ہباری امارت
Habbari Emirate of the خلافت عباسیہ | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۸۵۴–۱۰۱۱ | |||||||||||
Map of the Habbarid Emirate circa 900 CE | |||||||||||
دار الحکومت | برہمن آباد | ||||||||||
عام زباناں | عربی زبان سندھی زبان | ||||||||||
مذہب | اہل سنت | ||||||||||
حکومت | امارت | ||||||||||
تاریخ | |||||||||||
• Habbari dynasty begins | ۸۵۴ | ||||||||||
• Habbari dynasty ends | ۱۰۱۱ | ||||||||||
آیزو 3166 رمز | [[آیزو 3166-2:|]] | ||||||||||
| |||||||||||
موجودہ حصہ | پاکستان |
ہباری عربی: اﻹﻣﺎرة اﻟﻬﺒﺎرﻳﺔ ) اک عرب خاندان سی جس نے ۸۵۴ توں ۱۰۲۴ تک اک نیم آزاد امارت دے طور پر، جدید دور دے پاکستان وچ ، عظیم تر سندھ اُتے حکومت کیتی۔ ۸۵۴ عیسوی وچ عمر بن عبدالعزیز الحباری دی حکمرانی دے نال شروع ہونے والا ایہ خطہ ۸۶۱ وچ عباسی خلافت توں نیم آزاد ہو گیا، جدوں کہ بغداد وچ عباسی خلیفہ دے لئی ناں دے نال بیعت کرنا جاری رکھیا۔ [۱][۲][۳] ہباری دے عروج نے اموی تے عباسی خلفائے راشدین دی سندھ اُتے براہ راست حکمرانی دے دور دے خاتمے دی نشاندہی کی، جس دا آغاز ۷۱۱ عیسوی وچ ہويا سی۔ حباری شہر منصورہ وچ مقیم سن، تے سکھر دے جدید شہر [۴] قریب، اروڑ دے جنوب وچ وسطی تے جنوبی سندھ اُتے حکومت کردے سن ۔ حباریاں نے سندھ اُتے اس وقت تک حکومت کیتی جدوں تک کہ انہاں نوں ۱۰۲۶ وچ سلطان محمود غزنوی نے شکست نہ دی، جس نے فیر منصورہ دے پرانے ہباری راجگڑھ نوں تباہ کر دتا، تے اس علاقے نوں غزنوی سلطنت توں جوڑ دتا، اس طرح سندھ دی عرب حکومت دا خاتمہ ہويا۔
تریخ
[سودھو]پس منظر
[سودھو]۷۱۱ عیسوی وچ اموی جنرل محمد بن قاسم دی فتح دے بعد گریٹر سندھ دا خطہ سب توں پہلے عرب اسلامی حکمرانی دے تحت لیایا گیا، تے اس نے اسلامی سلطنت دا سب توں مشرقی صوبہ بنایا۔ ایہ خطہ جدید پاکستانی صوبے توں رقبے دے لحاظ توں وڈے علاقے دے مساوی سی، تے اس وچ مکران دا ساحل، وسطی بلوچستان، تے جنوبی پنجاب شامل سی، جو کہ مجموعی طور اُتے جدید پاکستان دے زیادہ تر علاقے دے مساوی اے۔ [۵] صوبے دا اندرونی انتظام زیادہ تر عرب فاتحاں دے بجائے مقامی لوکاں نوں سونپیا گیا سی۔ [۴]
ابتدائی فتح دے عرب اکاؤنٹس دے مطابق، وسطی تے جنوبی سندھ زیادہ تر بدھ مت سی - جو پرانے راجگڑھ اروڑ دے جنوب وچ واقع علاقےآں توں مماثل [۵] ، حالانکہ انہاں علاقےآں وچ ہندو آبادی وی بہت زیادہ سی۔ [۵] پر، بالائی سندھ وچ بدھ مت دے مننے والےآں دی تعداد کم سی، تے اوہ بہت زیادہ ہندو سن ۔ [۵] سندھ وچ بدھ مت دے پیروکاراں دا ذکر وی Xuanzang نے کيتا سی، جس نے عرباں دی فتح توں کچھ دیر پہلے سندھ دا دورہ کيتا سی، [۵] تے کوریائی راہب ہائیچو نے، جس نے عرباں دی فتح دے فوراً بعد سندھ دا سفر کيتا سی۔ [۶]
