستان وچ لڑائی نوں قومی یوم سوگ دے طور اُتے یاد کيتا جاندا اے ، تے مزاحمت نوں اکثر قومی فخر دا باعث قرار دتا جاندا اے۔
اسکاویلیف دی سرکاری رپورٹ دے آخری پیراگراف وچ لکھیا گیا اے: "قلعے اُتے قبضہ کرنے دے بعد اس دے اندر 6،500 لاشاں دفن ہوگئياں۔ تعاقب دے دوران 8000 ہلاک ہوگئے سن ۔ " پچھلے صفحے اُتے انہاں نے لکھیا: "ڈریگناں تے کاسیکاں دے اس تعاقب وچ … دونے جنساں دی ہلاکت 8،000 افراد دی سی۔"
ایہ وی دیکھو
[سودھو]- روسی ترکستان
- ترکمانستان دی تریخ
- ترکستان اُتے روسی فتح
- میدان جنگ تے دا فضائی منظر یادگار مسجد 38°10′02″N 57°58′04″E / 38.167286°N 57.967847°E
ذرائع تے نوٹ
[سودھو]- "اک ہندوستانی افسر" ، "ہندوستان دی طرف روس دا مارچ" ، باب XVI ، 1894
- میخائل اسکوبلیوف ، "ڈینگھیل ٹیپی دا محاصرہ تے حملہ" ، 1881 (سرکاری رپورٹ)
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ (1960) Russian Central Asia, 1867–1917: A Study in Colonial Rule. University of California Press, 41–42. Retrieved on 18 October 2015. “Geok tepe.”
- ↑ (1881) Merv: The Queen of the World. W.H. Allen, 400. Retrieved on 18 October 2015. “Geok tepe.”
- ↑ (2011) Conflict and conquest in the Islamic world : a historical encyclopedia. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 54. ISBN 978-1-59884-336-1. Retrieved on 18 October 2015.
- ↑ (2014) Russia at war: from the mongol conquest to afghanistan, chechnya, and beyond.. California: Abc-Clio, 293–294. ISBN 978-1-59884-947-9. Retrieved on 18 October 2015.
- ↑ Turkmenistan, MaryLee Knowlton, page 30, 2005
- ↑ Dictionary of Battles and Sieges, Tony Jaques, page 389, 2007
- ↑ Asian History Module-based Learning, Ongsotto, et al., page180, 2002