سندھ اُتے اموی حکومت نوں ۷۵۰ وچ بغداد دی عباسی خلافت نے فوری طور اُتے ختم کر [۷] سی۔ سندھ دے نويں عباسی گورنر، ہشام بن عمرو الطغلبی نے علاقے وچ عباسی طاقت نوں ہور مستحکم کيتا۔ ۹واں صدی دے اوائل وچ عباسی اقتدار کمزور ہونا شروع ہويا۔ سندھ دے گورنر، بشر ابن داؤد نے عباسی خلیفہ دے خلاف اک مختصر مدت دے لئی بغاوت کی، لیکن معافی دے بدلے فوری طور اُتے ہتھیار ڈال دیے۔ [۴] عباسی حکمرانی مسلسل کمزور ہُندی رہی، جس دے نتیجے وچ گریٹر سندھ وچ پنج نیم آزاد عرب سلطنتاں قائم ہوئیاں، جنہاں دی بنیاد منصورہ ، ملتان ، قصدر (جدید خضدار ) تے مشدی ميں واقع سی۔ [۷]
امارت ہباری۔
[سودھو]حباری قریش دا اک قبیلہ سی [۸] جس نے زمانہ جاہلیت توں جزیرہ نما عرب وچ نجد دی سیاست وچ فعال کردار ادا کيتا سی، تے اموی دور وچ اہمیت حاصل کيتی سی۔ ہباری امارت دے بانی عمر بن عبدالعزیز دے آباؤ اجداد سندھ وچ حباری حکومت دے قیام توں تقریباً پنج یا چھ نسلاں پہلے عرب آباد کاراں دے طور اُتے سندھ وچ آئے سن ۔ حباری خاندان نے بنیا پنڈ وچ اک زرعی جاگیر حاصل کيتی، جتھے اوہ زراعت تے تجارت وچ مصروف سن، بعد وچ سندھ دے عرب آباد کاراں وچ نمایاں مقام حاصل کيتا۔
عباسی دور وچ نويں صدی دے اوائل وچ عرب قبیلے سندھ وچ باغی ہو گئے۔ ۸۴۱-۲ وچ یمنی تے حجازی قبیلے دے درمیان جھگڑے دے دوران، عمر بن عبدالعزیز الحباری دے حجازی دھڑے نے سندھ دے یمنی حامی عباسی گورنر عمران بن موسیٰ برمکی نوں قتل کر دتا، [۹] عمر بن عبدالعزیز نوں چھڈ دتا۔ حباری بطور ڈی فیکٹو گورنر سندھ۔ یعقوبی دے مطابق، عمر دی باضابطہ گورنر مقرر ہونے دی درخواست عباسی خلیفہ المتوکل نے ۸۵۴ وچ منظور دی سی۔ [۱۰] ۸۶۱ وچ المتوکل دی موت دے بعد، عمر بن عزیز الحباری نے فیر خود نوں اک آزاد حکمران دے طور اُتے قائم کیا، حالانکہ اس نے عباسی خلیفہ دے ناں اُتے نماز جمعہ پڑھنا جاری رکھیا، [۷] اس طرح برائے ناں طور اُتے اس دی بیعت کيتی۔ بغداد وچ عباسی خلیفہ۔
حباریاں دی قائم کردہ ریاست منصورہ دے ناں توں مشہور ہوئی، [۷] اس شہر دے ناں اُتے رکھیا گیا جسنوں ۸۸۳ وچ انہاں دا راجگڑھ نامزد کيتا گیا سی [۱۱] عمر بن عبدالعزیز ہباری دی حکومت والی منصورہ ریاست بحیرہ عرب تے اروڑ ، [۴] تے وسطی بلوچستان وچ خضدار دے درمیان دے علاقے نوں کنٹرول کردی سی۔ اروڑ شہر دے آس پاس دے علاقے اُتے اس دے مقامی ہندو راجہ دی حکمرانی جاری رہی، جو امارت حباری دے ماتحت دے طور اُتے کم کردا سی۔ [۱۲]
براہ راست عباسی حکومت دے خاتمے دے بعد گریٹر سندھ دے ہور حصے حباری حکمرانی دے تحت نئيں آئے۔ بنو منابیح نے ملتان وچ اک امارت قائم کيتی، [۷] بنو معدن نے مشکی دی مختصر مدت دی امارت توں الحاق کرنے توں پہلے مکران وچ اک امارت قائم کيتی۔ حباری نے توران (جدید خضدار ) دے علاقے اُتے ۹واں صدی دے آخر تک حکومت کیتی، جدوں اس دے سربراہ مغیرہ بن احمد نے اپنی آزادی قائم کيتی تے اپنا راجگڑھ کجکانان (جدید قلات ) منتقل کيتا۔ [۷] خلافت توں گریٹر سندھ دی علیحدگی دے بعد، حکومت دے کردار وچ کوئی بنیادی تبدیلی نئيں آئی تے نويں قائم ہونے والی ہباری ریاست امویاں تے عباسیاں دے مقرر کردہ خطوط اُتے کم کردی رہی۔
عمر بن عزیز الحباری نے تقریباً ۸۸۴ تک حکومت کیتی، جدوں کہ اس دے بیٹے عبداللہ بن عمر نے ۹۱۴ دے نیڑے اقتدار سنبھالیا۔ اس دے بعد عمر بن عبداللہ ۹۴۳ء تک انہاں دی پیروی کردے رہے۔ پہلے ۳ ہباری حکمراناں دے دورِ حکومت وچ ، فارس توں قافلے دے رستےآں نوں ہباری دے راجگڑھ منصورہ دی طرف روانہ کيتا گیا، اس توں پہلے کہ اوہ برصغیر پاک و ہند دے باقی حصےآں وچ مغرب دی طرف جاری رہے۔ [۷] منصورہ دے راستے تجارت دے روٹ نے اسنوں اک امیر شہر بنا دتا، جداں کہ استخری ، ابن حوال ، تے المقدسی دے اکاؤنٹس توں تصدیق ہُندی اے، جو سب اس شہر دا دورہ کے چکے سن ۔ [۷]
ہباری خاندان دے ہور پنج افراد ۱۰۲۵ عیسوی تک منصورہ دے امیر دے عہدے اُتے فائز رہے جدوں تک کہ ۱۰۲۶ وچ غزنویاں دے فتح ہونے تک ایہ ریاست صفاریاں تے سامانیاں دی حکمرانی وچ سی۔ محمود غزنوی عباسیاں نوں حقیقی خلیفہ مندا سی، تے عباسی خلیفہ توں برائے ناں وفاداری دے باوجود حباریاں نوں اموی حکومت دا نمائندہ مندا سی، کیونجے اوہ اصل وچ ہجرت کر کے آئے سن تے اموی دور حکومت وچ سندھ وچ نمایاں ہوئے سن ۔
مذہبی عقائد
[سودھو]پہلے حباری سنی مکتبہ فکر کے پیروکار سن، تے انہاں نے بغداد وچ سنی خلفاء توں بیعت کيتی، حالانکہ آخری حباری حکمران، خفیف، نے اسماعیلی اسلام قبول کر ليا سی۔ [۱۴] حبری حکومت دے تحت، اسماعیلی مشنری، جنہاں نے قاہرہ وچ فاطمی خلافت توں بیعت دا عہد کیا، سندھ وچ سرگرم ہو گئے، جو اسلامی دنیا دے ۱۲ جزیرے ، یا "جزیراں" وچوں اک بن گیا جس وچ اسماعیلی مشنری سرگرمیاں کامیاب رہیاں سن۔ [۱۴] ۹۵۷ وچ ، القادی النعمان نے ریکارڈ کيتا کہ ۱۰واں صدی دے وسط وچ اک اسماعیلی داعی نے پورے سندھ دا سفر کیا، تے کامیابی دے نال وڈی تعداد وچ غیر مسلماں نوں اسماعیلی اسلام وچ تبدیل کيتا۔ [۱۴] ۹۸۵ تک، المقدسی نے نوٹ کيتا کہ ملتان دی آبادی (شمالی گریٹر سندھ وچ ، جس اُتے بنو منبیح دی حکومت تھی) زیادہ تر شیعہ سی، [۱۴] حالانکہ منصورہ دی آبادی نے سنی امام داؤد ظاہری ابن اثیر دی بیعت کيتی۔ [۱۵] ۱۰۰۵ وچ محمود غزنوی دی ملتان دی فتح دے بعد، جس نے اسماعیلی آبادی دا قتل عام کيتا سی، وڈی تعداد وچ اسماعیلی جنوب دی طرف منصورہ دی طرف بھج گئے، جتھے غزنویاں دے حملے دے بعد وی اسماعیلیت جاری رہی، [۱۴] تے سومرا خاندان دا مذہب بن گیا۔ جو بعد دی صدیاں وچ سندھ اُتے راج کرے گا۔
اروڑ دے جنوب وچ وسطی تے جنوبی سندھ زیادہ تر بدھ مت دا سی، [۵] لیکن سندھ اُتے عرباں دی حکومت دے دوران، بدھ مت وڈی حد تک ختم ہو گیا، جدوں کہ ہندو مت جاری رہیا۔ [۸]
حباری امیراں دی لسٹ
[سودھو]Historical Arab states and dynasties | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ancient Arab States
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Arab Empires
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Eastern Dynasties
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Western Dynasties
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Arabian Peninsula
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
East Africa
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Current monarchies
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوٹ: ذیل دی تاریخاں صرف تخمینی نيں۔ [۱۶]
- عمر بن عبدالعزیز الحباری (۸۵۵-۸۸۴)
- عبداللہ بن عمر (۸۸۴-۹۱۳)
- عمر بن عبداللہ (۹۱۳-۹۴۳)
- محمد بن عبداللہ (۹۴۳-۹۷۳)
- علی بن عمر (۹۷۳-۹۸۷)
- عیسیٰ بن علی
- منبی ابن علی بن عمر (۹۸۷-۱۰۱۰)
- خفیف (سومرہ خاندان) ( ۱۰۱۰-۱۰۲۵ )
وی دیکھو
[سودھو]- سومرا خاندان
حوالے
[سودھو]- ↑ P. M. (M.S. Asimov, Vadim Mikhaĭlovich Masson, Ahmad Hasan Dani, Unesco, Clifford Edmund Bosworth), The History of Civilizations of Central Asia, UNESCO, 1999, سانچہ:آئی ایس بی این, سانچہ:آئی ایس بی این pg 293-294.
- ↑ P. M. ( Nagendra Kumar Singh), Muslim Kingship in India, Anmol Publications, 1999, سانچہ:آئی ایس بی این, سانچہ:آئی ایس بی این pg 43-45.
- ↑ P. M. ( Derryl N. Maclean), Religion and society in Arab Sindh, Published by Brill, 1989, سانچہ:آئی ایس بی این, سانچہ:آئی ایس بی این pg 140-143.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ ۵.۵ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ ۷.۳ ۷.۴ ۷.۵ ۷.۶ ۷.۷ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name ":2" defined multiple times with different content - ↑ ۸.۰ ۸.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>
tag; name ":3" defined multiple times with different content - ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ (2004) Medieval India: From Sultanat to the Mughals-Delhi Sultanat (1206–1526) – Part One (in en). Har-Anand Publications, 19-20. ISBN 978-81-241-1064-5.
- ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ ۱۴.۲ ۱۴.۳ ۱۴.۴ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.